1. Eeghe kụ ketue ekọm ooḅaghamhiạn aloor, kụ iphẹn phọ ritir ghan iyira ika?

NẠ MAMOỌGH ghan ni ooḅaghamhiạn aloor ḍughụm? * Eeni idị abunhọn awe oghaạph obobọ oḍighi oru esi anạ kụ iḍighi idị nạ raaḅaghamhiạn loor. Obobọ eeni aloor esi iyaạr dị nạ aghaạph obobọ aḍighi. Esi omaạm, eeni nạ raaḅaghamhiạn ghan loor mọ aZihova ka/sạr abilhenhaạn ikarạph dị nạ aḍighi. Eeni nạ atue ni aloghoma mọ nạ o/mhoọgh mun omheeraam ḅilhẹ mọ nạ aḍighi oḍighinhom ikarạph loor ooḅaghamhiạn aloor. Kuolọ nạ ragbi idiphọ ḍughụm?

2. Ighẹn areḍeenhaan dị edi Baibul kụ iḍeenhaan mọ ooḅaghamhiạn aloor ra/mạ ghan e/moọgh omheeraam?

² Ooḅeghiọn omhiịn iniin areḍeenhaan dị edi Baibul. Anạ, opọ aḍighi bọ onhiin phọ aSamuel, aḍighi ni anhịr dị amhoọgh omheeraam dị abụgh iboom. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, odị amhoọgh ni ooḅaghamhiạn aloor mem mọ oyobopha phọ odị azoọm bọ nyodị eten dị i/kpeanhaạn. (1 Sam. 1:7) Otelhedom mọ aPọl amhoọgh ni omheeraam dị abụgh iboom, ghalhamọ r’iduọn phọ ni, odị amhoọgh ni oboom ooḅaghamhiạn aloor ilọ “eemọr adool oḍighi [ookpomhoghan] phọ.” (2 Kọr. 11:28) Uw-emhạ phọ Devid amhoọgh ni omheeraam dị abụgh iboom dị tutụ aZihova aphomhoghiạn nyodị agey. (Iiḍighi 13:22) Ḅilhẹ kẹn ni, aDevid aḍighi ikarạph dị ekọm oboom ooḅaghamhiạn aloor engọ nyodị. (Ps. 38:4) AZihova aadereghị ni aḅilhẹ aabọ torobọ onyọ abidị. Uguạ, omhiịn iyaạr dị yira kotuughạ esi areḍeenhaan phọ abidị.

3. Ika kụ idị iyaạr dị abunhọn awe oghaạph ketue ekọm oboom ooḅaghamhiạn aloor ingọ iyira?

³ Yira romoọgh ghan ni ooḅaghamhiạn aloor mem dị oye uḅaanhaạn iyira igbagarạ ikpo onhụ obobọ uzoọm iyira eten dị i/kpeanhaạn. Ekạr ekpaariọm mem dị oye phọ aḍighi onyọ asiya obobọ ogbogh oyaghirị ayira. Eeni yira otue ni omiigh ooḅaghamhiạn aloor mọ asiya phọ ayira r’oye phọ K’ekạ. Eeni oye phọ uḅaanhaạn iyira ilọ eḅeraạn, bịn kụ ephin esi ayira iboom! (Prov. 12:18) Obobọ oye phọ akạr alegheri kụ uḅaanhaạn iyira ikpo-onhụ dị kepin olhoghi ayira. Idọ ph’iphẹn phọ imitenhaan ni oniin oḍoọgh umarani ayira. Odị aḅẹm mọ, “Iphurukpu asiạ dị meten epẹ omhạn, oye dị mị asighẹ idiphọ ogbogh oyaghirị amhị amhiigh ni ogbaaghị okpẹ ilọ amhị siphẹ intanẹt phọ. Iphẹn phọ iphin ni olhoghi amhị eḅilhẹ iiḅaghamị imhị. Mị amhiigh ootughiạn iyaạr phọ eḍighi bọ kụ ogbogh oyaghirị phọ amhị uḍighi bọ imhị iyaạr dị erọl idiphọ.” Eḍighi maạr dị ogbogh oyaghirị anạ obobọ onyọ asiya anạ maḍighi ghan idị ephin esi anạ, pọ nạ katue ni atuughạ iyaạr ḍighaạgh Anạ.

4. Ighẹn iiḅaghamhị dị ebụgh ni iboom kụ edị Anạ akaran?

⁴ Anạ akaran ni iiḅaghamhị dị ebụgh iboom. Odị arọl li emạr esi ibadị asiạ. (1 Sam. 1:2) Awe Izrạl phọ umheeraam mọ anhịr kụ odi dọl emạr pọ eḍeenhaan mọ aḍisẹph phọ k’Enhaạn nyodị i/loonaan. Iphẹn phọ ikọm ni iboom aroofola engọ Anạ. (Gen. 30:1, 2) Oḍighi idị araraạr keloghorinhaạn Anạ, olom mọ odị aḅilhẹ ni amhoọgh onhọn anhịr dị oghol mọ Peninnah, kụ opọ phọ amharaghiạn ni. Oyobopha phọ odị Peninnah alhọgh ni nyodị ḍien kụ “aḅenị yogh ghan nyodị mem mem mem, obọ ephin esi odị.” (1 Sam. 1:6) Eḅẹl amem mọ, ikparanhaạn ni Anạ okaran adọl phọ aḍiẹn phọ. Iphẹn phọ iphin ni esi odị iboom dị tutụ “amhoghiyogh bịn eḍien u/meera ule.” Odị amhoọgh ni “oboom okururu” siphẹ ekpom mọ odị. (1 Sam. 1:7, 10) Anạ amhoọgh ika iidereghị?

5. Ika kụ idị iiḅereghị elhoghonhaạn ḍighaạgh Anạ?

⁵ Anạ aaḅereghị ni aḅenhị aZihova ipẹ dị alhoghoma bọ. Odị rooḅereghị kụ aḅenhị Ogbogh Opinyọn Rikiạ phọ Eli ipẹ reeḅaghamhị bọ nyodị. Kụ Eli aḅenhị nyodị mọ: “Kiạ r’eephọ, kụ eḍighi idị Enhaạn phọ Izrạl kaḍighi angọ nyinhạ ipẹ nạ alhọm bọ.” Eeghe kụ iḍuạ emite? Anạ “agheel li olhoghotu alhe eḍien, bịn arisigh odị oo/mọr mun.” (1 Sam. 1:17, 18) Iiḅereghị  ilhoghonhaạn ni ḍighaạgh Anạ oḅilhẹ omhoọgh eephọ olhoghi.

6. Mem dị rokaạph ilọ iiḅereghị, yira otuughạ eeghe esi Anạ ḅilhẹ r’esi ipẹ ogẹ bọ siphẹ Filipai 4:6, 7?

⁶ Yira kotue ni oḅilhẹ omoọgh eephọ phọ ayira, eḍighi maạr dị yira oghiọm ghisigh ooḅereghị ghan aZihova. Anạ alhọgh ni muboom amem aḅaanhaạn ghan Odẹ k’akẹ phọ odị. (1 Sam. 1:12) Yira phọ kẹn kotue ni olọgh aani mem okaạph ooḅaghamhiạn aloor phọ ayira, oghiilhaan phọ ayira, r’asipiomạn phọ ayira oḅenhị aZihova. I/moghi dị yira komaạr omakạ iiḅereghị phọ ayira. Eeni amem, yira romoghiom ghan ni mem dị yira oghaạph iiḅaghamhị ayira roḅenhị aZihova. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni bịn re/pẹr ghan aZihova olher arurụ ongọ iiḅereghị phọ ayira. Etigheri ooḅereghị ghan ilọ iiḅaghamhị ayira, ewạ kẹn ni dị yira kootughiạn oroma phọ aPọl ogẹ bọ siphẹ Filipai 4:6, 7. (Bạl.) APọl amạ amiteom mọ ewạ mọ yira ooḅereghiọm ghan olhoghi aḍisẹph obobọ osẹph ghan aZihova. Yira omoọgh ni ibadị araraạr otuạn osẹph aZihova. Esi omaạm, yira otue ni osẹph nyodị esi inmo aghuḍum mọ, esi olhẹm mọ, esi ephomhoghiạn oḅạr phọ odị, ḅilhẹ r’esi ookiạ oḍuomolhoghi phọ dị ungọ bọ iyira. Eeghe kụ edị yira koḅilhẹ otuughạ ḍighaạgh Anạ?

7. Eeghe kụ edị Anạ r’olom mọ odị u/bilhẹ ghan oḍighi?

⁷ Etigheri iiḅaghamhị phọ dị asoman bọ, Anạ o/wilhẹ ghan odạph olom mọ odị oghị isiphẹ otụ iiḅereghị phọ epẹ Shiloh. (1 Sam. 1:1-5) Isiphẹ otu iiḅereghị phọ kụ edị Ogbogh Opinyọn Rikiạ phọ Eli akparamhị bọ nyodị, kụ aḅenhị mọ eḍighi idị aZihova kaḍighi ilọm mọ odị angọ.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Ika kụ idị ituughạ rilhoghonhaạn ghan iyira ḍighaạgh? Gbạ.

⁸ Yira kotue ni oḅilhẹ omoọgh eephọ phọ ayira, eḍighi maạr dị yira u/bilhẹ ghan oghị ituughạ. Ibadị amem, iiḅereghị oghughuronhom mọ reḅarạm ghan ni ilọm dị uwaloor iigbia phọ Enhaạn kurolhạn iyira. Kụ eephọ eḍighi ni pakirị eemuma uwaloor iigbia phọ. (Gal. 5:22) Mem dị yira oghị ghan ituughạ etigheri iiḅaghamhị dị yira osoman, pọ yira rongọ ghan aZihova r’abumor phọ ayira eepoogh okparamhị ayira, kụ iphẹn phọ ringọ ghan iyira eephọ olhoghi. Iiḅereghị r’oghị ghan ituughạ eḍighi ekpanhạ eten dị aZihova rasighẹ ghan kuuboọm iyira. (Hib. 10:24, 25) Oḅilhẹ omhiịn enhọn iyaạr dị yira kotuughạ esi ipẹ emitenhaan bọ Anạ.

9. Eeghe kụ iyaạr dị eghiọm ni ghisigh erọl ghan siphẹ adọl phọ Anạ, kuolọ eeghe kụ ilhoghonhaạn nyodị ḍighaạgh?

⁹ Iiḅaghamhị phọ Anạ i/ḍuạ bịn egina amem. Mem mọ Anạ aḍuạ bọ epẹ otu iiḅereghị phọ agheel, aḅilhẹ ni arọl oniin phọ otu phọ r’aPeninnah. Kụ esi i/lo siphẹ aBaibul phọ dị eḅẹm mọ eegharạ phọ aPeninnah inmia ni. Esi iduọn phọ, iwạ ni mọ Anạ aghiọm ghisigh akparaghạm ikpo onhụ arigilaạm mọ aPeninnah. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, Anạ aḅilhẹ ni amhoọgh eephọ olhoghi. Tuutughiạn mọ mem mọ Anạ aḅọgh bọ iiḅaghamhị phọ alhọgh ḍighaạgh aZihova, odị oo/ḅaghamhiạn mun loor. Odị amheera ni mọ aZihova aadereghị aḅilhẹ aabọ nyodị. Esighẹ rekị bịn, aZihova asephọm Anạ nmụny buọ odị!—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ Anạ?

¹⁰ Yira kotue ni oḅilhẹ omoọgh eephọ phọ ayira ghalhamọ ko/sighẹ ni iyaạr phọ rekọm ghan bọ ooḅaghamhiạn aloor phọ. Iniin iiḅaghamhị re/ḍuạ ghan ghalhamọ yira uuḅereghị ni obobọ ughị ni ituughạ. Kuolọ odaphạn eḍeenhaan phọ Anạ, iyaạr i/lo dị ketue esophoghom aZihova oobọ arokpom ayira. R’amem r’amem aZihova iyira ku/wulha, kụ moọny enụm amem odị kukpẹ ni iyira iikpiạ loor esi adọl akpọ oḅio phọ ayira.—Hib. 11:6.

11. Eeghe araraạr kụ edị aPọl atuạn bọ amhoọgh ooḅaghamhiạn aloor?

¹¹ Ibadị araraạr ri kụ ikọm bọ ooḅaghamhiạn aloor engọ Pọl. Esi omaạm, odị amhoọgh ni  ooḅaghamhiạn aloor mem dị abuuḅi abumor r’abumarani phọ osoman iiḅaghamhị. (2 Kọr. 2:4; 11:28) Siphẹ oḍighi phọ odị idiphọ otelhedom, aPọl asoman ni buọ isophoghom dị u/gbạ ghan mem okuphogh r’olhọgh odị ikoli. Odị aḅilhẹ kẹn ni asoman ḍikparamineẹn dị ekọm ooḅaghamhiạn aloor engọ nyodị, esi omaạm, araraạr ‘ikuom’ ghan ni nyodị. (Fil. 4:12) Kụ i/mineen siphẹ, odị aḅilhẹ kẹn agbanạ ophiịny-abazị iraạr odọ amem. Gbiom olhoghi odọ idị iphẹn phọ ekọm ooḅaghamhiạn aloor engọ nyodị. (2 Kọr. 11:23-27) Ika kụ idị aPọl arue bọ akaran ooḅaghamhiạn aloor phọ ophọn phọ?

12. Eeghe kụ ilhoghonhaạn Pọl ḍighaạgh oghome ooḅaghamhiạn aloor phọ odị?

¹² APọl amhoọgh ni ooḅaghamhiạn aloor ilọ iiḅaghamhị phọ abumor r’abumarani phọ osoman bọ, kuolọ odị o/ḅẹm mọ ogina odị kụ kaakonhom iiḅaghamhị phọ. APọl alhegheri ni esi dị inyaạm odị esi. Odị aakolhobian ni bunhọn awe dị kologhonhaạn nyodị ḍighaạgh ophogh ookpomhoghan phọ. Esi omaạm, odị aḅọgh ni iiḍighi angọ ilhephiri anmụny dị okpẹ ni oḍuomolhoghi idiphọ aTimoti r’aTaitọs. Iikia i/lo, oḍighi phọ iyạl phọ abumor phọ abuẹn phọ oḍighi bọ alhoghonhaạn ni ḍighaạgh oghome ooḅaghamhiạn aloor phọ aPọl.—Fil. 2:19, 20; Taitọs 1:1, 4, 5.

13. Ika kụ idị ikumor awe kotue otuughaạny aani Pọl?

¹³ Ḅenhị bunọn olhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh. Idiphọ aPọl, ibadị ikumor awe dị omhoọgh igbiririph ḍio arodon romoọgh ghan ni ooḅaghamhiạn aloor ilọ iiḅaghamhị phọ abumor r’abumarani phọ rosoman ghan bọ. Kuolọ k/oomo awe kụ edị okumor oye katue aloghonhaạn ḍighaạgh siphẹ ookpomhoghan phọ. Olhegheri esi dị inyaạm mọ odị esi keloghonhaạn ḍighaạgh dị okumor oye phọ kaḅenhị bunhọn abumor dị osianhaan olhoghonhaạn odị ḍighaạgh, ḅilhẹ atughemhị bunhọn iḍoọgh olhoghonhaạn odị ḍighaạgh ophogh iyool phọ Enhaạn.—2 Tim. 2:2.

14. APọl oo/ḅaghamhiạn ghan loor ilọ eeghe, kụ yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan ph’odị?

¹⁴ Legheri mọ nạ r’aloor amoghi aani ni iidereghị. APọl asooromhi loor, kụ iḍighi kụ odị awạ ni aḅilhẹ asighẹ iidereghị ḍighaạgh arighirị phọ odị. Odị oo/ḅaghamhiạn loor mọ komiịn nyodị idiphọ oye dị adugh eḍighi maạr dị abunhọn oodereghị nyodị. APọl ragẹ bọ k’aghiọm Failimọn, aḅẹm mọ: “mị rangọ ghan ni ḍisẹph [Enhaạn], idị eḍighi bọ ephomoghiạn phọ anạ mingọ imị iboom ibo.” (Failimọn 7) APọl aghaạph ni aghol ibadị abuẹn r’odị okumuan ghan bọ dị oodereghị ghan nyodị mem iiḅaghamhị. (Kọl. 4:7-11) Yira osooromhi loor  olhegheri mọ yira omoghi ni olhoghonhaạn aḍighaạgh, abumor r’abumarani phọ ayira koḅaạl li olhoghi obakị ayira.

15. Ika kụ idị aPọl amhoọgh iiḍereghị mem dị asoman sidọl iiḅaghamhị?

¹⁵ Beḍenhọm ghan Ekpo Onhụ phọ Enhaạn. APọl alhegheri ni mọ aḍinyạ iigbia phọ keedereghị ni nyodị. (Rom. 15:4) Ḅilhẹ engọ nyodị osụ-olhoghi okaran atorobọ iiḅaghamhị. (2 Tim. 3:15, 16) Omhunhenhiom iyạl amem dị olhọgh Pọl ikoli epẹ Rom, odị alhoghoma ni mọ aḍuugh onọ meteẹny. Mem aḍigbagarạ adọl phọ aḍiphẹ phọ, aPọl aḍighi ika? Odị aḅenhị Timoti mọ aagboronhom aphạm “rinyạ phọ.” aghimọm (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Eeghe kụ iḍighi? Loor esi dị eeni ikpooghinheen arinyạ phọ ipẹ phọ iḍighi siikpịgh arinyạ iigbia aHibru phọ, dị aPọl asighẹ atuughaạm ghan ituughạ ogina odị. Mem dị yira ogbor ghan otuughạ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn idiphọ aPọl, aZihova kasighẹ ni rinyạ iigbia phọ kụ uuboọm iyira, etigheri odẹgh ophogh lọ yira osoman.

16. Eeghe kụ ikọm ooḅaghamhiạn aloor engọ Devid?

¹⁶ ADevid aḍighi ni iyaạr dị ooruẹn olhoghi odị agurọgh ghan nyodị agey. Odị alheom emhạ Bath-sheba, aḍighi idị oghiigh olom mọ, kụ akparaghạ aaghị. (2 Sam. 12:9) Eḅẹl amem mọ, aDevid aphogh agunhọm ooruẹn olhoghi ph’odị. Ipẹ phọ ikọm ni iiḅaghamhị engọ siya phọ odị r’aZihova. Eḅilhẹ ekọm ooḅaghamhiạn aloor r’e/moon engọ nyodị. (Ps. 32:3, 4) Eeghe kụ ilhoghonhaạn bọ ḍighaạgh Devid okaran ooḅaghamhiạn aloor esi ikarạph phọ odị maḍighi bọ, ḅilhẹ eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh eḍighi maạr dị yira oḍighi igbogh ikarạph?

17. Ika kụ idị Psalm 51:1-4 eḍeenhaan mọ aDevid akạr ri akiton?

¹⁷ Lọm osạr owilhenhaạn. Toroboiperolbọ, aDevid aaḅereghị ni aZihova. Odị akiton ni kụ aghaạph ikarạph phọ odị amiteom. (Bạl Psalm 51:1-4.) P’eeghe idị ipẹ phọ engọ nyodị oḅaạl olhoghi! (Ps. 32:1, 2, 4, 5) Kụ iḍighi kụ, eḍighi maạr dị nạ aḍighi igbogh ikarạph, pọ ka/booghị. Kparipẹ ghụn, kaạph ikarạph ph’anạ aḅenhị aZihova esi iiḅereghị. Nạ aḍighi iduọn phọ, ooruẹn olhoghi anạ nyinhạ kaa/ḅaghamhị mun. Kuolọ eḍighi maạr dị nạ akạr rawạ oḅilhẹ oosạ asiya ph’anạ r’aZihova, pọ nạ kaḍighi idị epelhom iiḅereghị.

18. ADevid amhegheron ika kụ aghị esi amaliọm mọ ongọ bọ nyodị?

¹⁸ Sighẹ maliọm. Mem mọ aZihova arom bọ  oyil phọ Nathan oghị oḅenhị aDevid ikarạph ph’odị, aDevid oo/gbakiạn owạ akeel. Mem mem mọ odị amheeraam ni mọ onọ maḍighi ikarạph akị esi olom mọ aBath-sheba r’aZihova. ADevid asighẹ ni maliọm mọ aZihova alhiọm bọ nyodị, kụ aZihova asạr ri awilhenhaạn nyodị. (2 Sam. 12:10-14) Esi iduọn phọ, eḍighi maạr dị yira oḍighi igbogh ikarạph, ewạ dị yira kokaạph oḅenhị buphẹ aZihova m’amạ bọ ophogh ayira. (Jems. 5:14, 15) Ewạ mọ oghel inyuughiom owạ akeel. Yira onhuụn osighẹ kụ oḅilhẹ oḍighinhom torobọ amaliọm dị ungọ iyira, yira konuụn ni oḅilhẹ omoọgh eephọ r’ibo phọ ayira.

19. Ewa mọ yira osopha oḍighi eeghe?

¹⁹ Sopha oḍighi idị nạ ka/ḅula mun aḍighi iniin phọ ikarạph phọ. Uw-emhạ phọ Devid alhegheri ni mọ ewạ ni olhoghonhaạn aḍighaạgh aZihova, eḍighi maạr dị odị kabilhẹ o/ḍighi mun iniin phọ ikarạph phọ. (Ps. 51:7, 10, 12) Mem mọ aZihova asạr bọ awilhenhaạn Devid, odị asopha oghel atorobọ ikarạph iitughiạn. Loor esi iduọn phọ, odị aḅilhẹ ni arue amhoọgh eephọ olhoghi.

20. Ika kụ idị yira kotue oḍighi oḍeenhaan mọ yira osereghiạn ni osạr owilhenhaạn phọ aZihova?

²⁰ Mem dị yira ooḅereghị olhọm osạr owilhenhaạn, osighẹ malhiọm, kụ oḅilhẹ okparaghạ oḍighi idị yira ko/ḍighi mun iniin phọ ikarạph phọ, pọ yira roḍeenhaan ghan mọ yira osereghiạn ni osạr owilhenhaạn phọ aZihova. Mem dị yira ogbatạn radạ phọ ipẹ phọ, yira koḅilhẹ ni omooghạ eephọ olhoghi phọ ayira. Onyọ umor dị oghol mọ James, dị aḍighi igbogh ikarạph, amhiịn ni mọ iphẹn phọ inẹ ni. Odị aḅẹm mọ: “Mem mọ mị aghaạph bọ ikarạph phọ amhị aḅenhị ikumor awe phọ, mị ulhoghoma mudị useere imhị ḍiboom adool. Kụ mị amhiigh oḅilhẹ omhoọgh eephọ olhoghi phọ amhị.” P’eeghe idị eḍighi iidereghị olhegheri mọ “aZihova atuman ni buphẹ arokpom mọ eḅonyonhu bọ ezuan; kaphẹl buphẹ modugh bọ”!—Ps. 34:18.

21. Ika kụ idị yira komeera bọ mọ aZihova uubọ iyira?

²¹ Iduọn asiḍio eekunha phọ remunheen bọ, araraạr okọm ooḅaghamhiạn aloor kebụgh ghan bịn. Mem dị nạ alhoghoma ooḅaghamhiạn aloor, kaa/binyemiom ghan ooḅereghị oḅenhị aZihova ilọ olhoghonhaạn aḍighaạgh. Kuamị atuughạ Baibul phọ. Tuughaạny reḍeenhaan phọ Anạ, Pọl, ḅilhẹ r’Devid. Ḅeeḅereghị aZihova alhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh olhegheri iyaạr phọ ekọm bọ ooḅaghamhiạn aloor phọ anạ. (Ps. 139:23) Meera odị alhoghonhaạn nyinhạ ḍighaạgh arool iiḅaghamhị phọ anạ, ekạr ekpaariọm ipẹ nạ ka/tue bọ apamaghạn. Nạ aḍighi iduọn phọ, nạ kakịgh aani okọ suọr phọ amhoọr bọ aḅenhị aZihova mọ. “Mem dị ooḅaghamhiạn aloor uḅogh imhị, nạ kụ uudereghị aḅilhẹ uubọ imhị.”—Ps. 94:19.