Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

LIKE SUANLƐ 9

Maan e kplin su kɛ Zoova fɔnvɔ e

Maan e kplin su kɛ Zoova fɔnvɔ e

“Blɛ bɔ min akunndan’n sanngan sa sunman ti’n, a fɔnvɔ min ɔ maan n nyan aklunjuɛ.”​—JUE. 94:19.

JUE 44 Afɛfuɛ’n i Ɲanmiɛn srɛlɛ

I SU FITILƐ *

1. (1) ?Ngue yɛ ɔ kwla yo maan e akunndan’n sanngan-ɔn? (2) ?Kɛ ɔ ko yo sɔ’n akunndan benin yɛ e kwla bu-ɔ?

ATRƐKPA’N, sa wie’m be ti’n amun akunndan’n w’a sanngan le. * Ɔ kwla yo ndɛ wie mɔ sran kun kannin, annzɛ like wie m’ɔ yoli m’ɔ w’a yoman amun fɛ mlɔnmlɔn-ɔn. Annzɛ amun bɔbɔ yɛ amun kannin ndɛ wie, annzɛ amun yoli like wie m’ɔ yo amun nsisɔ-ɔ. Ɔ kwla yo sa tɛ wie mɔ amun yoli mɔ amun bu i kɛ Zoova su yaci cɛman amun le’n. Ng’ɔ ti tɛ kpa’n, yɛle kɛ amun kwla bu i kɛ kɛ mɔ sa wie ti’n amun koko ti’n, nn amun lafiman Ɲanmiɛn su kun annzɛ amun timan sran kpa. ?Sanngɛ i sɔ’n ti nanwlɛ?

2. ?Sran benin wie mun yɛ be su ndɛ’n kle kɛ sɛ sran kun koko’n i sɔ’n kleman kɛ ɔ lafiman Ɲanmiɛn su kun-ɔn?

2 Maan e fa e ɲin e sie i sran wie mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n be su. Sran sɔ’m be nun kun yɛle Anin. Anin ti Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Samiɛli i nin yɛ ɔ lafili Ɲanmiɛn su kpa. Sanngɛ blɛ wie nun’n, i wla boli i wun dan. Afin i awlo’n nun sran kun yoli i tɛtɛ. (1 Sam. 1:7) Akoto Pɔlu kusu lafili Ɲanmiɛn su tankaan kpa. Sanngɛ “asɔnun’m be ti’n,” ɔ kokoli dan. (2 Kor. 11:28) Famiɛn Davidi lafili Ɲanmiɛn su kpa wie yɛ Zoova kloli i sa dan. (Yol. 13:22) Ɔ nin i sɔ’n ngba’n, ɔ yoli sa tɛ wie mɔ be sɛnngɛnnin i akunndan-ɔn. (Jue. 38:5) Zoova fɔnvɔli sran fanunfanun nga e kannin be ndɛ lɛ’n, kpɛkun ɔ yoli maan be wla guali ase. Siɛn’n, maan e fa e ɲin e sie i like nga be su ndɛ’n kle e’n, i su.

?NGUE YƐ ANIN I SU NDƐ’N KLE E-Ɔ?

3. ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n, ndɛ nga e wiengu’m be kan kle e’n, ɔ bo e wla-ɔ?

3 Ɔ ju wie’n, kɛ sran’m be kan ndɛ tɛtɛ be kle e’n, annzɛ be yo e tɛtɛ’n, i sɔ’n yo maan e akunndan’n sanngan. I li sɛ sran ng’ɔ yoli e sa’n, ɔ ti e janvuɛ kpa wie annzɛ ɔ ti e osufuɛ wie’n, yɛ ɔ kwla bo e wla dan’n niɔn. Kpɛkun e kwla bu i kɛ e nin sran sɔ’n e afiɛn su mantanman kpa kun. Wie liɛ’n, sran ng’ɔ kannin’n ndɛ yaya kleli e’n, nɛ́n i ɲinfu yɛ ɔ yoli sɔ-ɔ. (Nya. 12:18) Sanngɛ ɔ ju wie’n, sran’n i ɲinfu kan ndɛ kle e naan ɔ yo e ya. I sɔ sa’n wie juli aniaan bla kun su. Aniaan bla sɔ’n seli kɛ: “Blɛ kun nun’n, sran kun mɔ n buli i kɛ ɔ ti min janvuɛ kpa’n, ɔ kannin min su ato ndɛ wie mun ɛntɛnɛti su. I sɔ’n yoli min ya dan yɛ min wla boli min wun. M’an wunman like nga ti yɛ min janvuɛ kpa sɔ mɔ n lafi i su’n, ɔ kwla yoli min tɛ kɛ ngalɛ sa’n.” Sɛ e janvuɛ kpa wie annzɛ e osufuɛ wie wɔli e safle’n, Anin i su ndɛ’n kwla uka e kpa.

4. ?Sa kekle benin wie mun yɛ be tɔli Anin su-ɔ?

4 Sa kekle sunman be tɔli Anin su. I wie yɛle kɛ i klun ti kpan. (1 Sam. 1:2) Kusu laa’n, Izraɛlifuɛ’m be bu i kɛ sɛ bla kun wuman ba’n, nn Ɲanmiɛn w’a bo i sannzan. I sɔ’n ti’n, ɲannzuɛn kun Anin. (Bob. 30:1, 2) Ng’ɔ ti kekle man Anin ekun’n, yɛle kɛ i wun le bla uflɛ. Be flɛ i kɛ Pɛnina yɛ i liɛ’n ɔ le ba. Pɛnina wa fɛli i ɲin cili Anin. Ɔ maan ɔ di Anin ‘i asanse, yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ guɛ́ i ɲin ase.’ (1 Sam. 1:6) I klikli nun’n, Anin i wla boli i wun dan yɛ ɔ wunmɛn i wun fɛ mlɔnmlɔn. I sɔ’n ti’n, ‘ɔ sun, ɔ diman like,’ yɛ i awlɛn’n “kpɔtɔ” i klun. (1 Sam. 1:7, 10) ?Blɛ kekle sɔ nun’n, ngue yɛ ɔ ukɛli i naan i wla w’a gua ase-ɔ?

5. ?Wafa sɛ yɛ Ɲanmiɛn srɛlɛ’n ukali Anin-ɔn?

5 Blɛ kekle nun’n kɛ Anin srɛ́ Zoova’n, ɔ kɛnnin i klun ndɛ kwlaa kleli i. Kɛ ɔ wieli srɛ’n, ɔ yiyili sa ng’ɔ o i su’n i nun kleli Eli m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n. I sin’n, Eli seli Anin kɛ: “Gua ɔ wla ase naan kɔ! Maan Izraɛl Nyanmiɛn’n ɔ man wɔ like nga a srɛli i’n.” ?Kɛ ɔ yoli sɔ’n, wafa sɛ yɛ i bo guali-ɔ? Kɛ Anin ɔli’n, ɔ “dili like siɛn’n, yɛ i nyrun b’ɔ ti mlanwa’n ɔ titili.” (1 Sam. 1:17, 18) Ɲanmiɛn srɛlɛ’n ti’n Anin i wla guali ase.

?Kɛ Anin sa’n, sɛ sa o e su’n ngue yɛ e kwla yo naan e wla w’a gua ase-ɔ? (An nian ndɛ kpɔlɛ 6-10 nun.)

6. ?Ɲanmiɛn srɛlɛ nun’n, ngue yɛ Anin i su ndɛ’n, ɔ nin ndɛ ng’ɔ o Filipufuɛ Mun 4:6, 7 nun’n, be kle e-ɔ?

6 Sɛ e srɛ Ɲanmiɛn titi’n, é dí aklunjuɛ ekun. Kɛ sa tɔli Anin su’n, ɔ srɛli Zoova cɛli kpa. (1 Sam. 1:12) E kusu e kwla srɛ Zoova sɔ wie. Srɛlɛ sɔ’n nun’n, e kwla kan e su awlabɔɛ’n, nin e klun m’ɔ titi e’n, ɔ nin ninnge nga be kle e yalɛ’n, be ndɛ. Kɛ é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, nán e bu i kɛ ɔ fata kɛ e siesie ndɛ mun sɛsɛsɛ ka naan w’a ti e srɛlɛ’n. Afin ɔ ju wie’n, kɛ awlabɔɛ’n yo dan e su’n, kɛ é srɛ́ Zoova’n, nn é sún. Ɔ maan ndɛ bɔbɔ ba nga e waan é kán’n, ɔ fiteman kpa. Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zoova su seman e le kɛ w’a fɛ naan ɔ su kwlá tieman e srɛlɛ’n. Asa kusu sɛ sa wie o e su naan e waan é srɛ́ Ɲanmiɛn’n, maan e nanti ndɛ nga akoto Pɔlu kannin m’ɔ o Filipufuɛ Mun 4:6, 7 nun’n i su. (An kanngan nun.) Pɔlu seli kɛ e srɛlɛ nun’n maan e la Zoova i ase wie. Asa kusu’n, be diman like nga ti yɛ ɔ fata kɛ e la Zoova i ase’n, be yalɛ. I wie yɛle kɛ ɔ mannin e nguan, ɔ yili ninnge kwlaa, ɔ klo e dan kpɛkun i dunman nun’n, e le like kpa kun mɔ e kwla fa e wla e gua su-ɔ. ?Ngue yɛ Anin i su ndɛ’n kle e ekun-ɔn?

7. ?Ngue yɛ Anin nin i wun’n be yoli i titi-ɔ?

7 Kannzɛ sa kekle o Anin su’n, sanngɛ ɔ nin i wun be ko suli Zoova Silo lɔ titi. (1 Sam. 1:1-5) I nun mɔ Anin o Ɲanmiɛn i tannin sua’n nun lɔ’n, Eli m’ɔ ti Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n seli i kɛ ɔ lafi su kɛ Zoova tɛ́ i srɛlɛ’n su. I sɔ’n guali Anin i awlɛn su nzue dan.​—1 Sam. 1:9, 17.

8. ?Wafa sɛ yɛ aɲia’m be bo kɔlɛ’n uka e-ɔ? An yiyi nun.

8 Sɛ e kɔ aɲia’m be bo titi’n, é dí alaje ekun. Kɛ é bó aɲia kwlaa bo’n, aniaan bian kun srɛ Zoova. Srɛlɛ sɔ’n nun’n, ɔ se Zoova kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man e naan y’a kwla di alaje. Afin alaje’n wo nzuɛn nga Ɲanmiɛn wawɛ’n yo maan klɔ sran yi i nglo’n i nun wie. (Gal. 5:22) Ɔ maan, kɛ e kɔ aɲia’m be bo’n, e man Zoova nin e niaan’m be atin kɛ be wla e fanngan naan be yo maan e wla gua ase. Ɲanmiɛn srɛlɛ’n nin aɲia’m be bo kɔlɛ’n, be ti ninnge cinnjin kpa mɔ Zoova fa wla e fanngan-ɔn. (Ebr. 10:24, 25) Siɛn’n, maan e fa e ɲin e sie i like uflɛ mɔ Anin i su ndɛ kle e’n, i su.

9. (1) ?Kɛ Anin srɛli Zoova’n, ngue yɛ w’a kaman lɛ w’a wieman-ɔn? (2) ?Sanngɛ ngue yɛ ɔ ukɛli i-ɔ?

9 Kɛ Anin srɛli Zoova’n, i su sa’m b’a wieman be ja nun lɛ. Kɛ ɔ ɔli Zoova i sua nun lɔ m’ɔ sɛli i sin awlo’n, ɔ nin i wla Pɛnina be ko trannin awlo kunngba’n nun ekun. Kusu Biblu’n w’a seman kɛ Pɛnina kacili i ayeliɛ’n. Ɔ maan, Anin jrannin sa nga i wla Pɛnina fa yo i’n, i ɲrun kekle titi. Sanngɛ i sɔ’n w’a sɛnngɛnmɛn i akunndan’n dan kun kɛ laa’n sa. Nán e wla fi su kɛ, kɛ Anin fɛli i su sa’n wlɛli i Zoova sa nun’n, w’a kokoman kun. Ɔ kplinnin su kɛ Zoova fɔnvɔ i naan ɔ yo maan i wla gua ase. Kɛ i osu lali nun kan’n, Zoova tɛli Anin i srɛlɛ’n su. Yɛle kɛ ɔ wa wuli ba kun.​—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. ?Ngue yɛ Anin i su ndɛ’n kle e-ɔ?

10 Kannzɛ sa nga ti yɛ e koko’n te o e su’n, sanngɛ e kwla di alaje ekun. Wie liɛ’n kɛ sa kekle o e su’n, kannzɛ e srɛ Ɲanmiɛn tankaan kpa yɛ e kɔ aɲia’m be kwlaa be bo’n, sanngɛ sa sɔ’n wieman. Anin i su ndɛ’n kle kɛ sɛ Zoova waan ɔ́ fɔ́nvɔ e’n, like fi kwlá tɛnndɛnmɛn i ɲrun. Asa ekun’n, Zoova i wla su fiman e ɲin mɔ e mian e su i’n, i su le. Kannzɛ ɔ yo sɛ saan ɔ́ yrá e su.​—Ebr. 11:6.

?NGUE YƐ AKOTO PƆLU I SU NDƐ’N KLE E-Ɔ?

11. ?Ngue ti yɛ Pɔlu i wla boli i wun-ɔn?

11 Sa sunman ti’n, Pɔlu i wla boli i wun dan. I wie yɛle kɛ klolɛ m’ɔ klo i niaan mun ti’n, kɛ sa tɔ be su’n i wla bo i wun. (2 Kor. 2:4; 11:28) Kpɛkun kɛ Pɔlu bó jasin fɛ’n, i kpɔfuɛ be trɛli i, be boli i, yɛ be wlɛli i bisua. Asa ekun’n, sa wie mun ekun be ti’n ɔ kokoli. Sa sɔ’m be nun kun yɛle kɛ blɛ wie nun i sa miannin ninnge wie’m be wun. (Fp. 4:12) Kpɛkun mmeli sacili i bo kpɛ nsan. Ɔ maan e si kɛ kɛ Pɔlu kɔ́ lika m’ɔ fu mmeli nun’n i klun titi i. (2 Kor. 11:23-27) ?Ngue yɛ ɔ ukali Pɔlu naan w’a kwla jran kekle-ɔ?

12. ?Ngue yɛ ɔ yoli maan Pɔlu i wla guali ase kan-ɔn?

12 Kɛ sa’m be tɔ aniaan’m be su’n, ɔ yo Pɔlu i ya sɔ, sanngɛ w’a seman kɛ i bɔbɔ yɛ ɔ́ síesíe be su sa kwlaa mán be-ɔ. Pɔlu si kɛ ɔ kwlá yoman ninnge ngba. Ɔ maan ɔ seli aniaan wie mun kɛ be ukɛ i naan be nian aniaan’m be lika. I wie yɛle kɛ ɔ mannin sran kɛ Timote nin Titi sa’n, be junman wie mun. E si kɛ junman mɔ aniaan sɔ’m be dili ti’n, Pɔlu i wla guali ase kan.​—Fp. 2:19, 20; Tit. 1:1, 4, 5.

?Kɛ akoto Pɔlu sa’n, ngue yɛ e kwla yo naan awlabɔɛ’n w’a tinman e su dan-ɔn? (An nian ndɛ kpɔlɛ 13-15 nun.)

13. ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla nian Pɔlu i ajalɛ’n su-ɔ?

13 Maan e se e wiengu’m be kɛ be uka e. Andɛ’n asɔnun kpɛnngbɛn sunman be ti kɛ Pɔlu sa. Kɛ sa’m be tɔ be niaan’m be su’n, be wla bo be wun. Sanngɛ be si kɛ asɔnun kpɛnngbɛn kunngba kwlá diman junman kwlaa nga be o asɔnun’n nun’n. I sɔ’n ti’n, be fa junman wie mun wla aniaan nga be nzuɛn ti kpa’n be sa nun. Kpɛkun be kle aniaan gbanflɛn wie mun junman wie’m be dilɛ. I liɛ’n, bé kwlá úka be naan b’a nian Ɲanmiɛn i bua fa’n i lika.​—2 Tim. 2:2.

14. (1) ?Ngue yɛ i yolɛ w’a kunman Pɔlu i srɛ-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ e kwla niɛn i ajalɛ’n su-ɔ?

14 Maan e wun i wlɛ kɛ e mian fɔnvɔlɛ wun wie. Kɛ mɔ Pɔlu ti wun ase kanfuɛ ti’n, ɔ wunnin i wlɛ kɛ ɔ miɛn i janvuɛ’m be wun. Pɔlu w’a semɛn i wun kɛ sɛ sran’m be ti i kɛ i janvuɛ’m be fɔnvɔli i’n, bé wá bú i kɛ w’a kpɔnzɔ. Kɛ ɔ́ klɛ́ Filemɔn i fluwa’n ɔ seli kɛ: “Kɛ n tili i kɛ a klo Ɲanmiɛn nin sran’n, min klun jɔli dan kpa.” (Flm. 7) Kpɛkun ɔ kannin aniaan sunman mɔ be wlɛli i fanngan kpa blɛ kekle nun’n, be ndɛ. (Kol. 4:7-11) Ɔ maan sɛ e di i nanwlɛ kɛ e mian fɔnvɔlɛ wun’n, aniaan’m be su sisiman be bo naan b’a uka e. I kpa bɔbɔ’n e ukalɛ yó be fɛ.

15. ?Kɛ lika’n yoli kekle kpa Pɔlu su’n, ngue yɛ ɔ yoli naan i wla w’a gua ase-ɔ?

15 Maan e lafi Ɲanmiɛn Ndɛ’n su. Pɔlu si kɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n kwla fɔnvɔ i. (Rɔm. 15:4) Ɔ si ekun kɛ blɛ kekle nun’n, ɔ kwla wun afɔtuɛ wie mun Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun mɔ be kwla ukɛ i naan w’a jran kekle-ɔ. (2 Tim. 3:15, 16) Kɛ be wlɛli i bisua kpɛ nɲɔn su Rɔmun lɔ’n, ɔ si kɛ ɔ su fiteman nun. ?Blɛ kekle sɔ’n nun’n, ngue yɛ ɔ yoli-ɔ? Ɔ seli Timote kɛ ɔ kɛn i wun ndɛndɛ bla naan kɛ ɔ́ bá’n, ɔ fa “fluwa mun” blɛ i. (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) ?Ngue ti yɛ ɔ seli Timote kɛ ɔ fa fluwa mun blɛ i-ɔ? Afin Ɲanmiɛn Ndɛ’n i bue nga be klɛli i Ebre nun’n i nun ndɛ wie’m be o fluwa sɔ’m be nun yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ fá súan like. Kɛ Pɔlu sa’n, sɛ e suan Ɲanmiɛn Ndɛ nun like titi’n, kannzɛ sa kekle o e su sɛ’n, Zoova fɛ́ i nuan Ndɛ’n yo maan e wla gúa ase.

?NGUE YƐ FAMIƐN DAVIDI I SU NDƐ’N KLE E-Ɔ?

Kɛ Famiɛn Davidi sa’n, sɛ e yo sa tɛ wie’n ngue yɛ ɔ kwla uka e-ɔ? (An nian ndɛ kpɔlɛ 16-19 nun.)

16. ?Kɛ Davidi yoli sa tɛ’n, wafa sɛ yɛ i wun yoli i-ɔ?

16 Davidi yoli sa tɛ dan kpa kun. Ɔ nin Batseba m’ɔ ti sran yi’n be lali. Yɛ ɔ yoli maan be kunnin bla’n i wun’n. Kpɛkun ɔ fiali su. (2 Sam. 12:9) I klikli nun’n kɛ i akunndan bú i fɔ’n, w’a tɛman su. Ɔ maan ɔ nin Zoova be afiɛn sacili yɛ i wla boli i wun. Kpɛkun ɔ tɔli su tukpacɛ bɔbɔ. (Jue. 32:3, 4) ?Ngue yɛ ɔ ukali Davidi naan w’a jran awlabɔɛ nga sa ng’ɔ yoli ti’n ɔ tɔli i su’n i ɲrun kekle-ɔ? ?E kusu sɛ e yo sa tɛ wie’n, ngue yɛ ɔ kwla uka e-ɔ?

17. ?Kɛ nga Jue Mun 51:3-6 fa kan’n sa’n, ngue yɛ ɔ kle kɛ sa tɛ nga Davidi yoli’n ɔ yoli i nsisɔ-ɔ?

17 Maan e srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ yaci sa nga e yoli’n cɛ e. Kɛ Davidi yoli sa tɛ’n ɔ yoli i nsisɔ. Ɔ maan ɔ srɛli Zoova. Srɛlɛ sɔ’n nun’n, ɔ kannin sa ng’ɔ yoli’n i kwlaa kleli Zoova. (An kanngan Jue Mun 51:3-6 nun.) Kɛ ɔ yoli sɔ’n, i wla guali ase kpɛkun ɔ dili aklunjuɛ ekun. (Jue. 32:1, 2, 4, 5) Sɛ e yo sa tɛ dan wie’n ɔ fataman kɛ e fia su, sanngɛ maan e di i nanwlɛ e kle Zoova srɛlɛ nun. Sɛ e yo sɔ’n, e su kokoman kun yɛ e akunndan’n su buman e fɔ kun. Sanngɛ sɛ e kunndɛ kɛ e nin Zoova e afiɛn sɛ ekun’n, ɔ fata kɛ e yo like uflɛ ekun.

18. ?Wafa sɛ yɛ Davidi sɔli fɔ nga be tuli i’n nun-ɔn?

18 Maan e sɔ fɔ nga be tu e’n nun. Kɛ Davidi yoli sa tɛ’n Zoova sunmɛnnin i nuan ijɔfuɛ Natan kɛ ɔ ko se Davidi kɛ sa ng’ɔ yoli’n timan kpa mlɔnmlɔn. Kɛ Natan kannin ndɛ’n kleli Davidi’n, Davidi w’a kplimɛn i ti, yɛ w’a seman kɛ like ng’ɔ yoli’n timan tɛ sɔ liɛ. Be ja nun lɛ’n ɔ dili i nanwlɛ kɛ ɔ yoli Batseba i wun’n i tɛ, kpɛkun ɔ yoli sa tɛ Zoova ɲrun wie. I sin’n, kɛ Zoova tuli i fɔ’n ɔ sɔli nun klanman. Ɔ maan Zoova yacili sa tɛ ng’ɔ yoli’n cɛli i. (2 Sam. 12:10-14) E kusu sɛ e yoli sa tɛ wie’n, ɔ fata kɛ e kan kle be nga Zoova kpali be kɛ be nian e su’n. (Zak. 5:14, 15) Yɛ nán e se kɛ é kplí e ti. Sɛ be tu e fɔ annzɛ be man e afɔtuɛ wie’n, maan e nanti be su ndɛndɛ. Sɛ e yo sɔ’n, e wla gúa ase kpɛkun é dí aklunjuɛ ekun.

19. ?Ngue yɛ y’a fua kpa kɛ é yó-ɔ?

19 Maan e fua kpa kɛ e su saman e sin e yoman sa tɛtɛ nga e yoli be laa’n be kun. Famiɛn Davidi wunnin i wlɛ kɛ sɛ i waan ɔ sɛmɛn i sin yoman sa tɛtɛ ng’ɔ yoli be laa’n be kun’n, ɔ fata kɛ Zoova ukɛ i. (Jue. 51:9, 12, 14) Kɛ Zoova yacili Davidi i wun sa mun cɛli i’n, Davidi fuali kpa kɛ ɔ su buman akunndan tɛtɛ kun. Kɛ ɔ yoli sɔ kusu’n, i wla guali ase.

20. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu Zoova i sa yaci cɛlɛ’n i like cinnjin-ɔn?

20 Sɛ e waan é klé kɛ e bu Zoova i sa yaci cɛlɛ’n i like cinnjin’n, sɛ e yo sa tɛ wie maan e srɛ i kɛ ɔ yaci sa tɛ sɔ’n cɛ e. Sɛ be tu e fɔ’n, maan e sɔ nun klanman. Kpɛkun e mian e ɲin kpa naan y’a saman e sin y’a yoman sa tɛ sɔ’n i ekun. Sɛ e yo ninnge kwlaa sɔ mun’n, é dí aklunjuɛ ekun. Aniaan bian kun mɔ be flɛ i kɛ Zaki’n, ɔ wunnin i kɛ ndɛ sɔ’n ti nanwlɛ. Laa’n ɔ yoli like kun m’ɔ timan kpa mlɔnmlɔn-ɔn. I bɔbɔ seli kɛ: “Kɛ n dili sa tɛ nga n yoli’n i nanwlɛ n kleli asɔnun kpɛnngbɛn mun’n, ɔ yoli min kɛ b’a sike min ti su trɔ nɔnninnɔnnin wie sa. I sɔ’n ti’n, min wla guali ase.” Nanwlɛ, kɛ e si kɛ Zoova “mantan be nga be akunndan’n w’a sanngan’n, yɛ ɔ de be nga be wla’n w’a bo’n,” i sɔ’n yo e fɛ dan.​—Jue. 34:19.

21. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kplin su kɛ Zoova fɔnvɔ e-ɔ?

21 E si kɛ kɛ mɛn’n i awieliɛ cɛn’n mántan koko’n, sa nga be kwla sanngan akunndan’n bé sɔ́n trá laa’n. Ɔ maan sɛ e akunndan’n sanngan’n, nán e sisi e bo naan y’a srɛ Zoova. Kpɛkun e bo e ɲin ase e suan Biblu’n nun like kpa. Yɛ e bu ajalɛ klanman mɔ Anin nin Pɔlu ɔ nin Davidi be kle e’n, i su akunndan kpa. Asa ekun’n, maan e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e naan e wun like nga ti yɛ e akunndan’n sanngan’n i wlɛ. (Jue. 139:23) Kpɛkun maan e kplin su kɛ ɔ uka e naan y’a kwla jran sa nga be o e su’n, be ɲrun kekle. I li sa nga be tɔ e su mɔ e lɛmɛn i yowlɛ’n, be nun yɛ ɔ fata kɛ e kplin ukalɛ mɔ Zoova waan ɔ́ úka e’n, i su’n niɔn. Sɛ e yo sɔ’n, é kán ndɛ kunngba nga jue tofuɛ’n kan kleli Zoova’n wie. I waan: “Blɛ bɔ min akunndan’n sanngan sa sunman ti’n, a fɔnvɔ min ɔ maan n nyan aklunjuɛ.”​—Jue. 94:19.

JUE 4 “N ti kɛ bua sa, Zoova yɛ ɔ nian min su-ɔ”

^ ndɛ kpɔlɛ 5 Ɔ ju wie’n sa nga be tɔ e su’n ti’n, e akunndan sanngan kpɛkun e wla bo e wun. I sɔ’n sa’n juli be nga be suli Zoova laa’n, be nun nsan be su wie. Like suanlɛ nga nun’n, é wá kán sran sɔ’m be ndɛ. Kpɛkun é kán wafa nga Zoova fɔnvɔli be tinuntinun’n i ndɛ wie.

^ ndɛ kpɔlɛ 1 NDƐ WIE’M BE NUN YIYILƐ: Kɛ sa wie ti’n sran kun i akunndan sanngan’n, sran sɔ’n ɔ koko yɛ i wla bo i wun. Sa nga ti yɛ sran kun i akunndan’n kwla sanngan’n be sɔnnin. I wie yɛle sika ndɛ’n, annzɛ tukpacɛ’n, annzɛ awlobo ndɛ’n, annzɛ kusu sa kekle uflɛ wie mun ekun. Asa ekun’n, sa tɛ wie mɔ sran sɔ’n yoli i laa ti’n ɔ kwla koko. Kpɛkun kɛ ɔ bu sa nga be kwla tɔ i su i ɲrun’n lɔ’n be akunndan’n, ɔ wunmɛn i wun fɛ mlɔnmlɔn.