1. Mam mevé me ne bo na bi tyelé minleme yôp, a mboan ôte ô ne bo na bi simesan aya?

YE JAM éziñ é kômeya fo’o tyelé wo nleme yôbe nga? * Éko éziñe nlem ô tyele wo yôp amu môt a nga jô nge bo jam da ndeñele wo, nge ke amu jam éziñe womien ô nga bo nge jô. Éko éziñ ô nga bo ékob éziñ, a wo sili womiene nge Yéhôva a ye jamé wo môs éziñ. Ô ne fe buni buni na, amu wo dañe tyelé nleme yôp, nalé a tinane na ô nji beta bi mbunan, nge ke na ô ne mbia môt. Ve ye e ne été?

2. Bive’ela bivé ya Bible bia liti na e tyelé nleme yôp a nji tinane na môt a nji beta bi mbunan?

² Bi tame zu kobô ajô bebo bisaé be Yéhôva béziñe ya melu mvus. Anne, nyia nkulu mejô Samuel, a mbe a bili ngule mbunan. Ve e nga kui na nlem ô tya’é nye éyoñe môt éziñ a nga jeñe nye mintañete nda bôte jé. (1 Sa. 1:7) Paul fe a mbe a bili ngule mbunan, ve a nga ‘tyelé nleme yôp ajô ya mekônda.’ (2 Bec. 11:28) Njôô bôte David ki? Mbunane wé ô mbe avale ngul é ne na Yéhôva a mbe a nye’e nye angôndô. (Mam. 13:22) Ve to’o nalé, David a nga bo bikobe bi nga bo na a wô’ô émien éngôngol a na a dañe tyelé nleme yôp. (Bs. 38:4) Yéhôva a nga volô bôte bete bese a bôé be minleme si. Bi tame zu  yene jame nkañete môt ase ya be be ô ne ye’ele bia.

3. Aval avé mam bôte bevo’o ba jô me ne tyelé bia minleme yôp?

³ Mbia minkobô a mbia mimboane mi bôte ba bômane bia mi ne tyelé bia minleme yôp. E dañe dañe nge a ne bivuvumane biangan nge ke bemvôé bangan. Bi ne ko woñe na élate bia be be é mane fo’o. E ne kui na môt a jô jôm teke yeme na da ye balé bia, ve bi bi viane wô’ôtane mejô mé ane nkpwaté mekôn ba jii bia nlem. (Min. 12:18) E ne fe bo na môt a vañe kobô bia ébaé é fan asôñ amu a yi na bi wô’ô mintaé nlem. Ésoé sita éziñ é nga tôbane nju’ ôte. A jô na: “Bone mimbu mvus, mona minga éziñ a nga taté na a ndamane ma éyôlé beréseaux sociaux, a too ke na me mbe me buni’i na bia nye bi ne bemvôé. Me nga wô’ô mamien éngôngol. Me mbe me kate’e wô’ô aval avé mvôé môt é ne bo nye abim abé ete.” Nge wo fe ô tebeya aval été éte, nkañete Anne wo zu volô wo abui.

4. Minju’u mivé Anne a nga tôbane mie?

⁴ Anne a nga tôban abui minju’u ényiñe jé. A nga bo mimbu mimbu a kate biaé. (1 Sa. 1:2) Melu mete, be mbe be buni’i Israël na, minga a ne nkôkôm a be’e biyo’é. Nde Anne a nga yene fo’o na a sameya. (Met. 30:1, 2) É tu’a fe beta kui na mvane jé Peninna é mbe é biaé’ nnôme wé bon. Peninna a mbe a feme’ Anne angôndô, a nga bo a “kpwe’ele nye, a kômbô ve nye mintaé nlem.” (1 Sa. 1:6) Anne ve zu tu’a beta wô’ô émien éngôngol. A nga mane bo éyôé éyôé, ve ñyôn anyu, teke fe beta di. Bible a jô na ‘ôlun ô nga jaé nye nleme ne lut.’ (1 Sa. 1:7, 10) Nde, jé é nga volô Anne?

5. Aval avé meye’elan me nga volô Anne?

⁵ Anne a nga ye’elane Yéhôva a kate nye aval a wô’ôtane nlem. Éyoñ a maneya ye’elan, a nga yooé fe Beta prêtre Élie nleme wé. Éyoñ éte Élie a nga jô nye na: “Kele’ mvo’é, a Zambe ya Israël a va’a wo jam wo te ja’é nye.” Ane Anne “a nga ke mfa’a a nga ke, a di bidi, te fe beta bo mbot asu.” (1 Sa. 1:17, 18)  Meye’elan me nga volô nye na a bôé nleme si.

6. Nkañete Anne a kalate Bephilippien 4:6, 7 bia ye’ele bia jé mfa’a ya meye’elan?

⁶ Nlem ô ne bômbô bia si nge bia bo mbane ya ye’elan. Anne a nga kôme nyoñ éyoñe ya yooé Yéhôva nleme wé. (1 Sa. 1:12) Bia fe bi ne ye’elane Yéhôva ayap, bi kobô’ô nye ajô ya bikobe biangan, mam ma bo na bi ko woñ, a ma ma tyelé bia minleme yôp. E nji dañe sili ve na bi yeme ta’a bifia nge bo atyeñe nkobô. E ne kui na bi kate kuli éfia amu nleme wo taé bia angôndô, a amu bia yône nté bia ye’elan. Ve to’o nalé, Yéhôva a ke ôsu a jibi na bi mane kate nye jôm ése é ne bia nlem, to’o mewolo me nkolo ma lôt, a yange. Éyoñe fe bia ye’elan, bi nji yiane vuane mejô me Paul bia koone me kalate Bephilippien 4:6, 7. (Lañek.) Paul a jô bifuse bite na bia yiane bo bi va’a Yéhôva akéva éyoñe bia ye’elane nye. Bi ne ve Zambe wongan akéva asu aka’a abui mam: Nnye a nga ve bia ényiñ, nnye a nga té biôm bise bia bômane bia, a nye’e bia, a nga ve fe bia mbamba ndi nlem, akeke. Jé nkañete Anne ô ne beta ye’ele bia?

7. Jé Anne ba nnôm be mbe be bo’o mban?

⁷ Akusa bo a mbe a tôba’ane minjuk, Anne a mbe mbane ya ke kañe Yéhôva tabernacle Silo ba nnôme wé. (1 Sa. 1:1-5) E tabernacle wôé nne Beta prêtre Élie a nga ve nye ngule nyul, a jô nye na Yéhôva a tame ke vô’ôlô meye’elane mé.​—1 Sa. 1:9, 17.

8. Aval avé bisulan bi ne volô bia? Timi’in.

⁸ Nlem ô ne bômbô bia si nge bi ne mbane ya tabe bisulan. Éyoñ ése mojañ a ye’elan ôsusua na ésulane ja taté, a wô’ô sili Yéhôva na a ve bia mbamba nsisime wé. Mvo’é ki é ne ngabe jia ya ébuma ya nsisim. (Beg. 5:22) Ajô te, éyoñ bia tabe bisulan akusa bo minjuk, bia ve Yéhôva a bobejañe fane ya ve bia ngule nyul a volô bia minlem. Bisulan a meye’elan bi ne beta mezene Yéhôva a belane me na a bôé bia minleme si. (Beh. 10:24, 25) Tame beta yene jam afe nkañete Anne ô ne ye’ele bia.

9. Mam mevé me nji tyendé ényiñ Anne, ve jé é nga tyendé?

⁹ Jam e mbe e tya’a Anne nlem e nji kôlô été été. Éyoñ a nga kôlô tabernacle, a nga bulane ve nda jia jia a mbe a taté’é tabe a Peninna. Bible a nji kate bia na Peninna a nga tyendé. Ajô te Anne a nga yiane ke ôsu a jibi mbia minkobô mié. Ve minkobô mite mi nji be mi beta jô nye jôm. Nge bi ngenane bi simesa’an, Bible a jô na éyoñ Anne a maneya ye’elan, a nji beta bo mbot asu. A nga kañese na Yéhôva a volô nye a bôé nye nleme si. Mvuse ya valé, Yéhôva a nga botane nye a ve nye bon.​—1 Sa. 1:19, 20; 2:21.

10. Jé éve’ela Anne ja ye’ele bia?

¹⁰ Nlem ô ne beta bômbô bia si to’o jame da kolé bia ôbak é ngenane teke kôlô. To’o bia ye’elan aya a tabe bisulane mban, bi ne ke ôsu a tôbane minju’u miziñ ényiñ. Ve nkañete Anne wo ye’ele bia na, teke nju’u éziñ ô ne bo na Yéhôva a kate fôlô bia a bôé bia nleme si. Teke na Yéhôva a ne vuane bia môs éziñ, a bi kusa yen aya, a ye botane bia amu mbunane wongan.​—Beh. 11:6.

11. Mam mevé me nga bo na Paul a tyelé nleme yôp?

¹¹ Abui mam e mbe ve tyelé Paul nleme  yôp. Mbôl a mbe a nye’e bobenyañe bé ya nsisim, a mbe a tyelé’é nleme yôp ajô ya minju’u ba tôbane mie. (2 Bec. 2:4; 11:28) Nté a mbe a bo’o ésaé nkañete jé, a nga tôban abui mewosan, besiñe bé be nga bôme nye a fete nye mimbôk. A nga tôbane fe minju’u mife ane njemba’ane biôm. (Beph. 4:12) Biyoñ biyoñ bila, a nga fam awu a bete sitima, bi ne ñhe ve’ele simesan abim avé nlem ô mbe ô tyele nye yôp éyoñ ése a mbe a yiane ke dulu a bete sitima. (2 Bec. 11:23-27) Jé é nga volô Paul?

12. Jé é nga volô Paul na a bo teke dañe beta tyelé nleme yôp?

¹² Paul a mbe fo’o a tyelé’é nleme yôp amu bobenyañ a bekale bé ba tôbane minjuk, ve a nji buni na a ne mane kôm mam mese ma ndeñele be. A mbe a yeme’e na a vo’o bo ésaé éte étam. Nde a nga jô bobejañe befe na be volô nye. A mbe ve tabe ndi a bôt ane Timothée ba Tite, ane a nga ve be abui mimbe’e akônda. Ésaé bobejañe bete be nga bo é nga volô nye na a bo teke dañe beta tyelé nleme yôp.​—Beph. 2:19, 20; Tite 1:1, 4, 5.

13. Aval avé bemvendé be ne vu Paul?

¹³ Sili’i bôte befe mvolan. Abui bemvendé ya melu ma e ne ane Paul, ba tyelé minleme yôp asu bobejañe ya mekônda map ba tôbane minjuk. Ve mvendé jia jia é vo’o mane be’e minju’u mi bobejañ bese ya akônda. Ajô te, mvendé ja fase mvo’é ja yiane sili biwôlô befam bife ya akônda mvolan, ja yiane fe yañele bisoé na bi volô be’e nye mimbe’e.​—2 Tim. 2:2.

14. Paul a nji be a ko jé woñ, a jé nalé a ye’ele bia?

¹⁴ Kañese’e na wo yiane mvolane nlem. Mbôle Paul a mbe éjote nyul, a nga jô bemvôé bé na be ve nye ngule nyul. A nji be a ko woñe na bôte bé jô na a ne momo amu a vu meme na bôte befe be nga volô nye nlem. A nga tili Philémon na: “Me nga [bi] abui mevak a mvolane nlem amu nye’ane wôé.” (Phm. 7) Paul a nga tote fe bôte befe abui, a jô na be nga ve nye ngule nyul éyoñ a nga tôbane minjuk. (Beco. 4:7-11) Éyoñ bia yeme na bia yiane mvolane nlem, bobejañ ba yene tyi’ibi ya su’u bia.

15. Jé é nga volô Paul éyoñ a nga tôbane beta minjuk?

 ¹⁵ Yeké’é Mejô me Zambe. Paul a mbe a yeme’e na a ne bi mvolane nlem nge a lañe Mejô me Zambe. (Bero. 15:4) A mbe a yeme’e fe na mejô mete me ne ve nye fe’e ya yeme dañe minju’u mié. (2 Tim. 3:15, 16) Éyoñe baa a mbe mimbô’ô Rome, Paul a mbe a yeme’e na a mbeme wu. Nde a nga bo aya? A nga jô Timothée na a za’a nye ‘mimvulekane bekalate’ éyoñ a ye zu jome nye. (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Amu jé? Amu bekalate bete be mbe be bili Mejô me Zambe me nga tilibane nkobô Hébreu, a Paul a mbe a kômbô’ô belane me asu ayé’é étame dé. Nge bia bo mbane ya yé’é Mejô me Zambe ane Paul, Yéhôva a ye belane mejô mete na a bôé bia minleme si, to’o bi tele été évé.

16. David a nga telé émiene mbia été mbé?

¹⁶ David a nga bo mam méziñe me nga bo na mone môte wé ya nlem a bôme nye. A nga bo mejian a Bath-Schéba, a bo na be wôé nnôm, éyoñ éte a nga jeñe fe na a solé jam ete. (2 Sa. 12:9) David a nga ye taté biasé jam a nga bo. Ane jam ete e nga taté na da ndeñele élate ba Yéhôva, nlem teke fe beta bômbô nye si, nyul é nto nye ve some som. (Bs. 32:3, 4) Jé é nga volô David na a jibi mbia été a nga telé émien, a jé é ne volô bia éyoñ bia te sem?

17. Aval avé mejô ya kalate Besam 51:1-4 ma liti na David a nga jôban abé dé a nlem ôse?

¹⁷ Ye’elane Yéhôva na a jamé wo. David a nga ye’elane Yéhôva. A nga jôban abé dé a nlem ôse, a de’ele fe Yéhôva mo na a jamé nye. (Lañe’e Besam 51:1-4.) Ane Yéhôva a nga bôé nye nleme si a beta bulane nye ava’a dé. (Bs. 32:1, 2, 4, 5) Te ve’ele bo na, ô bo mbia nsem éyoñ éte wo jeñe na ô solé wô. Nge ô ne fek, kate’e Yéhôva jame wo te bo, a sili nye njaman. Nalé a ye bo na nlem ô bômbô wo si abim éziñ, a na mone môte ya nlem a bo teke bôme wo. Ve abim ete e nji yian nge wo kômbô beta kôme late ngbwa a Yéhôva.

18. David a nga bo aya éyoñ a nga bi melep?

¹⁸ Kañese’e melep. Éyoñe Yéhôva a nga  lôme nkulu mejô Nathan na a ke kulan abé dé, David a nji sôô nge ke liti a zen éziñe na a biasé jam a nga bo. Été été, a nga meme na a te bo nnôme Bath-Schéba ba Yéhôva abé. A nga kañese fe minkomekan, ane Yéhôva a nga jamé nye. (2 Sa. 12:10-14) Nge wo te bo mbia nsem, da sili na ô laan a bemvendé ya akônda. (Jc. 5:14, 15) Sa’ale fe fulu ya ve mvaé a too ke na wo te bo mbia jam. Nge wo ji’a mem abé dôé a kañese melebe ba ve wo, wo ye fe ji’a beta lat a Yéhôva a bu’uban ava’a dôé.

19. Ntyi’an ôvé bia yiane nyoñ?

¹⁹ Va’a ngule ya bo te beta ba’alane nsem ôte. David a mbe a yeme’e na, asu na a bo teke beta ku, a yiane sili Yéhôva mvolan. (Bs. 51:7, 10, 12) Ve nné ane Yéhôva a nga jamé nye, David a nga nyoñe ntyi’ane ya titane mvit asimesan ése nleme wé été. Ane a nga beta bi mvo’é ya nlem.

20. Aval avé bia liti na bia jôban abé dangane mise me Yéhôva?

²⁰ Bia liti na bia jôban abé dangan éyoñe bia sili Yéhôva njaman, éyoñ bia kañese melep, a éyoñe bia ve ngule ya bo te beta ba’alane nsem éziñ. Nge bi bo mam mete, minlem mia ye beta bômbô bia si ne mieññ. Mojañ James a nga tôñe melebe mete éyoñ a nga bo mbia nsem. A jô na: “Éyoñ me nga kate bemvendé jam me nga bo, a mbe ve ane adite mbe’e da kôlô ma bitul. Me ve beta bi mvo’é jame ya nlem.” Bia wô’ô mvaé ya yeme na “Yéhôva a ne ba be ne minleme ntya’ane bebé, [a na] a nyii avale bôt e ne minleme nje’ebane si.”​—Bs. 34:18.

21. Aval avé bi ne kañese na Yéhôva a bôé bia minleme si?

²¹ Ane asu’ulan da zu da subu, nne fe abui mam da ye bo ngule ya tyelé bia minleme yôbe nalé. Éyoñ mbia b’asimesan ba tya’a wo nlem, te yange, kate de Yéhôva été été. Yeké’é mejô mé nya ñyé’ane. Simesa’an Anne, Paul a David. Ye’elane Yéhôva na a volô wo na ô yeme jame da bo na ô tyelé nleme yôp. (Bs. 139:23) Va’a nye minju’u miôé mise, e dañe dañe mi mia kolé wo ôba’ éyoñ ése. Nge ô bo de, wônaa ane ntili besam, wo fe wo ye bo ngule ya jô na: “Éyoñe me nga dañe tyelé nleme yôp, ô nga volô ma a bôé ma nleme si.”​—Bs. 94:19, nwt-F.