1. Etɛ ka sixu zɔ́n adohu adohu? Nɛ̌ é ka sixu wà nǔ dó mǐ wu gbɔn?

ADOHU adohu * ka ko ɖi bú we kpɔ́n à? Bɔya ado hu we ɖó nǔ e mɛ ɖevo lɛ ɖɔ alǒ wà é ɖó wuvɛ̌ nú we wutu. Alǒ ado sixu hu we ɖó nǔ e hwiɖesu ɖɔ alǒ wà é wu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, a sixu ko wà nǔɖe nyi dò, bɔ ado nɔ hu we ɖɔ Jehovah kún na sɔ́ hwɛ kɛ we gbeɖé ó. Nǔ e nɔ lɛ́ zɔ́n bɔ ninɔmɛ ɔ nɔ nyla d’eji é wɛ nyí ɖɔ a sixu lin ɖɔ adohu adohu e ɖi bú emi é xlɛ́ ɖɔ nǔɖiɖi hwedó emi alǒ emi kún nyí gbɛtɔ́ ɖagbe ó. Amɔ̌, nǔgbo jɛn ka wɛ à?

2. Kpɔ́ndéwú Biblu tɔn tɛ lɛ ka xlɛ́ ɖɔ adohu adohu kún xlɛ́ ɖɔ nǔɖiɖi hwedó mɛ ó?

² Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú Biblu tɔn ɖé lɛ. Ana ee nyí gbeyiɖɔ Samuwɛli sín nɔ é ɖi nǔ tawun. Amɔ̌, adohu adohu ɖi bú i hwenu e mɛ e kpo é kpo ɖò xwé ɖokpo ɔ gbè é ɖé wà nǔ xá ɛ dó daka mɛ é. (1 Sam. 1:7) Mɛsɛ́dó Pɔlu ɖó nǔɖiɖi syɛnsyɛn, amɔ̌, “nǔ e ɖò hǔn mɛ [n’i] nú agun lɛ bǐ ɔ” wá ɖi bú i. (2 Kɔ. 11:28) Axɔ́su Davidi ɖó nǔɖiɖi syɛnsyɛn bɔ Jehovah yí wǎn n’i tawun. (Mɛ. 13:22) É ɖò mɔ̌ có, Davidi wà nǔɖe lɛ nyi dò b’ɛ zɔ́n bɔ adohu adohu huzu agban bo nɔ kpɛn ɛ. (Ðɛh. 38:5) Jehovah dó gbɔ nú ye mɛ ɖokpo ɖokpo, bo lɛ́ xò hwihwɛ́ ye. Mi nú mǐ ni kpɔ́n nǔ e kpɔ́ndéwú yetɔn lɛ sixu kplɔ́n mǐ lɛ é.

3. Nɛ̌ xó e mɛ ɖevo lɛ ɖɔ é ka sixu zɔ́n bɔ ado hu mǐ gbɔn?

³ Enyi mɛ ɖevo lɛ dó gbè vɛ́sin nú mǐ, alǒ ma wà nǔ xá mǐ kpo xomɛnyínyɔ́ kpo ǎ ɔ, ado sixu hu mǐ. Nú mɛ e wà nǔ ɔ xá mǐ é nyí xɔ́ntɔn vívɛ́ ɖé alǒ hɛ̌nnumɔ ɖé ɔ, è nɔ lɛ́ sè wuvɛ̌ tawun. Ado sixu hu mǐ ɖɔ xɔ́ntɔn mǐ kpo mɛ enɛ tɔn kpo na gblé bǐ. Hweɖelɛnu ɔ, mɛ e wà nǔ nyi dò nú mǐ é sixu nɔ ɖɔ xó e ma ɖè xomɛnyínyɔ́ xlɛ́ ǎ lɛ é, b’ɛ na cí ɖɔ hwǐ wɛ è sɔ́ mǐ ɖɔhun! (Nǔx. 12:18, nwt) Alǒ, mɛɖé tlɛ sixu jló bo zán xógbe e na gblewǔ mɛ hwǐ ɖɔhun lɛ é. Nɔví nyɔnu winnyawinnya ɖé ɖí xwi xá tagba enɛ. É ɖɔ: “Xwè ɖé lɛ ɖíe wá yì ɔ, mɛ e un lin ɖɔ é nyí xɔ́ntɔn ɖagbe ɖé é jɛ adingbanxó lɛ fúnfún kpé dó wǔtu ce jí ɖò Ɛntɛnɛti jí. Un sè wuvɛ̌ bɔ ado lɛ́ hu mì. Un mɔ nǔ jɛ nǔ e wu é na ɖɔ xó gblégblé dó wǔ yè dó gudo ce é mɛ ǎ.” Enyi xɔ́ntɔn vívɛ́ ɖé alǒ hɛ̌nnumɔ ɖé ɖɔ xó nyanya dó wǔ we ɔ, kpɔ́ndéwú Ana tɔn sixu kplɔ́n nǔ gegě we.

4. Ninɔmɛ vɛwǔ tɛ Ana ka ɖó na ɖí xwi xá?

⁴ Ana ɖó na ɖí xwi xá tagba syɛnsyɛn ɖé lɛ. Nú xwè mɔkpan ɔ, é kpéwú bo jì vǐ ǎ. (1 Sam. 1:2) Ðò aca Izlayɛli-ví lɛ tɔn mɛ ɔ, è nɔ ɖi ɖɔ nyɔnu e nyí wɛnsinɔ é ɔ, nu wɛ è dó è. Enɛ nɔ zɔ́n bɔ winnya nɔ hu Ana. (Bǐb. 30:1, 2) Nǔ e lɛ́ vɛwǔ é wɛ nyí ɖɔ asísí Ana tɔn Penina jì vǐ. Penina nɔ kpɔ́n Ana dó mɔ agbahwlɛnxámɛtɔ́, bo “nɔ ɖò nǔɖɔ ba ɛ wɛ, bo na dó dó aɖi xomɛ n’i.” (1 Sam. 1:6) Tlolo hwɛ̌ ɔ, Ana ɖí xwi xá ninɔmɛ vɛwǔ enɛ lɛ ganji ǎ. Akpɔ nɔ ɖó è kaka bɔ é nɔ “ɖò avǐ ya wɛ, bo [nɔ] gbɛ́ nǔ ɖu.” “Akpɔ ɖó Ana ɖesu.” (1 Sam. 1:7, 10) Nɛ̌ è ka dó gbɔ nú Ana gbɔn?

5. Nɛ̌ ɖɛ ka d’alɔ Ana gbɔn?

⁵ Ana ɖɔ lee nǔ cí n’i é bǐ nú Jehovah ɖò ɖɛ mɛ. Ðò ɖɛ ɔ gudo ɔ, é tinmɛ ninɔmɛ tɔn nú Vɔsanúxwlémawutɔ́ Ðaxó Eli. Enɛ gudo ɔ, Eli ɖɔ n’i ɖɔ: “Yì kpodo fífá kpo; Mawu Izlayɛli tɔn ni na nǔ e a byɔ ɔ we.” Etɛ ka jɛ bɔ d’ewu? Ana “yì bo ɖu nǔ, bɔ nukún tɔn mɛ jɛ ayǐ.” (1 Sam. 1:17, 18) Ðɛ d’alɔ Ana bɔ é lɛ́ ɖó fífá.

6. Etɛ kpɔ́ndéwú Ana tɔn kpo xó e ɖò Filipunu lɛ 4:6, 7 mɛ é kpo ka sixu kplɔ́n mǐ dó ɖɛ wu?

⁶ Enyi mǐ ván kan dó ɖɛxixo wu ɔ, mǐ  sixu lɛ́vɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn. Ana zán hwenu gegě dó ɖɔ xó nú Tɔ́ tɔn jixwé tɔn ɔ. (1 Sam. 1:12) Mǐ lɔ sixu ɖɔ xó nú Jehovah nú táan gegě dó adohu adohu mǐtɔn lɛ, xɛsi mǐtɔn lɛ kpo gǎnmaɖó mǐtɔn lɛ kpo wu. É byɔ ɖɔ ɖɛ mǐtɔn lɛ ni cí xó lómílómí ɖɔhun, alǒ mǐ ni tò xókwín lɛ lyɛ̌ngbelyɛ̌ngbe ǎ. Hweɖelɛnu ɔ, mǐ tlɛ sixu y’avǐ hwenu e mǐ ɖò adohu adohu mǐtɔn lɛ ɖɔ nú Jehovah wɛ é. É tlɛ nyí mɔ̌ ɔ, nǔ na cikɔ nú Jehovah gbeɖé dó tóɖiɖó mǐ wu ǎ. Gɔ́ nú ɖɛxixo bo ɖɔ tagba mǐtɔn lɛ ɔ, mǐ ɖó na lɛ́ flín wěɖexámɛ e ɖò Filipunu lɛ 4:6, 7 mɛ é. (Xà.) Pɔlu tɛɖɛ̌ jí ɖɔ mǐ ɖó na nɔ xoɖɛ kúdónúmɛ alǒ nǔsumɛkúnmɛ tɔn lɛ. Mǐ ɖó hwɛjijɔ gegě bá dókú nú Jehovah. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ sixu dókú n’i ɖó gbɛ̀ e é na mǐ é, nǔ ɖagbeɖagbe ɖěɖee é dá lɛ é, xomɛnyínyɔ́ tɔn kpo nukúnɖiɖó jiwǔ e é na mǐ é kpo wu. Nǔ ɖevo tɛ kpɔ́ndéwú Ana tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ?

7. Etɛ Ana kpo asú tɔn kpo ka nɔ wà hwɛhwɛ?

⁷ Ana ɖò wuvɛ̌ lɛ mɔ wɛ có, é ka nɔ xwedó asú tɔn hwɛhwɛ bɔ ye nɔ yì sɛn Jehovah ɖò Silóo. (1 Sam. 1:1-5) Hwenu e Ana ɖò Goxɔ ɔ mɛ é wɛ Eli Vɔsanúxwlémawutɔ́ Ðaxó ɔ ɖɔ n’i ɖɔ emi ɖó nukún ɖɔ Jehovah na sè ɖɛ tɔn, bɔ enɛ dó wusyɛn lanmɛ n’i.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Ðagbe tɛ kplé lɛ ka sixu wà nú mǐ? Tinmɛ.

⁸ Enyi mǐ kpó ɖò kplé agun tɔn lɛ yì wɛ ɔ, mǐ sixu lɛ́vɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn. È nɔ bɛ́ kplé mǐtɔn lɛ kpo ɖɛ kpo, bɔ hwɛhwɛ ɔ, è nɔ byɔ ɖò ɖɛ enɛ lɛ mɛ ɖɔ gbigbɔ Mawu tɔn ni nɔ kpɔ́ xá mǐ. Fífá ɖò nǔ e gbigbɔ enɛ nɔ na mɛ lɛ é mɛ. (Ga. 5:22, 23) Enyi ado tlɛ ɖò mǐ hu wɛ bonu mǐ ka yì kplé mǐtɔn lɛ ɔ, mǐ nɔ hun ali nú Jehovah kpo nɔví mǐtɔn lɛ kpo, bɔ ye nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ, lobo nɔ lɛ́ d’alɔ mǐ bɔ mǐ nɔ lɛ́vɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn. Ðɛ kpo kplé lɛ kpo wɛ nyí ali taji e nu Jehovah nɔ gbɔn dó xò hwihwɛ́ mǐ é. (Ebl. 10:24, 25) Ðǒ ayi nǔ ɖevo e kpɔ́ndéwú Ana tɔn sixu kplɔ́n mǐ é wu.

9. Etɛ ma ka huzu ɖò Ana sín ninɔmɛ mɛ ǎ? Etɛ ka huzu?

⁹ Nǔ e zɔ́n bɔ ado ɖò Ana hu wɛ lɛ é bú tlolo ǎ. Hwenu e Ana gosin Mawu sɛn gbé ɖò Goxɔ ɔ mɛ, bo lɛkɔ yì xwé é ɔ, é kpo Penina kpo jɛn lɛ́ nɔ fí ɖokpo ɔ. Biblu xlɛ́ ɖɔ walɔ Penina tɔn ɖyɔ ǎ. Enɛ xlɛ́ ɖɔ Ana ɖó na kpó ɖò didɛ ɖò dakaxó e asísí tɔn nɔ ɖɔ lɛ é nu wɛ. Amɔ̌, Ana kpéwú bo lɛ́vɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn, bɔ nǔɖe sɔ́ xò yí ǎ. Flín ɖɔ ee Ana sɔ́ xó ɔ d’alɔ mɛ nú Jehovah gudo é ɔ, adohu adohu kún sɔ́ ɖi bú i ɖě ó. É jó Jehovah dó bɔ é dó gbɔ n’i, bo lɛ́ xò hwihwɛ́ ɛ. Táan ɖé gudo ɔ, Jehovah dó nú Ana, bo na ɛ vǐ!—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Etɛ kpɔ́ndéwú Ana tɔn ka kplɔ́n mǐ?

¹⁰ Enyi nǔ e nɔ ɖó adohu adohu nú mǐ é na bo tlɛ kpò ɖò finɛ ɔ, mǐ sixu lɛ́vɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn. Enyi mǐ tlɛ xoɖɛ syɛnsyɛn bo nɔ yì kplé lɛ hwɛhwɛ ɔ, tagba ɖé lɛ sixu kpó ɖò te. Amɔ̌, kpɔ́ndéwú Ana tɔn xlɛ́ mǐ ɖɔ nǔ ɖebǔ kún sixu ɖó Jehovah te, bonu é na gɔn hwihwɛ́ xò ayi mǐtɔn e gbadó é ó. Jehovah na wɔn mǐ gbeɖé ǎ, é lín oo, é yá oo, é na d’ajɔ mǐ nú gbejininɔ mǐtɔn.—Ebl. 11:6.

11. Hwɛjijɔ tɛ lɛ wu ado ka na ko hu Pɔlu?

¹¹ Pɔlu ɖó hwɛjijɔ gegě bɔ ado na hu i. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ɖó é yí wǎn nú nɔví tɔn  lɛ wutu ɔ, tagba e mɛ gbɔn dín wɛ ye ɖè lɛ é huzu agban bo nɔ kpɛn ɛ tawun. (2 Kɔ. 2:4; 11:28) Ðò mɛsɛ́dózɔ́ Pɔlu tɔn mɛ ɔ, é ɖí xwi xá gbeklánxámɛ, è nɔ xò è, bo nɔ sɔ́ ɛ dó ganmɛ. É lɛ́ dɛ ɖò wuvɛ̌ e ɖó adohu adohu n’i lɛ é nu, ɖi “xovɛ́” ninɔ. (Fili. 4:12) É hwe bǐ ɔ, tɔjihun syɔ dó è azɔn atɔn, enɛ wu ɔ, ado na ko hu i tawun hwenu e é nɔ dó tɔjihun bo nɔ ɖò tomɛ yì wɛ é. (2 Kɔ. 11:23-27) Nɛ̌ Pɔlu ka ɖí xwi xá adohu adohu gbɔn?

12. Etɛ ka d’alɔ bɔ adohu adohu Pɔlu tɔn lɛ ɖekpo?

¹² Ee wuvɛ̌ lɛ kpannukɔn nɔví Pɔlu tɔn lɛ é ɔ, ado hu i, amɔ̌, é nɔ tɛ́n kpɔ́n bá ɖeɖɛ tagba yetɔn lɛ bǐ éɖesu ǎ. Pɔlu nɔ jlɛ̌ jí. É bló tuto bɔ mɛ ɖevo lɛ na d’alɔ bɔ è na kpé nukún dó agun ɔ wu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é sɔ́ azɔ̌ d’así nú mɛ ɖejid’ewu ɖé lɛ, ɖi Timɔtée kpo Titu kpo. É ɖò wɛn ɖɔ azɔ̌ e nɔví enɛ lɛ wà lɛ é zɔ́n bɔ adohu adohu Pɔlu tɔn lɛ ɖekpo.—Fili. 2:19, 20; Ti. 1:1, 4, 5.

13. Nɛ̌ mɛxo lɛ ka sixu xwedó kpɔ́ndéwú Pɔlu tɔn gbɔn?

¹³ Byɔ̌ mɛ ɖevo lɛ ɖɔ ye ni d’alɔ we. Pɔlu ɖɔhun ɔ, mɛxo agun tɔn wuvɛ̌sexámɛtɔ́ gegě nɔ ɖò linkpɔ́n mɛ égbé, ɖó mɛ e ɖò mɛtɛnkpɔn lɛ ɖí xwi xá wɛ ɖò agun ɔ mɛ lɛ é wu. Amɔ̌, mɛxo ɖokpo sixu d’alɔ mɛ e ɖò agun ɔ mɛ lɛ é bǐ ǎ. Jlɛ̌jininɔ na sísɛ́ ɛ, b’ɛ na má azɔ̌ ɔ xá sunnu nǔwukpétɔ́ lɛ kpo dɔnkpɛvu lɛ kpo bɔ ye na d’alɔ ɛ b’ɛ na kpé nukún dó lɛngbɔ̌kpó Mawu tɔn wu.—2 Tim. 2:2.

14. Etɛ ma ka nɔ nyí linkpɔ́n nú Pɔlu ǎ? Etɛ kpɔ́ndéwú tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ?

¹⁴ Yǐ gbè ɖɔ emi ɖó hudo gbɔdónúmɛ tɔn. Pɔlu nɔ sɔ́ éɖée hwe, bo tuùn ɖɔ emi ɖó hudo wusyɛn e xɔ́ntɔn emitɔn lɛ na dó lanmɛ nú emi é tɔn. Kpɔ́n e mɛ ɖevo lɛ sixu kpɔ́n ɛ dó mɔ mɛ e vɔ́da é tlɛ nɔ ɖó linkpɔ́n n’i ǎ, enɛ wɛ zɔ́n b’ɛ nɔ yí gbè faa ɖɔ mɛ ɖevo lɛ dó gbɔ nú emi. Ðò wema e Pɔlu sɛ́dó Filemɔ́ɔ é mɛ ɔ, é ɖɔ: “Wanyiyi e a ɖó ɔ hun xomɛ nú mì tlala, bo dó gbɔ nú mì ɖesu.” (File. 7) Pɔlu ké nyikɔ azɔ̌gbɛ́ tɔn ɖevo e dó wusyɛn lanmɛ n’i tawun ɖò wuvɛ̌ hwenu lɛ é gegě tɔn. (Kolo. 4:7-11) Nú mǐ nɔ sɔ́ mǐɖée hwe, bo nɔ yí gbè ɖɔ mǐ ɖó hudo wusyɛn dó lanmɛ nú mɛ tɔn ɔ, kpo awǎjijɛ kpo wɛ nɔví mǐtɔn lɛ na dó alɔ mǐ.

15. Ðò wuvɛ̌ lɛ hwenu ɔ, nɛ̌ Pɔlu ka mɔ gbɔdónúmɛ gbɔn?

 ¹⁵ Ðeji dó Xó Mawu tɔn wu. Pɔlu tuùn ɖɔ Mawuxówema ɔ na dó gbɔ nú emi. (Hlɔ. 15:4) É na lɛ́ na ɛ nǔnywɛ, b’ɛ na ɖí xwi xá mɛtɛnkpɔn ɖebǔ. (2 Tim. 3:15, 16) Hwenu e è wlí Pɔlu dó ganmɛ ɖò Hlɔma azɔn wegɔ́ ɔ é ɔ, é mɔ ɖɔ kú emitɔn ko sɛkpɔ́. Ðò ninɔmɛ syɛnsyɛn enɛ mɛ ɔ, etɛ Pɔlu ka wà? É ɖɔ nú Timɔtée ɖɔ é ni yawǔ wá, bo hɛn “anyǔwema lɛ” wá. (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Etɛwu? Ðó anyǔwema enɛ lɛ sixu ko nyí Akpáxwé Biblu Tɔn E È Wlan Dó Ebléegbe Mɛ lɛ É sín akpáxwé ɖé wutu ɔ, Pɔlu sixu ko jló na kplɔ́n ɖò Biblu kplɔnkplɔn éɖesunɔ tɔn hwenu. Nú mǐ wà nǔ Pɔlu ɖɔhun, bo nɔ kplɔ́n Xó Mawu tɔn hwɛhwɛ ɔ, Jehovah na gbɔn yɛkan enɛ mɛ bo xò hwihwɛ́ mǐ, mɛtɛnkpɔn lɛ na bo cí ɖebǔ ɔ nɛ.

16. Adohu adohu tɛ Davidi ka dɔn dó kɔ nú éɖée?

¹⁶ Davidi ɖó hwɛjijɔ e wu ayixa tɔn na xò hun xá ɛ lɛ é. É d’afɔ gbě nú Bɛtisabe, bo lɛ́ bló tuto bɔ è hu asú tɔn, bɔ nú hwenu ɖé ɔ, é tɛ́n kpɔ́n bo na hwlá hwɛ e é hu lɛ é. (2 Sam. 12:9) Tlolo hwɛ̌ ɔ, Davidi wɔn ya nú ayixa tɔn. É sín enɛ wu bɔ é mɔ wuvɛ̌ ɖò gbigbɔ kpo agbaza kpo lixo, bo lɛ́ mɔ ɖò taglomɛ. (Ðɛh. 32:3, 4) Etɛ ka d’alɔ Davidi b’ɛ ɖí xwi xá adohu adohu e é dɔn dó kɔ nú éɖée lɛ é? Enyi mǐ wà nǔ syɛnsyɛn ɖé nyi dò ɔ, etɛ ka sixu d’alɔ mǐ?

17. Nɛ̌ xó e ɖò Ðɛhan 51:3-6 mɛ lɛ é ka xlɛ́ ɖɔ Davidi sín hwɛ vɛ́ n’i nǔgbo nǔgbo gbɔn?

¹⁷ Nɔ xoɖɛ bo byɔ hwɛsɔ́kɛ. Davidi wá xoɖɛ sɛ́dó Jehovah. Hwɛ tɔn lɛ vɛ́ n’i nǔgbo nǔgbo, b’ɛ ɖɔ ye nú Jehovah. (Xà Ðɛhan 51:3-6.) Enɛ zɔ́n bɔ agbɔ̌n tɔn wá jɛ dò tawun. (Ðɛh. 32:1, 2, 4, 5) Enyi a hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé hǔn, ma tɛ́n kpɔ́n bá sɔ́ hwlá ó. Loɔ, ɖɔ hwɛ towe lɛ bǐ nú Jehovah ɖò ɖɛ mɛ. Enɛ ɔ, a na jɛ hwiɖée mɛ mɔ jí kpɛɖé kpɛɖé, bɔ ayixa towe sɔ́ na nɔ dóhwɛ we sɔmɔ̌ ǎ. Amɔ̌, enyi kancica hwi kpo Jehovah kpo tɔn na lɛ́ jɛ tɛn tɔn mɛ ɔ, a ɖó na wà nǔ zɛ ɖɛxixo wu.

18. Nɛ̌ Davidi ka wà nǔ gbɔn hwenu e è gbɛ́ nǔ n’i é?

¹⁸ Yǐ gbè nú nǔgbɛnúmɛ. Hwenu e Jehovah sɛ́ gbeyiɖɔ Natáan dó ɖɔ é ni ɖɔ  hwɛ Davidi tɔn n’i é ɔ, Davidi ba hwɛjijɔ nú éɖée alǒ sɔ́ nukún kpɛví dó kpɔ́n hwɛ e é hu é ǎ. É yawǔ yí gbè ɖɔ emi hu hwɛ, é ka nyí dó Bɛtisabe sín asú kɛɖɛ ǎ, taji ɔ, dó Jehovah. Davidi yí gbè nú nǔ e Jehovah gbɛ́ n’i é bɔ Jehovah sɔ́ hwɛ kɛ ɛ. (2 Sam. 12:10-14) Enyi mǐ hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé ɔ, mǐ ɖó na ɖɔ nú mɛ e Jehovah sɔ́ bɔ ye na kpé nukún mǐ wu lɛ é. (Ja. 5:14, 15) Mǐ ɖó na nyi alɔ nú hwɛjijɔ biba nú mǐɖée. Nú mǐ yawǔ yí gbè bo wà nǔ sɔgbe xá nǔ ɖebǔ e è gbɛ́ nú mǐ é ɔ, mǐ na lɛ́ yawǔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn kpo awǎjijɛ kpo.

19. Etɛ mǐ ka ɖó na kánɖeji bá wà?

¹⁹ Kánɖeji bo na nyi alɔ nú nǔ ɖokpo ɔ lɛ wiwa nyi dò. Davidi tuùn ɖɔ emi ɖó hudo alɔdó Jehovah tɔn tɔn cobo na nyi alɔ nú hwɛ ɖokpo ɔ lɛ huhu. (Ðɛh. 51:9, 12, 14) Jehovah sɔ́ hwɛ kɛ Davidi gudo é ɔ, Davidi kánɖeji bo na nyi alɔ nú linlin nyanya lɛ. É sín enɛ wu bɔ é lɛ́vɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn.

20. Nɛ̌ mǐ ka sixu xlɛ́ ɖɔ hwɛsɔ́kɛmɛ Jehovah tɔn sù nukún mǐtɔn mɛ gbɔn?

²⁰ Mǐ nɔ xlɛ́ ɖɔ hwɛsɔ́kɛmɛ Jehovah tɔn sù nukún mǐtɔn mɛ gbɔn ɖɛxixo, gbeyiyi nú nǔgbɛnúmɛ, kpo gǎndidó bo na nyi alɔ nú nǔ ɖokpo ɔ lɛ wiwa nyi dò kpo gblamɛ. Enyi mǐ ɖè afɔ enɛ lɛ ɔ, mǐ na lɛ́vɔ ɖó fífá ayi mɛ tɔn. James e nyí nɔví sunnu ɖé bo hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé é mɔ ɖɔ nǔgbo wɛ xó enɛ nyí. É ɖɔ: “Ee un ɖɔ hwɛ e un hu é nú mɛxo lɛ é ɔ, é cí ɖɔ agban kpinkpɛn ɖé wɛ è zlɔ́n mì ɖɔhun. Un jɛ fífá ayi mɛ tɔn ɖó jí.” Tuùn e mǐ tuùn ɖɔ Jehovah “ɖò kpɔ́ xá mɛ e ayi yetɔn gbadó lɛ, [bo] nɔ hwlɛn mɛ e nǔ jɛ akɔ́n jí na lɛ” é dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ tawun.—Ðɛh. 34:19.

21. Nɛ̌ mǐ ka sixu jó Jehovah dó b’ɛ xò hwihwɛ́ mǐ gbɔn?

²¹ Ee azǎn gudogudo tɔn lɛ ɖò vivɔ wɛ bǐ é ɔ, nǔ e nɔ zɔ́n adohu adohu lɛ é na ɖò jijɛji wɛ. Enyi nǔɖe ɖó adohu adohu nú we hǔn, xoɖɛ sɛ́dó Jehovah azɔn ɖokpo. Nɔ kplɔ́n Biblu kpo sɔxwixwe kpo. Kpɔ́ndéwú Ana, Pɔlu kpo Davidi kpo tɔn ni kplɔ́n nǔ we. Byɔ̌ Tɔ́ towe jixwé tɔn ɔ ɖɔ é ni d’alɔ we bonu a na tuùn nǔ e zɔ́n bɔ ado ɖò huhu we wɛ é. (Ðɛh. 139:23) Nǔ é ni hɛn agban towe nú we, ɖò taji ɔ, ɖò ninɔmɛ ɖěɖee mɛ a ma sixu wà nǔ kaka ɖé alǒ ɖebǔ ɖè ǎ lɛ é. Nú a wà mɔ̌ ɔ, a na cí ɖɛhanwlantɔ́ e jihan elɔ nú Jehovah é ɖɔhun: “Hwenu e adohu adohu lɛ ɖi bú mì é ɔ, a dó gbɔ nú mì, bo xò hwihwɛ́ mì.”—Ðɛh. 94:19, nwt.