1. Etẹwẹ sọgan hẹn magbọjẹ wá, podọ nawẹ e sọgan yinuwado mí ji gbọn?

BE MAGBỌJẸ ko húagbọ́ we pọ́n ya? * Vlavo a tindo magbọjẹ, na mẹdevo lẹ dọho kavi yinuwa to aliho he gbleawuna we mẹ wutu. Kavi e sọgan yindọ nuhe hiẹ lọsu dọ kavi wà de wẹ do magbọjẹ na we. Di apajlẹ, a sọgan ko ṣì nude wà, bo to nuhà dọ Jehovah ma na jona emi gbede. Podọ ninọmẹ lọ gán vantan dogọ, eyin vlavo a nọ lẹndọ yise wẹ na ko whèdo we wutu wẹ magbọjẹ lẹ do húagbọ́ we, dọ gbẹtọ ylankan de wẹ emi yin. Ṣigba, be nugbo wẹ enẹ ya?

2. Apajlẹ Owe-wiwe tọn tẹlẹ wẹ dohia dọ magbọjẹ tintindo ma zẹẹmẹdo dọ yise whèdo mí?

² Lẹnnupọndo apajlẹ Owe-wiwe tọn delẹ ji. Hanna he wá ji yẹwhegán Samuẹli, yin yọnnu de he tindo yise ayidego tọn. Ṣogan, magbọjẹ wá húagbọ́ ẹ to whenue hagbẹ whédo etọn tọn de yinuwa hẹ ẹ po kanyinylan po. (1 Sam. 1:7) Apọsteli Paulu tindo yise he dolido, amọ́ ‘magbọjẹ he e tindo na agun lẹpo’ wá húagbọ́ ẹ. (2 Kọl. 11:28) Ahọlu Davidi tindo yise taun, sọmọ bọ Jehovah yiwanna ẹn dovo. (Owalọ 13:22) Etomọṣo, Davidi jai jẹ nuṣiwa delẹ mẹ he hẹn magbọjẹ sinsinyẹn wá na ẹn. (Salm. 38:4) Jehovah miọnhomẹna dopodopo yetọn bosọ hẹn kọgbọ wá na yé. Mì gbọ mí ni gbadopọnna nuhe mí sọgan plọn sọn apajlẹ yetọn lẹ mẹ.

3. Nawẹ nuhe mẹdevo lẹ dọ sọgan hẹn magbọjẹ wá na mí gbọn?

³ Eyin mẹdevo lẹ dọho to aliho kanyinylan tọn mẹ kavi yinuwa to aliho he ma jọmẹ de mẹ, e sọgan hẹn magbọjẹ wá na mí. Mí sọ nọ tindo numọtolanmẹ mọnkọ, titengbe eyin mẹhe gbleawuna mí lọ yin họntọn alọmayiemẹ kavi hẹnnumẹ sẹpọmẹ de. Mí sọgan hanú dọ haṣinṣan mítọn hẹ omẹ enẹ na gble. To whedelẹnu, mẹhe gbleawuna mí lọ sọgan dọhona mí matin lẹnpọn, podọ mí gán tindo numọtolanmẹ lọ dọ yè sọ́ ohí mí wẹ nkọ! (Howh. 12:18) Kavi mẹde tlẹ sọgan desọn ojlo mẹ bo yí hogbe whánsọmẹ tọn lẹ zan. Mẹmẹyọnnu jọja de pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu ehe. E dọmọ: “To owhe delẹ die wayi, mẹhe n’lẹndọ e yin họntọn dagbe hugan na mi jẹ ohó mẹhẹngble tọn lẹ fúnfún pé gando go e ji to Intẹnẹt ji. E vẹna mi taun bosọ do magbọjẹ na mi. E vẹawuna mi nado mọnukunnujẹ nuhewutu e nado gbleawuna mi sọmọ mẹ.” Eyin họntọn vivẹ́ kavi hẹnnumẹ sẹpọmẹ de ko gbleawuna we, a sọgan plọn nususu sọn apajlẹ Hanna tọn mẹ.

4. Nuhahun sinsinyẹn tẹlẹ wẹ Hanna dona pehẹ?

⁴ Hanna dona pehẹ nuhahun sinsinyẹn delẹ. Na owhe susu, e ma mọ viji. (1 Sam. 1:2) To aṣa Islaelivi lẹ tọn mẹ, yọnnu wẹnsinọ de nọ yin pinpọnhlan di mẹhodẹ̀do. Ehe nọ zọ́n bọ e nọ tindo numọtolanmẹ nuvọ́nọ-yinyin tọn. (Jen. 30:1, 2) Nuhe sọ hẹn ninọmẹ lọ vẹawuna Hanna wẹ yindọ, asu etọn do asi devo he nọ yin Pẹnina, yèdọ mẹhe ji ovi lẹ na ẹn. Pẹnina nọ yí Hanna do mọ asisi bo “nọ to vivlẹ ẹ kò mapote nado doadihomẹna ẹn.” (1 Sam. 1:6) To bẹjẹeji, e vẹawuna Hanna nado pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu sinsinyẹn ehelẹ. E nọ doadi na ẹn sọmọ bọ “e nọ to avivi bo ma nọ dùnú.” E wá “gọ́ na awubla sinsinyẹn” to ahun mẹ. (1 Sam. 1:7, 10) Nawẹ Hanna mọ homẹmiọnnamẹ yí gbọn?

5. Nawẹ odẹ̀ gọalọna Hanna gbọn?

⁵ Hanna dọ numọtolanmẹ etọn lẹpo na Jehovah to odẹ̀ mẹ. To whenue e ko hodẹ̀ godo, e basi zẹẹmẹ ninọmẹ etọn tọn na Yẹwhenọ Daho Eli. Enẹgodo, Eli dọna ẹn dọmọ: “Yì to jijọho mẹ, podọ na Jiwheyẹwhe Islaeli tọn ni na we nuhe a to bibiọ.” Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Hanna “dedo bo dùnú bọ nukunmẹ etọn masọ kúṣiọ ba.” (1 Sam. 1:17, 18) Odẹ̀ gọalọna Hanna nado gọ̀ jijọho etọn mọyi.

6. Etẹlẹ wẹ mí sọgan plọn gando dẹ̀hiho go sọn apajlẹ Hanna tọn mẹ, podọ sọn Filipinu lẹ 4:6, 7 mẹ?

 ⁶ Mí sọgan gọ̀ jijọho mítọn mọyi eyin mí nọ sinyẹnlin to odẹ̀ mẹ. Hanna yí ojlẹ dindẹn zan nado dọho hẹ Otọ́ olọn mẹ tọn etọn. (1 Sam. 1:12) Mílọsu sọgan yí ojlẹ susu zan nado dọhona Jehovah gando magbọjẹ mítọn lẹ, nuhe nọ dobuna mí lẹ po awugbopo mítọn lẹ po go. E ma biọ dọ mí ni nọ hodẹ̀ to aliho he fọnjlodotenamẹ taun mẹ kavi aliho pipé mẹ. To whedelẹnu, mí tlẹ sọgan yí hogbe he nọ do numọtolanmẹ sinsinyẹn hia lẹ zan bọ e na biọ avi mẹ do mí. Etomọṣo, agbọ́ ma na pé Jehovah gbede nado dotoaina mí. Gbọnvona dẹ̀hiho gando nuhahun mítọn lẹ go, mí dona nọ flin ayinamẹ he tin to Filipinu lẹ 4:6, 7 mẹ. (Hia.) Na taun tọn, Paulu dọ dọ mí dona nọ hodẹ̀ pẹdido kavi pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn tọn lẹ. Mí tindo whẹwhinwhẹ́n susu nado nọ dopẹna Jehovah. Di apajlẹ, mí sọgan dopẹna ẹn na ogbẹ̀ he e na mí, azọ́n nudida tọn etọn lẹ, owanyi nugbo etọn, podọ na todido jiawu he e na mí. Nudevo tẹwẹ mí sọgan plọn sọn Hanna dè?

7. Etẹwẹ Hanna po asu etọn po nọ wà to gbesisọ mẹ?

⁷ Mahopọnna nuhahun Hanna tọn lẹ, e nọ hodo asu etọn yì nọtẹn sinsẹ̀n-bibasi tọn Jehovah tọn to gbesisọ mẹ to Ṣilo.(1 Sam. 1:1-5) Gòhọtúntún mẹ wẹ Hanna te whenue Yẹwhenọ Daho Eli na ẹn tuli bo dọna ẹn dọ todido emitọn wẹ yindọ Jehovah ni na gblọndo na odẹ̀ etọn.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Etẹwẹ opli lẹ sọgan wà na mí? Basi zẹẹmẹ.

⁸ Mí sọgan gọ̀ jijọho mítọn mọyi eyin mí zindonukọn nado nọ yì opli agun tọn lẹ. Odẹ̀ bẹjẹeji tọn opli mítọn lẹ tọn nọ saba bẹ obiọ lọ hẹn dọ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn ni tin hẹ mí. Jijọho yin adà sinsẹ́n gbigbọ enẹ tọn de. (Gal. 5:22) Eyin mí yì opli lẹ mahopọnna dọ mí tindo ayimajai, mí nọ hùn dotẹnmẹ dote na Jehovah gọna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po nado na mí tuli bosọ gọalọna mí nado gọ̀ jijọho ahun mẹ tọn mítọn mọyi, bọ ayiha mítọn nọ jai. Odẹ̀ po opli lẹ po yin aliho titengbe delẹ he Jehovah nọ yizan nado hẹn kọgbọ wá na mí. (Heb. 10:24, 25) Doayi nudevo he mí sọgan plọn sọn apajlẹ Hanna tọn mẹ go.

9. Etẹwẹ ma diọ to ninọmẹ Hanna tọn mẹ, ṣigba etẹwẹ diọ?

⁹ Nuhe to magbọjẹ hẹnwa na Hanna lẹ ma doalọte to afọdopolọji. Whenue Hanna ko yì basi sinsẹ̀n to gòhọtúntún mẹ bo lẹkọwa whé godo, e dona gbẹ́ nọ owhé dopolọ gbè hẹ Pẹnina. Podọ Biblu ma dọ dọ Pẹnina diọ jijọ. Enẹwutu, e yọnbasi dọ Hanna dona ko zindonukọn nado to akọndona hogbe whánsọmẹ tọn asisi etọn tọn lẹ. Ṣigba, ewọ penugo nado gọ̀ jijọho ahun mẹ tọn etọn mọyi bo masọ nọ gblehomẹ ba. Flindọ to whenue Hanna ko jo whẹho lọ do alọmẹ na Jehovah godo, e masọ hanú ba. E na dotẹnmẹ Jehovah nado miọnhomẹna ẹn bo hẹn kọgbọ wá na ẹn. To ojlẹ de godo, Hanna tlẹ yin didona bo ji ovi etọn titi lẹ!—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Etẹwẹ mí plọn sọn apajlẹ Hanna tọn mẹ?

¹⁰ Mí sọgan gọ̀ jijọho ahun mẹ tọn mítọn mọyi eyin nuhe hẹn magbọjẹ wá na mí lẹ ma tlẹ ko tlọ́n aimẹ. Eyin mí tlẹ nọ hodẹ̀ vẹkuvẹku bo nọ yì opli lẹ to gbesisọ mẹ, nuhahun delẹ sọgan gbẹ́ pò to aimẹ. Ṣigba, apajlẹ Hanna tọn plọn mí dọ nudepope ma sọgan glọnalina Jehovah nado hẹn kọgbọ wá na mí to whenue mí jẹflumẹ sinsinyẹn. Jehovah ma na wọn mí gbede, podọ eyin e yá wẹo kavi e dẹn wẹo, e na suahọ mí na nugbonọ-yinyin mítọn.—Heb. 11:6.

11. Whẹwhinwhẹ́n tẹlẹ wẹ Paulu tindo nado yin magbọjẹnọ?

¹¹ Paulu tindo whẹwhinwhẹ́n susu nado yin magbọjẹnọ. Di apajlẹ, na e yiwanna mẹmẹsunnu  po mẹmẹyọnnu etọn lẹ po wutu, nuhahun he pehẹ yé te lẹ nọ do magbọjẹ sinsinyẹn na ẹn. (2 Kọl. 2:4; 11:28) To azọ́ndenamẹ etọn mẹ taidi apọsteli de, Paulu pehẹ nukundiọsọmẹtọ lẹ he hò e bosọ sú i do gànpamẹ. E sọ dona doakọnna nuhahun delẹ he nọ do magbọjẹ namẹ, taidi ‘gbẹninọ po onú vude po.’ (Flp. 4:12) Podọ eyin ohún ko siọ Paulu wayi, e whè gbau whla atọ̀n to gbẹzan etọn mẹ to ojlẹ enẹ mẹ, mí sọgan yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe gbejizọnlin bibasi to bato mẹ na ko nọ hẹn ayimajai sinsinyẹn wá na ẹn do sọ. (2 Kọl. 11:23-27) Nawẹ Paulu duto magbọjẹ lẹ ji gbọn?

12. Etẹwẹ gọalọna Paulu nado de magbọjẹ etọn pò?

¹² Paulu tindo magbọjẹ to whenue mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu etọn lẹ po pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu lẹ, ṣigba e ma dovivẹnu nado didẹ nuhahun yetọn lẹpo edeṣo. Paulu yin jlẹkajinọ. E basi tito na mẹdevo lẹ nido gọalọ nado penukundo agun lọ go. Di apajlẹ, e deazọ́nna sunnu he go yè sọgan dejido delẹ, taidi Timoti po Titu po, do otẹn aṣẹpipa tọn mẹ. Ayihaawe ma tin dọ azọ́n he mẹmẹsunnu enẹlẹ wà gọalọ bọ magbọjẹ Paulu tọn depò.—Flp. 2:19, 20; Titu 1:1, 4, 5.

13. Nawẹ mẹho lẹ sọgan hodo apajlẹ Paulu tọn gbọn?

¹³ Nọ biọ to mẹdevo lẹ si nado gọalọna we. Taidi Paulu, to egbehe, mẹho mẹtọnhopọntọ susu nọ tindo magbọjẹ na mẹhe to pipehẹ whlepọn to agun lọ mẹ lẹ wutu. Ṣigba, mẹho agun tọn de ma sọgan wà zẹ̀ nugopipe etọn go. Jlẹkajininọ na whàn ẹn nado má azọngban lọ hẹ sunnu devo he pegan lẹ, podọ nado plọnazọ́n jọja sunnu lẹ he na gọalọna ẹn nado penukundo lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn go.—2 Tim. 2:2.

14. Etẹ go wẹ Paulu ma nọ hanú gando, podọ etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ etọn mẹ?

¹⁴ Nọ kẹalọyi dọ a do hudo homẹmiọnnamẹ tọn. Paulu yin whiwhẹnọ, enẹwutu e nọ dín tulinamẹ sọn họntọn etọn lẹ dè bosọ nọ mọyi. E họnwun dọ e ma nọ hanú dọ yè na pọ́n emi di madogánnọ eyin emi yigbe dọ mẹdevo lẹ nọ miọnhomẹna emi. To wekanhlanmẹ etọn hlan Filemọni mẹ, Paulu dọmọ: “Yẹn tindo ayajẹ po homẹmimiọn susu po to whenue yẹn sè gando owanyi towe go.” (File. 7) Paulu donù azọ́nwatọ hatọ susu devo lẹ go, he na ẹn tuli taun to ojlẹ ayimajai tọn lẹ mẹ. (Kol. 4:7-11) Eyin mí nọ gbọn whiwhẹ dali yigbe dọ mí do nuhudo tulinamẹ tọn, po homẹhunhun po  wẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po na na mí alọgọ he sin hudo mí do.

15. Nawẹ Paulu mọ kọgbọ yí to whenue e pehẹ ninọmẹ ayimajai tọn lẹ gbọn?

¹⁵ Nọ ganjẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn go. Paulu yọnẹn dọ Owe-wiwe lẹ na miọnhomẹna emi. (Lom. 15:4) Yé nasọ na ẹn nuyọnẹn he e nado pehẹ whlepọn depope. (2 Tim. 3:15, 16) To whenue Paulu yin súsúdo gànpamẹ to Lomu whla awetọ, e mọdọ okú emitọn ko sẹpọ. Etẹwẹ Paulu wà to whenue e pannukọn ninọmẹ ayimajai tọn enẹ? Ewọ biọ to Timoti si nado yawu wá e dè bo hẹn “owe-hihá” lẹ wá. (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Etẹwutu? Na e yọnbasi dọ owe-hihá enẹlẹ yin apadewhe Owe-wiwe Heblu tọn lẹ tọn, ehe Paulu sọgan yizan na oplọn mẹdetiti tọn etọn. Eyin mí nọ hodo apajlẹ Paulu tọn gbọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn pinplọn whẹwhẹ dali, Jehovah na yí Owe-wiwe lẹ zan nado hẹn kọgbọ wá na mí—mahopọnna whlepọn depope he mí pehẹ.

16. Magbọjẹ tẹwẹ Davidi hẹnwa ede ji?

¹⁶ E sọgbe dọ ayihadawhẹnamẹnu Davidi tọn ni dotukla ẹ. E deayọ hẹ Bati-ṣeba, bo kàn ayiha bọ asu etọn yin hùhù, bosọ tẹnpọn nado whlá ylanwiwa enẹlẹ na ojlẹ de. (2 Sam. 12:9) To tintan whenu, Davidi gbẹkọ ayihadawhẹnamẹnu etọn he to whẹgbledo e go. Podọ, ehe hẹn kọdetọn vẹadi lẹ wá na ẹn, e ma yin to gbigbọ-liho kẹdẹ gba, ṣigba to apọ̀nmẹ, podọ to agbasa-liho ga. (Salm. 32:3, 4) Etẹwẹ gọalọna Davidi nado pehẹ magbọjẹ he e hẹnwa ede ji, podọ etẹwẹ sọgan gọalọna mílọsu eyin mí jai jẹ nuṣiwa sinsinyẹn de mẹ?

17. Nawẹ nuhe Salmu lẹ 51:1-4 dọ lẹ do lẹnvọjọ ahundopo tọn Davidi tọn hia gbọn?

¹⁷ Nọ hodẹ̀ nado biọ jona. Davidi wá lẹhlan Jehovah to odẹ̀ mẹ. Po lẹnvọjọ ahundopo tọn po, e yigbe ylando etọn lẹ tọn. (Hia Salmu lẹ 51:1-4.) Lehe mọwiwà hẹn kọgbọ wá na ẹn taun do sọ! (Salm. 32:1, 2, 4, 5) Eyin a ko waylando sinsinyẹn de, a tẹnpọn nado ṣinyọnnudo e blo. Kakatimọ, yí ahundopo do yigbe ylando towe tọn na Jehovah to odẹ̀ mẹ. To whenẹnu, a na jẹ kọgbọ mọyi ji sọn magbọjẹ he ayihadawhẹnamẹnu towe he to whẹgbledo we lọ hẹnwa na we si. Amọ́, eyin a jlo na jla haṣinṣan towe hẹ Jehovah do, dẹ̀hiho kẹdẹ ma ko pé.

18. Nawẹ Davidi yinuwa gbọn to whenue mẹplọnlọ yin dido e go?

 ¹⁸ Nọ kẹalọyi mẹplọnlọ. Whenue Jehovah do yẹwhegán Natani hlan nado hẹn ylando Davidi tọn zun yinyọnẹn na ẹn, Davidi ma dín whẹjijọ kavi tẹnpọn nado yí nukunpẹvi do pọ́n ylando lọ. To afọdopolọji, e yigbe dọ emi ko waylando, e ma yin sọta asu Bati-ṣeba tọn kẹdẹ gba, ṣigba titengbe sọta Jehovah. Davidi kẹalọyi mẹplọnlọ he wá sọn Jehovah dè lọ, podọ Jehovah jona ẹn. (2 Sam. 12:10-14) Eyin mí ko waylando sinsinyẹn de, mí dona yì dọna mẹhe Jehovah ko de nado deanana mí lẹ. (Jak. 5:14, 15) Podọ mí dona dapana ayilinlẹn lọ nado nọ suwhẹna míde. Dile mí yawu kẹalọyi mẹplọnlọ depope he mí mọyi bosọ yí i do yizan mẹ sọ, mọ wẹ mí na yawu gọ̀ jijọho po ayajẹ mítọn po mọyi do niyẹn.

19. Etẹwẹ mí dona magbe nado wà?

¹⁹ Magbe ma nado nọ jai jẹ nuṣiwa dopolọ lẹ mẹ. Ahọlu Davidi yọnẹn dọ eyin emi ma na nọ jai jẹ ylando dopolọ lẹ mẹ, emi do hudo alọgọ Jehovah tọn. (Salm. 51:7, 10, 12) To jonamẹ Jehovah tọn mimọyi godo, Davidi magbe nado nọ dapana linlẹn ylankan lẹ. Taidi kọdetọn de, e gọ̀ jijọho ahun mẹ tọn etọn mọyi.

20. Nawẹ mí sọgan dohia dọ mí yọ́n pinpẹn jonamẹ Jehovah tọn gbọn?

²⁰ Mí nọ dohia dọ mí yọ́n pinpẹn jonamẹ Jehovah tọn, eyin mí nọ hodẹ̀ nado mọ ẹn yí, kẹalọyi mẹplọnlọ, bosọ dovivẹnu ma nado nọ jai jẹ nuṣiwa dopolọ lẹ mẹ. Eyin mí ze afọdide ehelẹ, mí na gọ̀ jijọho ahun mẹ tọn mítọn mọyi. James, yèdọ mẹmẹsunnu de he ko waylando sinsinyẹn wayi, mọ nugbo-yinyin ehe tọn. E dọmọ: “Whenue n’yigbe ylando ṣie tọn na mẹho lẹ, e taidi dọ agbàn pinpẹn de wẹ yin zize sẹ̀ sọn abọ́ ji na mi nkọ. N’jẹ jijọho ahun mẹ tọn ṣie tindo ji whladopo dogọ.” Lehe e namẹ tuli do sọ nado yọnẹn dọ “Jehovah ma dẹn do mẹhe ahun yetọn jẹflumẹ lẹ; e nọ whlẹn ayimajainọ lẹ”!—Salm. 34:18.

21. Nawẹ mí sọgan dike Jehovah ni hẹn kọgbọ wá na mí gbọn?

²¹ Dile azán godo tọn lẹ ko sẹpọ vivọnu taun, e yọnbasi dọ nuhe nọ hẹn magbọjẹ wá lẹ ni jideji. Eyin nudelẹ to magbọjẹ do na we, ma dọngbàn nado dín alọgọ Jehovah tọn blo. Nọ plọn Biblu po sọwhiwhe po. Plọnnu sọn apajlẹ he Hanna, Paulu po Davidi po zedai lẹ mẹ. Biọ to Otọ́ olọn mẹ tọn towe si nado gọalọna we, na a nido doayi nuhe to magbọjẹ do na we go. (Salm. 139:23) Dike ewọ ni didá agbàn pinpẹn towe lẹ, titengbe agbàn he húagbọ́ we kavi he a ma tlẹ gán hẹn paali lẹ. Eyin a wàmọ, a sọgan taidi salmu-kantọ lọ, he jihàn hlan Jehovah dọmọ: “Whenue magbọjẹ lẹ húagbọ́ mi, hiẹ miọnhomẹna mi bo hẹn kọgbọ wá na mi.”—Salm. 94:19.