1. (a) Ịyẹ à tị́ ka ju ọmwụ nya imahị omeme myị́? (b) Irya ọlányị ọ tị́ ka kpa wẹpwụ nya ọngịnyị myị́?

À ME imahị * u-uhye nya ịngịhyẹ ẹnẹnẹhẹ lẹ? Ọhẹka, à la imahị omeme chajị ẹlẹhẹ ọlẹ ká ọngọhẹ ya lee ọ-họ wụng ẹjẹ. Lee, à ka chuko u-uhye nya ẹlẹhẹ ọlẹ ká ya lee ọhọhọ. Ọ-chụ pwokwita, ọhẹka ẹlẹhẹ gụng họ, à tị ka chuko nyori iJihova á ka jẹ́-ẹ hịnyọhi hang ẹnẹnẹhẹ kaka. Ọlẹ kọ tịpyọ gụ wuu ri, ọhẹka à me irya nyori ọlẹ ká kaa me imahị wẹẹ, á la ọmyịmyị kaka, bala o-ri à ri ọngịnyị ohideeji. Ẹlịlẹhị à wẹ lẹ?

2. Ọgụ-ẹpẹtẹ iyina ụ-Ụpwụ Ịgọgọ à tị́ mẹjẹ nyori, imahị omeme á ri ọmyịmyị ọlala ka lẹ ka?

² Ahị kụ ẹhị yẹ ọ-chụ pwokwita ịmanyị-ịmanyị wẹẹ. ỊHana ọlẹ kọ ri ịnịna nya ọlọmwụ ịSamwẹlụ, ri ọnyang ọlẹ kọ la ọmyịmyị yẹẹyẹẹ. Ma, ọ dọmwụ nyọka me imahị nyọlẹ ká ọngọhẹ ugbiyegu nyamwụ kaa họ ẹla ọtịpyọ ẹ-ẹga nyamwụ. (1 Sam. 1:7) Ọlẹrụ ịPọlụ ri ọngọ la ọmyịmyị ọnyọọngịrị, ma ọ kaa “me imahị nyịlẹhị-ịlẹhị u-uhye nya ala [ọjịra-jịra].” (2 Kọr. 11:28) Adịrahụ iDevidi la ọmyịmyị ọnyọọngịrị, du kọ há iJhova yẹẹyẹẹ. (Ụkụr. 13:22) Ọ lịnyị la lẹ, iDevidi họ ẹla ọtịpyọ ọlẹ kọ ju ọmwụ nya imahị omeme ọtụka-ọtụka ọ-ọhịhị nyamwụ. (Eje. 38:4) IJihova ya ẹjẹ ọkpụ́kpụ bala  okpunyi ha ọngọngọọngụ nyaa. Ahị kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ kahị ka jẹ́ bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nyaa wẹẹ.

3. Ányị ẹla oyaya nya angịkịla à tị́ ka kpa imahị omeme wahị myị́?

³ Ụka ká angịkịla á ya ẹla tọhị pwaa-pwaa lee ụ-ụgbẹyị ọtịpyọ, ahị ka me imahị myị́, ọgụgụụgụ kori ká ọngọọwa á ri oligu olikẹjẹ lee olugbiyegu nyang. Ahị ka chuko nyori igu oriri nyahị bala ọngọọwa tayịreji lẹ. Ụka ọhẹ, ọngọlẹ kọ họ ẹla wụ́ụhị ẹjẹ ka ya ẹla bwuuhi pwọọrịị, du kọ ka lala o-ri o chịhị ịcha myị́! (Etu 12:18) Lee ọngịnyị ka mamachịng ya ẹla ọlẹ kọ jẹ́ nyori nyị ka wuhi oyi pwụ́ ekpunegu myị́. Ẹla ọlịịwẹ họ ta ọọnahị ọnyang ọhẹ ọlẹ kọ ri onjwo. O yẹkẹẹ: “Ẹka ịmanyị-ịmanyị kẹkpẹ, ọngọhẹ ọlẹ kam me nyori o ri oligu nyam dọmwụ nyọka kpa ọnọọkịla pyẹ u-uhye nyam ẹ-ẹpwụ nya intanẹtị. M̀ la ọjụjụ nya ọkịlẹtụ bala imahị omeme. Ḿ jẹ́ ang odudu ká oligu nyam ọlẹ kam dahịhile ka byẹjẹ-byẹjẹ họm ẹla ọtịpyọ ọlịịwẹ ka.” Kori ká oligu olikẹjẹ lee olugbiyegu nyang ọhẹ á họ ẹla wụng ẹjẹ, à ka jẹ́ ang lụmẹ-lụmẹ bwu ẹga nya ịHana myị́.

4. Akama olujwo oyina ịHana à tị́ chịpwụrụ bwu?

⁴ ỊHana la akama ịtụka-ịtụka. Ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ, ó ye ọnyị ma ka. (1 Sam. 1:2) Iru nya ala Isirẹlụ me nyori, ọnyang á tụma lẹ aalẹ, Ohe á wahị kụrwọọ kaka. Lẹ, ẹlẹwẹ hu oyoyi ju ịHana yẹẹyẹẹ. (Ọmwụ. 30:1, 2) Ọlẹ kọ tị tịpyọ gụ wuu lẹ, ọrụ ịHana ye ahụ ọkịla ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri iPenina, ọ tị ma anyị họọ. IPenina hu ịHana nya oluji, lẹ ọ kaa “ya ẹla ịgịla-ịgịla chajị kọ ka gu ịHana chọọ-chọọ ọ-ọkịlẹtụ.” (1 Sam. 1:6) Ụka nya ọgbanyẹ, ịHana la ọjụjụ u-uhye nya iwe-ahụrụ nyamwụ ọọwa. Ẹla ọọwa wọọ ẹjẹ lụmẹ, du kọ kaa “gu ahị enyi bala ọ-pwa ang oriri.” Ọ myị̀ la “ọjụjụ ọ-ọkịlẹtụ.” (1 Sam. 1:7, 10) Ányị ịHana à tị́ bwu ye ẹjẹ ọkpụ́kpụ?

5. Ányị abwọ ọrịrị à tị́ da ịHana ụbwọ?

⁵ ỊHana ya ẹla ọlọkịlẹtụ nyamwụ ju iJihova ẹ-ẹpwụ nya abwọ ọrịrị. Nyọlẹ kọ raabwọ kpá, ọ ya iwe-ahụrụ nyamwụ ju Elayị Olegbeju Okiliya. Elayị wẹ byoo yẹkẹẹ: “Aalẹ, ọ tịtị pyẹẹ hang mẹ. Ohe Oluhye nya ala Isirẹlụ ā họ ang ọlẹ ká bịlẹ bwu ẹga nyamwụ wẹ hang mẹ.” Ịyẹ à tị́ ri ocheju nyamwụ? ỊHana “yegiri rụ kaka ri ang . . . Ọ́ tụtụm bwọ ayiiji  kịlahị kaka.” (1 Sam. 1:17, 18) Abwọ ọrịrị da ịHana ụbwọ nyọka la okpunyi myịmyị.

6. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ u-uhye nya abwọ ọrịrị bwu ẹga nya ịHana bala ụpwụ nya Ala iFilipayị 4:6, 7?

⁶ Ahị ka ye okpunyi myịmyị kori kahị kịnyaa juwa raabwọ. ỊHana bịrị ụka yẹẹyẹẹ juwa ya ẹla ta Adamwụ olepwoohe. (1 Sam. 1:12) Ahị ịnyịnyị ka jẹ́-ẹ ya ẹla lụka ọtata ta iJihova u-uhye nya uko ọchịchị nyahị, ang ịlẹ kị lahị uhi-uhi, bala ọdẹwu-dẹwụ nyahị. Abwọ ọrịrị nyahị á baba nyọka la kpẹẹkpẹẹ lee ọkpịpyọ ụ-ụrụ pyiipyii ka. Ụka ọhẹ ahị dọmwụ ka jida myị́ ụka kahị juwa ya akama nyahị ju iJihova. Kori kọ lịnyị wẹwẹ, ọ́ ka chị iJihova aga la o-ke ụrụ wo lahị ka. Datị hi ọ-ka raabwọ u-uhye nya akama nyahị, ahị baba nyọka kpịtịya nya ọhụ ojuju ọlụpwụ nya Ala iFilipayị 4:6, 7. (Wọọ.) ỊPọlụ ya kpụrụrụ nyori ahị nyị ji iJihova obe ẹ-ẹpwụ nya abwọ ọrịrị. Ang lụmẹ-lụmẹ ji ịlẹ kị du kahị ka ji iJihova obe. Ọ-chụ pwokwita, ahị ka jẹ́-ẹ joo obe chajị nya āhị nya ọhịhị, ang ịnyịịla ịlẹ kọ họ, ọháha o-gbu enyi-ka nyamwụ, bala ẹhị ọrịrịị-rịrị ọnyịịla ọlẹ kọ ya hahị. Ẹla ọkịla oyina ahị tị́ ka jẹ́ bwu ẹga nya ịHana?

7. Ẹlịyẹ ịHana bala ọrụmwụ à tị́ kaa họ pyịyọọ?

⁷ Nanana nyori ịHana la akama, ọ kaa ba ọrụmwụ pyịyọọ ka ẹga ọgbịgba ha iJihova i-iChilo. (1 Sam. 1:1-5) Ụka ká ịHana juwa u-ube ịgọgọ, ọọwa Elayị Olegbeju Ọgbahị Okiliya à jwoo ọhụ nyori ọwa nyị yẹhị rịrị ká iJihova nyị ka wọọ abwọ ọrịrị nyamwụ lẹ.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Ányị ọjịra-jịra ọkaka à tị́ kaa dahị ụbwọ? Ịyẹ tị́ du?

⁸ Ahị ka ye okpunyi myịmyị kori kahị kịnyaa juwa ka ọjịra-jịra. Ẹ-ẹpwụ nya abwọ ọrịrị ọ-kpa wụrụ ọjịra-jịra nyahị, ahị kaa bịlẹ ká olegu nya Ohe Oluhye ka juwa balahị. Okpunyi tị ri ugbe nya olegu ọọwa. (Gal. 5:22) Lẹ, kori kahị ka ọjịra-jịra nanana nyori ahị juwa ẹ-ẹpwụ nya akama, ahị kaa ya iwe da ha iJihova bala aanahị nyọka juhi ọhụ bala ọ-dahị ụbwọ la okpunyi nya ọkịlẹtụ bala olegu. Abwọ ọrịrị bala ọjịra-jịra ọkaka ri agbẹyị ịkpọnchị ịhyẹ ịlẹ ká iJihova kaa bwu ya okpunyi hahị. (Hib. 10:24, 25) Ahị yẹ ẹla ọkịla ọlẹ kahị ka jẹ́ bwu ọhịhị nya ịHana wẹẹ.

9. Ịyẹ à tị́ yẹda ọ-ọhịhị nya ịHana ka? Ịyẹ à tị́ yẹda?

⁹ Ang ọlẹ kọ ju ọmwụ nya imahị omeme nya ịHana á myị́ ahyaahị ka. Nyọlẹ ká ịHana rụ bwu ube ịgọgọ lẹ, ọ tịrẹkpẹ ka ọdọda ẹpwa ookpokpo bala iPenina wẹẹ. ỊBayịbụụ á tị ya nyori abwẹla nya iPenina nyị yẹda ka. Lẹ, iHana kịnyaa juwa bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ẹla o-ya pwọọ-pwọọ nya iPenina. Ma, ịHana ye okpunyi nya ọkịlẹtụ tịrẹkpẹ, ọ́ tị gwọọ byi kaka. Kpịtịya nyori, ọlẹ ká ịHana pẹhi ẹla ọọwa ju iJihova ẹ-ẹpwụtụbwọ lẹ, ọ́ la uko ọchịchị kpong-kpong kaka. Ọ ya ẹga da ká iJihova ka kpọọ ẹjẹ bala o-ya okpunyi họọ. Nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, iJihova wẹ abwọ ọrịrị nya ịHana, du kọ ma anyị nya ịlọmwụ!—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịHana?

¹⁰ Ahị ka jẹ́-ẹ ye okpunyi myịmyị kori ká ang ọlẹ kọ ju ọmwụ nya imahị omeme nyahị á dọmwụ myị́ ka wẹwẹ. Kori kahị raabwọ yẹẹyẹẹ lee ọ-ka ọjịra-jịra ụka myị́ ụka wẹwẹ, akama ịhyẹ á ka rụ hiihi ka myị́. Ma, bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịHana, ahị jẹ́ nyori ịngịngịhyẹ á ka jẹ́-ẹ wu iJihova kpa la ọ-ya okpunyi nya ọkịlẹtụ hahị ka. IJihova á ka deeri hiihi ẹnẹnẹhẹ ka. Lụka o-kpii, ọ tị ka nwụhị uri nyọlẹ ká abwọ chị́ịhị pyẹpyẹ ka.—Hib. 11:6.

11. Ang iyina à tị́ ka kpa imahị omeme wẹ ịPọlụ myị́?

¹¹ Ang lụmẹ-lụmẹ du ká ịPọlụ ka me imahị. Ọ-chụ pwokwita, chajị nyọlẹ ká aanamwụ  họ́ọ yẹẹyẹẹ lẹ, akama nyaa ri olo ọtụka-ọtụka họọ. (2 Kọr. 2:4; 11:28) Ụka ká ịPọlụ juwa ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ nyamwụ, aluji kaa nyóo bala o-woo ju agba ụka lụmẹ-lụmẹ. Ọ myịmyị bọhụ ẹ-ẹpwụ nya akama ịlẹ kị ka kpọọ me imahị lala “ang oriri oyeye ri-ka.” (Filip. 4:12) Chajị nyọlẹ ká ụgbọ nya enyi bịrị lọọ lala ụka ịta-ịta myị́ lẹ, ọ ka la uko ọchịchị ụka myị́ ụka kọ tịtọ nyọka ju ụgbọ nya enyi myị́. (2 Kọr. 11:23-27) Ịyẹ à tị́ da ịPọlụ ụbwọ ụka nya imahị omeme?

12. Ịyẹ à tị́ da ịPọlụ ụbwọ du kọ chuko lụmẹ ka?

¹² ỊPọlụ chuko ụka ká aanamwụ la akama, ma ọ́ maga nyọka myị́ akama ịwa haa wuu ụbwọọmwụ ka. ỊPọlụ jẹ́ nyori ọ́ ka jẹ́-ẹ họ ang myị́ ang wuu ụbwọọmwụ ka. Ọ byi angịkịla nyị dọwa ụbwọ kpẹhị rịrị ọjịra-jịra. Ọ-chụ pwokwita, ọ ya ụkụrwọ ju alẹng ịhyẹ ịlẹ kị ju ọ-dahịhile ụ-ụbwọ, angịnyị lala iTimoti bala ịTayịtọsị. Akụrwọ ịlẹ ká alẹng ịwẹ họ du ká ịPọlụ chuko lụmẹ ka.—Filip. 2:19, 20; Tay. 1:1, 4, 5.

13. Ányị angịgbahị nya ọjịra-jịra à tị́ ka gbịla ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịPọlụ?

¹³ Byi angịkịla kị dang ụbwọ. Lala ịPọlụ, angịgbahị nya ọjịra-jịra lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị la ọháha kaa chuko u-uhye nya aanahị ịla ọjịra-jịra ịlẹ kị la akama. Ma, ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ookpokpo á ka jẹ́-ẹ da angị ịla ọjịra-jịra wuu ụbwọ ka. Kori kọ myị nyori ọwa nyị́ ka jẹ́-ẹ họ ang myị́ ang wuu ka, ọ ka byi angịkịla nyamwụ kị ka dọọ ụbwọ bala ọ-mẹ ang jẹ ikolobya chajị kị ka jẹ́-ẹ dụbwọ kpẹhị rịrị ịkpịlọ nya Ohe Oluhye.—2 Tim. 2:2.

14. (a) Ịyẹ ịPọlụ à tị́ chuko chajị nyamwụ ka? (b) Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nyamwụ?

¹⁴ Myị ọnụ nyori à baba nya ẹjẹ ọkpụ́kpụ́. ỊPọlụ kpịlọmwụ keji, lẹ ọ mwahị nya ọhụ ojuju ka ẹga nya aligu nyamwụ, ọ tị ye. Ọ́ chuko nyori angịkịla ka yọọ lala ọngọ la dẹwụ-dẹwụ chajị nyọlẹ kọ myị nyori angịkịla nyị kpụ́ ọwa ẹjẹ ka. Ẹ-ẹpwụ nya ụpwụ ọlẹ ká ịPọlụ da du ta iFilimọn, o yẹkẹẹ: “Ọháha ọlala lụmẹ nyang . . . họ kam la ọkẹkẹnị ọtụka-ọtụka bala ẹjẹ ọkpụ́kpụ.” (Filim. 7) ỊPọlụ wụrụ ẹnyị nya alụkụrwọ nyamwụ ịkịla ịlẹ kị kaa jwoo ọhụ ụka nya akama. (Kol. 4:7-11) Kori kahị kpịlọhị keji, kahị myị nyori ahị baba nya ọhụ ojuju, aanahị ka chị ọkẹkẹnị nyọka ya ụbwọ ọdada ọlẹ kahị baba hahị.

15. Ẹlịyẹ ịPọlụ à tị́ họ ụka kọ juwa ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ olujwo?

¹⁵ Kpụnịrọ Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye. ỊPọlụ  jẹ́ nyori ọ ka ye ẹjẹ ọkpụ́kpụ bwu Ụpwụ Ịgọgọ. (Rom. 15:4) Ọ myịmyị ka ya ẹla ọjẹ́jẹ họọ nyọka bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ọmayẹ ọnyị myị́ ọnyị. (2 Tim. 3:15, 16) Ụka kị wu ịPọlụ ju agba ụka oheeye i-iRom lẹ, ọ jẹ́ nyori igu nyọwa nyị ju chwẹẹ lẹ. Ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ olujwo ọwẹ, ẹlịyẹ ịPọlụ à tị́ họ? O byi iTimoti nyori nyị wẹ ahyaahị, nyị tị kpa “apwụ” nyọwa ịhyẹ bịlọmwụ. (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Ịyẹ tị́ du? Chajị apwụ ịwẹ ka ri ụpa nya Ụpwụ Ịgọgọ Ọlẹ kị Da la Òja nya iHiburu, ká ịPọlụ ka jẹ́-ẹ kpa jẹ́ ang nyịlọmwụ. Kori kahị gbịla ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịPọlụ bwula ọ-jẹ́ Ụpwụ Ịgọgọ, iJihova ka jẹ́-ẹ ya okpunyi hahị bwulọọ, ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ olujwo ọnyị myị́ ọnyị kahị ji.

16. Ányị ọ tị́ la iDevidi nyọlẹ kọ họ ọhọbịrị ọtụka?

¹⁶ IDevidi họ ịngịhyẹ ọlẹ kọ tịpyọ yẹẹyẹẹ. Ọ họ ụya bala ịBetịchẹba, nwụ ọrụmwụ, bala ọ-maga nyọka ya ẹla ọọwa kpịbaa. (2 Sam. 12:9) Ụka nya ọgbanyẹ, iDevidi á ke ụrụ wo la irya oleje nyamwụ ka. Ẹla ọọwa bịrị igu nyamwụ bala iJihova, ọ tị myịmyị du kọ la ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi bala ọ-jụ ẹdụrụ. (Eje. 32:3, 4) Ịyẹ à tị́ da iDevidi ụbwọ nyọka bọhụ ẹ-ẹpwụ nya imahị omeme ọlẹ kọ kpa wẹ ịlọmwụ chajị nya ọhọbịrị nyamwụ? Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ kori kahị họ ọhọbịrị ọtụka?

17. Ányị ẹla ọlụpwụ nya Eje Ọnyịịla 51:1-4 à tị́ mẹjẹ nyori iDevidi yẹda bwu ọhọbịrị nyamwụ ịnyịlẹhị?

¹⁷ Raabwọ bịlẹ ọ-hịnyọhi. Lụka ohyẹẹkpẹ, iDevidi raabwọ ha iJihova. Ẹla ọọwa jwọọ, ọ tị ya ọhọbịrị nyamwụ dodehe ju iJihova. (Wa Eje Ọnyịịla 51:1-4.) Ọọwa dọọ ụbwọ nyọka la okpunyi bala ọkẹkẹnị myịmyị! (Eje. 32:1, 2, 4, 5) Kori ká họ ọhọbịrị ọtụka, a maga nyọka ya kpịbaa ka. Ọkọkọ nyọọwa, ya ọhọbịrị nyang dodehe ju iJihova ẹ-ẹpwụ nya abwọ ọrịrị. Kori ká họ ịnyị, à ka lịlọng pyịnyẹng bwu ẹpwụ nya abyị ọkpụkpụ nya irya oleje nyang. Ma, kori ká tịtọ nyọka nwụla igu oriri nyang bala iJihova myịmyị aalẹ, á ka ba ọ-ọraabwọ kem ka.

18. Ányị iDevidi à tị́ họ nyọlẹ kị yalibyi lọọ?

¹⁸ Ye alibyi myị. Ụka ọlẹ ká iJihova du ọlọmwụ ịNatan kaka ya ẹla u-uhye nya ọhọbịrị nya iDevidi, ọ́ maga nyọka tụ́ abyị ịlọmwụ kpịbaa ka lee o-ya nyori ọhọbịrị nyọwa nyị́ tịpyọ lụmẹ ka lẹ ka. Ọ myị ahyaahị nyori ọwa nyị họ ọhọbịrị ba ọrụ nya ịBetịchẹba lẹ, ọ́ tị ba ọọwa ka. Ọ myị ọwa nyị họ ọhọbịrị  ba iJihova gụgụụgụ. IDevidi ye alibyi nya iJihova myị, lẹ ọ hịnyọhi họọ. (2 Sam. 12:10-14) Kori kahị họ ọhọbịrị ọtụka aalẹ, ahị baba nyọka ya ẹla bala angịlẹ ká iJihova chụ nyọka kpẹhị rịrịịhị. (Jem. 5:14, 15) Ahị tị ka cheji ba hi ọ-ka tụ́ abyị nyịlọhị kpịbaa ịnyịnyị. Kori kahị ye alibyi ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kị ya hahị myị, kahị kpa họ ụkụrwọ ahyaahị, ọ ka chịkpẹẹ nyọka ye okpunyi bala ọkẹkẹnị nyahị ahyaahị ịnyịnyị.

19. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka cheje nyọka họ?

¹⁹ Cheje nyori á ka ma ọhọbịrị ọọwa họ myịmyị kaka. Adịrahụ iDevidi jẹ́ nyori ọ baba nya ụbwọ ọdada nya iJihova nyọka cheji ba hi ọhọbịrị ọwọwa ọhọhọ (Eje. 51:7, 10, 12) Nyọlẹ ká iJihova hịnyọhi ha iDevidi kpá, iDevidi cheje nyọka cheji ba hi irya ọkụkụ ọtịpyọ. Chajị nya ọọwa lẹ, ọ ye okpunyi nya ọkịlẹtụ myịmyị.

20. Ányị ahị tị́ ka bwu mẹjẹ nyori ọhịnyọhi nya iJihova myịhị lẹhị?

²⁰ Ahị kaa mẹjẹ nyori ọhịnyọhi nya iJihova myịhị lẹhị bwula ọ-raabwọ chajị nyamwụ, ye alibyi myị bala ọ-maga nyọka cheji ba hi ọhọbịrị ọwọwa ọhọhọ. Kori kahị họ ẹla ịwẹ, ahị ka ye okpunyi nya ọkịlẹtụ myịmyị. Ẹla ọlịịwẹ họ ẹ-ẹga nya ọọnahị James, kọ họ ọhọbịrị ọtụka. O yẹkẹẹ: “Ụka ọlẹ kam ya ọhọbịrị nyam dodehe ju angịgbahị nya ọjịra-jịra, ọ lam lala o-ri i hiri olo ọtụka ọhẹ him e-egbeju. M̀ dọmwụ nyọka ye okpunyi nya ọkịlẹtụ myịmyị.” Ahị chị ọkẹkẹnị nyọka jẹ́ nyori iJihova kaa “ju angị la ọkịlẹtụ ọ-kpụ enyi chwẹẹ, ọọ chị angịlẹ ká ahị ọdahile gwaa myị da!”—Eje. 34:18.

21. Ányị ahị tị́ ka họ ká iJihova ka ya okpunyi hahị?

²¹ Chajị nyọlẹ kahị ju ocheju chwẹẹ lẹ, ang ịlẹ kị kaa ju ọmwụ nya imahị omeme hahị ka nwà kịlahị-ịlahị. Ụka ká la imahị omeme, à raabwọ bịlẹ ụbwọ ọdada bwu ẹga nya iJihova ahyaahị. Jẹ́ ịBayịbụụ kpori-kpori. Jẹ́ ang bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịHana, ịPọlụ, bala iDevidi. Byi Adang olepwoohe kọ dang ụbwọ nyọka jẹ́ ang ọlẹ kọ kaa ju ọmwụ nya imahị omeme hang. (Eje. 139:23) Ya ẹga da họọ kọ kpa olo nya akama nyang tang, ọgụgụụgụ ri akama ịlẹ ká la ọngịrị pyịnyẹng u-uhye nyaa lee ịlẹ ká la ọngịrị u-uhye nyaa kpong-kpong ka. Kori ká họ ịnyị, à ka lala ọngọ da eje ọnyịịla ọlẹ kọ yẹkẹẹ: “Ụka ká imahị myị̀ irya nyam, à kpụm ẹjẹ, họ kam chị ọkẹkẹnị.”—Eje. 94:19.