Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 9

Maa Chɛhowa Dɛɛniaa Num Kɔllo Fɔ

Maa Chɛhowa Dɛɛniaa Num Kɔllo Fɔ

“Te buulaŋ bɛndoo o luɛi o kɔl nuu niŋ pɛ, num dɛɛniaa ya kɔl lo niŋ ni.”​—SAM 94:​19.

CHONDII 44 Piɛile Wana Kɔl Tambɛiyo

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Yɛɛ chuu yɛ naa buulaŋndo lepum, nduyɛ vɛɛ hei paaliaŋ yɛ naa?

BAA isɔɔ komal num niŋ pa ma luɛi o buulaŋ bɛndoo * niŋ? Naapum a tambu niŋ kɔl tau le mɛɛ waŋndo pilaŋ num tana yɛ ɔɔ a tosa niŋ isɔɔ ma buulaŋ tau le nyɛ ŋ tosa wo. Le taamaseliiyo, kɛlɛŋgaa a tosa niŋ hakioo ma yiyaŋ maa fɛŋ bɛɛ Chɛhowa mel num haki le. Nduyɛ lepum, ma yiyaŋ dɔɔ maa buulaŋ bɛndu ŋ cho koŋ ndo chɔm ni maa a nɔ tiindaŋ bɔɔ o Mɛlɛka niŋ ɔɔ maa a cho wana kɛndɛ kposoŋ te. Kɛ baa hei cho pa tonya?

2. Vɛɛ taamasi Hana, Pɔɔl, a Masaa Deeve wo chɔm yɛ maa buulaŋndo cho le tiindaŋ lepɛŋ te?

2 Tofawɔ taamaseliila wanaa Baabuiyo soo okɔɔ wa apum. Hana velu Saamiɛɛ wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo ni. Nduyɛ, wanalanɔ ndoo nɔ tiindaŋ kala kalaa o Mɛlɛka niŋndo o wa ni. Kɛ a teleŋ pum, mbo luɛi o kɔl tambɛi bɛndoo niŋ mɛɛ diɔɔmu ndɔ wa ndu biyɔɔ wɔɔŋndo. (1 Saam. 1:​7) Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo bɛɛ duau tiindaŋ ndɔɔ kpou o Mɛlɛka niŋ. Kɛ ndu bɛɛ, “lepaa o lepaa buulaŋ kundala wanaa laalaŋnda” wa ndu. (2 Kɔliŋ. 11:​28) Masaa Deeve bɛɛ ndoo nɔ tiindaŋ kala kalaa o Mɛlɛka niŋ. Le hei, mi kaala ndɔɔ hiau pɛŋ Chɛhowa o kɔl kɔɔli. (Walta. 13:​22) Kɛ a koŋ kpou, mi Deeve tosa biondɔŋndaŋ tau nduyɛ mbo luɛi o kɔl landɛi bɛndoo niŋ. (Sam 38:​4) Mi Chɛhowa dɛɛniaa wanaa yaawa haa kpou kɔltaŋ, nduyɛ ma nɔla ma biuŋ sɔɔŋ kɔl tambɛiyoŋ muŋ. Ŋ chɔɔluŋndɔ taamaseliila ndalaŋ yaasiaa miŋ che nyɛ naŋ pɛɛku nda o ba wo.

YƐƐ NAŊ PƐƐKU YƐ O TAAMASI HANA WO NIŊ?

3. Le yɛɛ diomnda waŋnda dimul naalaŋ la tɛɛmbuu yɛ naa kɔllo tau?

3 Miŋ tambu kɔl tau te o yɔŋ pɛ mi waŋndo suu o naa lo a lebɛɛ le ɔɔ mbo bii naa biyɔɔ wɔɔŋndo. Nduyɛ, mi suɛi hiu naa pala te o yɔŋ pɛ aa wanayɛi nɛi ɔɔ chaaŋ naa bii naa lende ni. Miŋ buulaŋ pɛŋ maa chaŋyɛi naŋ nɔ a wana koŋ nde i mɛɛlu. Lepum, mi waŋndo dimul naa diomnda wɔɔŋndaŋ o ve kɔl te. Nduyɛ mi nyɛ o dimul naa wo pilaŋ naa naŋ chaa lɔwaa nda lɔwa naa ni! (Pulɔ. 12:​18) Teleŋndaŋ lapum yɛ, mi waŋndo kɛɛsiaŋ o kɔl le naa hɔŋndo nyɛ o lani. Mi simul waa naa komal ndepilɛnɔ feleŋgɔnɔ pilɛ. Mbo dimi aa, “O wɔsila laŋga hiou laŋ niŋ, mi chaaŋ ni yaa tiindaŋndo kandu ya tɔɔ wɔɔŋndo keelaa o intanɛtiiyo choo. Mi tambu kɔllo pɛsɛkɛ nduyɛ mi buulaŋ tau. I sina fulii le sabu o bii kɔl ndɔɔ le ya keŋ tosallo wo le.” Te o yɔŋ pɛ aa chaaŋ num ɔɔ wanayɛi num nde pilaŋ num niŋ tana, mɛɛ taamasi Hana wo nɔla mbo mala num tau.

4. Bahawɛila kuɛɛ laa keeku yɛ Hana choo?

4 Bahawɛila wa Hana choo laŋ laa hiou ndu bɔɔ mayoomu. Hana ndoo yeema chuauwa violɔɔ kɛ o yala chua sɔla le. (1 Saam. 1:​2) O naamu Isɔluɛiya niŋ, te wanalanɔɔ ndoo vilu chua le, ndaa yiyaŋ maa sendioo wa ndu choo ni. Le hei, mi Hana tambu kɔl tau. (Chɛ. 30:​1, 2) Kɛ nyɛ chɔɔlu niŋ Hana mɔnɛi lueiyo wa Pɛninaa diɔɔmu ndɔ ni. Mɛɛ Mɛlɛka mala Pɛninaa mbo vialu chuauwa, mbo “saa Hana mamɔɔ le . . . mbo tɛɛmbuu ndu kɔl.” (1 Saam. 1:​6) O tasela ndɔ, mi kɔllo yɔŋnuŋ Hana pulaŋ pulaŋ a bahawɛiyo hoo. Mi hei ndii tosa “mbo chaŋ, o koŋ kɔɔli mbo kɛɛ nyɛ diaa.” Hana wa lɔɔlɔɔ “a kɔl tambɛi bɛndoo.” (1 Saam. 1:​7, 10) Yɛɛ ndoo mala yɛ Hana mbo kɛsi kɔllo?

5. Vɛɛ piɛileŋ lee mala yɛ Hana?

5 Mi Hana chɔm Chɛhowa bahawɛi ndɔɔ o piɛileŋ niŋ. Mɛɛ o chii piɛi, mbo dimul vɛlɛ Masa Wanaa Soliaa Lasalaa Ila a bahawɛi ndɔɔ okɔɔ. Mi Ila dimul ndu aa: “Kɔ a kɔl nyuloo. Mbɔ maa Mɛlɛka Isɔluɛiya piɛiyo o muli piɛile num ndeŋ, mbo ke num nyɛ ŋ nyuna ndu wo fɔ.” Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? “Mi Hana kuaŋnuŋ. Mbo kɔ dio nyɛ diaa, nduyɛ mi kɔl ndɔ tambɛiyo pɛŋgi.” (1 Saam. 1:​17, 18) Piɛileŋ le mala Hana ni mbo kɛsi kɔllo.

Maa Hana, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le kɔllo kɛsioo te buulaŋndo pɛ naa pɛ o kɔl? (Tofa pɛlta 6-10)

6. Yɛɛ Filipiaŋnda 4:​6, 7 a taamasi Hana wo pɛɛku yɛ naa a piɛileŋ okɔɔ?

6 Ŋ nɔla miŋ wa a kɔl nyulu te ŋ lambaŋ pɛ piɛileŋ. Mi Hana chua teleŋndo tau le suɛi o Finya ndɔ cho o choo choo niŋndo lo o piɛileŋ niŋ. (1 Saam. 1:​12) Naa bɛɛ nɔ miŋ nuuviaa teleŋndo le miŋ viou tiŋ o piɛileŋ niŋ o Chɛhowa lo. Okoŋ, ŋ nɔla miŋ chɔm ndu buulaŋ cho naa o kɔl lo, sɔɔŋ luei naa siooŋnde woŋ a dialuŋ naŋ vilɛiyoŋ. O yɔŋ bɛɛ miŋ chiee piɛileŋ lapi le, o nɔla mbo yaŋ naa nilaŋ. Lepum pɛŋ, te kɔl tambɛiyo hiuwaŋ naa pɛ miŋ wa Chɛhowa chɔmndo bahawɛi naa, ŋ lo piɛileŋ mi chaŋ mamɛmiɔɔ hiŋ naa o kɔl. O yɔŋ bɛɛ mi hei yɔŋnuŋ, Chɛhowa tembu kɔl mbo saŋga a naa nilaŋ yaŋɔɔ le. Kɛ ŋ nɔ vɛlɛ miŋ loonuŋ sila cho o Filipiaŋnda 4:​6, 7 niŋndo te ŋ wa pɛ Chɛhowa bahawɛila naalaŋ chɔmndo. (Nuawɔ.) Mi Pɔɔl dimul naa loŋ maa ŋ nɔ miŋ mel Chɛhowa balikaa o piɛileŋ niŋ. Sɔɔŋ cho tau ŋ naŋ nɔ miŋ mel Chɛhowa balikaa le muŋ ndoŋ. Le taamaseliiyo, ŋ nɔ miŋ mel ndu balikaa le mɛɛ o ke naa yoomoo yɛ, le nyɛm kɛndɛŋ o toosiaa woŋ, le kaala ndɔ cho le fɛɛŋ a fɛɛŋndo a le tiindaŋ o ke naa le chilaŋ ndo. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ vɛlɛ o taamasi Hana wo niŋ?

7. Yɛɛ Hana nda pɔnɔ ndɔ ndaa tosa yɛ teleŋ o teleŋ?

7 A bahawɛila wa Hana choolaŋ kpou, ndoo lo kɔɔli le kɔlaŋ nda pɔnɔ ndɔ naa ndaa piɛi Chɛhowa Silɔɔ wa le. (1 Saam. 1:​1-5) Te Hana ndoo ve dɔɔ paaleleŋ o chiɛi Mɛlɛkaa le, Masa Wanaa Soliaa Lasalaa Ila ve ndu kɔllo dɛɛniaa maa Chɛhowa cho piɛileŋ ndɔleŋ muli le.—1 Saam. 1:​9, 17.

8. Tɛɛsiaawɔ mɛɛ kɔlaŋ o bɔŋaŋnda naalaŋ la mala naa yɛ.

8 Ŋ nɔla miŋ wa a kɔl nyulu te ŋ wa pɛ kɔlaŋ o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, te puaapiliaa wa piɛileŋ pɛ le bɔŋaŋnda naalaŋ kandɔɔ, ma nyuna le mi nyina diandaa Mɛlɛkaa wa latulu a naa. Kɔl nyuloo cho nyɔɔ opilɛ o nyɛm nyina koŋ mala naa le nɔɔ woŋ tɛɛŋ. (Kalee. 5:​22) Lelaŋ, mɛɛ mɛɛ bahawɛilaŋ la wa naa choo, ŋ nɔ miŋ wa kɔlaŋ lɔɔlɔɔ o bɔŋaŋndaŋ. Te ŋ tosa lende pɛ, mɛɛ fondaa naŋ wa koŋ Chɛhowa, puaapiliaa a ndepiliaa naa kioo ni le ma dɛɛniaa naa miŋ kɛsi kɔllo. Nɛila sɔvɛla Chɛhowa dɛɛniaa naa kɔllo laŋ latiŋ cho piɛileŋ o ndu lo a waa kɔlaŋ o bɔŋaŋndaŋ ni. (Hibu. 10:​24, 25) Tofawɔ vɛlɛ nyɛ naŋ pɛɛku o taamasi Hana wo niŋndo.

9. Vɛɛ bahawɛi Hana wo ndoo hiou yɛ lachi, kɛ yɛɛ mala yɛ ndu?

9 Bahawɛi wa Hana choo wo yala faŋaŋ te. Mɛɛ nda kɔ chii piɛileŋ o tɛndii Mɛlɛkaa Silɔɔ, ma miiŋgu vɛlɛ o nda lo chiee nda Pɛninaa waa nduyɛ, o chiɛi pilɔɔ niŋ kpe nda wa nda ndu ni. Fonda kɛ kɛ cho o Baabuiyo niŋ o chɔm maa mi Pɛninaa pɛŋgi Hana mamɔɔ wo le. Mɛɛ wana dimi maa Hana ndoo nɔ mbo biuŋ diomnda wɔɔŋnda diɔɔmu ndɔ wa ndu dimullo laŋ. Kɛ Hana ndoo tembu lɛ kɔl maa o tasela ndɔ le. Loonuŋ maa mɛɛ Hana chɔm Chɛhowa bahawɛi ndɔɔ, buulaŋ o buulaŋ ve lɛ ndu o kɔl te. Ndoo nɔ niŋ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho ndu kɔllo dɛɛniaa nduyɛ maa o cho piɛile ndɔleŋ muli. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Chɛhowa muli piɛile Hana leŋ nduyɛ mbo kandu chuauwa violɔɔ!—1 Saam. 1:​19, 20; 2:​21.

10. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ vɛlɛ o taamasi Hana wo niŋ?

10 Ŋ nɔla miŋ wa a kɔl nyulu o yɔŋ bɛɛ aa bahawɛi komal naa wo chuuwɔ le. Bahawɛilaŋ lapum la yala naa faŋaŋ choo le, o yɔŋ bɛɛ miŋ piɛi nduyɛ miŋ wa kɔlaŋ o bɔŋaŋndaŋ lɔɔlɔɔ. Kɛ taamasi Hana wo mala naa le sinaa maa nyɛ o nyɛ kuuna Chɛhowa naa kɔllo dɛɛniaa le. Fɛŋ bɛɛ o chi naa o bahawɛiyo niŋ mbo puɛɛnuŋ a naa okɔɔ le. Nduyɛ, o cho hunɔɔ naa suŋ dɔwɔɔ sala le mɛɛ naŋ cho ndu piɛiyo o laalaŋndo choo yɛ.—Hibu. 11:​6.

YƐƐ NAŊ PƐƐKU YƐ O TAAMASI PƆƆLLO NIŊ?

11. Sɔɔŋ kuɛɛ chuu yɛ Pɔɔl kɔl landɛiyo tau?

11 Sɔɔŋ wa tau o yoomu Pɔɔllo niŋ ŋ chuu ndu kɔl landɛiyo woŋ. Le taamaseliiyo, ndoo nɔ kaalaa tau le puaapiliaa a ndepiliaa nduaa. Le hei, te ndoo yiyaŋ pɛ a bahawɛila ndalaŋ okɔɔ, ndoo hini bɛɛ o lɔl te. (2 Kɔliŋ. 2:​4; 11:​28) Teleŋ o wa bɛɛ wali Chiisu ke ndu wo tosaa wo, lɔɔ pila wanaa ndaa simul piɛile tonyaleŋ nda ndaa luaa ndu ni, nduyɛ mi ndaa dɔu ndu pɛŋ o chiɛi manyumndo niŋ. Mi Pɔɔl biuŋ vɛlɛ bahawɛi nyɛsɔlaa nduyɛ, mi keŋ bɛɛ chuu ndu kɔl landɛiyo tau. Mbo dimi pɛŋ maa o “sina nyɛ cho pɛŋndeŋ ndo.” (Filipi. 4:​12) O faŋaŋndɔ o muŋ kɔɔli, mbo dimi vɛlɛ maa leyaa waŋ dɛndɔɔ kɔɔlu a ndu ni. Yiyaŋndɔ a mɛɛ siooŋnde wa ndu niŋ le luɛiyɔɔ o dɛndɛ mamɛŋndo niŋ yɛ. (2 Kɔliŋ. 11:​23-27) Yɛɛ mala yɛ Pɔɔl le kɔllo kɛsioo te ndoo buulaŋ pɛ?

12. Yɛɛ Pɔɔl ndoo tosa yɛ le mbo pɛŋgi kɔl landɛiyo?

12 Mi che bɛɛ mi Pɔɔl ndoo buulaŋ tau a bahawɛila puaapiliaa nduaa okɔɔ, kɛ o kindiŋ le laŋ solioo ndupilɛ le. Ndoo sina naa yoomuma nduaŋ ma mɛɛlu wa. Mbo tosa kɛɛsiaa le mi puaapiliaa dɔu balaŋ diompilɛ le kundala wanaa laalaŋnda malaa. Le taamaseliiyo, mbo ke laŋgbaa ndoo tiindaŋ nda waltaŋ latiŋ, mɛɛ Timoti nda Taitɔɔ wa naa yɛ. Mi wali laŋgbaa haa tosa wo mala dɔɔ Pɔɔl tau le mbo pɛŋgi kɔl landɛiyo.​—Filipi. 2:​19, 20; Tai. 1:​1, 4, 5.

A mɛɛ naŋ che o taamasi Pɔɔllo niŋ yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te ŋ yeema mi buulaŋndo mel naa le? (Tofa pɛlta 13-15)

13. Vɛɛ bɛnduaa kundaa tuallɛ taamasi Pɔɔllo kɔɔli?

13 Dimul acheleŋnda le ma mala num. Maa Pɔɔl, mi bɛnduaa landuŋ kɔl tau te a che pɛ puaapiliaa cho o kundaa niŋnda o saŋgaa niŋ. Kɛ bɛndu kundaa opilɛ nɔla mbo mala puaapiliaa kpou le. Lelaŋ, te bɛndoo sina pɛ naa yoomuma nduaŋ ma mɛɛlu wa, o cho laŋgbaa komal suliŋnda iMɛlɛkayalaŋ nda waltaŋ latiŋ ke. Nduyɛ, hei mala ndu le pɛɛkoo vɛlɛ puaapiliaa feleŋguaa le kalaŋndaŋ chuaa o kundaa niŋ.​—2 Timo. 2:​2.

14. Yiyaŋ yɛɛ Pɔɔl ndoo nɔ yɛ le? Yɛɛ taamasi ndɔɔ pɛɛku yɛ naa?

14 Sinapɛŋgu maa num bɛɛ yeema kɔl dɛɛniaa acheleŋnda o ba. Pɔɔl wa bɔɔ wana tusiaŋ lelaŋ, ndoo yɔŋ lasiɔmbu le chaaŋaa nduaa nyunaa le malaa le. O yiyaŋ pɛŋ maa te chaaŋaa nduaa ke ndu pɛ kɔl dɛɛniaa, mɛɛ a cho ndu chua chɔdɔ le. O yau o poonyial Filɛmɔŋ ndo niŋ, mbo dimi aa: “Chaaŋ nuu, kaala ŋ nɔ hoo wo tosa, mi I naŋ kɔl tau, nduyɛ, mi I sɔla kɔl nyɔɔlaa.” (Filɛ. 7) Mi Pɔɔl pial wanaa nda wa wallo wa a bɔɔbɔɔ diolaŋ, a ke ndu kɔl dɛɛniaa o teleŋnda kala kalalaŋ niŋnda. (Kolo. 4:​7-11) Te ŋ sina pɛ maa naa bɛɛ yeema kɔl dɛɛniaa, puaapiliaa a ndepiliaa naa cho wa fɛɛsɛŋ le naa malaa.

15. Yɛɛ Pɔɔl ndoo tosa yɛ le kɔl dɛɛniaa sɔlaa te nyɛpalaa ndoo komal ndu pɛ?

15 Tiindaŋ Diom Mɛlɛkaa. Pɔɔl ndoo sina maa Diom Mɛlɛkaa nɔla mbo dɛɛniaa ndu kɔllo. (Luomaŋ. 15:​4) Ndoo sina vɛlɛ maa o nɔla mbo ke ndu kɔl kaloo le simultaŋ chɔulabaa. (2 Timo. 3:​15, 16) Mɛɛ nda miŋgi ndu dɔwɔɔ o chiɛi manyumndo niŋ Luom, mbo sina maa piɔm ndɔɔ wa niŋ kpɛɛluŋ. Yɛɛ ndoo tosa yɛ o teleŋ imɔnɔ koŋ niŋ? Mbo dimul Timoti maa o chɔŋ nya mbo yoo ndu “yaula” ndɔlaŋ. (2 Timo. 4:​6, 7, 9, 13) Le yɛɛ? Kanifuule, yaula maHibuluilaŋ latiŋ o Baabuiyo niŋ yaulaŋ ndaŋ la wa dɔɔ ni. Ndoo yeema mbo soliŋ ndaŋ kpeku le Baabuiyo pɛɛkoo. Te ŋ tol pɛ taamasi Pɔɔllo kɔɔli le Baabuiyo pɛɛkoo lɔɔlɔɔ, Chɛhowa nɔla mbo soliŋ Baabuiyo kpeku le naa kɔllo dɛɛniaa a teleŋ nyɛpalaa komal naa wo.

YƐƐ NAŊ PƐƐKU YƐ O TAAMASI MASAA DEEVE WO NIŊ?

Maa Masaa Deeve, yɛɛ nɔla yɛ mbo mala naa te ŋ tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo? (Tofa pɛlta 16-19)

16. Kɔl landɛi yɛɛ Deeve ndoo veeluŋ yɛ choo?

16 Kɔl iyama Deeve wo wa ndu paaliaŋndo lɔɔlɔɔ kanifuule, nyɛ o tosa wo ndoo wɔu bɔɔ. Mɛɛ o suunda a Baasiɛba, mbo tosa vɛlɛ ma dii pɔnɔ ndɔ. Mbo kindiŋ le yɔŋ wɔɔŋ o tosa hoo wo vioŋɔɔ. (2 Saam. 12:​9) Mi Deeve dii kɔl iyama ndɔɔ pɛ o tasela ndɔ. Le hei, mi chaŋyɛi ndoo nɔ a Mɛlɛka ve tambu. Mbo sɔla kɔl tambɛiyo tau nduyɛ mbo yɔŋnuŋ fofolo. (Sam 32:​3, 4) Yɛɛ ndoo mala yɛ Deeve le fulaa o kɔl landɛi o veeluŋ hoo choo wo niŋ? Yɛɛ nɔla yɛ mbo mala naa te o yɔŋ pɛ miŋ tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo?

17. Vɛɛ Sam 51:​1-4 mala yɛ naa le sinaa maa mi Deeve kial suei le yɔŋ wɔɔŋ o tosa wo?

17 Piɛi Chɛhowa le mbo mal num haki. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi Deeve sina maa o tɛɛmbuu a Chɛhowa nduyɛ mbo kial suei le nyɛ o tosa wo. Okoŋ, mbo chɔɔmuu yɔŋndɔ wɔɔŋndo o Chɛhowa lo o piɛileŋ niŋ. (Nuawɔ Sam 51:​1-4.) Yiyaŋndɔ a mɛɛ o sinaŋ paaleleŋ yɛ! (Sam 32:​1, 2, 4, 5) Te o yɔŋ pɛ ma tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, del pɛŋ kɔl le nyɛ ŋ tosa wo vioŋɔɔ le. Chɔɔmuu yɔŋ num wɔɔŋndo o Chɛhowa lo o piɛileŋ niŋ. Te a tosa lende pɛ, kɔl iyama numndo cho num pɛŋgi paaliaŋndo nduyɛ ma pɛŋgi vɛlɛ buulaŋndo. Kɛ te a yeema pɛ mi chaŋyɛi kɛndɛi miiŋgu nya tɛɛŋ nya Chɛhowa, a nɔ ma tosa nyɛ cheleŋ o piɛileŋ kɔɔli.

18. Yɛɛ Deeve ndoo tosa yɛ mɛɛ nda ke ndu silaa?

18 Chɛl sila Chɛhowaa. Mi Chɛhowa viam wana ndoo suaa le ndu wo Netaŋ o Deeve lo le ndu malaa mbo sina a haki o tosa wo okɔɔ. Deeve sim le kɔɔsɔ ɔɔ mbo che nyɛ o tosa wo suɛi lamamɔɔ le. Mɛɛ Netaŋ chii ndu sɔɔŋ tɛɛsial, mbo sina dɔɔ sakpo maa o tosal pɔnɔɔ Baasiɛba yɔŋ wɔɔŋndo. Nduyɛ maa Chɛhowa kpeekpei o tosal yɔŋ wɔɔŋndo ni. Mi Deeve chɛl sila Chɛhowa ke ndu wo nduyɛ, mbo mal ndu haki. (2 Saam. 12:​10-14) Te o yɔŋ pɛ miŋ tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, ŋ nɔ miŋ dimul wanaa Chɛhowa yulu iso le naa mandaa wa a nyɛ naŋ tosa wo okɔɔ. (Chemi. 5:​14, 15) Nduyɛ te a wa naa pɛ malaa, ŋ nɔ miŋ sim kɔɔsɔɔ a nda le. Te ŋ keleŋa pɛ sila nda ke naa wo chɛlɔɔ nduyɛ miŋ dɔu ndu o wali niŋ, ŋ cho vɛlɛ kɔl nyuloo sɔla nduyɛ miŋ hiou lachi a waa a nyaale.

19. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le tosaa?

19 Kɛɛsiaŋ o kɔl maa a tosa lɛ yɔŋ wɔɔŋ waa lende le. Masaa Deeve ndoo sina maa le mbo fafaŋ hakila o tosalaŋ miŋgioo tosaa, mɛɛ mi Chɛhowa mala ndu. (Sam 51:​7, 10, 12) Mɛɛ Chɛhowa mal ndu haki le nyɛ o tosa wo, mbo kɛɛsiaŋ o kɔl le mbo fafaŋ yiyaŋndo o sɔɔŋ nɔɔlɛiyoŋ choo. Nduyɛ, mi hei mala ndu mbo sɔla vɛlɛ kɔl nyuloo.

20. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le mi Chɛhowa mal naa haki?

20 Te ŋ tosa pɛ yɔŋ wɔɔŋndo miŋ yeema le mi Chɛhowa mal naa haki, ŋ nɔ miŋ chɔɔmuu nyɛ naŋ tosa wo o ndu lo o piɛileŋ niŋ. Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ chɛl sila ndɔɔ nduyɛ miŋ kɛɛsiaŋ o kɔl maa fɛŋ bɛɛ ŋ miŋgi lɛ nyɛ naŋ tosa wo tosa le. Te ŋ tosa pɛ sɔɔŋ muŋ, mɛɛ ŋ nɔla vɛlɛ miŋ sɔla kɔl nyuloo. Mi Chemisi, puaapilɛnɔ ndoo tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo teleŋ pilɛ wo cha mɛɛ hei cho tonya yɛ. Mbo dimi aa: “Mɛɛ ya dimul bɛnduaa yɔŋ wɔɔŋ ya tosa wo, mi sinaŋ naŋ chaa wolɔɔla lusulɛilaŋ nda faŋa ya o lebol ni. Mi kandu kɔl nyuloo sɔlaa.” I cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa “wanaa kɔltaŋ la wa haa la tambɛi a nyɛ palaa, a nɔ lɛ tiindaŋ te wa, [Chɛhowa] kue nda levil te, piŋioo o piŋi nda ni”!—Sam 34:​18.

21. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ sɔla kɔl dɛɛniaa Chɛhowa o ba?

21 Mɛɛ naŋ sɔɔŋguu o mɛɛlulaŋ fau, lende koni sɔɔŋ luei naa o buulaŋndo niŋndoŋ cho wa naa komallo ni. Te a kandu pɛ buulaŋndo a sɔɔŋ pum okɔɔ, muliŋ o Chɛhowa lo o piɛileŋ niŋ. Dɔu sɛmbɔɔ le Baabuiyo pɛɛkoo nyɛkɛndɛi. Yiyaŋ a Hana, Pɔɔl a Deeve okɔɔ nduyɛ, ma tol taamasi ndaa kɔɔli. Nyuna Chɛhowa mbo mala num ma sina nyɛ kpeekpei tosa ma wa buulaŋndo wo. (Sam 139:​23) Mal ndu bahawɛila numndaŋ kpou o ba taama taama la ŋ nɔ kpaaya choo le laŋ. Te a tosa pɛ lende, mɛɛ a cho wa maa wana ŋchondu pilɛ. Mbo dimul Chɛhowa aa: “Te buulaŋ bɛndoo o luɛi o kɔl nuu niŋ pɛ, num dɛɛniaa ya kɔl lo niŋ ni.”—Sam 94:​19.

CHONDII 4 “Chɛhowa Cho Wana Manda Ya wo Ni”

^ pɛl. 5 Lepum, mi bahawɛila komal naalaŋ la tosa miŋ buulaŋ tau. Buŋgɛi hei cho isɔɔ a taamaseliila buɛiyaa Chɛhowaa a yaa o sindɔɔ niŋ okɔɔ, miŋ che sɔɔŋ tosa ma buulaŋ tau o yoomu ndaa niŋndo. I cho vɛlɛ yaasiaa nɛila Chɛhowa ke nda kɔl dɛɛniaa laŋ.

^ pɛl. 1 TƐƐSIAA LE DIOMNDO: Buulaŋndo cho kɔl pulaŋ pulaŋndo ɔɔ kɔl landɛi bɛndoo ni. Nyɛ huŋ a buulaŋndo lepum ndo cho bahawɛi nyɛsɔlaa, kɛndiaa lepɛŋndo, bahawɛilaŋ o yuŋgoo niŋ a sɔɔŋ cheleŋ ni. Lepum, miŋ tambu vɛlɛ kɔl te ŋ keela pɛ kɔllo o biondɔŋnda naŋ tosa o paandoo niŋndaŋ choo. Nduyɛ, miŋ buulaŋ vɛlɛ tau te ŋ wa pɛ tuulaŋ a bahawɛila komallɔ naa le laŋ okɔɔ.