1. Nkia mambu malenda kutufila mu tokana kwayingi? Adieyi tulenda yindula?

NGA wabwila kala diambu dina diatokanesa kwayingi? * Nanga watokana kwayingi mu kuma kia dina akaka bavova yovo bavanga. Dilenda kala mpe vo watokana kwayingi mu kuma kia dina ngeye kibeni wavova yovo wavanga. Kasikil’owu, nanga diambu diambi wavanga yo yindula vo Yave kesinga kuloloka ko. Mu kuma kia ntokani zasaka, olenda yindula vo kuna ye lukwikilu lwafwana ko ye ku muntu ambote ko. Nga ediadi dialudi?

2. Nkia nona ina muna Bibila isonganga vo o tokana kwayingi ke disongele ko vo kondwa kwa lukwikilu?

² Yambula twafimpa nona ya wantu tatu beyikwanga muna Bibila. E nona kiantete, kia Ana ona wakituka se ngudi a Samuele wa ngunza, nkwa lukwikilu kakala. Kansi, wayantika tokana kwayingi vava mband’andi kambangikanga. (1 Sam. 1:7) E nona kiazole kia Paulu wa ntumwa, nkwa lukwikilu mpe kakala, kansi watokananga kwayingi “mu kuma kia nkutakani zawonso.” (2 Kor. 11:28) E nona kiatatu kia Davidi wa ntinu, watoma zolwanga kwa Yave mu kuma kia lukwikilu lwandi. (Mav. 13:22) Kansi, Davidi wavanga vilwa wantwasila e ntokani zayingi. (Nku. 38:4) Yave wafiaulwisa yo vuvika o ntima  wa konso muntu muna yau. Yambula twabadika dina tulenda longoka muna nona tatu yayi.

3. Ekuma e mvovo mia wantu ankaka milenda kututokanesena?

³ Nanga tulenda tokana kwayingi vava akaka bekutukendelekanga muna mvovo yovo muna mavangu mau. Ediadi dialudi, musungula kele vo nkundi ona tutoma zolanga yovo yitu kieto utukendelekele. Tulenda yindula vo e kikundi kieto yo muntu ndioyo kifwasukidi. Ezak’e ntangwa, o muntu olenda vova lembi teka yindula yo kutukendeleka nze yandi utusukidi o nsosolo muna ntima. (Nga. 12:18) Ezak’e ntangwa mpe, o muntu olenda kutulweka o ntima kuna lukanu. I diau diavangama kwa mpangi mosi ankento. Wavova vo: “Mu mvu miaviokele, nkundi ona yabadikilanga vo muntu ambote, wayantika sayanesa luvunu mu kuma kiame muna internete. Yakendalala yo tokana kwayingi. Kiabakula ko e kuma o nkundi ame ona yabundanga e vuvu kankendelekela mu mpila yayi.” Avo wakendelekwa kala kwa yitu yovo nkundi aku, olenda longoka mayingi muna nona kia Ana.

4. Nkia mambu mampasi kanuana mau Ana?

⁴ Ana mambu mampasi kanuana mau. Mu mvu miayingi, Ana sita kakala. (1 Sam. 1:2) Kuna Isaele yankulu, edi bakwikilanga vo avo nkento sita, diasonganga vo kakala ye nsambu za Nzambi ko. Ediadi diafilanga o nkento mu kuyimwena vo kena mfunu ko. (Tuku 30:1, 2) Wau vo nkaz’a Ana nkento ankaka kakala yandi, nkumbu andi Penina ona wawutanga o wana, ediadi diasakisanga o lukendalalu lwa Ana. Penina wamwenanga mpe Ana e kimpala yo ‘kumveza muna kunkendeleka.’ (1 Sam. 1:6) Kuna lubantiku, Ana wakendalalanga kwayingi mu kuma kia diambu diadi yamu tezo kia ‘dila yo lembi dia.’ Ana ‘wamonanga kikilu ntantu’ muna ntima. (1 Sam. 1:7, 10) Nki kiafiaulwisa Ana?

5. Aweyi e sambu kiasadisila Ana?

⁵ Ana wasamba kwa Yave yo kunzayisa mawonso mantokanesanga. Kuna mfoko a sambu kiandi, Ana wazayisa e ntokani zandi kwa Ele wa Ngang’ambuta. Ele wamvovesa vo: “Wendela muna luvuvamu, yambula Nzambi a Isaele kavana mana olombele.” E sambu nkia nluta kiantwasila? Bibila kivovanga vo Ana “wele kwandi, odidi, e ndose andi ke  yakendalala diaka ko.” (1 Sam. 1:17, 18) E sambu kiasadisa Ana mu vuvika o ntima.

6. E nona kia Ana ye sono kia Filipi 4:6, 7, adieyi kitulongele mu kuma kia sambu?

⁶ Tulenda kala yo ntim’a vuvama avo tukwamanene samba. Ana wavaula e ntangwa yafwana kimana kamokena yo Se diandi dia zulu. (1 Sam. 1:12) Yeto mpe tulenda vaula e ntangwa yafwana muna mokenanga yo Yave mu kuma kia mana mekukutokanesanga, mana mekutumwesanga e wonga ye lutovoko lweto. Ke disongele ko vo e sambu yeto ifwete kalanga yalunga. Ezak’e ntangwa, tulenda nkutu dila vava tuzayisanga e ntokani zeto kwa Yave. Kansi, Yave ke yoyanga ko muna wá e sambu yeto. Vana ntandu, vava tusambanga mu kuma kia mambu mekututokanesanga, tufwete sungamenanga luludiku lwasonama muna Filipi 4:6, 7. (Tanga.) Paulu wavova ye sikididi kiawonso vo tufwete vutulanga matondo kwa Yave muna sambu. Tuvuidi kuma yayingi muna vutula matondo kwa Yave. Kasikil’owu, tulenda kumvutula matondo mu kuma kia moyo, lekwa kasema, zola kwandi ye vuvu kia zinga yakwele mvu katuvana. Adieyi diaka tulenda longoka muna nona kia Ana?

7. Adieyi Ana yo nkaz’andi bavanganga?

⁷ Kana una vo mambu mampasi kanuananga mau, Ana wayendanga kumosi yo nkaz’andi kuna Silo mu sambila Yave. (1 Sam. 1:1-5) Vava Ana kakala muna saba, Ele wa Ngang’ambuta wankasakesa muna kumvovesa vo Yave ovana e mvutu za sambu kiandi.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Aweyi o tukutakanu tukutusadisilanga? Sasila.

⁸ Tulenda kala yo ntim’a vuvama avo tukwamanene kwenda muna tukutakanu tweto. Muna sambu kiantete kia konso lukutakanu, o mpangi olombanga vo mwand’avelela a Nzambi wakala yeto. Luvuvamu i kimosi muna fu ya mbongo a mwanda. (Ngal. 5:22) Muna kuma kiaki, kana nkutu vava tukalanga ye ntokani, ke tufwete kondwanga ko muna tukutakanu. Kadi tuvana kwa Yave ye mpangi zeto e lau diakutukasakesa. Oyau bekutusadisa mu kala ye luvuvamu muna ngindu ye muna ntima. E sambu ye tukutakanu tweto i mpila yambote kesadilanga o Yave muna kutuvuvika o ntima. (Ayib. 10:24, 25) Yambula twavovela e diambu diankaka tulenda longoka muna nona kia Ana.

9. Nkia diambu ke diasoba ko muna zingu kia Ana? Adieyi diansadisa?

⁹ E diambu diatokanesanga Ana ke diafokoka vana vau ko. Vava Ana kavutuka kuna nzo, wakwamanana zinga mu nzo mosi ye Penina. Kansi, e Diambu dia Nzambi ke divovanga ko vo Penina wasoba e fu kiandi. Muna kuma kiaki, Ana wakwamanana zizidila e mvovo mia lutiangu mia mband’andi. Kansi, Ana kavidisa diaka luvuvamu lwandi ko. Sungamena vo vava Ana kayekola mawonso mantokanesanga kwa Yave, katokananga diaka ko. Wayambula vo Yave kamfiaulwisa yo kumvuvika o ntima. Kuna kwalanda, Yave wavana e mvutu za sambu kia Ana muna kumvana o wana.—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Adieyi tulongokele muna nona kia Ana?

¹⁰ Tulenda kala yo luvuvamu kana nkutu vo e ntokani zeto zikwamanene. Kana nkutu tukwamanene samba yo kwenda muna tukutakanu, e mambu mankaka mampasi nanga malenda kwamanana. E nona kia Ana kitulongele vo ke vena diambu ko dilenda kakidila Yave muna kutuvuvika o ntima. Yave ke kutuvilakana ko, osinga kutusambula avo tusikidi ye kwikizi.—Ayib. 11:6.

11. Nkia kuma yafilanga Paulu mu tokana kwayingi?

¹¹ Paulu kuma yayingi kakala yau muna tokana. Kasikil’owu, wau vo wazolanga mpangi zandi, e mambu mampasi banuananga mau mantokanesanga mpe. (2 Kor. 2:4; 11:28) Ekolo Paulu kasalanga e salu kiandi, wawanananga ye atantu ana banwandanga yo kunsia muna pelezo. Wazizidila mpe e mpasi za zingu, nze “kala ye lekwa yakete.” (Fili. 4:12) Wau vo Paulu nkumbu tatu kadimuka muna nzaza, watokananga kwayingi vava kakangalelanga diaka muna nzaza. (2 Kor. 11:23-27) Nki kiasadisa Paulu mu zizidila e ntokani zandi?

12. Nki kiasadisa Paulu mu kulula e ntokani zandi?

¹² Kana una vo Paulu watokananga kwayingi vava e mpangi zandi banuananga ye mpasi, kansi kavavanga singika e mambu mau yandi mosi ko. Paulu wazayanga dina kalenda vanga ye dina kalendi vanga ko. Walomba lusadisu kwa mpangi zankaka kimana balunga-lunga e nkutakani. Kasikil’owu, wavana e yiyekwa kwa wantu ana kabundanga e vuvu nze Timoteo yo Tito. Ka lukatikisu ko vo, e salu basalanga e mpangi zazi kiasadisa Paulu mu kulula e ntokani zandi.—Fili. 2:19, 20; Tito 1:1, 4, 5.

13. Aweyi akuluntu balenda tanginina Paulu?

¹³ Lombanga lusadisu kwa akaka. Nze Paulu, akuluntu ayingi akwa zola betokananga kwayingi mu kuma kia ampangi ana benuananga ye mambu mampasi muna nkutakani. Kansi, o nkuluntu mosi kalendi sadisa mpangi zawonso ko muna nkutakani. O kala ye tezo difila nkuluntu ndioyo mu lomba lusadisu kwa akaka yovo longa ampangi bena vo aleke muna kunsadisa mu lunga-lunga e kambi dia Nzambi.—2 Tim. 2:2.

14. Nkia diambu Paulu kamwenanga wonga ko? Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Paulu?

¹⁴ Sungamenanga vo lufiaulwisu ovuidi o mfunu. Paulu nlembami kakala, ekiaki i kuma kavavilanga yo tambulwila lukasakeso lwa akundi andi. Kamonanga wonga ko wa badikilwa kwa akaka vo watovoka wau vo wafiaulwiswanga kwa akundi andi. Vava kasonekena Filemone, Paulu wavova vo: “Kiese kiayingi yamwene yo fiaulwiswa wau yawidi o zola kwaku.” (File. 7) Paulu wayika mpe nkumbu za mpangi zayingi ana bankasakesa muna ntangw’a mpasi. (Kol. 4:7-11) Avo tusongele lulembamu yo sungamena vo lukasakeso tuvuidi o mfunu, e mpangi zeto bekala ye kiese kia kutusadisa.

15. Aweyi Paulu kafiaulwisilwa vava kanuananga ye ntokani zayingi?

 ¹⁵ Bundang’e vuvu muna Diambu dia Nzambi. Paulu wazaya wo vo e Diambu dia Nzambi dilenda kumfiaulwisa. (Roma 15:4) Wazaya wo mpe vo dilenda kumvana ngangu mu sunda konso mpasi. (2 Tim. 3:15, 16) Vava kakala muna pelezo kuna Roma mu nkumbu anzole, Paulu wabakula vo ke kolo ko vondwa kevondwa. Muna lembi tokana kwayingi, adieyi Paulu kavanga? Walomba kwa Timoteo vo keza mu nzaki yo kuntwasila “e ngungu.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Ekuma? Kadi e ngungu zazi i Sono ya Kiyibere ina Paulu kasadilanga muna longi dia yandi kibeni. Avo tutanginini Paulu muna longokanga e Diambu dia Nzambi, Yave osadila e Diambu diandi muna kutuvuvika o ntima, kiakala nkia mpasi tunuananga zau.

16. Aweyi Davidi kamona vava kavola e sumu diampwena?

¹⁶ E ntona za Davidi zantumbanga mu kuma kia sumu kavola. Zumba katá yo Bate-seba yo vondesa o nkaz’andi. Kuna kwalanda, wavanga mawonso muna sweka e masumu mandi. (2 Sam. 12:9) Kuna lubantiku, Davidi waveza e ntona zandi mu kuma kia dina kavanga. Muna kuma kiaki, wafwasa e ngwizani andi yo Yave, watelamw’o moyo yo yela. (Nku. 32:3, 4) Nki kiasadisa Davidi mu sunda e ntokani mu kuma kia sumu diampwena kavola? Adieyi dilenda kutusadisa avo sumu diampwena tuvolele?

17. Aweyi e sono kia Nkunga 51:1-4, kisongelanga vo Davidi waviluka kikilu o ntima?

¹⁷ Samba mu lomba luloloko lwa masumu. Kuna kwalanda, Davidi wasamba kwa Yave. Waviluka o ntima yo funguna masumu mandi. (Tanga Nkunga 51:1-4.) Ediadi diansadisa mu vutukila o luvuvamu lwa ntima ye kiese kiandi. (Nku. 32:1, 2, 4, 5) Avo sumu diampwena ovolele, kusweki e sumu diaku ko. Vana fulu kia sweka dio, funguna e sumu diaku kwa Yave muna sambu. Ozevo, o ntim’aku uvuvama ye kutokana diaka ko. Kansi, avo ozolele vutulwisa e ngwizani aku yo Yave, diambu diankaka ofwete vanga, ke samba kaka ko.

18. Adieyi Davidi kavanga vava kavewa e longi?

¹⁸ Tambulwila e longi. Vava Yave katwika Natani wa ngunza mu senzeka e sumu dia  Davidi, Davidi kavava vakuba ko yovo veza e sumu kavola. Vana vau, watambulwila vo kasumukina kaka nkaz’a Bate-seba ko, kansi Yave mvimba kasumukina. Davidi watambulwila e longi kavewa kwa Yave, muna kuma kiaki Yave wanloloka. (2 Sam. 12:10-14) Dianu vo, avo sumu diampwena tuvolele, tufwete dio funguna kwa awana kasola o Yave muna kutuvungula. (Yak. 5:14, 15) Tufwete venga e fu kia vava e vakuba. Avo tutambulwidi yo sadila e longi batuvene vana vau, diasazu dikala mu vutukila kiese kieto yo luvuvamu lwa ntima.

19. Nkia nzengo tufwete baka?

¹⁹ Sianga e ngolo za lembi vutukila e sumu diau dimosi. Davidi wa Ntinu wazaya wo vo lusadisu lwa Yave kavuanga o mfunu muna lembi vutukila e sumu diau dimosi. (Nku. 51:7, 10, 12) Vava Yave kanloloka, Davidi wabaka e nzengo za venga konso ngindu zambi. Muna kuma kiaki, wavutukila luvuvamu lwandi lwa ntima.

20. Aweyi tulenda vutulwila matondo kwa Yave wau kekutulolokanga?

²⁰ Wau vo Yave okutulolokanga, tufwete kumvutulanga matondo muna lombanga luloloko lwa masumu meto muna sambu, muna tambulwilanga e longi yo sia e ngolo za lembi vutukila e sumu tuvolele. Avo tuvangidi mambu mama, tuvutukila luvuvamu lweto lwa ntima. Mpangi James, ona wavola sumu diampwena wamona e ziku kia diambu diadi. Wavova vo: “Vava yafunguna e sumu diame kwa akuluntu, yamona nze mono yakatulwa e zitu vana vembo. E ngindu zame zavuvama.” Ekwe kiese tuna kiau kiazaya vo “Yave ofinamene awana bawudika e ntima; ovuluzanga awana bakendalala.”—Nku. 34:18.

21. Aweyi Yave kalenda vuvikila e ntima mieto?

²¹ Ekolo lumbu yambaninu ifokokanga, e mambu metokanesanga o wantu mu wokela kaka mena. Avo ntokani zilwakidi, vana vau lomba lusadisu kwa Yave muna sambu. Toma longokanga e Diambu dia Nzambi. Longoka e diambu muna mbandu a Ana, Paulu ye Davidi. Lomba lusadisu kwa Se diaku dia zulu kimana wazaya e kuma otokanenanga. (Nku. 139:23) Yekeka e mpasi zaku kwa Yave, musungula avo kuzeye ko dina ovanga. Avo osadidi mambu mama, ovova nze ntozi a nkunga ona wayimbila kwa Yave vo: “Vava o ntelamw’a moyo unkosomwene, ngeye umfiaulwisi yo kumvuvika.”—Nku. 94:19.