1. ¿Tijaty mbäät xyyajmäˈäy xyyajtäjëm, ets wiˈix mbäät xyyajnayjyäˈäwëm?

¿TË NÄˈÄ ti njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëm? * Waˈan yëˈë ojts nmëmäˈäy nmëdäjëm mët ko jam pën wiˈix ojts xytyuˈunëm o xyˈanmäˈäyëm diˈib ojts xyyajtsayujtëm, o jam pën ojts wiˈix nˈanmäˈäyëm o nduˈunëm. Nan waˈan ojts nbokytyuˈunëm ets nmëmäˈäy nmëdäjëm ko Jyobaa ninäˈä xykyapokymyaˈkxäˈänëm. Ets waˈanë net nwinmäˈäyëm ko pääty duˈun nnayjyäˈäwëm mët ko kyaj nmëdäjtëmë mëbëjkën o mët ko nˈaxëkjäˈäyˈäjtëm. Per ¿tëyˈäjtëndaa?

2. ¿Yëˈëdaa yˈandijpy ko kyaj nmëdäjtëmë mëbëjkën ko tijaty nmëmäˈäy nmëdäjëm? Oknimaytyäˈägë ijxpajtën diˈib miimp mä Biiblyë.

² Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë ijxpajtën diˈib yajmaytyakp mä Biiblyë. Niduˈuk, yëˈë Ana, diˈib tyääkˈäjt ja kugajpxy Samuel. Ana, mëkë netyë mëbëjkën tmëdaty, per mëk yajmääy yajtäjë ko axëëk tyuunë tuˈugë jäˈäy diˈibë nety nanduˈun tsënaapy mä tyëjk (1 Sam. 1:7). Apostëlë Pablo nan myëdäjt mëkë mëbëjkën, per yëˈë jyënany: “Bom bomëts nmëjotmaybyaaty nidëgekyë pënëty yˈaxäjëdëp ja Jesus extëmë Kristë” (2 Kor. 11:28). Ets ja rey David nan myëdäjt mëkë mëbëjkën, päätyë Jyobaa mëk tsyojkë (Apos. 13:22). Per pokytyuun mëjwiin kajaa ets mëk tkuˈayoˈowë (Sal. 38:4). Tyäˈädë nidëgëëkpë Dios mëduumbë, jotkujkmooyëdë Jyobaa ets yajnayjyäˈäwëdë oy. Min nˈokˈijxëm tijaty xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën.

3. ¿Tiko mbäät xyyajmäˈäy xyyajtäjëm ko pën axëëk xynyimaytyakëm?

³ Tuk pëky diˈib mbäät nmëmäˈäy nmëdäjëm, yëˈë ko pën axëëk  xymyëˈëˈëw xymyëgäjpxëm o xytyuˈunëm axëëk, ets mas niˈigyë pën yëˈë tuˈugë nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm o njiikyˈäjt nmëguˈukˈäjtëm. Ets waˈan xyjyotmaytyuˈunëm ko jabäät mëët oy të nˈijtëm. Näˈäty, ja jäˈäy diˈib xyyajtsayujtëm mbäät dyajpëtsëmyë ääw ayuk ets kyaj tniwinmayë, ets njäˈäwëm extëmxyëp nyajtukuˈumëm “tuˈugë espäädë” (Prov. 12:18). Per näˈäty, ja jäˈäy kyajpxypyë ääw ayuk oy tjanijawë ko xyyajtsayutäˈänëm. Duˈun jyajty tuˈugë kiixy diˈib Testiigë. Yëˈë jyënaˈany: “Tamë xëëw jëmëjt nyëjkxnë kots tuˈugë nmëtnaymyaayëbë diˈibëtsë nety oy mëët nnayjyawëty, ojtsëts xynyigajpxy xynyimaytyaˈaky axëëk mä redes sociales. Xyyajtsayujtëts ets nmëmääy nmëdäjëts, kyajts njaygyujkë tikots ja nmëtnaymyaayëbë duˈun xyyajtsayujty diˈibëtsë nety ndukjotkujkˈäjtypy”. Pën të xyyajtsayujtëm tuˈugë mëtnaymyaayëbë o tuˈugë jiiky mëguˈuk, Ana yˈijxpajtën mbäät mëjwiin kajaa tijaty xytyukniˈˈijxëm.

4. ¿Tijaty jotmayë Ana myëmadak?

⁴ Ana myëmadak mëjwiin kajaa amay jotmay. Kanäk jëmëjt kyaj mbäät tmëdäjtyë yˈuˈunk (1 Sam. 1:2). Mä tadë tiempë, may ijty israelitëty wyinmaytyë ko pën tuˈugë toxytyëjk kyaj tmëdatyë yˈuˈunk, kyaj netyë Dios kyunuˈkxyëty. Päätyë Ana dyajnäjxyë ayoˈon tsoytyuˈun (Gén. 30:1, 2). Ana mas axëëk jyajty mët ko ja myëmëjjäˈäy tamë netyë wiinkpë kyudëjk, Peniná, ets yëˈë tamë netyë yˈuˈunk yˈënäˈk. Peniná myëtsipˈäjtë Ana ets xëmë “tnixiky ttukxiky parë axëëk dyajnayjyawëyaˈanyëty” (1 Sam. 1:6). Tim jawyiin ojtsë Ana tˈokmëmay tˈokmëdäjˈyë tyäˈädë jotmay. Ets kom mëk axëëk jyantsy yajnayjyäˈäwë, ta jeˈeyë jyëëy yaxnë ets kyaj yˈokkääy yˈokˈuknë. Ana “jantsy mon tuk nyayjyäˈäwë” (1 Sam. 1:7, 10). ¿Wiˈix tpatyë jotkujkˈäjtën?

5. ¿Wiˈixë Ana pyudëjkë ko nyuˈkxtaky?

⁵ Ana ta dyajpëtsëëmdääy mä Jyobaa tijatyë nety jyäˈäwëp. Ko nyuˈkxtaktääy, ta ttukmëtmaytyakyë Elí, ja saserdotë wintsën wiˈixë nety jyaty kyëbety. Elí ta yˈanmääyë: “Nëjkx agujk jotkujk ets waˈan ja Dios diˈib Israel mmoˈoyëty ti të xyˈamdoy”. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Ta ja Ana ojts nyijkxy ets kyaay yˈuky, “ets mä ja wyiin jyëjp kyaj tnekyyaˈijxë ja mäˈäy täjën” (1 Sam. 1:17, 18). Ko nyuˈkxtaky, yëˈë diˈib oy yajnayjyäˈäwë.

6. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Ana yˈijxpajtën mä wiˈix mbäät nnuˈkxtakëm ets extëm jyënaˈanyë Filipʉs 4:6, 7?

⁶ Mbäät jatëgok oy nnayjyäˈäwëm ko xëmë nnuˈkxtakëm. Ana jekyë tiempë dyajnäjxy parë ojts kyajpxy myaytyaˈaky mëdë Tyeety tsäjpotmëdë (1 Sam. 1:12). Ëtsäjtëm, nan mbäät jekyˈam ndukmëtmaytyakëm tijaty nmëmäˈäy nmëdäjëm,  ntsëˈk njäˈäwëm ets ja poky kaytyey diˈib të nduˈunëm. Ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, kyaj tyim tsokyëty nyajtuˈunëmë ääw ayukë tsujjatypyë o kyaj mä nˈëëwdëgoˈoy ngäjpxtëgoˈoyëm. Axtë mbäät nmëjëˈëy nmëyaxëm ets kyaj nyekypyëtsëmët yajxon ja ääw ayuk ko ndukmëtmaytyakëm ja nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm. Jyobaa myëdoowˈitaampy ets ninäˈä xykyamëtsipkaˈaxäˈänëm. Mä jam ndukmëtmaytyakëm ja nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm oy ko njamyajtsëm wiˈix jyënaˈanyë Filipʉs 4:6, 7 (käjpx). Japë Pablo ojts tnigajpxy ko mä nmënuˈkxtakëmë Dios, tsojkëp nanduˈun nguˈëˈëw ngukäjpxëm. Taaˈäjtp kanäk pëky tiko mbäät duˈun nduˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nmoˈoyëmë dyoskujuyëmë ko të xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën, ko jyantsy yˈoy jyantsy tsyujëty tijaty të dyajkojy, ko xytyukˈijxëmë yˈoyjyot yˈoywyinmäˈäny ets ko të xyˈawäˈänëm ja jotkujkˈäjtën. ¿Tijaty xyˈaktukniˈˈijxëmë Ana yˈijxpajtën?

7. ¿Ti xëmë tyuunë Ana mët ja myëmëjjäˈäy?

⁷ Ana xëmë ojts tpanëjkxy ja myëmëjjäˈäy jam Siló mä yaˈˈawdatyë Jyobaa, oyë nety nuˈun dyajnaxy dyajkëxyë amay jotmay (1 Sam. 1:1-5). Jamën mä ja tabernakulo jyotkujkmooyë Elí, ja saserdotë wintsën ko yˈanmääyë parë tˈawix tjëjpˈixët ti netyë Jyobaa të tˈamdoy (1 Sam. 1:9, 17).

8. Oknimaytyäˈäk wiˈix mbäät xypyudëjkëm ko nëjkxëm reunyonk.

⁸ Mbäät jatëgok oy nnayjyäˈäwëm ko xëmë nëjkxëm reunyonk. Koogoo tsyondaˈagyë reunyonk, ta yajtunyë nuˈkxtakën mä yaˈˈamdoyë Jyobaa parë xytyuknigajxëmë yˈespiritë santë. Mä tyäˈädë espiritë santë ja myinyë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën (Gál. 5:22, TNM). Ko nëjkxëm reunyonk oyë nety nuˈun njantsy myaˈay njantsy tyäjëm, mbäät jatëgok oy nnayjyäˈäwëm mët ko yëˈë nety nasˈijxëm parë Jyobaa xypyudëjkëm ets xyjyotkujkmoˈoyëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm. Ko nëjkxëm reunyonk ets ko xëmë nuˈkxtakën yëˈë diˈibë Jyobaa yajtuumpy parë jatëgok jotkujk nnayjyäˈäwëm (Eb. 10:24, 25). Min ja tuk pëky nˈakˈijxëm ti xytyukniˈˈijxëmë Ana yˈijxpajtën.

9. ¿Ti kyaj tyëgäjtsy mä Ana jyukyˈäjtën, per ti tëgäjts?

⁹ Ja amay jotmay diˈibë netyë Ana myëdäjtypy, kyaj netyë nyajxy. Pes ko ojts jyëmbijnë mä nety ojts të Diosˈawdaty, duˈunyëm tsyënääymyujky mëdë Peniná. Etsë Biiblyë kyaj mä tnigajpxy ko tyäˈädë toxytyëjk ojts dyaˈoyë ja jyaˈayˈäjtën. Pääty, waˈan duˈunyëmë Ana tmëmadaky ko wyinˈëëw wyingäjpxë ja Peniná diˈibë nety mëtsipˈäjtëp. Perë Ana nnayjyäˈäwë jatëgok agujk jotkujk. Pes pën njamyajtsëm kyaj ojts yˈoknayjyäˈäwënë mon tuk ko Jyobaa tukkëdëkë ja yˈamay jyotmay. Tyukˈijxpajtë Jyobaa, ets ko tiempë nyajxy, ta yaˈˈatsoowëmbityë nyuˈkxtakën ets yajmooy tuˈugë yˈuˈunk (1 Sam. 1:19, 20; 2:21).

10. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Ana?

¹⁰ Mbäät jatëgok oy nnayjyäˈäwëm oy duˈunyëm nmëdäjtëm ja amay jotmay. Ta amay jotmay diˈib ijtëwäämp oy nuˈun njamënuˈkxtakëmë Jyobaa ets oy xëmë njanëjkxëm reunyonk. Perë yˈijxpajtënë Ana, yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa mbäät dyajkujkë ja jot korasoon ko nety nyajpatëm mon tuk. Yëˈë ninäˈä xykyajäˈäytyëgoyäˈänëm, ets pën kyaj nˈëxtëkëwäˈkëm, xykyunuˈkxäˈänëm (Eb. 11:6).

11. ¿Tijatyëdaa Pablo jotmaytyuunë?

¹¹ Taaˈäjtp kanäk pëky diˈibë Pablo myëmääy myëdäj. Extëm nˈokpëjtakëm, kom jyantsy tsyojkypyë nety ja myëguˈuktëjk, pääty ja amay jotmay diˈibë nety yajnäjxtëp, nan myëmääy myëdajpyë netyë Pablo (2 Kor. 2:4; 11:28). Nuˈun ojts yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy, pyatë jäˈäy diˈib kyaj ttsojkyë Diosë yˈayuk ets yëˈë diˈib wojp käˈtsëdë ets pyëjtakëdë pujxndëgoty. Ja tuk pëky diˈib jotmaytyuunë, yëˈë ko dyaˈˈamääytyaky tijaty (Filip. 4:12). Ets kom tëgëkˈokë barkë  jyamëgiinë, mbäät nwinmäˈäyëm wiˈix jyantsy tsyëˈkë tëgok tëgok pyatäˈäny barkoty (2 Kor. 11:23-27). ¿Ti pudëjkë apostëlë Pablo?

12. ¿Ti pudëjkë Pablo parë kyaj nëgoo nyekynyaytyukjotmaytyuunë ja myëguˈuktëjk?

¹² Pablo duˈunyëm ojts tmëmay tmëdäjy ja amay jotmay diˈibë nety pyattëp ja myëguˈuktëjk, per nyijäˈäwëbë nety ko kyaj mbäät naytyuˈuk dyaˈoˈoyëtyaˈay. Pääty ttukniwijtsë ets ja wiinkpë Dios mëduumbëty tkuentˈattët ja myëguˈuktëjk mäjaty ja tuˈukmujkën. Extëm nˈokpëjtakëm, tyuknipëjkë tuunk ja myëguˈuktëjk diˈibë nety tyukjotkujkˈäjtypy, extëmë Timoteo etsë Tito. Seguurë ko ja naybyudëkëdë diˈib yäjktë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm ojts pyudëkëtyë Pablo parë kyaj nëgoo nyekynyaytyukjotmaytyuunë ja myëguˈuktëjk (Filip. 2:19, 20; Titʉ 1:1, 4, 5).

13. ¿Wiˈix mbäädë mëjjäˈäytyëjk tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Pablo?

¹³ Amdowë naybyudëkë. Nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tyam tuundëp mëjjäˈäy nanduˈun jyattë extëmë Pablo. Kom mëk tjantsy tsyoktë myëguˈuktëjk, ta nanduˈun tmëmay tmëdäjtë ko dyajnaxtë amay jotmay. Per tuˈugë mëjjäˈäy kyaj mbäät naytyuˈuk dyaˈoˈoyëtyaˈay ja amay jotmay. Pääty, pën jyäˈäwëp ko kyaj mbäät duˈun ttuny, yëˈë pudëkëyanëp parë tˈamdowëdë naybyudëkë ja myëguˈuktëjk diˈib tyukjotkujkˈäjtypy, ets ttukniˈˈixët ja ënäˈktëjk parë pyudëkëdët mä yaˈijxˈity yajkuentˈaty ja Diosë kyäjpn (2 Tim. 2:2).

14. ¿Ti diˈibë Pablo kyaj ojts tmëmay tmëdäjy, ets ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën?

¹⁴ Nˈokˈëxkäjpëm ko nyajtëgoyˈäjtëm parë pën xyjyotkujkmoˈoyëm. Pablo ijt yujy tudaˈaky, pääty tˈëxtäˈäy etsë myëtnaymyaayëbëty jyotkujkmoˈoyëdët. Kyaj ojts tmëmay tmëdäjy ko ja jäˈäy wyinmaytyët ko amääy amutsk ets ko pääty yajjotkujkmoˈoyaˈany. Ko tnijäˈäyë Filemón, duˈun tˈanmääy: “Jotkujkëts es xondakpëts mët ja mtsojkën” (Filem. 7). Tëgok, nyigäjpx niganäägë myëguˈuktëjk diˈib ojts mëjwiin kajaa jyotkujkmoˈoyëdë ko dyajnäjxyë amay jotmay (Kol. 4:7-11). Pën jënäˈänëm ko nyajtëgoyˈäjtëm parë pën xyjyotkujkmoˈoyëm, ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm, xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot xyjyotkujkmoˈoyäˈänëm.

15. ¿Ti pudëjkë Pablo ko dyajnäjxyë mëk mäˈäy mëk täjën?

¹⁵ Nˈoktukˈijxpajtëmë Diosë yˈAyuk. Pablo nyijäˈäwëbë nety ko ja Diosë jyaaybyajtën jotkujkmoˈoyanëp (Rom. 15:4). Ets ko nan moˈoyanëbë netyë wijyˈäjtën parë twinguwäˈägët oytyim diˈibëtyë amay jotmay (2 Tim. 3:15, 16). Ko yajtsuumy myëmajtskˈok jam Roma, ta tpëjkyë kuentë ko tim tsojkë nety yˈoogäˈäny. ¿Ti tyuun mä duˈun dyajnäjxy ja mëk mäˈäy mëk  täjën? Ojts tnigaxë ja Timoteo parë tim tsojk nyiminëdët ets tˈanmääy: “Myajminëp nandëˈën ja nnekyëts abityˈambë” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13). ¿Tiko? Yëˈko ja nekyxyaatsy waˈanë nety tmëminy tuk pëky majtsk diˈib yajpatp mä Escrituras Hebreas, ets yëˈë diˈibë netyë Pablo yajtunaampy parë yˈëxpëkäˈäny. Pën nˈëxpëjkëmë Biiblyë bom bom extëm ttuunyë Pablo, yëˈë diˈibë Jyobaa yajtunaampy parë xyjyotkujkmoˈoyäˈänëm oy ti jotmay nbatëm.

16. ¿Wiˈixë David nyayjyäˈäwë ko pyokytyuuny mëjwiin kajaa?

¹⁶ David tuundëgooy mëjwiin kajaa ets yëˈë diˈib axëëk yajnayjyäˈäwë. Myëttsënääyë Bat-Seba, tuˈugë toxytyëjk kasäädë, ta ttukniwijtsë parë ja myëjjäˈäyë Bat-Seba yˈoogët ets duˈun tjakuyuˈutsanyë tyäˈädë pyoky kyaytyey (2 Sam. 12:9). Tim jawyiin, kyaj tˈokpokyjyäˈäwë. Per ko duˈun yˈadëtsy, ta dyajmäˈty ja naymyayë diˈibë nety myëdäjtypy mëdë Jyobaa, tyuktëjkë ja amay jotmay ets axtë päˈämbajt (Sal. 32:3, 4). ¿Ti tyuunë David parë nyiwatsë tyäˈädë amay jotmay diˈibë nety këˈëm të tˈëxtäˈäy? Ets ëtsäjtëm, ¿ti xypyudëkëyäˈänëm pën pokytyuˈunëm mëjwiin kajaa?

17. ¿Wiˈix xytyukˈijxëmë Salmo 51:1-4 ko David të nety amumduˈukjot jyantsy jyodëmbijty?

¹⁷ Nˈokˈamdoˈowëmë Jyobaa parë xypyokymyaˈkxëm. Taanëmë netë David tmënuˈkxtakyë Jyobaa, ets amumduˈukjot yˈajëmbijty jyodëmbijty parë tmayajtsy ja pyoky kyaytyey (käjpxë Salmo 51:1-4). * Ko duˈun ttuuny, ta agujk jotkujk nyayjyäˈäwë (Sal. 32:1, 2, 4, 5). Pën pokytyuˈunëm mëjwiin kajaa, kyaj tiko nguyuˈtsëm. Nˈokmëwingoˈonëmë Jyobaa ets nˈoktukmëtmaytyakëm ti të nduˈunëm. Ko kyaj nguyuˈtsëm ja poky kaytyey, ta pyoˈkxäˈäny ja jot winmäˈäny ets oy nnayjyawëyäˈänëm. Per pën itäˈänëm jatëgok oy mëdë Jyobaa, tsojkëp ti nˈaktuˈunëm.

18. ¿Ti tyuunë David ko Jyobaa jyëjwijtsëmbijtë?

¹⁸ Nˈokkupëjkëm ko nyajjëjwijtsëmbijtëm. Ko Jyobaa tkejxy ja kugajpxy Natán parë nëjkx ttukmëgajpxyë David ja pyoky kyaytyey, David kyaj nyaynyikäjpxtutë ets nan kyaj jyënany ko kyaj nety tyim mëjwiin tyim kajaajëty diˈib të ttuny. Netyë tkupëjky ko yëˈë nety të tmëbokytyunyë  Jyobaa ets kyaj yëˈëyëty ja myëmëjjäˈäyë Bat-Seba. David kyupëjk ko Jyobaa jyëjwijtsëmbijtë ets ta pyokymyaˈkxë (2 Sam. 12:10-14). Pën të Jyobaa nbokytyuˈunëm mëjwiin kajaa, tsojkëp ndukmëtmaytyakëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të yajtuknipëktë parë xyˈijxˈijt xykyuentˈäjtëm (Sant. 5:14, 15). Ets nan kyaj yˈoyëty naynyikäjpxtutëm. Ko mas pojënë nˈaxäjëm ja nayjëjwijtsëmbitë ets nnayajtëgäjtsëm, ta mas pojënë jatëgok nyajpäädäˈänëm agujk jotkujk ets nnayjyawëyäˈänëm oy.

19. ¿Wiˈix mbäädë jot winmäˈäny nbëjtakëm?

¹⁹ Nˈokpëjtakëmë winmäˈäny parë kyaj jatëgok nduˈunëm diˈib të xyˈokˈyajtëgoˈoyëmbë. Ja rey David nyijäˈäwëbë nety ko parë kyaj jatëgok yajkäˈäjëdët ja poky kaytyey, tsojkëbë netyë Jyobaa pyudëkëdët (Sal. 51:7, 10, 12). Ko Jyobaa pyokymyaˈkxë, ta David tpëjtakyë wyinmäˈäny ko tjëjpkudijëyaˈany ja axëëkpë jot winmäˈäny. Ko duˈun ttuuny, ta jatëgok agujk jotkujk nyayjyäˈäwë.

20. ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm pën nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa xypyokymyaˈkxëm?

²⁰ ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm pën nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa xypyokymyaˈkxëm? Ko nˈamdoˈow nbëjktsoˈowëm mä nmënuˈkxtakëm, ko ngupëjkëm ja nayjëjwijtsëmbitë ets ko nbëjtakëm ja jot winmäˈäny parë kyaj jatëgok nduˈunëm ja poky kaytyey diˈib të xyˈokˈyajtëgoˈoyëmbë. Ko duˈun nduˈunëm, ta jatëgok agujk jotkujk nnayjyawëyäˈänëm. Duˈun jyajtyë James, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib pokytyuun mëjwiin kajaa, yëˈë jyënaˈany: “Kots ja mëjjäˈäytyëjk ndukmëtmaytyaky ja nboky ngaytyeyëts, duˈunëts njäˈäwë extëmëts nyajtukniwijtstuˈuty ja tsëmy këˈëy diˈibëtsë nety nmëjeˈemtsyˈoˈkypy. Tats ogäˈän njäˈäwë ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën”. Mëjwiin kajaa xyjyotkujkmoˈoyëm ko “wingonë Jyobaa yajpääty mä pënaty tsayutpëmë kyorasoon myëdäjtypy” ets ko “yëˈë yaˈˈawäˈätspëtsëëmpy pënaty të yˈëxtëkëwäˈäktë” (Sal. 34:18).

21. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë Jyobaa xypyudëjkëm ets nnayjyäˈäwëm oy?

²¹ Mët ko niˈigyë wyingoonˈadëtsnë ja kutëgoˈoyën, mas niˈigyë jyaˈˈatäˈäny tijaty nmëmayäˈän nmëdäjäˈänëm. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko tijaty njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëm? Netyë nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, nˈëxpëjkëm xëmë Biiblyë, njamyajtsëm tijaty xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Ana, Pablo etsë David. Ets nˈamdoˈowëmë Jyobaa parë xytyukˈijxëm tiko nmäˈäy ndäjëm (Sal. 139:23). Nˈoktuknipëjkëmë Jyobaa ja nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm, ets mas niˈigyë ja diˈib kyaj nekynyijäˈäwëm wiˈix nyaˈoˈoyëm o diˈib njäˈäwëp ko jeˈeyë mbäät waanë ti nˈaktuˈunëm. Ko nduˈunëm duˈun, ta nëjkx nnayjyäˈäwëm extëm ja salmistë diˈib kyuyˈëëwë Jyobaa: “Kots ojts xyyaˈayoownë tijatyëts nmëmaapy nmëdajpy, mijtsëts xyjyotkujkmooy etsëts xyyajnayjyäˈäwë oy” (Sal. 94:19).