1. Nye ci pondola oku tu nenela esakalalo kuenda olio li tu kokela oku sima nye?

ANGA hẽ ove wa lipitile ale lesakalalo? * Citava okuti ove wa lekisa esakalalo omo liombangulo yimue vakuene va ku popia, ale omo liocina cimue vakuene va linga. Pamue o lekisa esakalalo omo liondaka yimue wa vangula, ale kueci wa linga. Ndeci, citava okuti wa linga ekandu limue kuenda o sima okuti Yehova lalimue eteke a ka ecela ekandu liove. Handi vali, omo liesumuo ove o pondola oku sima okuti ku kuete ekolelo kuenda ku kuete esilivilo. Anga hẽ eci ocili?

2. Ovolandu api Embimbiliya a lekisa okuti oku kuata esakalalo ka ci lomboloka okuti ekolelo lietu lia hongua?

² Kũlĩhĩsa ovolandu amue Embimbiliya. Ndeci, Hana, ina yuprofeto Samuele wa kala ukãi umue ukuekolelo lia pama. Pole ndaño ndoco, eye wa liyaka lesakalalo eci umue ukuepata o tata lãvi. (1 Sam. 1:7) Upostolo Paulu wa kuatelevo ekolelo lia pama, pole, wa liyakavo lesakalalo omo lioku “kuatisa akongelo osi.” (2 Va Kor. 11:28) Soma Daviti wa kuatelevo ekolelo lia pama, omo liaco, Yehova wo solele calua. (Ovil. 13:22) Pole, Daviti weya oku linga akandu anene okuti o kokela oku kuata esakalalo lialua. (Osa. 38:4) Yehova wa lembeleka kuenda wa kolisa afendeli ava vatatu. Tu konomuisi eci tu lilongisila kovolandu avo.

3. Ovina vakuetu va popia vi pondola oku tu kokela ndati esumuo?

³ Eci vakuetu va vangula olondaka ka via sungulukile, ale va vangula lekambo liesumbilo, tu pondola oku sumua. Eci ocili, ca piãla enene nda omunu wa tu sumuisa ekamba lina tu sole, ale umue ukuepata. Tu pondolavo oku sumua nda ka tu kuete ekamba limue. Omunu umue pamue ka yongola oku popia cimue cĩvi, pole, olondaka a popia vi pondola oku tu sumuisa. (Olosap. 12:18) Ale omunu umue, o vangula ovina eye a kũlĩha okuti vi tu vala kutima. Manji umue ufeko okuti wa liyaka lovitangi ndevi, wa popia hati: “Anyamo amue a pita, omunu umue nda simĩle okuti ekamba liwa, wa fetika oku sandeka olombonde viatiamẽla kokuange vo Internet. Nda yeva evalo lialua vutima kuenda esumuo. Sia kuatele elomboloko lieci a kalela oku sandeka olombonde viatiamẽla kokuange.” Nda ove wa sumua omo ekamba limue o sole, ale umue ukuepata wa ku popia lãvi, o pondola oku lilongisila calua kulandu wa Hana.

4. Ovitangi vipi Hana a liyaka lavio?

⁴ Hana wa liyaka lovitangi vinene. Vokuenda kuanyamo alua, eye ka ponduile oku cita. (1 Sam. 1:2) Va Isareli va kuatele ocituwa cokuti nda ukãi umue ka citi, ka kuete esumũlũho lia Suku. Kuenje, eci ca enda oku kokela osõi yalua, Hana. (Efet. 30:1, 2) Esumuo lia Hana lia livokiya omo ulume waye wa kuata vali ukãi ukuavo, Penina una a cita laye omãla. Penina wa tendele Hana ndosepakãi yaye kuenda wa enda oku u “popela vasende loku u nyumalisa.” (1Sam. 1:6) Hana wa sumuile calua omo liekalo liaco. Omo liesumuo liaco, eye wa “lila lila calua, ka tavele oku lia.” Wa ‘sumuile enene’ vutima. (1Sam. 1:7, 10) Hana wa sanga ndati elembeleko?

5. Ohutililo ya kuatisa ndati Hana?

⁵ Hana wa situlula asakalalo aye ku Yehova vohutililo. Noke yoku likutilila, wa lombolola ocitangi caye Kocitunda Cinene, Eli. Kuenje, Eli wa sapuila Hana hati: “Kuende lombembua Suku ya Isareli a ku muise eci wo lomba.” Nye ceyililako? Hana “wa enda, wa lia, locipala caye ka ca sumuile vali.” (1 Sam. 1:17, 18) Ohutililo ya kuatisa Hana oku tula utima.

6. Nye tu lilongisila kulandu wa Hana kuenda kukanda ku va Filipoi 4:6, 7 catiamẽla kohutililo?

 ⁶ Tu pondola oku kuata vali ombembua nda tua pandikisa lolohutililo. Hana wa pita otembo yalua oku sapela la Isiaye wokilu. (1 Sam. 1:12) Etu tu pondolavo oku pita otembo yalua oku sapela la Yehova catiamẽla kasakalalo etu, kesumuo lietu kuenda kahonguo etu. Eci tu likutilila, ka tu sukila oku sanda olondaka via posoka ale via fina. Tu pondola oku vangula olondaka vina vi tunda kutima omo liesakalalo. Yehova lalimue eteke a liwekapo oku tu yevelela. Handi vali, poku likutilila catiamẽla kovitangi vietu tu sukila oku ivaluka olondaka vi sangiwa ku Va Filipoi 4:6, 7. (Tanga.) Paulu o tu sapuila okuti tu sukila oku eca olopandu ku Yehova vohutililo. Tu kuete asunga alua oku eca olopandu ku Yehova. Ndeci, tu pondola oku eca olopandu ku Yehova, omo liombanjaile yomuenyo, ovina a lulika, ocisola caye ka ci pui kuenda elavoko li komõhisa eye a tu ĩha. Nye tu lilongisila kulandu wa Hana?

7. Nye Hana kumue lulume waye va enda oku linga olonjanja viosi?

⁷ Hana ndaño lovitangi viaye, olonjanja viosi wa endaenda lulume waye ko Silo oku fendela Yehova. (1 Sam. 1:1-5) Osimbu Hana a kala votavernakulu, Ocitunda Cinene Eli wo sapuila okuti Yehova wa ponduile oku tambulula ohutililo yaye kuenje eci ca lembeleka Hana.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Olohongele vi pondola oku tu kuatisa ndati? Ci lombolola.

⁸ Tu pondola oku kuata vali ombembua nda tuamamako oku endaenda kolohongele. Vohutililo yoku fetika kohongele, mua kongela oku pinga okuti espiritu lia Suku li kala letu. Ombembua yi panga onepa kepako liespiritu. (Va Gal. 5:22) Eci tu kala kolohongele ndaño tu kasi lesakalalo, tu kasi oku ecelela okuti Yehova kuenda vamanji va tu lembeleka kuenda va tu kuatisa oku tula utima. Ohutililo kuenda olohongele, olonjila vimue via velapo Yehova a kuama, oco a tu kolise. (Va Hev. 10:24, 25) Tu kũlĩhĩsi ovina vikuavo tu lilongisila kulandu wa Hana.

9. Ovina vipi ka via pongolokele vekalo lia Hana, pole, nye ceya oku li pita?

⁹ Ovitangi via Hana ka via pitile vonjanja yimosi. Eci Hana a tiukila konjo noke lioku fendela vo tavernakulu, eye handi wamamako oku kala pocitumãlo cimuamue la Penina. Embimbiliya ka li lombolola okuti noke Penina wa pongolola ekalo liaye. Hana wamamako oku pandikisa lolondaka via sepakãi yaye Penina. Pole, Hana wa tẽla oku kuata vali ombembua kuenda oku amamako oku tula utima. Eci Hana a limbuka okuti Yehova wa yeva ohutililo yaye, ka sakalalele vali. Eye wa ecelela okuti Yehova u lembeleka kuenda u kolisa. Noke, Hana wa kuata esumũlũho lioku cita omãla vaye muẽle!—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Nye tu lilongisila kulandu wa Hana?

¹⁰ Tu pondola oku kuata vali ombembua ndaño ovitangi vietu viamamako. Ndaño okuti tu likutilila olonjanja viosi kuenda tu endaenda kolohongele, ovitangi vimue pamue viamamako. Ulandu wa Hana, u tu longisa okuti lacimue ci pondola oku tateka Yehova oku tu kuatisa oku tula utima. Yehova lalimue eteke a tu yanduluka kuenda ndopo o ka tu ĩha onima yekolelo lietu.—Va Hev. 11:6.

11. Asunga api Paulu a kuata oku sakalala?

¹¹ Paulu wa kuata asunga alua oku sakalala. Ndeci, omo okuti wa solele calua vamanji, ovitangi vamanji va liyaka lavio via enda oku u sakalaisa calua. (2 Va Kor. 2:4; 11:28) Paulu kocikele caye cupostolo, wa suvukiwile lovanyãli kuenje vo tipula loku u kapa vokayike. Eye wa pandikisa kovitangi via kokiwa lesumuo lioku “kuata citito.” (Va Fil. 4:12) Poku kũlĩha okuti omuenyo waye wa kala kohele poku endela vonaviyu olonjanja vitatu, tu pondola oku sokolola esakalalo eye a kuata poku linga ungende lonaviyu. (2 Va Kor. 11:23-27) Nye ca kuatisa Paulu oku yula esakalalo?

12. Nye ca kuatisa Paulu oku tepulula esakalalo?

¹² Paulu wa kuata esakalalo omo okuti vamanji va kala oku liyaka lovitangi, pole, eye ka setekele oku vi potolola lika liaye. Paulu wa kũlĩhĩle okuti ka ponduile oku linga lacimue longusu yaye muẽle. Eye wa pinga ku vakuavo oco vo kuatise oku endisa ekongelo. Ndeci, eye wa eca ocikele kalume vamue va koleliwa okuti Timoteo kuenda Tito. Upange vamanji ava va linga, wa kuatisa Paulu oku tepulula esakalalo.—Va Fil. 2:19, 20; Tito 1:1, 4, 5.

13. Akulu vekongelo va pondola oku setukula ndati Paulu?

¹³ Pinga ku vakuene oco va ku kuatise. Ndeci ca linga Paulu, akulu vekongelo koloneke vilo, locisola va lekisa esakalalo omo lia vamanji va kasi oku liyaka lovitangi. Pole, ukulu umosi wekongelo ka tẽla oku kuatisa vosi vekongelo. Umbombe u ko kuatisa oku pinga ekuatiso ku vamanji vakuavo va loñoloha kuenda oku pindisa amalẽhe, oco va kuatise koku tata ocunda ca Suku. —2 Tim. 2:2.

14. Ocina cipi ka ca sakalaisaile Paulu kuenda nye tu lilongisila kongangu yaye?

¹⁴ Limbuka okuti ove o sukila elembeleko. Paulu wa kala embombe kuenje wa limbukile okuti wa sukilile elembeleko liakamba vaye. Eye ka lekisile esakalalo lieci omanu va ponduile oku sima okuti wa hongua omo lioku pinga elembeleko kakamba vaye. Poku sonehela Filemone, Paulu wa popia hati: “Ñuete esanju lialua kuenda ci ndembeleka oku yeva ocisola cove.” (File. 7) Paulu wa tukula vamanji valua kolonduko, vana a talavaya lavo okuti vo wĩha elembeleko kotembo yovitangi. (Va Kol. 4:7-11) Nda  tu lekisa umbombe poku limbuka okuti tu sukila elembeleko, vamanji va ka sanjukila oku tu kuatisa kovina tu sukila.

15. Nye Paulu a linga eci a lipita lovitangi?

¹⁵ Kolela kondaka ya Suku. Paulu wa kũlĩhĩle okuti Ovisonehua via ponduile oku u lembeleka. (Va Rom. 15:4) Ovisonehua via ponduilevo oku wĩha olondunge vioku yula ovitangi. (2 Tim. 3:15, 16) Paulu eci a kala vokayike ko Roma onjanja ya vali, eye wa kũlĩhĩle okuti olofa viaye via kala ocipepi. Votembo yaco yesakalalo, nye Paulu a linga? Eye wa pinga ku Timoteo oco eye lonjanga kuenda oku u nenela “oviña.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Momo lie? Momo voviña viaco, citava okuti mua kala Ovisonehua via va Heveru, vina via ponduile oku kuatisa Paulu kelilongiso liaye liopokolika. Nda tua setukula Paulu poku lilongisa Embimbiliya eteteke leteke, Yehova o ka tu kuatisa kovitangi viosi.

16. Daviti wa liyeva ndati eci a linga akandu anene?

¹⁶ Daviti wa linga ocina cimue cĩvi calua. Eye wa linga ukahokolo la Batisieva, noke wa tuma oku ponda ulume waye Uriya kuenda vokuenda kuotembo yimue wa soleka ekandu liaye. (2 Sam. 12:9) Daviti ka kapeleko eci owanji waye utima wa kala oku u sapuila. Omo liaco, co kokela oku nyõla ukamba waye la Yehova kuenda co nenelavo esakalalo lialua kumue levalo kutima. (Osa. 32:3, 4) Nye ca kuatisa Daviti oku liyaka lesakalalo omo liakandu anene a linga kuenda nye ci pondola oku tu kuatisavo nda tua linga ekandu limue?

17. Osamo 51:1-4, yi lekisa ndati okuti Daviti wa likekembela muẽle lutima wosi omo liovina a linga?

¹⁷ Likutilila oku pinga ongecelo. Daviti noke wa likutilila ku Yehova. Eye wa likekembela lutima wosi loku sapuila Yehova ovina viosi a linga. (Tanga Osamo 51:1-4.) Kuenje eci co kuatisa oku tula utima kuenda oku kuata esanju! (Osa. 32:1, 2, 4, 5) Nda ove wa linga ekandu limue, ku ka soleke ekandu liaco. Pole, likutilila ku Yehova oku u lomboluila ekandu liove. Noke, ove o ka tulavo utima ndeci Daviti. Pole, nda o yongola oku tumbulula ukamba wove la Yehova, o sukila oku linga vali ovina vikuavo, okuti oku likutilila lika sio.

18. Daviti wa tenda ndati epindiso a tambula?

 ¹⁸ Tava epindiso. Eci Yehova a tuma uprofeto Natana oco a situlule ekandu lia Daviti, Daviti ka likalele, ale oku lisandela esunga. Daviti lonjanga yalua wa limbuka okuti ka lingilile lika ekandu ulume wa Batisieva, pole, ca piãla enene wa lingilavo ekandu Yehova. Daviti wa tava epindiso lia Yehova kuenje Yehova wo wecela. (2 Sam. 12:10-14) Nda tua linga ekandu limue, tu sukila oku sapuilako vana Yehova a nõla oku tu songuila. (Tia. 5:14, 15) Tu sukilavo oku yuvula oku lisandela esunga. Nda tua tava lonjanga elungulo va tu ĩha, tu kuatavo lonjanga ombembua kuenda esanju.

19. Nye tu sukila oku yuvula?

¹⁹ Yuvula oku pitolola akandu amuamue. Daviti wa kũlĩhĩle okuti oco a yuvule oku pitolola akandu amuamue, wa sukilile ekuatiso lia Yehova. (Osa. 51:7, 10, 12) Noke lioku tambula ongecelo ya Yehova, Daviti wa nõlapo oku yuvula ovisimĩlo viosi ka via sungulukile. Kuenje eci co nenela ombembua yovutima.

20. Tu lekisa ndati okuti tua sanjukila ongecelo ya Yehova?

²⁰ Tu lekisa okuti tua sanjukila ongecelo ya Yehova eci tu pinga ongecelo yaco vohutililo, eci tu tava elungulo kuenda eci tu likolisilako oku yuvula oku pitolola akandu tua linga. Eci tu kapako ovina evi, tu kuata ombembua yovutima. Manji umue o tukuiwa hati, James okuti wa linga ekandu limue, wa limbuka okuti olondaka evi viocili. Eye wa popia hati: “Eci nda litavela ekandu liange kakulu vekongelo, nda liyeva ndu okuti ocilemo cimue ca ñunda. Nda kuata vali ombembua yovutima.” Ci lembeleka calua oku kũlĩha okuti, “Yehova yu ocipepi la vakuavitima via teka. O popela ava va kasi lovitima via samba”!—Osa. 34:18.

21. Tu ecelela ndati okuti Yehova o tu lembeleka?

²¹ Osimbu tu panda kesulilo lioluali lulo, ovina vi tu nenela asakalalo vi kamamako oku livokiya. Eci o liyaka lesakalalo, lonjanga yalua likutilila ku Yehova oco a ku kuatise. Tanga Embimbiliya olonjanja viosi. Lilongisila kulandu wa Hana, wa Paulu kuenda wa Daviti. Pinga ku Isiove wo kilu, oco a ku kuatise oku limbuka ovina vi ku kokela asakalalo. (Osa. 139:23) Ecelela okuti Yehova oku kuatisa kovitangi viove, ca piãla enene vina okuti ku tẽla oku vi potolola lika liove. Nda wa ci linga, o ka linga ndukualosamo wa imbila Yehova hati: “Eci atatahãi a nduila vutima, okulemba kuove okuo ku ñolisa.”—Osa. 94:19.