1. Ana chichi champaka chitutendekasye kulagasika nganisyo, soni yeleyo mpaka yitukwaye chamtuli?

ANA pakwete palagasiche mnope nganisyo * ni yindu yine yakwe? Komboleka kuti ŵalagasiche nganisyo ligongo lya yindu yele ŵane ŵaŵechetele kapena kwatendela. Mwinesoni mpaka alagasiche nganisyo ligongo lya yindu yatesile kapena kuŵecheta. Mwachisyasyo, mpaka atende chakulemwa chine chakwe ni kutanda ganisya kuti Yehofa nganaŵa ŵakululuchile. Kupwatika pelepa, ligongo lya kulagasika nganisyo, mpaka atande ganisya kuti nganakola chikulupi soni kuti ali mundu jwakusakala. Nambo ana yeleyi yili yisyene?

2. Ana ni yisyasyo yapi ya m’Baibulo yayikulosya kuti kulagasika nganisyo kwangagopolela kuti nganitukola chikulupi?

² Aganichisye ya yisyasyo ya m’Baibulo yakuyichisyayi. Hana ŵaŵaliji mamagwe jwakulochesya Samueli, ŵaliji jwamkongwe jwakulupichika mnope. Nambope, jwalakwe jwalagasiche mnope nganisyo pandaŵi jele mundu jwine jwa mwiŵasa mwakwe jwamtendelaga yachipongwe. (1 Sam. 1:7) Ndumetume Paulo jwakwete chikulupi chakulimba, nambope “jwalagasikaga nganisyo pangani jakusamalila mipingo josope.” (2 Akoli. 11:28) Nombe Mwenye Daudi, jwakwete chikulupi chakulimba mnope mwamti Yehofa ŵamnonyelaga mnope. (Mase. 13:22) Atamose kuti yaliji myoyo, Daudi jwatesile yakulemwa yayamtendekasisye kuti alagasicheje mnope nganisyo. (Sal. 38:4) Yehofa ŵalimbikasisye soni kwatamika mtima pasi wosopeŵa. Kwende tulole yampaka tulijiganye kutyochela pa yaŵatesile jemanjaji.

3. Ana yakuŵecheta ya ŵane mpaka yitutendekasye chamtuli kulagasika nganisyo?

³ Naga ŵane atuŵechetele yachipongwe kapena kututendela yindu mwangali chinonyelo, mpaka tulagasiche nganisyo. Yeleyi yikusapweteka mnope naga jwatutendele yeleyi ali mjetu kapena jwachibale. Mpaka tudandawuleje kuti unasi wetu ni mundujo usokonechele. Ndaŵi sine mundu jwatuŵechetele mwangaganisya chenene, ngakusaŵa kuti chakulinga chakwe chaliji chelecho, nambope yaŵecheteyo mpaka yitusome mpela upanga. (Mis. 12:18) Nambo ndaŵi sine mundu mpaka atuŵechetele mwamele yindu yakumanyilila kuti mpaka yitukuŵasye. Yindu mpela yeleyi yamtendechele mlongo jwine jwachisikana. Jwalakwe jwatite, “Yaka yipiteyi, mundu jwanaganisyaga kuti ali mjangu jwapamtima jwatandite kuwandisya ngani syawunami syakwamba une pa intaneti. Yeleyi yambweteche mnope soni kundagasya nganisyo. Nganimbikanichisya ligongo lyakwe mjangu jwapamtima jwandendele yachipongweyi.” Naga mjawo kapena jwachinasi jwawo ŵakuŵesye, mpaka alijiganye yejinji kutyochela kwa Hana.

4. Ana yakusawusya yapi yaŵasimene nayo Hana?

⁴ Hana ŵasimene ni yakusawusya. Jwalakwe jwatemi yaka yejinji mkanakole mwanache. (1 Sam. 1:2) Mu ndamo ja Aisalaeli, jwamkongwe jwanganakola mwanache ŵamwonaga kuti ali jwamtembeleledwe. Ligongo lya yeleyi, Hana jwaŵaga jwasooni mnope. (Gen. 30:1, 2) Chindu chine chachatendekasisye kuti Hana ayiwoneje kupweteka mnope, chaliji chakuti ŵamkwakwe ŵalombele jwamkongwe jwine lina lyakwe Penina juŵamŵelechele ŵanache. Kupwatika pelepa, Penina ŵamtendelaga wiwu Hana soni “ŵamnyosyaga ni kumsambula.” (1 Sam. 1:6) Pandanda, yakusawusyayi yamtendekasyaga Hana kudandawula mnope. Jwalakwe jwatumbilaga soni jwatamilaga ‘kulila nambosoni ŵakanaga kulya chakulya chilichose.’ Hana “yampwetekaga mnope” mumtima. (1 Sam. 1:7, 10, NW) Ana jwakombwele chamtuli kuyipilila yeleyi?

5. Ana lipopelo lyamkamuchisye chamtuli Hana?

⁵ Hana jwapopelaga kwa Yehofa soni ŵamsalilaga mujwapikanilaga mumtima. Panyuma pakupopela, Hana ŵamsalile Jwamkulungwa jwa Ŵambopesi Eli mwakupikanila mumtima. Kaneko Eli jwamsalile Hana kuti, “Jawulagani mumtendele nipo Mlungu jwakusamlambila Aisalaeli ampe yimŵendileyo.” Ana yakuyichisya yakwe yaliji yamtuli? Hana “ŵatyosile kuja kukulya nipo nganawonekasoni ŵachanasa.” (1 Sam. 1:17, 18) Lipopelo lyamkamuchisye Hana kupatasoni mtendele.

6. Pangani ja lipopelo, ana mpaka tulijiganye chichi kutyochela kwa Hana soni pa Afilipi 4:6, 7?

 ⁶ Mpaka tupatesoni mtendele naga tukusapopela kwa Yehofa. Hana jwapopelaga kwa ndaŵi jelewu kwa Atati ŵakwe ŵakwinani. (1 Sam. 1:12) Yili yakomboleka kuti nombe m’we tumsalileje Yehofa kwandaŵi jelewu yindu yayikutulagasya nganisyo, yayikututesya woga soni yakulepela yetu. Mapopelo getu gakaŵaga mpela ndakatulo kapena kugalinganya m’litala lyakuti tukalemwesya kalikose. Ndaŵi sine patukumsalila Yehofa yindu yayikutulagasya nganisyo, mpaka tuyiche pa kulila kwene. Atamose yili myoyo, Yehofa nganaŵa apesile kutupikanila. Patukupopela tukusosekwa kukumbuchilasoni maloŵe gagakusimanikwa pa Afilipi 4:6, 7. (Aŵalanje.) Paulo jwasasile kuti tukusosekwa kupopela mwakulosya kuyamichila. Tukwete magongo gejinji gampaka gatutendekasye kumyamichila Yehofa. Mwachisyasyo, mpaka tumyamichile ligongo lyakuti ŵatupele umi, yindu yayipanganyisye, chinonyelo chakwete, nambosoni chembecheyo chaŵatupele. Ana ni yindu yine yapi yampaka tulijiganyesoni kutyochela kwa Hana?

7. Ana Hana ni ŵamkwakwe ŵatendaga chichi ndaŵi syosope?

⁷ Atamose kuti Hana jwasimanaga ni yakusawusya, jwalakwe ni ŵamkwakwe nganaleka kwawula ku nyumba jakulambilila ku Silo. (1 Sam. 1:1-5) Jwamkulungwa jwa ŵambopesi Eli paŵamlimbikasyaga Hana mwakumsalila kuti Yehofa chajanje mapopelo gakwe, pandaŵiji Hana ŵaliji ali ku nyumba jakulambililaji.​—1 Sam. 1:9, 17.

8. Ana kusongana mpaka kutukamuchisye chamtuli? Alondesye.

⁸ Mpaka tuŵesoni ŵakusangalala naga tuli mkusimanikwa pamisongano jampingo. Ndaŵi syejinji palikupelechedwa lipopelo lyandanda patuli kumisongano, akusaŵenda kuti msimu wa Mlungu uŵe ni m’we. Mtendele wuli jimo mwa ndamo jele msimu weswela ukusatendekasya. (Aga. 5:22) Patukusimanikwa pamisongano atamose tuli mkulagasika nganisyo, yikusaŵa yangasawusya kuti Yehofa soni abale ni alongo atukamuchisye kuŵa ŵakusangalala. Lipopelo nambosoni kusongana, yili yindu yakusosekwa mnope yakusakamulichisya masengo Yehofa pakusaka kututamika mtima pasi. (Aheb. 10:24, 25) Kwende tulole chindu chine champaka tulijiganye pa yindu yaŵasimene nayo Hana.

9. Ana chichi changanichichenga paumi wa Hana, soni chichi chachamkamuchisye jwalakwe?

⁹ Papitile kandaŵi kuti Hana amalane ni yindu yayamtendekasyaga kulagasika nganisyo. Hana paŵawujile kumangwakwe kutyochela ku nyumba jakulambilila, jwatamagape m’nyumba jimpepe ni Penina. Baibulo jangasalaga naga pandaŵiji Penina ŵaliji ali achenjile ndamo jakwe. Komboleka kuti Hana jwapililagape maloŵe gakupweteka gaŵamŵechetelaga Penina. Nambope Hana jwakolagape mtendele wa mumtima. Jwalakwe paŵagambile kulupilila kuti Yehofa apikene lipopelo lyakwe, nganalagasikasoni nganisyo. Hana jwakundile kuti Yehofa amlimbikasye soni kumtamika mtima pasi. Pali papitile kandaŵi, Yehofa ŵajanjile lipopelo lya Hana, mwamti jwatandite kola ŵanache.​—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Ana tukulijiganya chichi pachisyasyo cha Hana?

¹⁰ Mpaka tutandilesoni kusangalala atamose tuli mkusimanape ni chakusawusyacho. Atamose tuli mkupopela mnope soni kusimanikwa pamisongano ndaŵi syosope, mpaka yisimanikwe kuti yakusawusya yine ngayikututyoka. Nambope pangali champaka chimlepelekasye Yehofa kuti atutamiche mtima pasi. Yehofa nganaŵa atuliŵalile, soni msogolo muno jwalakwe chachitupa mboto ligongo lya kuŵape ŵakulupichika.​—Aheb. 11:6.

11. Ana ni yapi yayamtendekasyaga Paulo kulagasika nganisyo?

¹¹ Paulo jwasimanaga ni yindu yejinji yakumtendekasya kulagasika nganisyo. Mwachisyasyo,  ligongo lyakuti jwalakwe ŵanonyelaga mnope abale ni alongo, yamtendekasyaga kuti alagasicheje mnope pakuyiwona yakusawusya yakusimana nayo jemanjajo. (2 Akoli. 2:4; 11:28) Pa utumiki wakwe, Paulo jwasimanaga ni ŵakusisya ŵaŵamputaga soni kumŵika m’ndende. Jwalakwe jwasimanagasoni ni yakusawusya mpela “kulaga.” (Afil. 4:12) Agambe ganichisya yaŵatite pakulagasika Paulo pandaŵi jele chombo chakasiche panyasa kwa maulendo gatatu. Mwangakayichila, jwalakwe jwalagasiche mnope nganisyo. (2 Akoli. 11:23-27) Ana Paulo jwamalene chamtuli ni kulagasika nganisyoku?

12. Ana kulagasika nganisyo kwa Paulo kwanandipe ligongo chichi?

¹² Paulo jwalagasikaga mnope nganisyo abale ni alongo ŵakwe paŵasimanaga ni yakusawusya. Nambo jwalakwe nganalinga kumasya yakusawusyayo pajikape. Paulo jwamanyililaga kuti nganaŵa akombwele kulinganya yindu jika. Jwalakwe jwalinganyisye yakuti ŵandu ŵane amkamuchisyeje kusamalila mipingo. Mwachisyasyo, jwapeleche udindo kwa achalume ŵakulupichika mpela Timoteo soni Tito. Mwangakayichila masengo gaŵakamulaga jemanjaji ganandiye kulagasika nganisyo kwa Paulo.​—Afil. 2:19, 20; Tit. 1:1, 4, 5.

13. Ana achakulungwa ŵamumpingo mpaka amsyasye chamtuli Paulo?

¹³ Twaŵendeje ŵane kuti atukamuchisyeje. Mwakulandana ni Paulo, masiku agano achakulungwa ŵamumpingo ŵachinonyelo akusalagasika nganisyo ligongo lya abale ni alongo ŵakusimana ni yakusawusya. Nambo jwamkulungwa jwamumpingo nganaŵa akombwele kwakamuchisya wosope mumpingo. Naga ali jwakulinandiya chachapaga ŵane yakutenda soni kwajiganya ŵachinyamata kuti akamuchisyeje pamasengo gakusamalila ngondolo sya Mlungu.​—2 Tim. 2:2.

14. Ana Paulo nganadandawulaga ya chichi, soni mpaka tulijiganye chichi kwa jwalakwe?

¹⁴ Tumanyilileje kuti tukusosekwa ŵane kuti atulimbikasyeje. Ligongo lyakuti Paulo jwaliji jwakulinandiya, jwamanyilile kuti akusosekwa ŵane kumlimbikasya. Jwalakwe nganadandawulaga kuti ŵane chamwoneje kuti ali jwangalimba mwausimu pakulimbikasidwa ni ŵane. M’chikalata chakwe chakwawula kwa Filimoni, Paulo jwatite, “Chinonyelo chenu chisangalesye mnope ni kuwutamilikasya mtima wangu pasi.” (Fil. 7) Paulo jwakolasile achimjakwe ŵane ŵaŵamlimbikasisye pandaŵi jaŵasimanaga ni yakusawusya. (Akolo. 4:7-11) Naga mwakulinandiya tukumanyilila kuti tukusosekwa kulimbikasidwa,  abale ni alongo ŵetu chachitupa chikamuchisyo chatukusosechela mwakusangalala.

15. Ana Paulo jwatesile chichi pajwalagasikaga mnope nganisyo?

¹⁵ Tudalileje maloŵe ga Mlungu. Paulo jwamanyililaga kuti Malemba mpaka gamlimbikasye. (Alo. 15:4) Jwamanyililagasoni kuti Malembaga mpaka gampe lunda lwakumkamuchisya kulimbana ni yakusawusya yiliyose. (2 Tim. 3:15, 16) Pajwawugalilidwe kundende ku Loma pa ulendo waŵili, Paulo jwalipikanaga kuti asigele panandi kuwa. Ana Paulo jwatesile chichi pandaŵi jakusawusyaji? Jwalakwe jwamsalile Timoteo kuti ayiche nago mwachitema “mabuku.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Ligongo chichi jwatesile yeleyi? Ligongo lyakuti mabukugo galiji ga Malemba ga Chihebeli gagamkamuchisyaga jwalakwe pakulijiganya. Patukumsyasya Paulo mwakulijiganya Maloŵe ga Mlungu ndaŵi syosope, Yehofa chachikamulichisya masengo Malembago pakututamika mtima pasi mwangasamala kandu ya yakusawusya yatukusimana nayo.

16. Ana Daudi jwapikanaga wuli pajwatesile chakulemwa chekulungwa?

¹⁶ Daudi jwatesile chakulemwa chachamtendekasisye kuti alagasicheje mnope nganisyo. Jwalakwe jwatesile chikululu ni Betiseba, jwalingenyesoni yakuti ŵamkwakwe Betisebawo awulajidwe. Kupwatika pelepa, jwalinjile kusisa yakulemwayo. (2 Sam. 12:9) Pandanda Daudi nganasamala yachamsalilaga chikumbumtima chakwe. Yakuyichisya yakwe, unasi wakwe ni Yehofa wajonasiche. Kupwatika pelepa jwalagasikaga nganisyo soni kulwala. (Sal. 32:3, 4) Ana chichi chachamkamuchisye Daudi kuti amalane ni kulagasika nganisyoku, soni chichi champaka chitukamuchisye m’weji patutesile chakulemwa chekulungwa?

17. Ana pa Salimo 51:1-4, pakulosya chamtuli kuti Daudi jwapitikwiche mtima yisyesyene?

¹⁷ Tumŵendeje Yehofa kuti atukululuchile. Daudi jwapopesile kwa Yehofa, soni jwasasile yakulemwa yakwe yosope mwakulosya kuti apitikwiche mtima. (Aŵalanje Salimo 51:1-4.) Yeleyi yamtendekasisye jwalakwe kuti atandilesoni kuŵa jwakusangalala. (Sal. 32:1, 2, 4, 5) Patesile chakulemwa chekulungwa akusosekwa kusala chakulemwacho mmalo mwakusisa. Akusosekwa kumsalila Yehofa yosope kupitila mwipopelo. Kutenda yeleyi kuchakamuchisya kuti awusimane mtima soni kuti akalijimbaga magambo. Nambo kuti unasi wawo ni Yehofa uwujile mpaka asosekwe kutenda yejinji kupunda pelepa.

18. Ana Daudi jwajitichisye chamtuli chamuko?

 ¹⁸ Tujitichisyeje chamuko. Yehofa paŵamsalile jwakulochesya Natani kuti akamsalile Daudi ya chakulemwa chakwe, Daudijo nganaliŵichila kunyuma pakusaka kuti ulemwa wakwe uwoneche mpela wamwana. Mmalo mwakwe jwajitichisye kuti nganamlemwechesya ŵamkwakwe Batisebape nambo kuti ŵamlemwechesyesoni Yehofa. Daudi jwajitichisye chamuko cha Yehofa soni ŵamkululuchile. (2 Sam. 12:10-14) Naga tutesile chakulemwa chekulungwa, tukusosekwa kwasalila ŵandu ŵele Yehofa ŵasagwile kuti atusamalileje. (Yak. 5:4, 15) Tukusosekwa kuŵambala kuliŵichila kunyuma. Patujangwiye kupochela chamuko, yikusakamuchisyasoni kuti tutandilesoni kusangalala mwachitema.

19. Ana tukusosekwa kusimichisya kutenda chichi patukululuchile?

¹⁹ Tuŵambaleje kutendasoni chakulemwacho. Mwenye Daudi jwamanyililaga kuti akusosekwa chikamuchisyo cha Yehofa kuti akombole kuŵambala kutendasoni chakulemwa chichocho. (Sal. 51:7, 10, 12) Yehofa ali amkululuchile, Daudi jwaŵambalaga kuganichisya yakusakala yiliyose. Yakuyichisya yakwe, jwalakwe jwakwetesoni mtendele wa mumtima.

20. Ana mpaka tulosye chamtuli kuti tukusayamichila yakusatenda Yehofa pakutukululuchila?

²⁰ Patukuŵenda kuti Yehofa atukululuchile, kupochela chamuko, soni kulingalinga kuti tukawilisyasoni chakulemwacho, tukusalosya kuti tukusamyamichila jwalakwe. Patukutenda yeleyi, tuchipatasoni mtendele wa mumtima. M’bale jwine lina lyakwe James jwaŵatesile chakulemwa chekulungwa, jwayiweni kuti yeleyi yili yisyene. Jwalakwe jwatite, “Panasalile achakulungwa ŵamumpingo ya chakulemwa changu, nalipikene kuti ndusile katundu jwakusitopa mnope. Natandilesoni kupata mtendele wa mumtima.” Kusala yisyene yili yakulimbikasya kumanyilila kuti “Ambuje akusaŵa chiŵandika ni ŵandu ŵamtima wekasiche, akwakulupusya ŵelewo ŵajasile mtima.”​—Sal. 34:18.

21. Ana mpaka tumkunde chamtuli Yehofa kuti atutamiche mtima pasi?

²¹ Pajikuŵandichila mbesi ja chilambochi, chitulagasicheje nganisyo mnope. Pakulagasika nganisyo, akachelewaga kumŵenda chikamuchisyo Yehofa. Alijiganyeje Baibulo mwakutamilichika. Aganichisyeje chisyasyo cha Hana, Paulo, soni Daudi. Amŵendeje Yehofa kuti ŵakamuchisye kumanyilila chachikwatendekasya kulagasika nganisyoko. (Sal. 139:23) Amsalileje jwalakwe yosope yayikwalagasya nganisyo, mnopemnope yakuyiwona kuti nganaŵa akombwele kumalana nayo. Pakutenda yeleyi chachiŵa mpela jwamasalimo jwaŵajimbile kwa Yehofa kuti, “Pasikundupila nganisyo mu mtima mwangu, ŵalakwe akusawutulasya kapena kuti kuwutamika pasi mtima wangu ni kusangalasya.”​—Sal. 94:19.