Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Beˬlaˇshaˬzaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ ahˇ˗eu miˇ tsaˬ kʼaˬ bahˬ

Nawˇ siˬ nya ma loˇ?

Nawˇ siˬ nya ma loˇ?

Gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ Baˬbuˇloˬ˗euˬ sahˬ paˬ Beˬlaˇshaˬzaˬ˗euˬ aˇ yaˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ, Daˬyeˬlaˇ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu sahˬ paˬ Beˬlaˇshaˬzaˬ maˇ diˇ maˬ jawˇ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 5:1) Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ ehˇ˗eu teu naˇ, gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ, Beˬlaˇshaˬzaˬ maˇ diˇ jawˇ˗eu lehˇ mawˇ taˬ˗euˬ saˇ kiˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗eu miˇ neh meh. Ehˇ kʼawꞈ, 1854 kʼoꞈ˗ahˇ gaˇ kawˆ teu paˇ iˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga?

Teu kʼoꞈ˗ahˇ, Beˇtiꞈ˗shuiꞈ˗euˬ dah yaˇ pyeuꞈ˗eu Jo˗cuiˬ Jawˇ˗ciˬ Tiˇ˗aˇleuˬ, gaˇ hu˗euˬ Uˇlaˆ meuˬ meuˬ tsoeˬ poˆ mawˇ˗euˬ meh. Meuˬ teu naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah Aiˇlaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ laꞈ oˆ paw jaˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ teu gaˇ˗euˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ miˇ tsaˬ kʼaˬ bahˬ gʼawˬ mya hmˬ mawˇ˗euˬ meh. Miˇ tsaˬ kʼaˬ bahˬ teu aˬ yawꞈ hmˬ yawꞈ, oeˬ noeˇ daˬ ehˇ gʼaˬ ni mahˇ˗awˇ, teu kʼoeˇ taˆ sahˬ boꞈ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ jaˆ˗eu tiˬ hmˬ˗ahˇ, Baˬbuˇloˬ sahˬ paˬ Naˇboˬnaiˇdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li aˬ yuiꞈ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Beˬlaˇshaˬzaˬ, gʼaˬ baw ziˇ baw luꞈ˗uˇ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ poˆ mawˇ˗euˬ saˇ kiˇ jaˆ laˇ˗euˬ miˇ neh, Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ, Beˬlaˇshaˬzaˬ maˇ diˇ jawˇ˗eu lehˇ laꞈ ya daˬ˗eu meh.

Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Beˬlaˇshaˬzaˬ maˇ diˇ dehꞈ yaꞈ˗euˬ lehˇ ehˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ yawꞈ sahˬ paˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jiˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu kawˆ˗ahˇ jiˇ ni Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ maˬ jah coeˇ ni gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, 1875 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ, tiˬ gʼaˬ na “Beˇ˗uˇsaˇlaˇseuˬ [Beˬlaˇshaˬzaˬ] aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Naˇboˬnaiˇdaˬ nehˬ˗ehˇ tiˆ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˆ lahˇ˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, gaˇ kawˆ heu tiˬ pawꞈ˗iˬ saˇ kiˇ maˬ jaˆ˗a” lehˇ Eˬgaˬlamˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗awˇ, miˇ tsaˬ˗euˬ nui gahˇ ahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Gʼoeˇliˬ˗amˬ Tehˇ˗uˇbeˬ boꞈ taˬ˗euˬ meh.

Ehˇ kʼawꞈ miˇ tsaˬ kʼaˬ bahˬ yawˬ hmˬ yawˬ˗ahˇ haw ngeh, Beˬlaˇshaˬzaˬ˗euˬ aˬ da Naˇboˬnaiˇdaˬ, meuˬ meuˬ ma˗ahˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ maˬ jawˇ˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu miˇ neh, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ tsawˇ pyehˇ pyehˇ˗eu maˬ paˇ loˬ meh. “Naˇboˬnaiˇdaˬ aˬ yawꞈ maˬ jawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nuiˇ mahˬ hawˇ˗eu guiˇ maꞈ myaˬ˗eu tiˬ paˆ Beˬlaˇshaˬzaˬ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗eu meh” lehˇ paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Encyclopaedia Britannica) Teu miˇ neh, teu ngeh yamˬ˗ahˇ Beˬlaˇshaˬzaˬ Baˬbuˇloˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, “Daˬyeˬlaˇ sahˬ boꞈ˗ahˇ Beˬlaˇshaˬzaˬ˗ahˇ ‘sahˬ paˬ’ lehˇ kuˇ˗eu” heu naˇ tsaˬ meh lehˇ gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, dawˬ paw nui gahˇ ahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Ehˇ˗uˇlaˬ Miˇleuˬ ehˇ˗eu meh.

Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Daˬyeˬlaˇ sahˬ boꞈ˗ahˇ nui ma bi taˬ˗awˇ Miˬyehˇ neh bi noeˬ doˆ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ boꞈ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi jah˗eu jeˬ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu saˇ kiˇ deuˬ pyeuꞈ meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 3:16.