Yaqʼax chupam ri rupam

Yaqʼax rikʼin ri rucholajem

Re achbʼäl reʼ nukʼüt jun achiʼel ta ruqʼaʼ kaʼ ri bʼanon rkʼë barro ri akuchï nilitäj wä ri rubʼiʼ Belsasar.

¿Ataman rït reʼ?

¿Ataman rït reʼ?

¿Nukʼüt komä ri arqueología chë Belsasar xok qʼatöy tzij pa Babilonia?

KAN kʼïy junaʼ, ri winäq ri yebʼin chë le Biblia ma tzij ta ntzjon, kibʼin pä chë Belsasar, ri qʼatöy tzij ri nuʼij chpan ri wuj Daniel, ma tzij ta chë xjeʼ (Dan. 5:1). Ryeʼ nkinmaj wä riʼ rma ri arqueólogos majun wä kilon ta ri nukʼüt chë ri qʼatöy tzij riʼ kantzij xjeʼ. Ye kʼa riʼ xjalatäj pa junaʼ 1854. ¿Achkë rma?

Ri junaʼ riʼ, John Taylor, jun achï ri aj Reino Unido, xkanun chpan jun peraj ulew ri akuchï xjeʼ wä jun tinamït ojer ri xbʼiniʼaj Ur. Riʼ nilitäj komä pa sur che rä ri tinamït Irak. Chriʼ, ri achï riʼ, xerïl chpan jun jay kʼïy ri ye achiʼel ta koköj taq ruqʼaʼ kaʼ ri ye bʼanon rkʼë barro. Riʼ jun 10 centímetros kaqän chqä kʼo wä tzʼibʼatäl qa chkiwäch kikʼë letras ri nbʼix cuneiforme chkë. Chwäch jun chkë ri achiʼel ta ruqʼaʼ kaʼ riʼ tzʼibʼatäl qa jun chʼonïk ri akuchï xkʼutüx wä chë kan yalöj tkʼaseʼ Nabonido, ri qʼatöy tzij rchë Babilonia, chqä Belsasar, ri naʼäy rukʼajol. Riʼ xuʼän chë yajün ri yebʼin chë le Biblia ma tzij ta ntzjon kʼo wä chë xkinmaj chë Belsasar kantzij xjeʼ.

Ye kʼa le Biblia ma xa xuʼ ta nuʼij chë kantzij xjeʼ, chqä nuʼij chë xok qʼatöy tzij. Ri winäq xkiʼij chqä chë riʼ ma tzij ta xbʼanatäj. Jun tzʼetbʼäl. Chnaqaj ri junaʼ 1875, William Talbot, jun etamanel aj Inglaterra, xtzʼibʼaj chë jojun winäq nkiʼij chë «Bel-sar-ussur [Belsasar] junan xeqʼatö tzij rkʼë Nabonido, ri rutataʼ. Ye kʼa majun ta nkʼutü chë kantzij xbʼanatäj riʼ».

Ri kʼayewal riʼ xsolotäj taq ri tzʼibʼatäl chkiwäch nkʼaj chik ri ye achiʼel ruqʼaʼ kaʼ xkikʼüt chë Nabonido, ri rutataʼ Belsasar, kʼïy junaʼ ma xjeʼ ta pa Babilonia. ¿Achkë xqʼatö tzij chkipan ri junaʼ riʼ? Ri Encyclopaedia Britannica nuʼij: «Taq Nabonido xbʼä jukʼan chik tinamït, xyaʼ qa ri qʼatbʼäl tzij pa ruqʼaʼ Belsasar chqä kan konojel bʼaʼ ri ru-soldados». Reʼ nukʼüt chë Belsasar kantzij na wä chë xok qʼatöy tzij chkipan ri junaʼ riʼ. Rma riʼ, Alan Millard, jun chik etamanel, xuʼij chë kan ütz chë ri wuj Daniel nuʼij qʼatöy tzij che rä Belsasar.

Ri rusamajelaʼ Dios kitaman chë kan chpan le Biblia nqʼalajin wä chë ri naʼoj ye kʼo chpan ri wuj Daniel kan rkʼë Dios ye petenäq wä, y rma riʼ ütz nakʼuqbʼaʼ akʼuʼx chrij (2 Tim. 3:16).