Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Aju cilindro bʼinchaʼn maj tuʼn txʼotxʼ ex tok tbʼi Belsasar tiʼj.

¿O tzʼok tbʼiʼna?

¿O tzʼok tbʼiʼna?

¿Ope kanet jun yekʼbʼil tiʼj qa ax tok ten Belsasar te tnam Babilonia ex qa ok te aj kawil?

TOJ nimku abʼqʼi, tzaj kyqʼamaʼn xjal in che jyon tqanil tiʼj Xjan Uʼj qa nya ax tok tqanil tkuʼx toj uʼj te Daniel tiʼj aj kawil Belsasar, ex kyqʼama qa mintiʼ ten xjal lu (Dan. 5:1). Kukx e kolin tiʼj jlu tuʼnju kyqʼama qa mintiʼ otoq kanet jun yekʼbʼil tiʼj jlu kyuʼn qeju in che xnaqʼtzan tiʼjju bʼaj kyiʼj xjal toj ambʼil ojtxe. Noqtzun tuʼnj, chʼexpaj jlu toj abʼqʼi 1854. ¿Tiquʼn?

Toj abʼqʼi aju, kuʼx tlakuʼn John Taylor aju representante te aj kawil te Gran Bretaña jun kyxol qe tbʼuchil tnam Ur, aju at kubʼni tiʼj tnam Irak toj ambʼil jaʼlo. Toj lugar lu kanet jun matij ja tuʼn jatumel attoq nim tal cilindro te 10 centímetros twaʼlil ex bʼinchaʼn maj qe tuʼn txʼotxʼ. Kyiʼj cilindro lu, otoq kyaj tzʼibʼin jun tqanil kyiʼj kyuʼn letra ik che keʼyin ik tzeʼn triángulo, jatumel tkuʼx jun naʼj Dios te qʼobʼil chjonte tiʼj tanqʼibʼil aj kawil Nabonido te tnam Babilonia ex tiʼj Belsasar, aju tnejel tkʼwal. Tej tkanet yekʼbʼil lu, el kynikʼ xjal in che jyon tqanil tiʼj Tyol Dios qa ax tok otoq tzʼanqʼin Belsasar.

Pero nya oʼkx in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa anqʼin, sino ax ikx in tzaj tqʼamaʼn qa ok te aj kawil. Noqtzun tuʼnj, kyqʼama xjal in che jyon tqanil tiʼj Tyol Dios qa nya ax tok jlu. Jun techel, nqayin tiʼj abʼqʼi 1875 kubʼ ttzʼibʼin jun científico inglés aju William Talbot tbʼi, qa ateʼ junjun xjal kyqʼama qa «kawin Bel-sar-ussur [Belsasar] junx tukʼil tman aju Nabonido tbʼi. Pero mintiʼ o kanet jun tqanil tiʼj qa ax tok jlu».

Kyaj nya bʼaʼn lu toj ttxolil tej tel nikʼbʼaj tiʼj tqanil tok kyiʼj junjuntl cilindro bʼinchaʼn maj tuʼn txʼotxʼ. El nikʼbʼaj tiʼj qa mintiʼ ten Nabonido aju ttat Belsasar toj tkawbʼil kyoj nim abʼqʼi. ¿Alkye kawin toj ambʼil aju? In tzaj tqʼamaʼn Encyclopaedia Britannica jlu: «Tej t-xiʼ Nabonido toj juntl tnam, kyaj tqʼoʼn Belsasar te t-xel tuʼn tkawin ex kyaj tqʼoʼn qe tsoldad tjaqʼ tkawbʼil». Tuʼn jlu in nel qnikʼ tiʼj qa toj ambʼil aju ok Belsasar te aj kawil. Tuʼntzunju, tqʼama Alan Millard aju in xnaqʼtzan tiʼjju bʼaj kyiʼj xjal toj ambʼil ojtxe ex in xnaqʼtzan kyiʼj yol qa toj tumel aj ttzaj tqʼamaʼn uʼj te Daniel qa ok Belsasar te aj kawil.

Ojtzqiʼn kyuʼn tmajen Jehová qa ax tok qeju tqanil in che kanet toj Tyol Dios ik tzeʼn toj uʼj te Daniel, tuʼnju a Jehová o qʼamante tkyaqilju tkuʼx toj (2 Tim. 3:16).