PËNATY pyayoˈoytyëp pënë Biiblyë tëyˈäjtën myaytyaˈaky o kyaj, të jyënäˈändë kanäk jëmëjt ko rey Belsasar diˈib yajmaytyakp mä Daniel, ninäˈä kyajukyˈajty (Dan. 5:1). Mëktaˈaky jyënandë ko ja ëxpëkyjyaˈaytyëjk nitii nety të tkapäättë diˈib yajtëyˈäjtëndëkëp ko tyäˈädë rey jantsy jukyˈäjt. Per mä jëmëjt 1854, tëgäjts extëmë nety wyinmaytyë. ¿Tiko?

Jaˈko mä tadë jëmëjt, John Taylor diˈibë nety nyiwäˈktënaabyë pyaˈis jap Gran Bretaña, ojts tijaty tpadäjy mä ja potsy kyutuk mä ijty yajpääty ja siudad diˈib Ur, diˈib tyam yajtijp Irak. Jap tpaty tuˈugë mëj potsy ets tapë nety kanäägë tsääbotsyuˈunk diˈib yenyaty naa 10 sentimetrën. Tyäˈädë tsääbotsyuˈunk ak nijäˈäy mëdë letrë extëm ijty ja jekyjyaˈaytyëjk jyaˈaytyë. Ets mä tuˈugë tyäˈädë tsääbotsyuˈunk, myëmiimpy wiˈix ja rey Nabonido diˈib Babilonia ets ja kyaˈaxkopkˈuˈunk Belsasar, yajninuˈkxtäägëdë parë jeky jyukyˈattët. Ko duˈun yajpaty, ta ja jäˈäyëty diˈib pyayoˈoytyëp pënë Biiblyë tëyˈäjtën myaytyaˈaky, tmëbëjktë ko Belsasar jantsy jukyˈäjt.

Perë Biiblyë kyaj jeˈeyë tmaytyaˈaky ko jantsy jukyˈäjt, nanduˈunën jyënaˈany ko tuun rey. Ja jäˈäyëty diˈib pyayoˈoytyëp pënë Biiblyë tëyˈäjtën myaytyaˈaky o kyaj, nan yajtsiptaktë tyäˈädë. Extëm nˈokpëjtakëm, William Talbot tuˈugë ëxpëkyjyaˈay diˈib jukyˈäjt naa jaa mä jëmëjt 1875, tkujäˈäyë ko näägë jäˈäy jyënandë ko “Bel-sar-ussur [Belsasar] nan ja tyuuny rey ko ja tyeety Nabonido nanduˈun ojts yˈaneˈemy. Per nitii kyajaˈˈaty diˈib yajtëyˈäjtëndëkëp”.

Tyäˈädë jotmay ja yˈoˈoyë ko ojts yˈakˈyajkajpxy mä ja tsääbotsyuˈunk mä jyënaˈany ko ja rey Nabonido, ja tyeetyë Belsasar, ojts tsyoony kanäk jëmëjt jam Babilonia mä nety yajkutuky. ¿Pënë net ojts yˈaneˈemy? Tuˈugë Encyclopaedia Britannica, jyënaˈany: “Ko Nabonido ojts nyijkxy wiink paˈis, yëˈë tyukmënikakë Belsasar ja kyutujktakn ets ja nimaybyë syoldäädëtëjk”. Nuˈunë tadë tiempë nyajxy mä Nabonido kyaj yajpaty Babilonia, yëˈë Belsasar ojts tyuny rey. Päätykyëjxmë netë Alan Millard diˈib tijaty yˈëxpëjkpëtsëëmpy ets diˈib të tniˈëxpëkë ayuk, jyënany ko tëyˈäjtën extëm yajkujäˈäyë mä liibrë diˈib xyëwˈäjtypy Daniel ko Belsasar tuun rey.

Diˈib yajxon xytyukˈijxëm ko tadë liibrë diˈibë xyëwˈäjtypy Daniel, mbäät nmëbëjkëm ets ko yëˈë Dios yajjääyë, yëˈë ko wiinkpë liibrë diˈib ak miimp mä Biiblyë nan myaytyakypyë kugajpxy Daniel (2 Tim. 3:16).