Skip to content

Skip to table of contents

Raro amo e karaia cylinder ai Belesasara ladana na e hetore (Cylinder ena bada)

Oi Mai Dibamu, A?

Oi Mai Dibamu, A?

Dahaka ese e hahedinaraiamu archaeology taudia ese e hamomokania Belesasara na e nohova bona ia na king ta?

LAḠANI momo lalodiai, Baibul ena hereva e hakoikoiava taudia na e gwa Daniel bukana ese e sivarailaia tauna, King Belesasara na se nohova. (Dan. 5:1) Unu e lalo tomava badina archaeology taudia ese hahemomokani ḡaudia haida asie davari. To, laḡani 1854 ai, una lalohadai na e idau. Dahaka dainai?

Una laḡani lalonai, British edia ambassador J. G. Taylor na ela idaunega hanuana Uru​—⁠hari ia na Iraq ena saut kahana​—⁠bona unuseniai guna e dika ḡaudia haida e tahu. Bena ruma o kohoro badana ta lalonai raro amo e kara cylinder haida e davari. Unu cylinder ta ta edia lata na 10 cm heḡereḡerena bona latadiai cuneiform toretore dalanai hereva haida e tore. Unu cylinder ta ai Babulonia ena King Nabonido bona natuna roboana Belesasara daidiai e gwaurai ḡuriḡuri herevadia e tore. Baibul ena hereva e hakoikoiava taudia danu e abia dae: E davari ḡaudia ese e hamomokaniamu Belesasara na e nohova.

Baibul ese dia una mo e herevalaia, to e hahedinaraia danu ia na king ta. Baibul ena hereva e hakoikoiava taudia ese una na e daradaralaia. Heḡereḡere, laḡani 1875 lalonai, England edia scientist William Talbot, na haida edia hereva e torea eto: “Bele-sa-sa-ra [Belesasara] na tamana Nabonido ida nega tamona e lohia. To ḡau ta ese una na se hamomokaniamu.”

Cylinder haida ai e hetore herevadia ese una daradara herevana na e hamaoromaoroa, unu hereva lalodiai e hahedinaraia Belesasara tamana, King Nabonido na laḡani momo lalodiai idau tano ai e noho. Una negai dahaka e vara? Buka ta Encyclopaedia Britannica na ini e gwau toma: “Nabonido na idau tano ai e nohova dainai, ia ese ena terono bona ena tuari orea kaha badana na Belesasara e habiagulaia.” Una ese e hahedinaraiamu una negai Belesasara na king ta ese baine kara ḡaukaradia haida e kara. Una dainai, archaeology bona gado e stadilaiamu tauna Alan Millard na e gwa: “Daniel Bukana ese Belesasara e gwauraia ‘king’” na maoro.

Oibe, Dirava ena taunimanima na e abia daemu Daniel bukana na momokani bona Dirava ena lauma helaḡa amo e havaraia bona una na Baibul sibona ese e hamomokaniamu.​—⁠2 Tim. 3:16.