UVWRE ẹgbukpe buebun, ihworho ra frẹfro kpahen Baibol na i tare taghene Orodje Belshazzar ra hunute uvuen ọbe i Daniel, o ji nyerẹn dẹ-ẹ. (Dan. 5:1) Aye i vwo imwẹro kpahen ọnana fọkime ihworho ra tọn guọlọ ekwakwa ahwanren, a mẹrẹn emru owuorowu ro djerie phia taghene o nyerẹn dẹ ne-e. Ọrẹn, ọrana no wenerin uvuẹn ẹgbukpe 1854. Mesoriẹ?

Uvuẹn ẹgbukpe ọrana, ọhworhare owu ro rhiẹ onyẹ Britain re se J. G. Taylor no riẹ amwa ahwanren re se Ur, rọ ha uvuẹn obọrẹ o riotọre uvuẹn ẹkwotọre Iraq, ya guọlọ ekwakwa ahwanren ra ghwọghọre ọke jijiri ne. Nọ mẹrẹn eriẹ buebun uvuẹn oberun oghwa ọduado owu. Eriẹ owuowu rọ mẹrẹnren na o seri te emrẹ inches ẹne (10 cm), a ji ha ikerẹmro re se cuneiform ya emru rhẹ aye. Oborẹ a ya rhẹ eriẹ na owu, ọ ta kpahen ẹrhomo ra nẹ rẹn Orodje i Babylon re se Nabonidus ọrhẹ ọmọyen ọkpako re se Belshazzar, nẹ aye i sun tọ. Ọnana nọ tobọ mwu era frẹfro kpahen Baibol na ẹrọ: Oborẹ aye i mẹrẹnren na no djephia taghene Belshazzar o nyerẹn dẹ ne.

Ọren, Baibol na ọ tare taghene Belshazzar o nyerẹnren, ọye jẹ orodje. Ọgbọ ọrọrọ, era frẹfro ne vwo ẹhẹn eveva. Jerẹ udje, uvwre ẹgbukpe 1875 ọgba irherhe owu re se William Talbot, nọ yare taghene “Bel-sar-ussur [Belshazzar] o sunrun ọke ọsẹ ye Nabonidus o ji rhiẹ orodje. Ọrẹn, o vwo emru owuorowu ro djerie phia-a.”

Era frẹfro na i kwerhọ ye ọke ra mẹrẹn eyaya ri ha uvuẹn eriẹ erọrọ, ro djephia taghene ọsẹ Belshazzar, ro rhiẹ Ọrodje Nabonidus, o nẹ esiri amwa na uvwre ẹgbukpe ezẹko. Me yọ phiare ọke ro nẹ amwa na? Ọbe re se Encyclopædia Britannica, nọ tare taghene “ọke Nabonidus o riẹ evrẹn, nọ ha owian usun na rẹn Belshazzar nọ ji hẹrote isodja ye.” Nọyẹ, Belshazzar ọ ji ga ẹrhẹ orodje uvuẹn Babylon uvwre ọke ọrana. Omarana, ohworho rọ guọlọ ekwakwa ahwanren ọrhẹ ọgba irherhe re se Alan Millard nọ tare taghene, orhiẹ oborẹ o serhọ rẹ “Ọbe i Daniel o se Belshazzar ‘orodje.’”

Ọrẹ imwẹro, idibo i Jehova i kwerhọ ye nyoma i Baibol na taghene ẹhẹn ọfuanfon Osolobrugwẹ ya ha ya ọbe i Daniel.​—2 Tim. 3:16.