Ndeye fundo didi milonga

Ndeye gu mito ya milonga

Seso diakhalele nu jina dia Beleshazale

Wana Guyijiya Ba?

Wana Guyijiya Ba?

Luholo lutshi archéologie atshiginyishile egi Beleshazale wajingile nu wakhalele fumu gu Babilona?

SENDESE mualeha, athu anyi ana longuga ndaga jia Biblia jia mualeha akhalele Mutangiza egi, Fumu Beleshazale yago Biblia yana zuelela mu mukanda wa Danyele, gajingilego. (Dan. 5:1) Akhalele mutangiza ngenyi handaga, archéologie akhalele khenji amonelego nga gima giakhalele mumonesa egi fumu muene wajingile. Uvi, mu 1854 ndaga jiasombegesele. Mukunda natshi?

Mu givo giene, muenya ndunge mumoshi wa gu Angleterre mujina dia J. G. Taylor, wayile mukamba mu makhulu a dimbo dikulu dia Ure, didi mangino gu sud ya gifutshi gia Irak. Guakhalele nu inzo yaleha, nu wamonele maseso avula a gusonega. Maseso ene, akhalele nu ulehelo wa 10 cm, akhalele a gusonega isona ya Cunéiforme. Isona yakhalele holu dia seso diko yakhalele isambu yasonegewe hagula fumu ya gu Babilona Nabonide nu somi yenji ya yala Beleshazale ajinge ivo yavula. Athu anyi ana longuga ndaga jia Biblia jia mualeha atshiginyile diago egi: ndaga eyi idi mumonesa egi Beleshazale wajingile.

Uvi, Biblia yana zuela ndo phamba egi Beleshazale wajingile, yana zuela nji egi wakhalele fumu. Uvi, athu anyi ana longuga ndaga jia Biblia jia mualeha akhalele nu ba dute. Mu siekle ya 19 muenya ndunge mungoshi ya gu Angleterre mu jina dia William Talbot wasonegele egi athu ako ana zuela egi “Bel-sar-ussur [Beleshazale] wahinyine hamoshi nu sh’enji Nabonide. Uvi gushigo nga gima gimoshi gidi mutshiginyisa ndaga eyi.”

Ndaga eyi yazolele giphapha, uvi isona yakhalele holu dia maseso yamonesele egi Nabonide sh’a Beleshazale wakatugile gu Babilona dimbo dienji dia ufumu ivo yavula mu tangua diene. Ndaga itshi ya buile gungima dienji? Mukanda umoshi udi muzuela egi: “Tangua Nabonide gayile mujinga mu dimbo diko, wabembele ufumu nu masuta enji ako ha mago a mun’enji gakhalele mushila mutshima Beleshazale.” (Encyclopaedia Britannica) Hene, Beleshazale wahinyine hamoshi nu sh’enji gu Babilona mu tangua dimoshi diene. Muenya ndunge muko mu jina dia Alan Millard wazuelele egi, idi diago yatagana egi “mukanda wa Danyele utamege Beleshazale egi ‘fumu.’”

Idi yadiago egi, ndaga yana tshiginyisa akombeledi a Nzambi egi mukanda wa Danyele udi mukanda wa gushila mutshima nu wasonegwe mu ngolo jia Nzambi, yakhala mu Biblia yene hakhenji.—2 Tim. 3:16.