Kwaminyaka myiingi, basikukazya Bbayibbele bakali kwaamba kuti Mwaami Bbelisazara waambwa mubbuku lyaDaniyele takwe naakaliwo pe. (Dan. 5:1) Bakali kuzisyoma nkaambo basikulanga-langa zyachiindi teebakalikwe bumboni pe butondeezya kuti wakaliwo. Pesi eezi zyakachincha mu1854. Nkamboonzi?

Mumunyaka ooyo umwi mwaalumi wakuBritain uutegwa J. G. Taylor wakalanga-langa matongo adolopo lyaUri lili kumusanza kuIraq. Kubusena oobu, wakajana ngazi mpati mpawo mungazi eeyo wakazoojana zikaye. Chikaye chimwi achimwi chakali kulampa masentimita ali10 alubo chakalembedwe munzila njibakali kulembaayo chiindi. Chimwi chikaye chakalembedwe zintu ziswaanizya nkombyo yakuti Mwaami wakuBbabbiloni Nabonidus amwanaakwe mupati Bbelisazara bapone kwachiindi chilamfu. Nikuba basikukazya bakazumina kuti eezi zyakatondeezya kuti Bbelisazara wakaliwo.

Bbayibbele talitubuzyi kuti Bbelisazara wakaliwo luzutu pesi lyaamba kuti wakali mwaami. Basikukazya bakali kwaazumbuuzya makani aaya. Muchikozyano, kuma1875 umwi wazyasayensi uutegwa William Talbot wakalemba kuti bamwi bakali kwaamba kuti, “Bel-sar-ussur [Bbelisazara] wakeendelezya muchiindi chikozyenie awisi Nabonidus. Pesi taakwe bumboni butondeezya kuti makani aaya nga choonzyo.”

Kuzumbuuzya ooku kwakazoomana chiindi nibakazoojana zimwi zikaye zyakalembedwe kuti Mwaami Nabonidus wisi aBbelisazara wakali waya kuli chimwi chisi kwaminyaka. Niinzi zyakachitika chiindi naakataliwo? Bbuku litegwa Encyclopaedia Britannica lyaamba kuti, “wakasiila Bbelisazara chuuno chabwaami ankamu mpati yamasoja.” Nkinkaako Bbelisazara wakabeleka kali mwiiminini wamwaami muchiindi eecho. Eezi zyakapa kuti sikulanga-langa zyachiindi alubo sikwiiya mulaka uutegwa Alan Millard aambe kuti kwakali kweelela kuti “bbuku lyaDaniyele lyaambe kuti Bbelisazara wakali ‘mwaami.’”

Nikuba boobo bakombi baLeza balizi kuti bumboni bupati bwakuti bbuku lyaDaniyele lilasyomeka akuti lyakasololelwa aLeza bujanika muBbayibbele.​—2 Tim. 3:16.