VWẸ ikpe buebun, egbaphro tare nẹ Ovie Bẹlshaza re djunute vwẹ ọbe ri Daniẹl yerin kakaka-a. (Dan. 5:1) Ayen ta ọtiọyen kidie ihwo re tọn ekuakua rẹ awanre nẹ otọ mrẹ obo ri djerephia nẹ o ghini yeri-in. Ẹkẹvuọvo, iroro rayen weneri vwẹ ukpe ri 1854. Diesorọ?

Vwẹ ukpe yena, ọshare ọvo ro mudia vwọ kẹ usuon ri Britain, re se J. G. Taylor, hiẹ asan evo re guọghọre vwẹ orere rẹ Ur rẹ awanre, ra riẹn phiyọ obohwẹrẹ ọnre rẹ Iraq nonẹna. Ọshare na mrẹ echẹ evo re pha grongron vwevunrẹ uwevwin rode ọvo ro kpenu. E si eta phiyọ ochẹ ọvuọvo ro gron te inshisi ẹne (10 cm). Eta rẹ ẹrhovwo rẹ otọnvwe re si kpahen Ovie Nabonidus vẹ ọmọ rọyen ọkpako Bẹlshaza, yen a mrẹ vwẹ ọvo usun rẹ echẹ na. Egbaphro na rhọnvwephiyọ: Ehiahiẹ nana ghini djephia nẹ Bẹlshaza yerin.

Baibol na djerephia nẹ Bẹlshaza yerin, nẹ ọ je dia ovie. Egbaphro je phrọ nẹ ọ dia ovie-e. Kerẹ udje, vwẹ omarẹ ukpe 1875, ọgbaeriariẹn rẹ Oyibo re se William Talbot siri nẹ ihwo evo tare nẹ, “Bel-sar-ussur [Bẹlshaza] vẹ ọsẹ rọyen Nabonidus sun kugbe. Ẹkẹvuọvo, o vwo emu ọvuọvo ro dje ọnana phia-a.”

A mrẹ otọ rẹ aphro yena, ọke ra vwọ mrẹ echẹ efa ri djerephia nẹ ọsẹ ri Bẹlshaza, Ovie Nabonidus hẹ otorere rẹ usuon na vwẹ uvwre rẹ ikpe evo-o. Kẹ, die yen phiare vwẹ obuko rọyen? Encyclopædia Britannica da ta: “Ọke rẹ Nabonidus vwo kpo ighuvwun, ọ da vwẹ usun na vwọ kẹ Bẹlshaza, je vuẹ nẹ o sun isodje rọyen.” Ọtiọyena, a sa tanẹ Bẹlshaza vẹ ọsẹ rọyen yen gbe sun vwẹ Babilọn vwẹ uvwre ọke yena. Eriyin na, Alan Millard ro yono kpahen ejajẹ rọ je tọn ekuakua rẹ awanre nẹ otọ, tare nẹ, o shephiyọ rẹ “Ọbe ri Daniẹl vwo se Bẹlshaza ‘ovie.’”

Vwọrẹ uyota, vwọ kẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ, obo ri djerephia nẹ ọbe ri Daniel na ọyen ọbe ra sa vwẹroso, rẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ ji mu Daniẹl vwo si na, hẹ evunrẹ Baibol na komobọ.—2 Tim. 3:16.