Skip to content

Skip to table of contents

isono bidi mu mamanya muidi dizina di Belesasali. (Bobuawu dibela mu thangu yikhulu)

Ngie Zebi?

Ngie Zebi?

Buidi batu bantombanga biuma bikhulu, babakudila ti Belesasali wuzinga ayi wuba ntinu?

MU mimvu mima vioka, batu bawombo babasa kikininanga ko ti Belesasali bantubila mu buku yi Danieli wuzinga va ntoto. (Danieli 5:1) Kibila mbi? Kibila batu bantombanga biuma bikhulu, basa bakula ko ni kivisa kintubila matedi Belesasali. Vayi mayindu mawu mayiza baluka mu mvu 1854. Kibila mbi mayindu mawu mabalukila?

Kibila mu mvu beni, John George Taylor, wubakula mambu ma nkinza bo kaba fuandubula kibuangu baba tedilanga mu thangu yikhulu divula di Uli, kidi bubu ku sude yi Iraque. Mu kibuangu kimueka kinneni, nandi wubakula mua mamanya. Mu mamanya beni, muba bisono bisonimina mu phila yimueka ayi kadika dimanya diba 10 di zicentímetro mu kukula. Mu dimanya dinkaka, muba nsambu waba dinda muingi ntinu wu Babiloni Nabonido ayi muan’andi Belesasali, bazinga mimvu miwombo. Mu kibila akioki, bayiza kikinina ti Belesasali wuzinga.

Kibibila kisintuba ko to ti Belesasali wuzinga, angi kintuba mvandi ti nandi wuba ntinu. Vayi kheti bobo batu beni babuela kubue bayisa. Buka, mu mvu 1875, William Talbot wusonika ti “bankaka baba kikininanga ti Belesasali wuyadila mu thangu yoyawu na tat’andi. Vayi vasi ko ni kivisa kimmonisa ti mawu mamonika.”

Vayi bawu bayiza visa mu lusadusu lu mamanya babakula mu mvu 1854. Mawu maba monisa ti tata yi Belesasali baba tedilanga Nabonido wuyenda kue zingila ku tsi yinkaka mu mimvu miwombo. Vayi nani waba yala va mvingi’andi? Buku bantedilanga Encyclopaedia Britannica, yintuba: “Bo Nabonido kayenda ku kivika, nandi wubikila kintinu kiandi ayi masodi mandi mu mioko mi muan’andi Belesasali.” Diawu tulenda tuba ti Belesasali nandi wuyiza ba ntinu ku Babiloni mu thangu beni. Ayi diawu Alan Millard, wumbilanga biuma bikhulu katubila ti “Buku yi Danieli yifueni mu tedila Belesasali ‘ntinu.’”

Vayi kuidi befu dikabu di Nzambi, kuzaba ti buku yi Danieli yisonimina mu thuadusulu yi pheve yinlongo yi Nzambi, kiawu kivisa kilutidi kimmonisa ti buku beni yidi yikiedika.— 2 Timoteo 3:16.