1. ¿Achkë naʼäy nkʼatzin nuʼän jun winäq taq nrajoʼ nuyäk jun rachoch?

TABʼANAʼ che rä chë jun achï nrajoʼ nuyäk jun rachoch chqä ya retaman chik achkë rubʼanik nrajoʼ nkanaj ri jay riʼ. ¿Ntel chë tzij riʼ chë ya ütz chik nbʼä chkiloqʼik ri xkekʼatzin che rä chqä nuchäp ruyakik ri jay? Manä. Naʼäy nkʼatzin nuʼän jun ri kan kʼo rejqalen: ryä nkʼatzin nutzʼët na jaruʼ päq xtkʼatzin che rä. ¿Achkë rma? Rma nkʼatzin nutzʼët we xtkowin xtkʼïs ruyakik ri jay. We xtuʼän riʼ, xtkʼachöj qʼanäj rachoch.

2. Achiʼel nuʼij Lucas 14:28 kʼa 30, ¿achkë nkʼatzin naquʼ rij taq majanä kaqasäx pa yaʼ?

² ¿Aquʼun rït yaqasäx pa yaʼ rma nawajoʼ Jehová chqä rma yatyoxin che rä? We ke riʼ, ri nawajoʼ naʼän achiʼel ta xa junan bʼaʼ rkʼë ri xuʼän ri achï ri nrajoʼ nuyäk rachoch. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Jesús xjnamaj jun achï ri nrajoʼ nuyäk jun jay rkʼë ri nawajoʼ yatok jun chkë ri rutzeqelbʼëy, achiʼel wä nqatzʼët chpan Lucas 14:28 kʼa 30 * (taskʼij ruwäch). Ryä najin wä ntzjoj achkë nkʼatzin nqaʼän rchë nq-ok rutzeqelbʼëy. We röj nqajoʼ nq-ok jun chkë riʼ, nkʼatzin yeqayaʼ qa jojun ri yeqä chqawäch chqä yeqaköchʼ xa bʼa achkë kʼayewal (Luc. 9:23-26; 12:51-53). Rma riʼ, taq majanä kaqasäx pa yaʼ, rït nkʼatzin naquʼ achkë ntel chë tzij yatok rutzeqelbʼëy Cristo. We xtaʼän riʼ, xkakowin xtayaʼ ruqʼij Jehová taq xkaqasäx pa yaʼ tapeʼ ye kʼo kʼayewal xkeʼawïl.

3. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

³ Tapeʼ kʼo xtkʼatzin xkeʼayaʼ qa o kʼo kʼayewal xtawïl, ¿xtatzolij komä awiʼ rma xkaqasäx pa yaʼ? ¡Ma xtbʼanatäj ta riʼ! Ri yaqasäx  pa yaʼ xtuʼän chë xtawïl kʼïy utzil komä chqä chawäch apü. Chpan re tjonïk reʼ xkeqatzʼët jojun kʼutunïk ri kan kʼo kejqalen ri yetzjon chrij ri bautismo. Ri kiqʼalajsaxik ri kʼutunïk riʼ xkatkitoʼ rchë xtatamaj we ütz chik yaqasäx pa yaʼ.

4. a) ¿Achkë rubʼanik najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová? b) Achiʼel nuʼij chpan Mateo 16:24, ¿achkë ntel chë tzij najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová?

⁴ ¿Achkë rubʼanik najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová? Kʼo jun ri janina ruqʼij ri kʼo chë naʼän taq majanä kaqasäx pa yaʼ, ya riʼ: najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová. Riʼ naʼän rkʼë jun chʼonïk ri janina rejqalen. Chpan ri chʼonïk riʼ, rït naʼij che rä Jehová chë xtaksaj akʼaslemal rchë nayaʼ ruqʼij, chqä chë ma yë ta chik ri nawajoʼ rït ri xtayaʼ más ruqʼij, xa yë ri nrajoʼ ryä (taskʼij ruwäch Mateo 16:24 *). Taq xtaʼän ri chʼonïk riʼ, rït xtawïl jun nimaläj utzil: rït xkatok rchë Jehová (Rom. 14:8). Jehová ma nqrchaqtiʼij ta rchë nqajäch qiʼ pa ruqʼaʼ. Ye kʼa taq nqaʼän riʼ, ryä nrajoʼ chë nqaʼän ri xqatzüj che rä (Sal. 116:12, 14).

5. ¿Junan komä ri najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová rkʼë ri bautismo? Taqʼalajsaj.

⁵ ¿Junan komä ri najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová rkʼë ri bautismo? Manä. Ri najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová xa xuʼ chiwäch yïx kaʼiʼ nbʼanatäj wä, rït chqä Jehová. Ye kʼa ri bautismo naʼän chkiwäch nkʼaj chik winäq, kʼïy mul yebʼan riʼ chkipan ri nimamoloj. Taq yaqasäx pa yaʼ, rït nakʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik chë xajäch yän awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová. * Reʼ ntel chë tzij chë nakʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik chë nawajoʼ Jehová rkʼë ronojel awan, ronojel akʼaslemal, ronojel achʼobʼonik chqä ronojel awchqʼaʼ. Chqä chë xayaʼ chwäch awan nanmaj rutzij ri Qatataʼ chkaj xtbʼä qʼij xtbʼä säq (Mar. 12:30).

6, 7. Achiʼel nuʼij chpan 1 Pedro 3:21, ¿achkë kaʼiʼ rma nbʼanö chë kan kʼo rejqalen yaqasäx pa yaʼ?

⁶ ¿Kan kowan komä rejqalen yaqasäx pa yaʼ? Noé xkʼüt chkiwäch ri winäq chë kʼo rukʼuqbʼäl kʼuʼx chrij Dios taq xuʼän ri arca. Ke riʼ chqä xtbʼanatäj awkʼë rït, taq xkaqasäx pa yaʼ, xtakʼüt chkiwäch ri winäq chë xajäch yän awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová (1 Pedro 3:18-20). Ye kʼa, ¿kan kowan komä rejqalen naʼän riʼ? Jaʼ, kʼo rejqalen. Y ri apóstol Pedro xuʼij achkë rma (taskʼij ruwäch 1 Pedro 3:21 *). Naʼäy, ryä xuʼij: «Ri bautismo [...] najin yixruköl rïx». Ri bautismo xtqrköl we xtqakʼüt kikʼë ri qabʼanobʼal chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij Jesús, chë qanman chë ryä xkäm pa qawiʼ röj, chë xkʼasöx chkikojöl ri kamnaqiʼ, chë xbʼä chkaj chqä chë komä kʼo chik chuxkïn Dios (1 Pedro 3:22).

⁷ Rukaʼn, ri bautismo nuʼän chë chʼajchʼöj nuʼän qan chwäch Dios. Taq nqajäch qiʼ pa ruqʼaʼ Dios chqä nqqasäx pa yaʼ, nqachäp äl jun utziläj achbʼilanïk rkʼë ryä. Rma rkʼë ronojel qan qatzolin chik qiʼ chqä qakʼuqbʼan chik qakʼuʼx chrij ri rukʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk, Dios nuküy qamak. Riʼ nuʼän chë njeʼ jun chʼajchʼöj qan chwäch Dios.

8. ¿Achkë kʼo ta chë nbʼanö chawä chë nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ?

⁸ ¿Achkë kʼo ta chë nbʼanö chawä chë nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ? Rma ütz ütz atjon pä awiʼ chrij le Biblia, rït kan kʼïy chik ataman pä chrij Jehová, achiʼel ri runaʼoj chqä achkë rubʼanik nsamäj. Jontir riʼ kan aponäq pa awan chqä rubʼanon chawä chë rkʼë ronojel awan nawajoʼ Dios. Rma riʼ, ri kʼo ta chë nbʼanö chawä chë nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ, ya riʼ ri ajowabʼäl ri nanaʼ chrij Jehová.

9. ¿Achkë ntel chë tzij yaqasäx pa yaʼ pa rubʼiʼ ri Tataʼaj, pa rubʼiʼ ri Kʼajolaxel chqä pa rubʼiʼ ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios, achiʼel wä nuʼij Mateo 28:19 chqä 20?

 ⁹ Jun chik ri nbʼanö chawä chë nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ ya riʼ ri xatamaj achkë nukʼüt le Biblia chqä anman chik ri naʼoj ye kʼo chpan. Taquʼ rij ri xuʼij Jesús taq xyaʼ ri pixaʼ ri nuʼij chë nkʼatzin yetoʼöx ri winäq rchë yeʼok rutzeqelbʼëy (taskʼij ruwäch Mateo 28:19, 20 *). Chpan ri rutzij, ryä xuʼij chë ri winäq nkʼatzin yeqasäx pa yaʼ «pa rubʼiʼ ri Tataʼaj, pa rubʼiʼ ri Kʼajolaxel chqä pa rubʼiʼ ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios». Reʼ ntel chë tzij nanmaj rkʼë ronojel awan ri nukʼüt le Biblia chrij Jehová, chrij Jesús chqä chrij ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios. Ri nukʼüt le Biblia chrij riʼ janina ruchqʼaʼ y nkowin napon kʼa pa awan (Heb. 4:12). Tqanataj jojun chkë ri naʼoj riʼ.

10, 11. ¿Achkë ataman chqä anman chik rït chrij ri nukʼüt le Biblia chrij ri Qatataʼ kʼo chkaj?

¹⁰ ¿Nnatäj chawä taq xatamaj ri nukʼüt le Biblia chrij ri Qatataʼ ri kʼo chkaj? Rït xatamaj chë ri rubʼiʼ ya riʼ Jehová, chë xa xuʼ ryä ri Nimaläj Ruqʼij pa ruwiʼ ronojel Ruwachʼulew chqä chë xa xuʼ ryä «ri kantzij Dios» (Sal. 83:18; Is. 37:16). Yë ryä xqbʼanö chqä yë ryä nyaʼö qakolotajïk (Sal. 3:8; 36:9). Ryä chqä xuʼän ri najowatäj rchë chë nqrköl chwäch ri mak chqä ri kamïk, y nutzüj jun kʼaslemal chqë ri majun bʼëy xtkʼïs ta (Juan 17:3). Taq xtajäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä xkaqasäx pa yaʼ, rït xtakʼüt chkiwäch jontir chë xatok jun testigo de Jehová (Is. 43:10-12). Xkatok chpan jun familia ri ye kʼo winäq jalajöj kijatzul chpan. Ri winäq riʼ nkiyaʼ ruqʼij Jehová, ma yekʼïx ta nkikʼwaj rubʼiʼ chqä nkitzjoj runaʼoj chkë ri winäq (Sal. 86:12).

¹¹ Kantzij na wä chë kan jun mamaʼ spanïk ri nqʼax chqawäch ri nukʼüt le Biblia chrij ri Qatataʼ chkaj. Taq xtanmaj jontir riʼ chrij ryä, rït kan xtarayij xtajäch awiʼ pa ruqʼaʼ chqä xtawajoʼ xkaqasäx pa yaʼ.

12, 13. ¿Achkë ataman chqä anman chik rït chrij ri nukʼüt le Biblia chrij ri Kʼajolaxel?

¹² ¿Achkë xanaʼ taq xatamaj ri nukʼüt le Biblia chrij ri Kʼajolaxel? Rït xatamaj chë chrij qa Jehová, Jesús ya riʼ ri kʼo más ruqʼij chwäch xa bʼa achkë kʼo chkaj chqä chwäch Ruwachʼulew. Ryä ma xkʼewaj ta xyaʼ rukʼaslemal pa kamïk rchë xqrköl röj. Taq nqakʼüt kikʼë qabʼanobʼal chë qakʼuqbʼan qakʼuʼx chrij ri xuʼän, xtqïl kuyubʼäl mak, xtqkowin xtq-ok rachiʼil Jehová chqä xtqïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼïs ta (Juan 3:16). Jesús chqä ya riʼ ri qa-Sumo Sacerdote, rma nrajoʼ nqrtoʼ rchë junan nuʼän qawäch rkʼë Jehová chqä rchë nqïl utzil rma ri rukʼaslemal xyaʼ ryä pa kamïk (Heb. 4:15; 7:24, 25). Rma yë Jesús ri Qʼatöy Tzij chpan ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios, Jehová xtksaj ryä rchë xtchʼajchʼojsaj rubʼiʼ, rchë xtchüp ruwäch ri itzelal chqä rchë xtyaʼ utzil pa qawiʼ chpan ri Kotzʼijaläj Ulew xtbʼä qʼij xtbʼä säq (Mat. 6:9, 10; Apoc. 11:15). Jesús chqä ya riʼ ri achoq chrij kʼo chë nqakʼän wä qanaʼoj (1 Ped. 2:21). Ryä xksaj rukʼaslemal rchë xuʼän ri ruraybʼal Jehová, ke riʼ xkʼüt qa chqawäch achkë kʼo chë nqaʼän röj (Juan 4:34).

¹³ Taq xtanmaj ri nukʼüt le Biblia chrij Jesús, ri Rukʼajol Jehová, rït xtanaʼ ajowabʼäl chrij. Ri ajowabʼäl riʼ xtuʼän chawä chë xtawajoʼ xtaʼän ruraybʼal Jehová ronojel akʼaslemal, achiʼel xuʼän Jesús. Y taq xtaʼän riʼ, xtarayij xtajäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä xtawajoʼ xkaqasäx pa yaʼ.

14, 15. ¿Achkë ataman chqä anman chik rït chrij ri nukʼüt le Biblia chrij ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios?

¹⁴ ¿Achkë xanaʼ taq xatamaj ri nukʼüt le Biblia chrij ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios? Rït xatamaj chë ri uchqʼaʼ riʼ ma jun dios ta, chqä chë Jehová xksaj ri uchqʼaʼ riʼ rchë xerutoʼ jojun achiʼaʼ rchë xkitzʼibʼaj le Biblia. Ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios nqrtoʼ chqä rchë nqʼax chqawäch ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia chqä rchë yeqasmajij ri naʼoj riʼ  (Juan 14:26; 2 Ped. 1:21). Jehová chqä nuksaj ri loqʼoläj ruchqʼaʼ rchë nuyaʼ qachqʼaʼ röj (2 Cor. 4:7). Ri loqʼoläj uchqʼaʼ riʼ nqrtoʼ rchë nqatzjoj ri utziläj taq rutzjol, rchë ma nqqä ta pa mak, rchë ma nchʼakon ta ri bʼis chqij chqä rchë nqapabʼaʼ qiʼ chkiwäch ri kʼayewal. Chqä nqrtoʼ rchë nqakʼüt «ri naʼoj yewachin rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios» (Gál. 5:22). Dios ma nukʼekʼej ta riʼ taq nuyaʼ ri loqʼoläj ruchqʼaʼ chkë ri winäq ri nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij chqä rkʼë ronojel kan nkikʼutuj kichqʼaʼ che rä (Luc. 11:13).

¹⁵ Kan jaʼäl nunaʼ qan taq nqatamaj chë ri yeyaʼö ruqʼij Jehová ütz nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ xkerutoʼ rchë xtkiyaʼ ruqʼij. Taq xtanmaj ri nukʼüt le Biblia chrij ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios, rït xtarayij xtajäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä xtawajoʼ xkaqasäx pa yaʼ.

16. ¿Achkë qatzʼeton pä kʼa komä?

¹⁶ Ri najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Dios chqä yaqasäx pa yaʼ kan janina rejqalen. Achiʼel qatzʼeton pä, taq rït naʼän riʼ, kʼo chë ma naʼän ta chik ri nqä chawäch rït chqä nkʼatzin yeʼaköchʼ ri kʼayewal yeyaʼöx pa awiʼ. Ye kʼa jontir riʼ chöj ma yejunmatäj ta rkʼë ri utzil xkeʼawïl. Ri bautismo xkaruköl chqä xtyaʼ qʼij chawä chë xtjeʼ jun chʼajchʼöj awan chwäch Dios. Ri kʼo ta chë nbʼanö chawä chë nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ ya riʼ ri ajowabʼäl ri nanaʼ chrij Jehová. Rït chqä kʼo chë kan rkʼë ronojel awan nanmaj ri nuʼij le Biblia chrij ri Tataʼaj, ri Kʼajolaxel chqä ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios. Rkʼë jontir ri qatzʼeton pä kʼa komä, ¿nanaʼ rït chë ya ütz chik yaqasäx pa yaʼ?

17. ¿Achkë jojun ri najowatäj naʼän rchë ütz yaqasäx pa yaʼ?

¹⁷ We rït nanaʼ chë ütz chik yaqasäx pa yaʼ, rkʼë jbʼaʼ atjon pä aqʼij rchë naʼän ri najowatäj rchë junan nuʼän awäch rkʼë Jehová. * Rma atjon pä awiʼ chrij le Biblia, kan kʼïy chik ataman pä chkij Jehová y Jesús. Y riʼ xuʼän chë xjeʼ akʼuqbʼäl kʼuʼx (Heb. 11:6). Komä, rït kan akʼuqbʼan chik akʼuʼx chrij ronojel ri rutzujun qa Jehová chpan le Biblia, chqä kan ayaʼon chwäch awan chë ri akʼuqbʼäl kʼuʼx chrij ri rukʼaslemal xyaʼ Jesús pa kamïk xkaruköl chwäch ri mak chqä ri kamïk. Rït chqä atzolin chik awiʼ che rä ri amak, ntel chë tzij, kan ntiʼon awan rma xeʼaʼän ri mak riʼ chqä akʼutun chik kuyubʼäl mak che rä Jehová. Rït kan ayaʼon qa chik ri kʼaslemal ri akʼwan wä ojer, y komä najin naʼän ri nqä chwäch Jehová (Hech. 3:19). Kan narayij natzjoj chkë ri nkʼaj chik winäq ri nanmaj. Ya xaʼän yän ri najowatäj rchë yatok jun publicador chqä najin chik natzjoj le Biblia rkʼë ri congregación (Mat. 24:14). Tjeʼ chwäch awan chë Jehová kan kiʼ rukʼuʼx awkʼë rma abʼanon pä jontir reʼ pa akʼaslemal (Prov. 27:11).

18. ¿Achkë más nkʼatzin naʼän rchë ütz yaqasäx pa yaʼ?

¹⁸ Chqä rchë ütz yaqasäx pa yaʼ, nkʼatzin naʼän nkʼaj chik ri najowatäj. Achiʼel xqatzʼët pä, rït nkʼatzin najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Dios, ntel chë tzij, rkʼë ronojel awan naʼän jun chʼonïk pa ayonïl ri akuchï naʼij wä che rä Jehová chë xtaksaj akʼaslemal  rchë naʼän ri ruraybʼal (1 Ped. 4:2). Chrij riʼ taʼij che rä ri coordinador kichë ri ukʼwäy taq bʼey pa a-congregación chë nawajoʼ yaqasäx pa yaʼ. Ryä xtuʼij chkë jojun ukʼwäy taq bʼey chë xtkimöl kiʼ awkʼë. Y ma taxiʼij ta awiʼ, rma ri qachʼalal riʼ kitaman chik awäch chqä janina yatkajoʼ. Ryeʼ xtkitzʼët we qʼaxnäq chik chawäch ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia chqä chë we nqʼax chawäch chë ri najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Dios chqä yaqasäx pa yaʼ kan janina kejqalen. We nkitzʼët chë ütz chik yaqasäx pa yaʼ, ryeʼ xtkiʼij chawä chë xkaqasäx pa yaʼ chpan ri nimamoloj ri más naqaj kʼo pä.

19, 20. ¿Achkë kʼo chë xtaʼän taq xaqasäx yän pa yaʼ, chqä achkë xkatoʼö rchë xtaʼän riʼ?

¹⁹ Taq xaqasäx yän pa yaʼ, ¿achkë xtkʼatzin xtaʼän? * Ma tamestaj chë xajäch yän awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä chë ryä nrajoʼ chë naʼän ri xatzüj che rä. Rma riʼ, ryä nrajoʼ chë nakʼwaj jun kʼaslemal ri achiʼel nqä chwäch ryä. ¿Achkë xkatoʼö rchë xtaʼän riʼ?

²⁰ Kajeʼ naqäj rkʼë ri congregación. Taq xkaqasäx pa yaʼ, xkatok kichiʼil jun molaj winäq ri akuchï jontir kan kichʼalal nkitzʼët kiʼ (1 Ped. 2:17). Ri ye kʼo chpan ri congregación xkeʼok achiʼel a-familia. We ronojel mul xkabʼä pa taq moloj, más xtkowïr ri awachbʼilanïk kikʼë. Ronojel qʼij taskʼij ruwäch le Biblia chqä taquʼ rij ri xtaskʼij qa (Sal. 1:1, 2). Reʼ ntel chë tzij chë taq naskʼij ruwäch jun peraj, kʼo chë yataneʼ na rchë naquʼ rij ri xaskʼij qa. We xtaʼän riʼ, ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia xkeʼapon kaʼ pa awan. Rït chqä kʼo chë naʼän ri xuʼij qa Jesús, ryä xuʼij: «Chaq taqïl kixchʼö rkʼë Dios» (Mat. 26:41). Ri chʼonïk ri yeʼel pa awan xtuʼän chë más xkajelun rkʼë Jehová. Chqä ronojel mul tayaʼ pa naʼäy ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios (Mat. 6:33). ¿Achkë rubʼanik naʼän riʼ? Xtaʼän riʼ taq naʼän chë ri rutzjoxik le Biblia kan njeʼ rejqalen chpan ri akʼaslemal. We chaq taqïl xkatel chutzjoxik le Biblia, ri akʼuqbʼäl kʼuʼx ma xtkʼis ta qa chqä rkʼë jbʼaʼ xkeʼatoʼ nkʼaj chik rchë nkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta (1 Tim. 4:16).

21. ¿Achkë utzil xkeʼawïl rma xkaqasäx pa yaʼ?

²¹ Majun ta jun más ruqʼij xtaʼän chpan akʼaslemal chwäch ri najäch awiʼ pa ruqʼaʼ Jehová chqä yaqasäx pa yaʼ. Tapeʼ kʼo mul yeqïl kʼayewal xa rma riʼ, kantzij na wä chë kan kʼo ruqʼij nqaʼän riʼ. Ri kʼayewal xkeqïl chpan re ruwachʼulew reʼ xa xkeqʼaxan (2 Cor. 4:17). Ye kʼa, ri yaqasäx pa yaʼ xtuʼän chawä chë más kiʼ akʼuʼx xtaʼän komä chqä chawäch apü xtawïl ri kantzij kʼaslemal (1 Tim. 6:19). Rma riʼ, taquʼ rij chqä tatzjoj che rä Jehová ri ruqʼalajsaxik re kʼutunïk reʼ: «¿Ya ütz chik komä yiqasäx pa yaʼ?».