1. Éé ní ea dú bíi kọ nen á naa besĩ́ à kálá dààmà togó gè tìb tọ ẹ́?

ZẸ́Ẹ́ bugi togó boo nen ea gbĩ́ gè tìb tọ. À ólò nyimá ló íb tọ ea gbĩ́ì ge tìb. É kọ àé gbálá àà sí tọọ̀ ki gé zalí sìgà nu ge tìbmà tọ vaá gbóó gbẹá boo dààmà togó ge tìb? Ẽ́èe. Besĩ́ à kálá dààmà togó, à íe nu ea palàge dú bíi kọ á naa, níà ge bugi kpègè ea é túé bá ge tìbmà tọá. Ló éé? Boo béè kọọ̀ à dú bíi kọ á nyimá be kpègè ea dìé bá é gbõomá ló tọá. Be à tú tṍó gbẹẹ́ sĩ́ dĩine ló bugi, níí é náa kọ á láá valíé ló gè tìb tọá lọ̀l.

2. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Lúùk 14:27-30, éé ní ea bọ́ló kọ ó palàge bugi togó boo besĩ́ ò kálá dììa múú ẽ́?

² É kọọ̀ ńlóò vulè nè zààvà kilma ló gbò nú e Jìhóvà ni náa nè ni á náa kọ ó bugi togó boo gè dììa múú? Beè vó, à dú bíi kọ ó nè béèlàfùl ea bélí níí gbálà ea gbĩ́ gè tìb tọá. Éé ní ea náa vaá èé láá kọ́ vó é? Bugi togó boo gbò moǹ bel Jíízọ̀s ea di mm̀ kpá Lúùk 14:27-30. (Bugi.) Jíízọ̀s géè ló bel boo nú e gè dú a neǹ nyòòne nvée kọlà. Kọbé è láá nyoonée nvée, èé íè ge di kpènà ló gè “tenmà dẽe ló íb” nu ea bã̀àa m—ea dú gbò ànà-ànà nè ge sọ̀bá sìgà nú mm̀ dùm. (Lúùk 9:23-26; 12:51-53) Vóá, besĩ́ ò kálá dììa múú, à dú bíi kọ ó zẹ́ẹ́ palàge tú ọ̀ẹ̀ dẽe bùgmà togó boo dénè nu ea bãàa mm̀ ge dú neǹ Kráìst. Tṍóá òó gbóó láá kpáá palàge kpoogá dee ló gè dú nen eo é kilsĩ́ gè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè Bàrì vaá dú nen eo gé nyoone nvéè Kráìst eo ni diìa múú.

3. Éé ní eé nó mm̀ nakà togó bel ge nòí ẽ́?

³ É kọọ̀ ge dú nen eo é diià múú vaá nyoone nvéè Kráìst bọọ èlmà dénè bíígá ló eo é téní bá nè sìgà gbò nú eo ni sọbá mm̀ dùm? Ẽei, à bọọ èl! Ge dììa múú é náa kọ ó ié gã́bug tã́áná dee bá kátogóí nè dì deè sĩ́. Naanii mè é ló bel  boo gbò bíb ea palàge dú bíi ea kil ló ge dììa múú. Gbò o ààlà é nveè bá nè ni kọ ó láá aalá bíb ea kọọ̀: “É kọọ̀ ndaa sim tùlà ge dììa múú?”

4. (a) Éé ní ea dú gè kìn lóó nèe? (b) Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Máátìù 16:24, éé ní ea tõó dọ̀ ge “sọ̀ bá dénè” o lóó é?

⁴ Éé ní ea dú gè kìn lóó nèe? Besĩ́ ò kálá dììa múú, òó íè ge zẹ́ẹ́ kìn lóó nè. Tṍó eo kìn lóó nè, dú tṍó eo bãà ló Jìhóvà mm̀ tã̀àgã ló ea aà ní bùlà vaá zìgà nèe kọ òó túè dénè o dùm fãamàèe dọ̀ọ̀mà dè-dè. Tṍó eo kìn lóó nè Bàrì, ò ‘sọọ̀ bá dénè’ o lóó nèe. (Bugi Máátìù 16:24.) Ò gbóò dì nè Jìhóvà, vaá níí dú kà pọ̀b kà nèà deè. (Róm̀ 14:8) Ò gé kọ́ nèe kọọ̀ lọl kátogóí ààmà, òó túè ge fã̀èe naamá túá kà nu mm̀ o dùm, níì ńlóò lee ló nì. O kìn lóó nè dú kà agẹ bá nu eo zigà nè Bàrì. Jìhóvà náa ólò tú bá kpóó siimái kọ é zìgà íb zìgà nùá. Sõò tṍó e náà vó, à ólò ẹ̀b dẽe sĩ́ kọ é mm-mè nú e beè zìgà.—Ps. 116:12, 14.

5. Éé ní ea dú kele ea di zẹ̀ẹ̀ ge kìn lóó nè, nè ge dììa múú ẽ́?

⁵ Éé ní ea dú kele ea di zẹ̀ẹ̀ ge kìn lóó nè, nè ge dììa múú ẽ́? Ge kìn lóó nè dú zìgà nù ea di zẹ̀ẹ̀ áá olo nè Jìhóvà. Dììa múú dú nu ea ólò naaá gbẹá kèsĩ́ gbò nen, à ólò bọọgẹ̀ naaá gbẹá àsémblì àbèè pọ̀b kà bõ̀ònaló. Tṍó eo diìa múú, ò zógè dõòna gbò kọọ̀ o beè kinìè o lóó neè Jìhóvà nè ge kọọ̀ ò vulèè Jìhóvà. * Vó ólò naa kọọ̀ dõòna gbò á nyimá kọọ̀ ò túù dénè ò nyíe, nè dénè o nyómá, nè dénè o bùlà, nè dénè o kói vùlmà Jìhóvà ea dú o Bàrì vaá o beè beeláfùl ge fã̀e dọ̀ọ̀mà dè-dè.—Máàk 12:30.

6-7. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 1 Pítà 3:18-22, mókà bàà kà bug ní ea náa kọọ̀ ge dììa múú á palàge dú bíi é?

⁶ É kọ à aa deè dú bíi kọ nen á dììa múú? Bugi togó boo gbò moǹ bel ea di mm̀ 1 Pítà 3:18-22. (Bugi.) Dì belí bé e faà e Nóà beè kàa beè palàge zogè a zìgà tẹlẹ bàlà kẽ naaá, ńlóò ge dììa múú ní ea zógè gbò nen kọ o beè kìn lóó nè Jìhóvà ẹ. Sõò, é kọọ̀ ge dììa múú aa deè du gé bíi? Ẽei, à dú bíi. Pítà beè ló bel boo nú ea náa à dú bíi. Túá kà, a beè kọọ̀ à “dú nu e a gé duulà boolo.” Dììa múú é láá dùùlài be è zógè kọ è dẹlẹ̀ nyíé boo Jíízọ̀s vaá zìgà kọ a beè úí boo, vaá Bàrì beè kẽée lọl kemà ú kilma káálá, vaá kátogóí à di “boo bá lè Bàrì.”

⁷ Ní ea égè bàà kà, dììa múú é náa kọ é ié “õ̀òa bùlà.” Tṍó e kìn lóó nè Bàrì vaá dììa múú, è ólò gbóó ié kà kele íb gbaa ló kìlmàé ló. Boo béè kọọ̀ e beè aa deè ọgá ló bẹẹ pọ́lọ́ vaá ié zìgà mm̀ nu ààaá, Bàrì ólò gbóó ia ló bẹẹ pọ́lọ́ nèi. Boo béè vó, è gbóò ié õ̀òa bùlà kè sĩ́e.

8. Éé ní ea náa vaá òó béèlàfùl ge dììa múú ẽ́?

⁸ Éé ní ea náa vaá òó béèlàfùl ge dììa múú ẽ́? Boo béè kọọ̀ o beè tú ọ̀ẹ̀ dẽe noomá Kpá Káí, náa kọ ó nyimá zivètõ̀ò nu ea kil ló Jìhóvà—íb nen e ẹlẹ dú nè bé ea ólò naa nu naa. Nú eo beè nò ea kilíé ló tọ́a ní ló naa ní ea síè ni kpóó ló kọ ó palàge vùlèe. O vulè kilma ló Jìhóvà ní ea é íè ge dú túá kà nú ea é náa kọ ó beeláfùl ge dììa múú ẽ́.

9. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Máátìù 28:19, 20, éé ní e gè dììa múú boo béè Tẹ̀ nè boo béè Sã́áná nè boo béè nyómá káí tõó dọ̀ ẹ?

⁹ O béèlàfùl gè dììa múú dẹẹà nàgé boo gbò kà kà bel eo ni nó lọl mm̀ Kpá Káí vaá ziga ló. Bugi togó boo nú e Jíízọ̀s beè kọ̀, tṍó ea géè ne tóm gè naa gbò nyòòne  nvée. (Bugi Máátìù 28:19, 20.) Jíízọ̀s beè kọọ̀, gbò e bàé diìa múú é íè ge naa vó “boo bée Tẹ̀ nè boo bée Sã́áná nè boo bée Nyómá Káí.” Éé ní ea géè kọ̀ ẹ? Òó íè ge zìgà lọl mm̀ dénè o nyíe gbò kà kà bel ea di mm̀ Kpá Káí ea kil ló Jìhóvà; Jíízọ̀s ea dú a Sã́áná, nè nyómá káí. Gbò kà kà belí palàge ié kói vaá àé láá palàge tọá ní ló. (Híb. 4:12) Naanii mè é zẹ́ẹ́ nó nu ea kil ló sìgà.

10-11. Mókà gbò kà kà bel ea kil ló Tẹ̀a ní eo ni nó vaá ziga ló é?

¹⁰ Zẹ́ẹ́ ni bugi togó boo tṍó eo beè nó kà kà bel ea kil ló Tẹ̀a kọọ̀: A “bée kọlà Jìhóvà,” ea dú Bàrì ea “Boo Lọ̀l Vaá À Lee mm̀ zivèkà bàlà booí,” vaá áá ẹlẹ ní ea dú “kà kà Bàrì” e. (Ps. 83:18; Àìz. 37:16) Ẹlẹ ní ea dú Nen ea beè dèmii ẽ́, vaá “dùùà kuu bá Jìhóvà.” (Ps. 3:8; 36:9) A noo gè dùùlài lọl bá náàkyọ̀ nè ú vaá nèi ẹ̀b dẽe sĩ́ gè tõó dùm dọ̀ dè-dè. (Jọ́ọ̀n 17:3) O gè kìn lóó nè vaá dììa múú é tú ni naamá enè nen zẹ̀ẹ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà. (Àìz. 43:10-12) Òó gbóó dũùnà pá tọ e bà gé fã Jìhóvà beeá ló zivèkà bàlà booí e bà gáává boo kọọ̀ béè Bàrì kólàẹ̀ vá ló, vaá bà ólò naa kọọ̀ dõòna gbò á nyimá.—Ps. 86:12.

¹¹ Ẹ̀b bé e níí dú nèà deè kọ è dã́à ból ló kà kà bel e Kpá Káí nóòmà ea kil ló Tẹ̀a naaà! Tṍó eo zigà ló gbò kà kà belí, àé síè ni kpóó ló kọọ̀ ó kìn lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú.

12-13. Mókà gbò kà kà bel ea kil ló Jíízọ̀s ní eo ni nó vaá ziga ló é?

¹² O beè labví láb naa vàẹ tṍó eo nóò na gbò kà kà belí ea kil ló Sã́ánáá ẽ́? Jíízọ̀s ní ea égè bàà nen ea bọọ lọ̀l vaá à lee mm̀ zivèkà bàlà booí é. Ẹlẹ ní ea dú bẹẹ Neǹ ààa ẹ́. A beè dú a tàn ge úí boo. Tṍó e zógè mm̀ bẹẹ láb kọ è íè zìgà mm̀ nu ààaá, àé láá gbóó dú gè ia ló bẹẹ pọ́lọ́ nèi, naa kọ é toní kà lé gbaa ló kilma ló Bàrì, vaá ié dùm e bè náa tá. (Jọ́ọ̀n 3:16) Jíízọ̀s ní ea dú bẹẹ Pọ̀b Neǹ Vààla Gyọ́ọ ẹ́. À gbĩ́ gè nvèè bá nèi kọbé è láá ié dọ̀ bélè lọl ló nu ààaá vaá ié kà lé gbaa ló kilma ló Bàrì. (Híb. 4:15; 7:24, 25) Boo béè kọọ̀ ẹlẹ ní ea dú Méné boo Boǹ Méné Bàrì e, Jìhóvà é náa kọọ̀ ńlẹ́ẹ̀ bée á di káí tení dúé ló, vaá nvèè kùbmà ló pọ́lọ́ lab dògò, nè ge domà tã́áná dee bá ea dì lee mm̀ Páladaìs ea gé dú sĩ́á. (Máát. 6:9, 10; Kùùà 11:15) Jíízọ̀s ní ea dú nen e gé nó a nu dòòmà bá ẹ́. (1 Pít. 2:21) À zógèi lé nu dòòmà bá ea kil ló sĩ́deè eé láá naamá bùlà Bàrì.—Jọ́ọ̀n 4:34.

¹³ Tṍó eo zigà gbò nú e Kpá Káí nóòmà ea kil ló Jíízọ̀s, níí é náa kọ ó vùlè Sã́áná Bàrì. Vulèi é síè ni kpóó ló kọ ó tú o dùm naamá bùlà Bàrì, belí bé e Jíízọ̀s beè naa naaá. Dì belí nu ea é sìlà aa m, òé gbóó ié tàn ge kìn lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú.

14-15. Mókà gbò kà kà bel ea kil ló nyómá káí ní eo ni nó vaá ziga ló é?

¹⁴ Olo beè bugi togó naa vàẹ tṍó eo nóò na gbò kà kà belí ea kil ló nyómá káí é? Níì nen nì, sõò níà kpóó e Bàrì ólò siimá tóm. Jìhóvà beè tú a nyómá káí nè gbò e ba beè emí Kpá Káí, vaá a nyómáí ólò nvèè bá nèi kọ é dã́ ból ló vaá láá tú gbò nú e bugì lọl mm̀ Kpá Káí siimá tóm. (Jọ́ọ̀n 14:26; 2 Pít. 1:21) Jìhóvà ólò nèi “gbele kpóó” tení dú ló a nyómá káí. (2 Kọ́r. 4:7) Nyómáí ólò nèi kpóó gè kọọmá kpẹ̀a, ge beemá ẹ̀bmà, ge láá bé èl bá ọ́ọ́-ọọ̀ ló nè ge ĩ̀ìmà tã̀àgã̀. À ólò nvèè bá nèi kọ é zogè gbò lé-lé kpãa e “Nyómá Káí ólò domà.” (Gàl. 5:22) Bàrì ólò taalẹ bá dõo a nyómá káí nè gbò e bà dẹlẹ́ẹ nyíé boo vaá bànie lọl mm̀ ba nyíe.—Lúùk 11:13.

 ¹⁵ Ẹ̀b bé ea dú nu nvèè nyíé gbàà naa gè nyimá kọọ̀ gbò e bà gé fã Jìhóvà é láá dẹ̀ẹ̀a boo kọọ̀ a nyómá káí é nveenìè bá nèe va kọ bàá láá fãè Bàrì naaà! Tṍó eo zigà gbò kà kà bel eo ni nó ea kil ló nyómá káí, àé gbóó siè ni kpóó ló kọ ó kìn lóó nè Bàrì vaá dììa múú.

16. Éé ní e ni nó lọl mm̀ bẹẹ loa sọ́l ẹ́?

¹⁶ O béèlàfùl ge kìn lóó nè Bàrì vaá dììa múú dú kà agẹ bá béèlàfùl. Dì belí bé e ni nó naa, òó íè ge di kpènà ló gè tenmà dẽe ló íb nu ea bã̀àa m, ea dì belí gbò ànà-ànà nè sìgà nú eo é sọbá mm̀ dùm. Sõò gbò tã́áná dee bá eo é íe palàge bọọ èlmà kọ̀láá íb vààa gyọ́ọ ea bãàa m. Dììà múú é láá dùùlà ni, vaá naa kọ ó ié õ̀òa bug kèsĩ́ Bàrì. O vulè kilma ló Jìhóvà á dú nú ea é náa kọ ó beeláfùl ge dììa múú. Òó íè ge zìgà nàgé ló dénè gbò kà kà bel eo ni nó ea kil ló Tẹ̀, Sã́áná, nè nyómá káí. Tṍó eo ni bugi togó boo gbò nú e ni ló sọ́l booí, é kọọ̀ òó gbóó láá aalá bíb ea kọ́ọ̀: “É kọọ̀ ndaa sim tùlà ge dììa múú?”

17. Gbò éé ní ea bọ́ló kọ ó náa besĩ́ ò kálá dììa múú ẽ́?

¹⁷ Be ò mon kọọ̀ o sim tùlà ge dììa múú, àé dú gè kọọ̀ o náa gã́bug nu ea náa kọ ó ié lé gbaa ló kilma ló Jìhóvà. * Gè kọ ò ólò nó Kpá Káí lee, a náa kọ ó nyimá gã́bug nu ea kil ló Jìhóvà nè Jíízọ̀s. O ié zìgà. (Híb. 11:6) Ò aà deè ziga ló gbò zìgànù Jìhóvà ea di mm̀ Kpá Káí, vaá ò agàla boo kọọ̀ o zìgà mm̀ vààa gyọ́ọ̀ Jíízọ̀s é dùùlà ni lọl bá náàkyọ̀ nè ú. O ọ́gá aa ló gbò o pọ́lọ́; nyíé ni palàge bẽgẽ̀ ni bel kilma ló gbò pọ́lọ́ eo beè sì, vaá o ban Jìhóvà kọ á ia ló neè ni. O nyááná o sĩ́deè tõò dùm vaá palàge kìn gbò o pọ́lọ́ dùm vaá dààmà togó gè tõó dùm mm̀ sĩ́deè ea léémá Bàrì. (Tóm 3:19) O dí kpènà ló gè kọ́ nú eo zigà ló nè dõòna gbò. O sim tùlà ge dú neǹ kọ̀ kpẹ̀a ea gáà dììa múú vaá dààmà togó gè zọ̀ bõ̀ònatõ̀ò kọ́ kpẹ̀a. (Máát. 24:14) Jìhóvà gáava ní boo kọ ò túù na gbò láb tọ ea dú bíií. Ò náa kọọ̀ nyíée á palàge ẹẹ.—Pró. 27:11.

18. Dõòna kà éé ní ea dú bíi kọ ó kpáá naa besĩ́ ò kálá dììa múú ẽ́?

¹⁸ Besĩ́ ò kálá dììa múú, à íe sìgà gbò nú ea dú bíi kọ ó naa. Dì belí bé e ni nó naa, òó íè ge zẹ́ẹ́ kìn lóó nè Bàrì. Bã̀é ló mm̀ tã̀àgã ló vaá kọ́ dénè o bùlà nèe, vaá zìgà nèe kọ òó túè dénè o dùm naamàè a bùlà. (1 Pít. 4:2) Tṍóá, ò gbóó naa kọọ̀ nen ea ólò nvèè bá bõònè ló gbò kànen mm̀ bọọ bõ̀ònatõ̀ò á nyimá kọọ̀ ò gbĩ́ì ge dììa múú. Ẹlẹ é gbóó kọ́ nè sìgà gbò kànen kọ bàá zọ̀ ni nyòònà. Sóo sóo pọ̀ á gá sií ni lóó va. Kẽ̀èa boo kọọ̀ pá vígà págbálàí palàge nyimá ni ló vaá bà vulè ni. Bàé zọ́ ni tení  boo sìgà gbò gá ea di mm̀ Kpá Káí ea palàge dú bíi eo beè nò. Bà gbĩ́ gè àgala boo kọọ̀ ò dã́à ból ló gbò nòòmà nù ea di mm̀ Kpá Káí nè ge kọọ̀ ò nyímà bé e ge kìn lóó nè Bàrì dú bíi naa. Be baala mon kọ ò sim̀ tùlà, bàé gbóó kọ́ nè ni kọọ̀ òó láá gbóó dììa múú gbẹá àsémblì àbèè pọ̀bkà bõ̀ònaló e bàé gé sìa.

19-20. Éé ní ea dú bíi kọ ó naa tṍó eo ni diìa múú lọ̀l ẹ, vaá mósĩ́ deè ní eo é láá naa vó é?

¹⁹ Tṍó eo ni diìa múú lọ̀l, éé ní ea dú bíi kọ ó naa ẽ́? * Kẽ̀èa boo kọọ̀ ge kìn lóó nè dú zìgà nù e Jìhóvà ẹbmà dẽe lọ̀l ní bá kọ ó kpẽ̀. Vó à naa, tṍó eo ni diìa múú lọ̀l, à bọ́ló kọ ó tõó dùm ea gbááá ló o kìn lóó nè. Mósĩ́ deè ní eo é láá naamá vó é?

²⁰ Bã kpàn pá vígà e bà di mm̀ bọọ bõ̀ònatõ̀ò. Tṍó eo diìa múú vaá dú neǹ Kráìst, òó gbóó dũunà pá “vígà m Kráìst.” (1 Pít. 2:17) Pá o vígà págbálà nè pábia e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò dú pá tọ eo gé gbái fãi Bàrì. Ge olòó sí nònù é síè kpóó ló o gbaa ló kìlmà vá ló. Bugi Kpá Káí kọ̀láá dee vaá ò bugi togó boo nú eo bugì. (Ps. 1:1, 2) Tṍó eo ni bugi enè dọ̀ Kpá Káí lọ̀l, tú sìgà tṍó palàge bùgmà togó boo gbò nú eo géè bugiá. Níí é náa kọọ̀ gbò belá á tọá ní ló. “Tãagai ló Bàrì” lee. (Máát. 26:41) Ge olòó kọ́ kọ̀láá kà nú ea dì ní bùlà nè Jìhóvà mm̀ tã̀àgã ló é dũumà ni gbáẹ́ ló. “Zẹ́ẹ́ bulai ge dìí ke lẹ̀ẹ̀là bel Bàrì.” (Máát. 6:33) Òó láá naa vó tṍó eo túù tóm gè kọ́ kpẹ̀a gyààma sĩ́ mm̀ o dùm. Ge olòó kọ́ kpẹ̀a lee é náa kọọ̀ o zìgà á aga ló, naa ní e olo é gbóó láá nvèè bá nè dõòna gbò kọ bàá bã boo èèlè dùm e bè náa tá.—1 Tím. 4:16.

21. O gè dììa múú kuulà mókà deè nè ni ẽ́?

²¹ Béèlàfùl ge kìn lóó nè Jìhóvà nè ge dììa múú ní ea dú kà pọ̀b kà béèlàfùl ea tõo lọ̀l vaá à lee eo é láá nèe. À dú kà kà kọọ̀ gã́bug nu bãàa m. É kọọ̀ bélè ea di ló bọọ èlmà kọ̀láá kà nú ea bãàa m? Ẽ́ei! Kọ̀láá íb tàvàlà dìtõ̀ò eo ténì bá mm̀ nakà pọ́lọ́ bàlà booí ea dú “gbálà ńkem tã̀àgà e e gé moní náa é di lee.” (2 Kọ́r. 4:17) Boo dõòna bá, o gè dììa múú é kuulà deè nè ni kọ ó láá ié dĩ̀ìnè ló dùm kátogóí vaá naa kọ ó ié “dùm e a dú kà kà” ea di sĩ́. (1 Tím. 6:19) Vó à naa, sóo sóo tú ọ̀ẹ̀ dẽe bùgmà togó boo vaá ò tãàgã ló Bàrì boo o ààla ea nyoone bíb ea kọ́ọ̀: “É kọọ̀ ndaa sim tùlà ge dììa múú?”