1. Eme u fo nọ ohwo o re ru taure o te ti mu uwou họ ẹbọ?

DAI roro kpahe ohwo nọ ọ gwọlọ bọ uwou. Ọ riẹ oghẹrẹ uwou nọ ọ gwọlọ bọ. Kọ u ti woma re ọ nwane rọ okpakpa nyae dẹ eware nọ a rẹ rọ bọ uwou, o ve muhọ ẹbọ? Ijo. Re o te ti muhọ, u wo oware jọ nọ u wuzou nọ o re ru tao, o re roro unuigho nọ u re tei bọ uwou na. Fikieme? U fo nọ ọ rẹ riẹ sọ ugho nọ o wo u re tei bọ uwou na re. Ọ tẹ romatotọ roro unuigho na, ẹsejọhọ ọ te sae bọ uwou na re.

2. Wọhọ epanọ o rrọ Luk 14:27-30, eme whọ rẹ romatotọ roro kpahe taure whọ tẹ te họ-ame?

² Kọ uyoyou gbe edẹro nọ who wo kẹ Jihova u bi ru owhẹ roro kpahe ame-ọhọ? O tẹ rrọ ere, kiyọ whọ rẹ jiroro jọ, nwane wọhọ epanọ ohwo nọ ọ gwọlọ bo uwou o re ru na. Fikieme ma rọ ta ere? Roro kpahe ẹme Jesu nọ ọ rrọ Luk 14:27-30. (Sei.) Jesu ọ jẹ ta kpahe oware nọ o gwọlọ re ohwo ọ jọ olele riẹ. Re ma sae jọ olele, o gbahọ nọ ma re roro “araha” na, koyehọ ebẹbẹ nọ ma ti thihakọ rai gbe eware nọ ma te kpairoro vrẹ. (Luk 9:23-26; 12:51-53) Fikiere, taure whọ tẹ te họ-ame, o gwọlọ nọ whọ rẹ romatotọ roro kpahe oware nọ o te rehọ mi owhẹ. Oyena u ti dhesẹ nọ whọ be ginẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ame-ọhọ, jẹ te ruabọhọ egagọ Ọghẹnẹ nọ whọ tẹ họ-ame no.

3. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

³ Re ohwo ọ jọ olele Jesu nọ ọ họ-ame no, kọ u gine te oware nọ a rẹ ruẹ uye fihọ je siobọno eware jọ fiki riẹ? U te ere dẹẹ! Ame-ọhọ ọ rẹ wha eghale buobu se owhẹ enẹna gbe evaọ obaro. Joma ta kpahe enọ jọ nọ i kiekpahe ame-ọhọ, nọ i wuzou gaga. Onana u ti fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ uyo onọ nana, “Kọ mẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ame-ọhọ no?”

4. (a) Eme họ omauromudhe? (b) Eme u dhesẹ re ohwo ọ “vro” omariẹ wọhọ epanọ o rrọ Matiu 16:24?

⁴ Eme họ omauromudhe? Re whọ tẹ họ-ame, o gbahọ nọ whọ rẹ roma mudhe tao. Omauromudhe yọ olẹ nọ whọ rẹ rọ eva ra kpobi lẹ se Jihova, nọ whọ rẹ jọ vuẹe nọ whọ gwọlọ gọe bẹdẹ bẹdẹ. Whọ tẹ roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ, yọ whọ “vro” omobọ ra no. (Se Matiu 16:24.) Jihova o wo owhẹ obọnana, a rẹ ruẹ obọ uvẹ-ọghọ riẹ hẹ. (Rom 14:8) Whọ be vuẹ Jihova nọ no umuo enẹna vrẹ, oware nọ o te mae jọ owhẹ oja họ epanọ whọ rẹ rọ gọe, orọnikọ epanọ who re ro ru eva were omobọ ra ha. Omauromudhe ra yọ eyaa nọ whọ ya kẹ Ọghẹnẹ. Jihova ọ rẹ gba omai họ ya eyaa nana ha. Rekọ ma tẹ ya eyaa na, Jihova ọ gwọlọ nọ ma re ru eyaa mai gba.​—Ol. 116:12, 14.

5. Ẹvẹ omauromudhe gbe ame-ọhọ e rọ jẹhọ ohwohwo?

⁵ Ẹvẹ omauromudhe gbe ame-ọhọ e rọ jẹhọ ohwohwo? Whọ tẹ be roma mudhe kẹ Jihova omọfa ọ rẹ riẹ hẹ, onana yọ ẹme ra avọ Jihova. Ame-ọhọ yọ oware nọ a re ru evaọ ẹgbede, yọ ẹsibuobu evaọ okokohọ a rẹ jọ ru onana. Okenọ whọ be họ-ame na, yọ who bi dhesẹ kẹ amọfa nọ whọ roma mudhe kẹ Jihova no evaọ omoke jọ nọ o vrẹ. * Fikiere, ame-ọhọ ra u re ru amọfa riẹ nọ whọ rọ udu ra kpobi, te uzuazọ ra, iroro ra gbe ẹgba ra kpobi you Jihova Ọghẹnẹ ra, jẹ gbaemu nọ whọ rẹ gọe bẹdẹ bẹdẹ.​—Mak 12:30.

6-7. Wọhọ epanọ o rrọ 1 Pita 3:18-22, ẹjiroro ivẹ vẹ ame-ọhọ ọ rọ roja?

⁶ Kọ o ginẹ roja re whọ họ-ame? Muẹrohọ ẹme nọ ọ rrọ 1 Pita 3:18-22. (Sei.) Wọhọ epanọ okọ Noa u dhesẹ via vevẹ nọ Noa o wo ẹrọwọ na, ere ame-ọhọ ra u re dhesẹ via nọ whọ roma mudhe kẹ Jihova no. Kọ ame-ọhọ ọ ginẹ roja? Ee. Pita ukọ na ọ fodẹ oware nọ o rọ rrọ ere. Orọ ọsosuọ, ame-ọhọ u bi “siwi” owhẹ. Ame-ọhọ ọ sai siwi omai nọ ma te ru eware nọ i dhesẹ nọ ma fi ẹrọwọ họ Jesu inọ o whu kẹ omai, a kpare riẹ no uwhu ze kpobọ odhiwu, yọ enẹna ọ rrọ “obọze Ọghẹnẹ.”

⁷ Orọ avọ ivẹ, ame-ọhọ o re ru ohwo wo “emamọ obruoziẹ-iroro.” Ma tẹ roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ jẹ họ-ame, yọ ma ruọ obọdẹ usu kugbei no. Fikinọ ma kurẹriẹ no eva ze je fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo na, Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ izieraha mai vrẹ omai. Ma ve ti wo emamọ obruoziẹ-iroro evaọ aro riẹ.

8. Eme u fo nọ o rẹ wọ owhẹ họ-ame?

⁸ Eme u fo nọ o rẹ wọ owhẹ họ-ame? Nọ whọ be romatotọ wuhrẹ Ebaibol na, whọ riẹ eware buobu no kpahe Jihova, te eware nọ e rẹ were iẹe gbe oghẹrẹ nọ o re ru eware. Eware nọ who wuhrẹ kpahe iẹe no i duobọte owhẹ, u te ru nọ who ro you rie gaga. Uyoyou ra kẹ Jihova họ oware nọ o mai wuzou nọ u fo nọ o rẹ wọ owhẹ họ-ame.

9. Eme u dhesẹ re ohwo ọ họ-ame evaọ odẹ Ọsẹ na, Ọmọ na, gbe ẹzi ọfuafo na wọhọ epanọ o rrọ Matiu 28:19, 20?

⁹ Oware ofa nọ o rẹ wọ owhẹ họ-ame họ, uzẹme nọ whọ jọ Ebaibol na wuhrẹ nọ whọ rọwo no enẹna. Kareghẹhọ ẹme nọ Jesu ọ ta evaọ okenọ ọ kẹ ilele riẹ iruo. (Se Matiu 28:19, 20.) Jesu ọ ta nọ ahwo nọ a be te họ-ame, a re ru ere “evaọ odẹ Ọsẹ na gbe Ọmọ na gbe ẹzi ọfuafo na.” Eme họ otọ ẹme nana? Whọ rẹ rọ eva ra kpobi rọwo oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe Jihova; Jesu Ọmọ riẹ; gbe ẹzi ọfuafo na. Iwuhrẹ nana i wo ẹgba gaga yọ e rẹ sai  duobọte owhẹ udu. (Hib. 4:12) Joma ta kpahe iwuhrẹ nana jọ.

10-11. Eme who wuhrẹ kpahe Ọsẹ na jẹ rọwo no?

¹⁰ Kareghẹhọ okenọ who ro wuhrẹ eware nana kpahe Ọsẹ na: “Odẹ riẹ . . . Jihova,” ọye họ “Ọnọ Ọ Mai Kpehru vi otọakpọ na kpobi,” yọ ọye ọvo họ “Ọghẹnẹ uzẹme” na. (Ol. 83:18; Aiz. 37:16) Ọye họ Ọnọ ọ ma omai, yọ “obọ Jihova esiwo o re no ze.” (Ol. 3:8; 36:9) O ru ọruẹrẹfihotọ nọ o ti ro siwi omai no uzioraha gbe uwhu, o te je ru omai wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Jọn 17:3) Whọ tẹ roma mudhe jẹ họ-ame, u re dhesẹ nọ whẹ yọ Osẹri Jihova. (Aiz. 43:10-12) Whọ vẹ te jọ omọvo idibo Ọghẹnẹ nọ e wọhọ uviuwou ovo evaọ akpọ na soso, ahwo nọ eva e be were inọ a rọ odẹ Ọghẹnẹ se ai, a tẹ jẹ be vuẹ amọfa kpahe odẹ nana.​—Ol. 86:12.

¹¹ Uvẹ-ọghọ ulogbo o ginẹ rrọ nọ who ro wo otoriẹ oware nọ Ebaibol o wuhrẹ kpahe Ọsẹ na! Whọ tẹ rọwo eware nana nọ who bi wuhrẹ na, onana u ti ru owhẹ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame.

12-13. Eme who wuhrẹ kpahe Ọmọ na jẹ rọwo no?

¹² Ẹvẹ o jọ owhẹ oma nọ who wuhrẹ eware nana kpahe Ọmọ na? Jesu họ ohwo avọ ivẹ nọ ọ mai wuzou evaọ ehrugbakpọ na. Ọye ọ ta omai no igbo. O whu fiki mai. Ma tẹ rọ uruemu mai dhesẹ nọ ma fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo na, Ọghẹnẹ ọ sae rọ izieraha mai vrẹ omai, ma ve ti wo emamọ usu kugbei je wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Jọn 3:16) Jesu họ Ozerẹ Okpehru mai. Ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ omai wo erere no ẹtanigbo na ze je wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. (Hib. 4:15; 7:24, 25) Ọye họ Ovie Uvie Ọghẹnẹ, fikiere ọye họ ọnọ Jihova o ti ro ru odẹ Riẹ fo, si emuemu notọ, je ru ahwo-akpọ wo eghale bẹdẹ bẹdẹ evaọ Aparadase. (Mat. 6:9, 10; Evia. 11:15) Jesu họ ohwo nọ ma rẹ rọ aro kele. (1 Pita 2:21) Ọ rọ uzuazọ riẹ kpobi ru oreva Ọghẹnẹ, onọ o rrọ emamọ oriruo kẹ omai.​—Jọn 4:34.

¹³ Whọ tẹ rọwo oware nọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe Jesu, u ti ru owhẹ you Ọmọ ọghaghae Ọghẹnẹ nana. Uyoyou nana o te lẹliẹ owhẹ rọ uzuazọ ra kpobi ru oreva Ọghẹnẹ wọhọ epanọ Jesu o ru. Onana u ve ti ru owhẹ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame.

14-15. Eme who wuhrẹ kpahe ẹzi ọfuafo na jẹ rọwo no?

¹⁴ Ẹvẹ o jọ owhẹ oma nọ who wuhrẹ eware nana kpahe ẹzi ọfuafo na? Ẹzi ọfuafo na yọ ohwo ho, rekọ ẹgba nọ Ọghẹnẹ o bi ro ru iruo. Jihova ọ rọ ẹzi ọfuafo na kpọ ahwo nọ a kere Ebaibol na, yọ ẹzi ọfuafo na o bi fiobọhọ kẹ omai wo otoriẹ eware nọ ma se evaọ Ebaibol na je fi ai họ iruo. (Jọn 14:26; 2 Pita 1:21) Jihova ọ be rọ ẹzi nana kẹ omai “ogaga nọ u vi ogaga.” (2 Kọr. 4:7) Ẹzi ọfuafo na ọ rẹ kẹ omai ẹgba nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma na, mugba kẹ edawọ, kru udu ga ghelọ ebẹbẹ, je thihakọ ukpokpoma. O re je fiobọhọ kẹ omai dhesẹ emamọ iruemu nọ a jọ Ebaibol na se “ubi ẹzi na.” (Gal. 5:22) Ọghẹnẹ ọ rẹ rọ ẹzi riẹ kẹ ahwo nọ a fievahọ iẹe jẹ be yare iẹe ẹzi na.​—Luk 11:13.

¹⁵ Jihova ọ be rọ ẹzi riẹ fiobọhọ kẹ idibo riẹ ruabọhọ egagọ riẹ. Onana o be kẹ omai omosasọ kẹhẹ! Whọ tẹ rọwo eware nọ who wuhrẹ kpahe ẹzi ọfuafo na, onana u ti ru owhẹ roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ jẹ họ-ame.

16. Eme ma jọ uzoẹme nana wuhrẹ no?

¹⁶ Whọ tẹ jiroro nọ whọ rẹ roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ jẹ họ-ame, yọ oware nọ u wuzou gaga who bi ti ru na. Wọhọ epanọ ma  wuhrẹ no na, u re no owhẹ eva ze inọ who re thihakọ ebẹbẹ jẹ kpairoro vrẹ eware jọ. Rekọ eghale nọ who ti wo i bu vi ebẹbẹ nọ who ti thihakọ rai thethabọ. Ame-ọhọ ọ rẹ sai siwi owhẹ, je ru nọ who re ro wo emamọ obruoziẹ-iroro evaọ aro Ọghẹnẹ. Uyoyou ra kẹ Jihova Ọghẹnẹ họ oware nọ o mai wuzou nọ u fo nọ o rẹ wọ owhẹ họ-ame. Whọ rẹ jẹ rọwo eware kpobi nọ who wuhrẹ kpahe Ọsẹ na, Ọmọ na, gbe ẹzi ọfuafo na. Nọ whọ romatotọ roro kpahe eware nọ ma ta kpahe no na, ẹvẹ whọ te kuyo onọ na, “Kọ mẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ame-ọhọ no?”

17. Eware vẹ o gwọlọ nọ ohwo o re ru taure ọ tẹ te họ-ame?

¹⁷ Who te roro nọ whọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ame-ọhọ no, kiyọ who ru eware buobu no re whọ sai wo usu okpekpe kugbe Jihova. * Ebaibol na nọ who bi wuhrẹ kẹse kẹse u ru nọ whọ rọ riẹ eware buobu kpahe Jihova avọ Jesu no. Who wo ẹrọwọ. (Hib. 11:6) Who fi eva ra kpobi họ eyaa Jihova nọ e rrọ Ebaibol na, u te je mu owhẹ ẹro nọ ẹrọwọ nọ who fihọ idhe ẹtanigbo Jesu o sai siwi owhẹ no igbo uzioraha gbe uwhu. Who kurẹriẹ no izieraha ra no, koyehọ eware iyoma nọ who ru evaọ okenọ u kpemu e da owhẹ gaga, whọ tẹ lẹ se Jihova re ọ rọvrẹ owhẹ. Who nwene uzuazọ nọ who je yeri, koyehọ whọ siọ iruemu iyoma nọ who wo ba, who te mu oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ họ eru. (Iruẹru 3:19) Oma o be wọ owhẹ re whọ vuẹ amọfa eware nọ whọ rọwo. Who te ti te owhowho-uvie nọ ọ re họ-ame he, je mu usi uwoma họ ẹnya no. (Mat. 24:14) Eva ra e be were Jihova gaga inọ who ru eware nana nọ i wuzou na. Onana o be wha oghọghọ sei gaga.​—Itẹ 27:11.

18. Eme ọfa who re ru taure whọ tẹ te họ-ame?

¹⁸ Taure whọ tẹ te họ-ame, u wo umutho eware efa jọ nọ o gwọlọ nọ who re ru. Wọhọ epanọ ma wuhrẹ no na, whọ rẹ roma mudhe kẹ Ọghẹnẹ. Rọ eva ra kpobi lẹ sei okenọ whẹ ọvo whọ tẹ rrọ oria, jọ olẹ na ya eyaa kẹe nọ whọ te rọ edẹ uzuazọ ra kpobi ru oreva riẹ. (1 Pita 4:2) Kẹsena whọ vẹ ta kẹ ọnọ o re koko iruẹru ugboma ekpako na họ inọ whọ gwọlọ họ-ame. Oniọvo nana ọ te ta kẹ ekpako ukoko na jọ re a kiẹ owhẹ riwi. Jọ ozọ onana u mu owhẹ hẹ. Kareghẹhọ nọ inievo nana a riẹ owhẹ no anwẹdẹ, a te je you owhẹ. A te nọ owhẹ enọ kpahe igogo iwuhrẹ Ebaibol nọ whọ riẹ no vẹre. A gwọlọ riẹ sọ who wo otoriẹ iwuhrẹ nana ziezi je vuhumu epanọ omauromudhe gbe ame-ọhọ i wuzou te. A tẹ ruẹ nọ who te kẹ ame-ọhọ no, a te vuẹ owhẹ nọ whọ sae họ-ame evaọ okokohọ nọ wha te nya kẹle na.

19-20. Eme o gwọlọ nọ who re ru nọ whọ tẹ họ-ame no, kọ ẹvẹ whọ sai ro ru ere?

¹⁹ Nọ whọ tẹ họ-ame no, eme u fo nọ who re ru? * Kareghẹhọ nọ omauromudhe yọ eyaa nọ whọ ya kẹ Jihova, yọ Jihova ọ gwọlọ nọ who re ru eyaa na gba. Fikiere nọ whọ tẹ họ-ame no, who re ru oware nọ whọ ya eyaa riẹ na. Ẹvẹ whọ sai ro ru ere?

²⁰ Hai kuomagbe inievo ukoko na. Nọ whọ họ-ame no na, whọ rrọ usu “inievo” akpọ-soso enẹna. (1 Pita 2:17) Inievo nọ e rrọ ukoko na yọ uviuwou ra nọ wha gbẹ be gọ Jihova. Whọ tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ kẹse kẹse, usu ra avọ inievo na o te ga ziezi. Hai se Ebaibol na je roro didi kpahe eware nọ who se kẹdẹ kẹdẹ. (Ol. 1:1, 2) Who te se oria jọ no evaọ Ebaibol na, whọ vẹ rọ omoke jọ roro kpahe oware nọ who se na. Enẹ Ẹme Ọghẹnẹ o ti ro te owhẹ udu. “Hae lẹ ẹsikpobi.” (Mat. 26:41) Whọ tẹ be hae rọ eva ra kpobi lẹ sei, usu ra avọ Jihova o te kpekpe ziezi. “Hae kake gwọlọ Uvie na.” (Mat. 6:33) Edhere nọ whọ sai ro ru ere họ, usi uwoma ota na nọ whọ rẹ rọ karo evaọ uzuazọ ra. Whọ tẹ be hai kpohọ usi uwoma ota kẹse kẹse, ẹrọwọ ra ọ te ga, who ve ti je fiobọhọ kẹ amọfa wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.​—1 Tim. 4:16.

21. Eghale vẹ who ti wo nọ whọ tẹ họ-ame?

²¹ Iroro nọ e mai wuzou nọ whọ rẹ jẹ evaọ uzuazọ ra họ, re whọ roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame. Uzẹme inọ who ti thihakọ ebẹbẹ jẹ kpairoro vrẹ eware jọ fiki iroro nana nọ whọ jẹ na. Kọ u gine te oware nọ a rẹ ruẹ uye nana kpobi fihọ? U te ere dẹẹ! Ẹbẹbẹ kpobi nọ o te owhẹ evaọ akpọ omuomu nana “o rrọ ubroke jẹ rrọ vovori.” (2 Kọr. 4:17) Rekọ whọ tẹ họ-ame, who ti yeri emamọ uzuazọ enẹna, je wo “uvi uzuazọ na” evaọ obaro. (1 Tim. 6:19) Fikiere, romatotọ roro jẹ lẹ kpahe uyo onọ na, “Kọ mẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ame-ọhọ no?”