Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

“Yɛwɔ Ɛke! Soa Yɛ!”

“Yɛwɔ Ɛke! Soa Yɛ!”

ƐKULO kɛ ɛtɛlɛ wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu wɔ ɛleka mɔɔ moalɛ nwo hyia, bie bɔbɔ a wɔ maanle fofolɛ zo ɔ? Saa ɔle zɔ a, ɛnee Adiema Bergame nee ɔ ye anwubielɛ ne baboa wɔ.

Jack nee Marie-Line ɛbɔ nu ɛyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne ɔvi ɛvolɛ 1988. Bɛze bɛ kɛ bɛdie gyimalilɛ fofolɛ biala bɛto nu, yemɔti bɛnyia gyimalilɛ ngakyile wɔ Guadeloupe yɛɛ French Guiana. France Bɛtɛle ne a nea ɛleka nwiɔ zɔhane mɔ azo a. Bɛmaa yɛbizebiza Jack and Marie-Line edwɛkɛ ekyii.

Duzu a maanle bɛbɔle dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne abo a?

Marie-Line: Mekɛ mɔɔ mele kakula wɔ Guadeloupe mɔɔ melɛnyi la, ɛnee meta me nee me mame mɔɔ le Dasevolɛ mɔɔ bɔ mɔdenle la kɔ daselɛlilɛ alehyenlɛ ne amuala. Ɛnee mekulo menli, yemɔti mɔɔ menwiele sukulu wɔ 1985 ala la yɛɛ membɔle adekpakyelɛ bo a.

Jack: Kɛ kakula kpavolɛ la, ɛnee dahuu azonvolɛ mɔɔ kulo ɛzonlenlɛ gyima ne la ɛbɔ me ɛyia. Ɛnee saa bɛmaa sukulu adenle a, meyɛ adekpakyelɛ boavolɛ. Wɔ dapɛne awieleɛ, ɛnee yɛfa bɔɔso yɛtoa adekpakyelɛma ne wɔ ɛleka mɔɔ bɛlɛyɛ bɛ gyima ne la. Yɛyɛ daselɛlilɛ gyima ne alehyenlɛ ne amuala​—yɛkɔwie ye wɔ ɛnweazo lɔ. Ɛnee mekɛ zɔhane yɛ anyelielɛ!

Mɔɔ mengyale Marie-Line wɔ 1988 la anzi mekɛ ekyi, menganle mengilele me nwo kɛ, ‛Yɛnyɛ ɛhwee, yemɔti duzu ati a yɛnyɛ dɔɔnwo wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu a?’ Membokale Marie-Line anwo wɔ adekpakyelɛ gyima ne anu. Ye ɛvolɛ ko anzi, mɔɔ yɛhɔle adekpakyelɛ ɛzonlenlɛ sukulu ne yɛwiele la, bɛkpale yɛ kɛ adekpakyelɛ titilima. Yɛnyianle gyimalilɛ mɔɔ yɛ anyelielɛ la dɔɔnwo wɔ Guadeloupe kolaa na bɛamaa yɛahɔ French Guiana.

Bɛnyia gyimalilɛ ngakyile dɔɔnwo. Duzu a ɛboa bɛ ɛmaa bɛhola bɛli tɛnlabelɛ ngakyile nwo gyima a?

Marie-Line: Ɛnee mediema mɔɔ wɔ French Guiana Bɛtɛle la ze kɛ ngɛlɛlera mɔɔ yɛ nye die nwo kpalɛ la a le Ayezaya 6:8. Yemɔti saa bɛfɛlɛ yɛ a, bɛbɔ ngoayɛ kɛ, “Bɛkakye ngɛlɛlera mɔɔ bɛ nye die nwo la ɔ?” Saa bɛka ye zɔhane a, ɛnee yɛnwu kɛ bɛkakyi yɛ gyimalilɛ, yemɔti yɛbua kɛ, “Yɛwɔ ɛke! Bɛzoa Yɛ!”

Yɛnva gyimalilɛ mɔɔ ɛnee yɛyɛ ye dɛba la yɛntoto fofolɛ mɔɔ yɛnyia la anwo, ɔluakɛ yɛyɛ zɔ a, ɔmmaa yɛngile mɔɔ yɛnyia la anwo anyezɔlɛ. Eza yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbanwu mediema mrenyia nee mraalɛ mɔɔ yɛhɔdo bɛ la.

Jack: Mekɛ bie, yɛ gɔnwo mɔ mɔɔ bɛkulo yɛ edwɛkɛ la bɔle mɔdenle kɛ bɛto yɛ sa nu ɔluakɛ ɛnee bɛngulo kɛ yɛkɔ moa. Noko mɔɔ yɛvile Guadeloupe la, adiema ko hakyele yɛ Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mateyu 13:38 la: “Ɛya ne a le ewiade.” Yemɔti saa bɛkakyi yɛ gyimalilɛ a, yɛkakye yɛ nwo kɛ, yɛlɛsonle wɔ ɛya ko ne ala anu ɔnva nwo ɛleka mɔɔ yɛwɔ la. Menli ne yɛɛ azɛlɛsinli ne a hyia kpalɛ a!

Saa yɛdwu azɛlɛsinli fofolɛ nu a, yɛnwu kɛ menli mɔɔ wɔ ɛkɛ ne la anye die. Yemɔti yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbazukoa bɛ. Bie a aleɛ ne bayɛ ngakyile, noko yɛdi mɔɔ bɛdi la yɛɛ yɛno mɔɔ bɛno la bie noko yɛnea boɛ ɔlua yɛ kpɔkɛdelɛ ti. Yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbaha gyimalilɛ biala mɔɔ yɛbanyia la anwo edwɛkɛ kpalɛ.

Marie-Line: Eza yɛsukoa dɔɔnwo yɛfi mediema mɔɔ wɔ ɛkɛ ne la ɛkɛ. Mekakye mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ yɛdwule French Guiana la. Ɛnee ezule ɛlɛtɔ kpalɛ, yemɔti yɛyɛle yɛ adwenle kɛ yɛkendɛ na ezule ne pe a, yɛahɔ daselɛlilɛ. Noko adiema raalɛ ko zele me kɛ, “Se yɛkɔ?” Ɔzinle me nwo na membuale kɛ, “Kɛzi?” Ɔbuale kɛ, “Fa wɔ ekyima ne na yɛva yɛ basekɛ ne yɛhɔ.” Mekɛ zɔhane a membɔle ɔ bo kɛ mesukoa kɛzi bɛfa bɛ sa ko bɛsɔ ekyima nu bɛka basekɛ la. Saa meanzukoa a, anrɛɛ menrɛhola menrɛhɔ daselɛlilɛ wɔ fɔsɛlɛ nu!

Bɛdu fane 15. Bɛlɛ ɛdulɛ nwo nzuzulɛ bie bɛmaa awie mɔ ɔ?

Marie-Line: Ɛdulɛ ɛnla aze. Ɔwɔ kɛ ɛnyia ɛleka mɔɔ ɛkɔ daselɛlilɛ ɛba a, ɛ nye balie la.

Jack: Meta mepenti yɛ sua ne anu. Saa mediema mɔɔ wɔ Bɛtɛle la nwu kɛ yɛnrɛdɛnla ɛkɛ ne yɛnrɛhyɛ a, bɛka kɛ, “Jack, mmaha ɛ nwo kɛ ɛpenti sua ne anu!”

Marie-Line ze kɛzi bɛhyehyɛ ninyɛne la kpalɛ! Ɔfa debie biala ɔwula nlɛka nu na ɔkɛlɛ nwolɛ “abialeɛ,” “suakunlu,” “egyaade” nee mɔɔ bokɛboka nwo la. Yemɔti saa yɛtu yɛkɔ sua fofolɛ nu a, ɔmmaa yɛnvɛ wɔ ninyɛne ne mɔ ɛziezielɛ nu. Ɔkɛlɛ mɔɔ wɔ ɛlɛka ko biala anu la yemɔti saa yɛkpondɛ debie a, yɛnvɛ.

Marie-Line: Ɔluakɛ yɛzukoa kɛ yɛbahyehyɛ yɛ debie biala pɛpɛɛpɛ la ati, yɛdwu ala a yɛbɔ yɛ gyima ne abo.

Kɛzi bɛyɛ ngyehyɛleɛ kpalɛ amaa bɛayɛ bɛ “ɛzonlenlɛ gyima ne kpalɛ” ɛ?​—2 Tim. 4:5.

Marie-Line: Wɔ Kenlenzile biala, yɛdie yɛ menle na yɛsiezie yɛ nwo yɛmaa ayia ne mɔ. Ɔvi Dwɛkɛ mɔɔ kɔ la, yɛkɔ daselɛlilɛ.

Jack: Yɛlɛ dɔnehwele mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛdwu nwo a, noko tɛ yemɔ a yɛfa yɛ adwenle yɛsie zo a. Yɛfa ɛzonlenlɛ gyima ne yɛdimoa yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu. Ɔvi mekɛ mɔɔ yɛbavi sua nu kɔkpula kɛ yɛbakpɔne la, yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbali awie biala mɔɔ yɛbayia ye la daselɛ.

Marie-Line: Saa yɛkɔ ɛleka bie kɛ yɛkalie yɛ nye a, meta mefa trate mesia me nwo. Ɔyɛ a menli bie mɔ ba yɛ nwo ɛkɛ ne baka kile yɛ kɛ yɛmaa bɛ yɛ mbuluku ne mɔ bie wɔ mekɛ bɔbɔ mɔɔ yɛtɛkanle yɛtɛkilele bɛ kɛ yɛle Gyihova Alasevolɛ la. Ɛhye ati, yɛnea yɛ anwoziezielɛ nee yɛ nyɛleɛ boɛ kpalɛ. Menli nwu ninyɛne ɛhye mɔ.

Jack: Eza yɛdi daselɛ ɔlua agɔnwolɛvalɛ subane mɔɔ yɛda ye ali la azo. Mesesa ngɛlata mɔɔ gua aze la, megua ewula biala lɔ na mesiezie tola mɔɔ wɔ yɛ sua nu ɛkɛ ne la anu. Yɛ kpalɛzoamra nwu ɛhye na ɔyɛ a bɛbiza kɛ, “Bɛbahola bɛanyia Baebolo bɛamaa me ɔ?”

Ɛnee bɛta bɛkɔka edwɛkɛ ne wɔ azɛlɛsinli mɔɔ te ɔ nwo la anu. Bɛkakye debie titili wɔ adendulɛ ɛhye mɔ bie anu ɔ?

Jack: Wɔ Guiana, kolaa na wɔadwu azɛlɛsinli bie mɔ anu la ɛnee wɔvɛ kpalɛ. Ɛnee ɔyɛ a yɛfa dapɛne ko yɛpɛ adenle mɔɔ zolɛ ɛnle kpalɛ mɔɔ ye tendenle le mayɛlɛ 370 anzɛɛ km 600 la. Yɛ rɛle ɛnrɛvi kenle mɔɔ yɛhɔle St. Élie mɔɔ wɔ Amazon ɛhoayelɛ ne anu la. Yɛvale kale yɛɛ ɛlɛne mɔɔ ɔlɛ minlahyinli la yɛpɛle adenle dɔnehwele dɔɔnwo. Menli dɔɔnwo mɔɔ de ɛkɛ la tu nvutuke. Ɔluakɛ bɛ nye sɔ yɛ mbuluku ne mɔ la ati, bie mɔ vale nvutuke ne bie maanle yɛ kɛ ndoboa. Aleɛ dwole la yɛyele yɛ vidio ne mɔ ko yɛhilele bɛ. Sua ne azo amra dɔɔnwo rale.

Marie-Line: Ɔtɛkyɛle biala, bɛzele Jack kɛ ɔhɔmaa Ngakyelɛlilɛ ɛdendɛlɛ ne wɔ Camopi. Kolaa na yɛadwu ɛkɛ la, yɛvale ɛlɛne mɔɔ ɔlɛ minlahyinli la yɛpɛle adenle kɛyɛ dɔnehwenle nna wɔ Azule Oyapock ne azo. Ɛnee ɔyɛ anyelielɛ kpalɛ.

Jack: Ɛleka mɔɔ azule ne se ndɛndɛ la yɛ ɛzulolɛ kpalɛ. Nɔhalɛ nu, saa ɛ nye bɔ azule ne mɔɔ ɛlɛse la azo a, ɔle kɛnlɛma kpalɛ. Ɔwɔ kɛ ahenle mɔɔ ɛlɛka ɛlɛne ne la nea boɛ kpalɛ. Noko ɛnee ɔle anwubielɛ kɛnlɛma. Ɔnva nwo kɛ ɛnee Alasevolɛ 6 pɛ a wɔ ɛkɛ la, menli kɛyɛ 50 mɔɔ Amerindiama boka nwo la a rale Ngakyelɛlilɛ ne a!

Marie-Line: Mgbavolɛ nee mbɛlɛra mɔɔ bɛkulo kɛ bɛyɛ dɔɔnwo bɛmaa Gyihova la, bahola anyia anwubielɛ ngɛnlɛma zɛhae mɔ bie. Ɔwɔ kɛ ɛfa ɛ nwo ɛto Gyihova anwo zo wɔ tɛnlabelɛ ɛhye mɔ anu, na wɔ diedi nu bamia. Yɛta yɛnwu Gyihova asa wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu.

Bɛzukoa aneɛ dɔɔnwo. Bɛlɛ aneɛ ɛzukoalɛ nwo ahyɛlɛdeɛ ɔ?

Jack: Kyɛkyɛ. Menzukoale aneɛ ɛhye mɔ ɔluakɛ ɛnee moalɛ nwo hyia wɔ ɛkɛ. Ɛnee ɔwɔ kɛ menea Ɛzinzalɛ Arane Ɛzukoalɛ ne azo wɔ Sranantongo * aneɛ nu, wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee bɛtɛmaanle me Baebolo ɛgengalɛ ɛlɛ bɔbɔ la! Membizale adiema nrenyia ko kɛzi ɔhɔle ye la. Na ɔbuale kɛ, “Ɔyɛ a yɛnde wɔ edwɛkɛ agbɔkɛ bie mɔ abo, noko ɛbɔle mɔdenle kpalɛ.” Ngakula ne mɔ boale me kpalɛ. Saa meanga edwɛkɛ bie kpalɛ a, bɛkile me kpalɛ ne, noko bɛdabɛ mɔɔ bɛnyi la ɛnyɛ zɔ. Menzukoale ninyɛne dɔɔnwo menvile ngakula ne mɔ ɛkɛ.

Marie-Line: Wɔ azɛlɛsinli ko anu, ɛnee me nee awie mɔ sukoa wɔ Felanze, Portuguese, yɛɛ Sranantongo aneɛ nu. Adiema raalɛ ko zuzule hilele me kɛ, saa mekayɛ Baebolo ezukoalɛ a, menlimoa me nee menli mɔɔ ka aneɛ ne mɔɔ mende ye kpalɛ la ezukoa kolaa na meayɛ mɔɔ meze ye kpalɛ la. Yeangyɛ, menwunle kɛ nzuzulɛ zɔhane le kpalɛ bɔkɔɔ.

Kenle ko, menlimoale me nee awie zukoale wɔ Sranantongo aneɛ nu, yɛvi ɛkɛ ne la yɛhɔle awie mɔɔ ka Portuguese la ɛkɛ. Mɔɔ membɔle debiezukoalɛ mɔɔ tɔ zo nwiɔ abo la, adiema raalɛ ne mɔɔ me nee ye lua la hanle kɛ, “Marie-Line, ɛ rɛle ɛvi ɛ nwo!” Amuanrɛɛ me nee raalɛ ne mɔɔ ka Portuguese aneɛ la ɛlɛsukoa wɔ Sranantongo aneɛ nu.

Menli mɔɔ bɛzonle bɛ ɛlɛ la anye die bɛ nwo kpalɛ. Kɛ ɔyɛle mɔɔ bɛbikyele mediema ne mɔ zɔhane ɛ?

Jack: Mrɛlɛbulɛ 11:25 ka kɛ: “Sonla mɔɔ atiakunlu le kɛnlɛma la bakpazi.” Yɛtu yɛ nwo yɛboa awie mɔ. Saa yɛlɛsiezie Belemgbunlililɛ Asalo ɛkɛ a, bie mɔ ka kɛ: “Ɛngyakyi ɛmmaa nolobɔlɛma ne ɛnyɛ.” Noko meka kɛ: “Ɛɛ, se medame noko mele nolobɔlɛnli. Yemɔti saa gyima wɔ ɛkɛ a, ɔwɔ kɛ medame noko meyɛ bie.” Ɔwɔ nu kɛ yɛ muala yɛkulo kɛ yɛnyia mekɛ yɛmaa yɛ nwo, noko yɛkakye yɛ nwo dahuu kɛ, ɔnle kɛ yɛmaa ɛhye si yɛ adenle kɛ yɛbayɛ awie mɔ boɛ.

Marie-Line: Yɛbɔ mɔdenle yɛkile mediema ne mɔ anwo anyelielɛ. Yemɔti saa bɛhyia awie mɔɔ banlea bɛ ngakula anzɛɛ bahɔva bɛ avi sukulu ara sua nu a, yɛnwu ye ndɛndɛ. Akee yɛyɛ ngyehyɛleɛ na yɛboa bɛ. Ɛhye maa yɛ nee bɛ agɔnwolɛvalɛ ne anu yɛ se kpalɛ.

Nyilalɛ boni mɔ a bɛnyia bɛvi ɛleka mɔɔ bɛhyia moalɛ dɔɔnwo mɔɔ bɛhɔzonlenle la anu a?

Jack: Yɛnyia nyilalɛ dɔɔnwo wɔ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne anu. Yɛnwu Gyihova abɔdeɛ dɔɔnwo yɛɛ kɛzi bɛgua ye ngakyile la. Ɔyɛ a yɛyia ngyegyelɛ ɛdeɛ, noko yɛlɛ anzodwolɛ ɔluakɛ ɛleka biala mɔɔ yɛwɔ la, Nyamenle menli ne boa yɛ.

Mɔɔ mele kpavolɛ la, bɛdole me efiade wɔ French Guiana ɔlua afoa biala mɔɔ mengyi kɛ Kilisienenli la ati. Meandwenle nwolɛ ɛlɛ kɛ mebazia meahɔ ɛkɛ ne kɛ edwɛkpatɛlɛvolɛ na meahɔkpɔlɔkpɔla mediema mɔɔ bɛgua bɛ efiade la. Ɛhɛe, Gyihova ɛyila yɛ kpole kpalɛ!

Marie-Line: Mɔɔ maa me nye die kpalɛ la a le kɛ mebaboa awie mɔ. Yɛ nye die kɛ yɛlɛsonle Gyihova a. Eza yemaa yɛbikye yɛ nwo kɛ agyalɛma. Ɔyɛ a, Jack biza me kɛ yɛbahola yeado yɛ sa yɛavɛlɛ agyalɛma bie mɔɔ bɛ sa nu ɛdo la yɛ nee bɛ ali aleɛ ɔ? Fane dɔɔnwo ne ala mebua kɛ, “Ɛnee melɛdwenle nwolɛ zɔ!” Ɔta ɔsi kpalɛ.

Jack: Kenlensa ye, bɛnwunle kɛ menyia prostate cancer. Marie-Line ɛngulo kɛ ɔbade edwɛkɛ ɛhye noko meha mehile ye kɛ: “Me kulovolɛ, saa aleɛ kahye na meandwazo a, ɛnee ɔkile kɛ meannyi na meawu. Noko me kunlu dwo nwo, ɔluakɛ menvale me ɛbɛlabɔlɛ menyɛle sunsum nu ninyɛne mɔɔ nvasoɛ wɔ zo la.”​—Gyn. 25:8.

Marie-Line: Gyihova ɛmaa yɛnyia nwolɛ adenle dɔɔnwo mɔɔ yɛ nye ɛnla a. Yɛvale yɛ ɛbɛlabɔlɛ kɔsɔɔti yɛyɛle ninyɛne mgbalɛ. Ɔlua anwodozo mɔɔ yɛlɛ wɔ Nyamenle anu la ati, ɛleka biala mɔɔ ye ahyehyɛdeɛ ne bazoa yɛ la, yɛbahɔ!

^ ɛden. 32 Sranantongo le aneɛ mɔɔ Nrenlenza, Dutch, Portuguese yɛɛ Africa aneɛ bie mɔ wɔ nu a. Ngɛkɛlɛ bie mɔ a vale aneɛ zɔhane rale a.