Jack na Marie-Line va tira zvin’we ka ntiro wa cikhati contlhe kusukela hi 1988. Va zvi kota khwatsi a ku ti zwananisa ni zviyimo niku va vhumela zviavelo zvo hambanahambana le Guadalupe ni le Guiana Francesa. Wontlhe a matshamu lawa ya mambiri zvezvi ma wonelela hi hofisa ya ravi ga França. A hi va maheni zviwutiso zvitsongwani Jack na Marie-Line.

Cini ci nga mu kuca a ku nghena ka ntiro wa cikhati contlhe?

Marie-Line: Ndzi kulele Guadalupe. Ndzi wa tolovela a ku chumayela a siku gontlhe na mamani, loyi a nga hi Kustumunyu wo hiseka. Ndza va randza a vanhu, hikwalaho neti ndzi nga mbheta a cikola hi 1985, ndzi no sangula a ku phayona.

Jack: Na ndza ha hi n’wanana, contlhe cikhati ndzi wa tshama ni vatiri va cikhati contlhe lava va nga randza a ku chumayela. Ndzi wa tira kota phayona go vhunisa hi cikhati ca maferiya. Kumbheleni ka vhiki, mina na mamani ni van’wani vamakabye laha bandleni hi wa famba hi movha kasi hi ya vhuna a maphayona lomu ka zvipandze zvabye. Hi wa chumayela a siku gontlhe — hi gumesa hiya praya. A masiku lawo ma wa tsakisa nguvhu!

Cikhatanyana ndzhako ka ku chadha na Marie-Line hi 1988, ndzi no pimisa lezvi: ‘Hi tlhatlhekile, makunu hikuyini hi nga mahiko zvotala ntirweni wa kuchumayela?’ Ndzi no ti patsa na Marie-Line, minawu ndzi teka wuphayona. Loku ku hundzile lembe, andzhako ka ku gondza a cikola ca maphayona, hi no yimisiwa kota maphayona yo hlawuleka. Hi nyikilwe zviavelo zvo tala zvo tsakisa le Guadalupe na hi nga se rura hiya Guiana Francesa.

A zviavelo lezvi mu nyikiwako zva cicacica nguvhu. Makunu zvini zvi mu vhunako a ku ti zwananisa ni zviyimo zva zviswa?

Marie-Line: A vamakabye va le Bheteli ya Guiana Francesa va zvi tiva lezvaku a mutsalo hi wu randzako nguvhu hi Isaya 6:8. Hikwalaho, loku va hi fonela va tolovela a ku ranga hi ku hi hlakanisa vaku: “Ma wu alakanya a mutsalo lowu mu wu randzako nguvhu?” Hi tekela ku zvi tiva lezvaku hi lava ku nyikiwa a ciavelo ciswa. Niku hi va hlamula hiku: “Hi hina lava! Ruma hina”!

Hi ti wonela a ku fananisa a ciavelo leci hi nga hi naco kale ni leci ca ciswa hakuva a ku maha lezvo zvi wo to hi vhalela a ku tsaka hi ciavelo ciswa leci hi  nga naco. Hi tlhela hi ti karatela a ku maha wunghana ni vamakabye ka ciavelo leci ca ciswa.

Jack: Kusanguleni, a vamakabye vo kari va no zama a ku hi mbheta ntamu kasi hi nga ruri hakuva va wa lava ku hi tshama kusuhani navo. Kanilezvi a cikhati leci hi nga suka le Guadalupe, a makabye wo kari i no hi alakanyisa a magezu ya Jesu ma nga ka Matewu 13:38 yaku: “A simu i tiko.” Hikwalaho, a cikhati hi cicako a zviavelo, hi ti alakanyisa lezvaku ha ha simama hi tira kwalomu ka simu galegi ga gin’we hambu loku hova kwihi. A ca lisima nguvhu vanhu ni cipandze leci hi tirako kona!

A cikhati hi chikelako ka cipandze ca ciswa, hi wona lezvaku a van’wani va zvi kota a ku hanya ka cipandze leco na va tsakile. Hikwalaho, hinawu hi zama a ku hanyisa lezvi a vanhu va lomo va hanyisako zvona. A zvakuga zva kona zvi ngava zvo hambana ni lezvi hi zvi toloveleko, kanilezvi higa zvalezvi va gako, hinwa zvalezvi va nwako, ntsena ho ti wonela ka lihanyo. Hi ti karatela a ku wulawula hi zva zvi nene xungetano hi zviavelo zvontlhe hi nyikwako.

Marie-Line: Hi tlhela hi gondza zvotala ka vamakabye lavo. Ndzi alakanya a zvilo zvo kari zvi nga humelela cikhatanyana a ndzhako ka loku hi chikele le Guiana Francesa. Ka siku go kari ku wana nguvhu vhula, hikwalaho hi no alakanya lezvaku hi wa ta rindzela kala a vhula yi nyima hi kona hi nga wa ta famba kuchumayeleni. Kanilezvi a makabye wokari wa cisati i no ndzi wutisa ku: “Hi nga famba?” Ndzi no hlamala, ndzi mu wutisa ku: “Hi fambisa kuyini?” Aku: “Teka a guarda-chuva wa wena hi ta famba hi mibhasikeni.” Hikwalaho, ndzi no gondza a ku fambisa a bhasikeni na ndzi khomile a guarda-chuva. Ndzi wa nga zvi tivi, ndzi wa nga se tshuka ndzi chumayela na kuna vhula!

Mu rurile a cipimo ca 15 wa makhati. Mu na ni mawonela yo kari ma nga vhunako van’wani xungetano hi ku rura?

Marie-Line: A ku rura zvi ngava cikarato. Hambulezvo, a ca lisima ku kuma a wutshamu u to tizwa na u hi kaya loku u wuya hi kuchumayeleni.

Jack: Ndzi tolovela a ku pendisa lomu cikari ka yindlu ya hina ya yiswa. A vamakabye va ravi, hi ku tiva lezvaku kuzvilava hi wa nga ta tshama hi cikhati co leha, ka zvikhati zvin’wani va wa ndzi byela lezvi: “Jack, u ngazi u penda a yindlu!”

A sati wa mina i zvi tiva khwatsi a ku rumarela zvilo! I chetela zvontlhe lomu ka makaxa a gumesa a tsala hi cikombiso aku: “lezvi zva lomu cipetsweni”, “lezvi zva lomu kwartwini”, “lezvi zva lomu kozinyeni”, ni zvin’wani. Hikwalaho a cikhati hi chikelako ka ciavelo ciswa, zva hi olova a ku veka a kaxa ni kaxa ka wutshamu ga gona. I tlhela a tsala lista ya zvilo zvi nga ka  kaxa gin’we ni gin’wani. Hikwalaho hi tekela a ku kuma lezvi hi zvi lavako.

Marie-Line: Kota lezvi hi nga gondza a ku zvi rumarela khwatsi a zvilo zva hina, ha zvi kota a ku tekela kuya kuchumayeleni na ha ha chikela.

Mu mahisa kuyini a progarama ya n’wina kasi mu ‘maha ntiro wa n’wina hi kumbhelela’? — 2 Tim. 4:5.

Marie-Line: Hi Muvhulo, ho humula hi tlhela hi longisela a mitlhangano. Kusukela hi Wazibili hi ya ntirweni wa kuchumayela.

Jack: Hambu lezvi hi nga ni ntsengo wa tihora hi faneleko ku tira, a hi veki a kupima ka lezvo. A kuchumayela i nchumu wa lisima nguvhu ka hina. Kusukela ka cikhati leci hi humako laha kaya kala loku hi wuya, hi ti karatela a ku bhula ni vontlhe hi kumanako navo.

Marie-Line: Hi cikombiso, loku famba hi hlakana contlhe cikhati ndzi teka a zviphephana. A vokari va hi tshinelela va hi kombela mabhuku hambu loku ku hi ku hi wa nga se tshuka hi va byela lezvaku hi Vakustumunyu va Jehovha. Hi cigelo leco, hi ti karatela ku boha ni ku maha zvilo hi ndlela ya yi nene. A vanhu va zvi wona lezvo.

Jack: Ha nyika a wukustumunyu kambe ka vaakelani va hina hi ku va mahela zva zvi nene. Ndzi rolela a maphepha lahasi, ndzi suselela chaka ndzi tlhela ndzi kokela byanyi. A vaakelani va hina va zvi wona niku ka zvikhati zvin’wani va ndzi wutisa ku: “A wu na Bhibhiliya u ndzi nyika ke?”

Ka zvikhati zvo tala mu chumayele ka zvipandze zva le kule. Ku na ni nchumu wo kari wo tsakisa mu wu alakanyako?

Jack: Le Guiana zva karata a ku chikela ka matshamu yo kari. Hi wa famba a 600 wa tikilometro hi vhiki lomu ka maruwa ya ko kala ma nga fambeki. A lipfhumba la hina la kuya ka cidhoropana ca Saint-Élie le khwatini ga Amazônia hi nga ta tshuka hi li rivala. Hi mbhetile a tihora to tala na hi famba hi movha ni ngalava. A kutala ka vanhu lava va nga tshama seyo va wa kela ouro. Kasi va kombisa kubonga hi mabhuku lawa hi nga va nyika, a vokari va no hi nyika ouro kota munyikelo! Niku ni gambo ga kona hi no va komba a yin’we ya tivhidhyu ta hina ti humesilweko hi hlengeletano. A vanhu vo tala va cipandze leco va yi wonile.

Marie-Line: Zvezvanyana, Jack i no kombeliwa a ku ya veka a kanelo ya Cialakanyiso le Camopi. Kasi hi chikela seyo, hi no mbheta a mune wa tihora na hi famba hi ngalava ya motori hi congo wa Oiapoque. Zvi tsakisile nguvhu.

Jack: Lomu a mati ya congo ma nga hi matsongwani ma wa koka nguvhu niku ma wa hi ni mhango. Ndzi nga wula lezvaku zvi wa hlamalisa nguvhu a ku wona a mati lawo. A mufambisi wa ngalava i wa fanele a ku zvi tiva khwatsi lezvi a nga maha. Kanilezvi zvi tsakisile nguvhu. Hambu lezvi ka ku ka wutshamu lego a kova ni 6 wa Vakustumunyu basi, a vanhu va kwalomu 50 wa vona va nota va ta wona a Cialakanyiso, a ku patsa ni va Ameríndios!

Marie-Line: A matshango yo tsakisa ya ku fana ni lawa ma rindzelwa a ku kumiwa hi vaswa lava va lavako a ku mu mahela a zvotala Jehovha. Ka zviyimo lezvi, zvi lava ku u tsumba Jehovha niku a kukholwa ka wena ku ta tiyisiwa. Contlhe cikhati ha zvi wona lezvi Jehovha a hi vhunisako zvona.

Mu gondzile a ku wulawula a tirimi to tala. Zvi mu olovele a ku gondza a tirimi leto?

Jack: Ne ni kutsongwani. Ndzi gondzile a tirimi leto hakuva zvi wo boha. Zvi lavile ku ndzi fambisa a Cigondzo ca Murindzeli hi ciSranantongo * ne na ndzi nga se veka a kanelo ya ku lera ka Bhibhiliya! Ndzi no wutisa a makabye lezvaku va zvi zwisisile ke. A makabye aku: “Ka zvikhati zvin’wani hi wa nga zvi zwisisi kanilezvi zvi tsakisile nguvhu.” A vanana va ndzi vhunile nguvhu. Loku ndzi phazama va wa ndzi byela kuveni a vanhu va hombe va wa nga wuli nchumu. Ndzi gondzile zvotala ka vanana lavo.

Marie-Line: Ka cipandze co kari ndzi wa hi ni zvigondzo ndzi nga fambisa hi ciFrancês, ciPutukezi ni ciSranantongo. A makabye wo kari i no ndzi nyika a mawonela ya ku ndzi sangula hi ku fambisa a zvigondzo lezvi ndzi nga kala ndzi nga li koti a lirimi labye ndzi gumesa hi lezvi ndzi li kotako khwatsi. Ndzi tekele ku zvi zwisisa lezvaku gi wa hi wusungukati ga wutlhari.

Ka siku go kari, ndzi sangulile hi ku fambisa cigondzo hi ciSranantongo ndzi gumesa hi leci ca ciPutukezi. A cikhati ndzi nga sangula a cigondzo leci ca  wumbiri, a makabye loyi ndzi nga hi naye i te: “Marie-Line, zvo khwatsi ku na ni cikarato!” Ndzi no pola lezvaku ndzi wo wulawula ni wasati wa le Brazil hi ciSranantongo wutshan’wini ga ku wulawula naye hi ciPutukezi!

Ma randziwa nguvhu hi lava mu va tirelako. Mu zvi mahisa kuyini kasi muva ni wunghana ga gi nene ni vamakabye?

Jack: Mavingu 11:25 i wula lezvi: “A muhefemulo wa wuhana wu ta kuluka.” A hi kanakani ku ti nyika cikhati ca ku tshama ni van’wani hi va tirela. Mhakeni ya ku hlayisa a Salawu ya Mufumo, a vamakabye van’wani va ndzi byela lezvi: “Tsika a vahuweleli va maha a ntiro lowu.” Kanilezvi ndzi va hlamula lezvi: “Phelasi minawu ndzi muhuweleli. Hikwalaho loku ku hi ni ntiro wu lavako ku mahiwa, ndzi lava ku mahawu.” Hambu lezvi ka ku hi lava cikhati ca ku ti mahela zva hina, hi tolovela a ku alakanya lezvaku lezvo a zvi faneli ku hi vhalela a ku mahela van’wani zva zvi nene.

Marie-Line: Hi ti karatela a ku kombisa ku khatala hi makabye mun’we ni mun’wani. Hi ndlela leyo, ha zvi tiva loku va lava munhu wa ku va vhuna ku wonelela a vanana kutani wa ku ya va teka le cikoleni. Hi maha khwatsi a makungo ya hina kasi hi zvi kota ku va vhuna. Hi ndlela leyo, hi wumba a wunghana ga hombe ni van’wani, hi tshama na hi longile ku va vhuna.

Makatekwa muni mu ma kumako hi ku tira lomu ku nga ni cilaveko ca hombe?

Jack: A ntiro wa cikhati contlhe wu hi nyika makatekwa yo tala. A kutala ka zvikhati hi tshama kusuhani ni ntumbuluko, hi wona a ku hambanahambana ka zvivangwa. Hambu lezvi hi kumanako ni zvikarato, hi na ni kurula ka maalakanyo hakuva ha zvi tiva lezvaku a vanhu va Nungungulu va hi seketela ni kwihi hi nga kona.

Na ndza ha hi muswa, ndzi vhalelwe le Guiana Francesa hi ku ala a ku maha musochwa. A ndzi tshukangi ndzi ehleketa lezvaku ka siku go kari ndzi wa ta tlhela ka tiko lego ndzi ya tira kota murumiwa, ndzi tlhela ndzi vhumelelwa a ku vhuxela a zvibochwa lomu paxweni ndzi zvi chumayela. Hakunene, Jehovha wa hana ni makatekwa yakwe!

Marie-Line: Leci ci ndzi tsakisako nguvhu ku ti nyikela kasi ndzi vhuna van’wani. Ha tsaka hi ku tirela Jehovha. Zvi tlhela zvi vhuna ku mina ni nuna wa mina hiva vanghana va hombe. Ka zvikhati zvo kari, Jack i ndzi wutisa lezvaku hi nga ramba a ngango wu lavako ku tiyisiwa kasi hi taga navo. A kutala ka zvikhati, ndzi hlamula ndziku: “Hi zvalezvi minawu ndzi nga zvi ehleketa!” Lezvo zvi humelela a makhati yo tala.

Jack: Zvezvanyana ndzi no khon’wa a kankro laha ka próstata. Hambu lezvi ka ku Marie-Line a zvi mu tsakisi a ku ndzizwa na ndzi wula, ndza mu byela ndziku: “Murandziwa, loku ndzofa mandziko, ndzi wa nga tafa na ndzi hi laha ka ‘tanga ya yi nene’. Hambulezvo ndzi wa tafa na ndzi tsakile hi ku tiva lezvaku a wutomi ga mina gi tele hi zvilo zva moya niku lezvo zvi ndzi maha ndzi tsaka.” — Gen. 25:8.

Marie-Line: Jehovha i hi nyika a zviavelo zvaku ne hi wa nga lori a ku tshuka hi zvi kuma. Niku i hi vhumelela a ku maha a zvilo zva ku hi wa nga zvi alakanyeli. A wutomi ga hina gi tele hi zvilo zva zvi nene. Hiya ni kwihi laha a hlengeletano ya Jehovha yi hi rumako lezvaku hiya kona hakuva contlhe cikhati hi tsumba lezvaku Jehovha i tava na hina.