Skip to content

Skip to table of contents

NONGU YI LUZINGU

“Befu Kaba, Wutu Filanu!”

“Befu Kaba, Wutu Filanu!”

NGIE wunyindulanga kukuenda ku kibuangu voti ku tsi yinkaka yidi beni tsatu yi minsamuni? Boti mawu mayindu madi yaku, buna wunkuiza baka ndandu yiwombo mu nongo yi luzingu ki yaya Bergame ayi nkazi’andi.

Yaya Jack Bergame ayi nkazi’andi Marie-Line badi mu kisalu ki kusamuna thangu ka thangu tona mu mvu 1988. Bawu bazabikini beni mu kuba ntungulu wumboti mu kukikinina kiosokua kiyeku ayi yosokua khonzu ba kuba fila. Bawu bakikinina biyeku biwombo ku divula di Guadeloupe ayi Guiana Francesa. Mavula amomo, bubu madi mu thuadusulu yi Filiali yidi ku France. Buabu, bika tuvana ya Jack ayi nkazi’andi Marie-Line mua biuvu.

Mbi bi muvanga kubaka makani ma kukota mu kisalu ki thangu ka thangu?

Marie-Line: Mu bulezi buami ku Guadeloupe, minu yiba basikanga beni mu kisalu ki kusamuna na ngudi’ami. Nandi wuba Mbangi yi Yave yi kifuza. Minu yinzolanga beni batu, diawu bo yimanisa kikola mu mvu 1985, minu yikivana muingi yiba ntuami ntuala.

Jack: Bo yiba mua ditoko, minu yiba kangalanga beni na zikhomba baba mu kisalu ki kusamuna thangu ka thangu. Minu yiba kifu ki kuba nsadisi wu mintuami ntuala bo yiba banga mu phundulu yi kikola. Ayi zikhumbu zinkaka ku tsuka sabala, yiba kuendanga na zikhomba beni kue samuna mu bibuangu bi kinanu. Befu tuaba samunanga kilumbu kioso ayi ku tsuka kilumbu, tuaba kuendanga kuvuvisa mu ndeku ḿbu. Bukiedika, yiba thangu yi mayangi!

Bo yikuela Marie-Line mu mvu 1988, mua thangu to yivioka, miveka yitona kuyindula, ‛Tuisi ko ni kiuma kilenda ku tutula nkaku muingi tubuela kukivana mu kisalu ki Yave!’ Diawu yibakila makani ma kuba ntuami ntuala buka nkazi’ami Marie-Line. Bo vavioka mvu wumueka, ba tutumisa mu kikola ki mintuami ntuala ayi bo tumanisa, ba tufila mu kisalu ki mintuami ntuala mifilu. Befu tuyangalala beni kutambula biyeku biwombo ku divula di Guadeloupe ava ba tufila ku divula di Guiana Francesa.

Buviokila thangu ba muvingisa zikhumbu ziwombo biyeku. Mbi bi musadisa kufika kolama mu biyeku ayi bibuangu bimona? 

Marie-Line: Zikhomba ku Beteli yi Guiana Francesa bazaba ti lutangu lu Kibibila tunluta zolanga, luidi lu Yesaya 6:8. Diawu mu thangu bawu baba tutelanga muingi kutu zabikisa kiyeku kitu kimona, mu kusakana bawu baba tukuvulanga, “Benu lukhidi tebuka moyo matangu minu ma Kibibila lunluta zolanga?” Befu tuba zabanga ti batidi kutu fila ku kibuangu kinkaka, diawu tuba tambudilanga “Befu kaba! Wutu filanu!”

Diambu tuba khambu vanganga didi, kudedikisa kiyeku kitu kikhulu ayi kimona. Tuzaba ti kuvanga mawu, kulenda vanga tubika vana luvalu voti tubika kuangalala mu biuma bidi yitu. Mvandi tuntombanga fika zaba buboti zikhomba zioso.

Jack: Vaba bakundi khumbu zinkaka baba kutu kambanga tubika kikana kukuenda khonzo yinkaka. Vayi mu thangu tubotuka ku Guadeloupe, khomba mueka wuthebula moyo mambu Yesu katuba mu Matai 13:38: “Nza yimvimba, yawu tsola.” Diawu mu thangu baba tuvingisanga kiyeku mu kukuenda kibuangu kinkaka, befu tuaba tebukanga moyo ti kosokua kuma voti tsi ba tufila, bobuawu tuidi mu tsola Yesu katubila tufueti samunina. Kuidi befu diambu diluta ba nkinza didi, kuzaba kibuangu tunkuenda samunina ayi kudengana kuna batu tufueti longa!

Mu thangu tumvitilanga va kibuangu kimona, befu tummonanga ti batu banzingilanga vana, badi mu kuzingila mu mayangi ayi befu mvitu tumvanganga mangolo ma kuzingila mu phila bawu banzingilanga. Dedi, tumvanganga mangolo ma kudia ayi kunua biobiawu bawu bandianga, vayi mu kuba keba keba mu matedi buvinya buitu. Ayi tumvanganga mangolo ma kuluta tubila lusakumunu tumbakanga mu kisalu kitu.

Marie-Line: Mambu mawombo tunlongukanga kuidi zikhomba tundenganga va kibuangu kimona babe tufila. Yintebuka moyo bo tuvitila ku Guiana Francesa, kilumbu kinkaka kutona kunoka meni meni mvula yingolo. Befu tuba bakubama muingi kue samuna, vayi bo kuaba noka mvula, tuyindula ti tufueti vingila nate mvula yinkuiza mana. Vayi khomba mueka yinkieto wuviokila vana ayi wutuyuvula, “buidi muisi nkuenda ko kue samuna?” Vayi minu yintambudila mu kukuituka, “Buidi?” Nandi wukhamba, “Bonga kivevu kiaku, ayi tuenkuendila mu mimvelo.” Yawu thangu yilonguka kudiatisa mvelo ayi momu thangu beni kusimba kivevu. Buboti yivanga kulonguka, khanu yabasa longanga ko mu thangu yi mvula!

Ba muvingisa 15 di zikhumbu kibuangu ki kusamunina. Mulenda tukamba mua mambu maba musadisanga fika kubama bo munkuenda kibuangu kinkaka?

Marie-Line: Bukiedika ti didi diambu diphasi. Vayi nkinza beni kheti buawu kuludika nzo yimona tunkuiza kala muingi kiba kibuangu kimboti ki kuvundila bo tumfumina mu kisalu ki kusamuna.

Jack: Minu yidi beni kifu ki fika tulanga ndimba yimona mu nzo. Diawu zikhomba ku Beteli ba kuzaba ti tuisi nkuiza kala ko va kibuangu ba tufididi bilumbu biwombo, bawu baba kukhambanga, “Jack, bika kuaku fika tula ndimba yimona mu nzo!”

Marie-Line nkazi’ami wumana pisuka mu kukubika biuma bitu! Nandi wunsonikanga mu nkanda biuma bioso tunnata ayi wuntulanga biawu mu zikasu ziviakana, vadi kasu yidi to biuma “bi kikuku,” yinkaka “bi kivinga,” yinkaka “bi kikoso,” ayi tutanga tulembu. Mawu ma tusadisanga beni kufika tula kadika kiuma va kibuangu kiandi mu nzo yimona tuidi mu kuzingila.

Marie-Line: Bo tumana kolama kutula kadika kiuma va kibuangu kiandi, ma tusadisanga fika kolama ayi fika tona kisalu kitu.

Buidi benu munkabudilanga thangu’inu muingi mutatamana kavanga kisalu kinu mu mayangi?—2 Timoteo 4:5.

Marie-Line: Mu kadika Kikunda, befu tumvundanga ayi tunkubikanga zikhutukunu zioso tuidi mu sabala beni. Vayi tona mu Kimuadi nate ki Lumingu befu tumbasikanga mu kisalu ki kusamuna.

Jack: Kheti tuidi thalu yi bilokula tufueti dukisa kadika ngonda, vayi befu tutsikikanga ko mayindu mitu mu mawu. Kibila tuzebi ti diambu dilutidi nkinza mu luzingu luitu didi, kusamuna zitsangu zimbote. Befu tuntonanga kulonga batu tundengana tona kuandi va muelo wu nzo’itu, nate mutu wutsuka tunkuiza dengana ava kukota ku nzo va masika. Befu tunlonganga batu boso tundengana.

Marie-Line: Bo tunkuendanga mu ndeku ḿbu ove vosokua vama muingi kuvuvisa ayi kuviokisa thangu, minu yinnatanga mua bilongulu bi Kibibila muingi kuvana kimbangi. Ayi zikhumbu ziwombo, batu baveka kuawu bankuizanga muingi kudinda bilongulu, kheti mukhambu kuba zabikisa ti befu tuidi Zimbangi zi Yave. Kiawu kibila befu tumbelanga beni keba keba mu phila tumvuatila, mambu tunkoluka ayi zikhadulu tummonisa, muingi batu babika tubila bubi kisalu kitu.

Jack: Befu mvitu tumvananga kimbangi mu phila yinkaka, mu kuvangila batu badi yitu va nsengi mambu mamboti. Yinkombulanga meza madi mu zinzo zi batu badi yitu bafikama ayi yimbotulanga minkanda mo mumviokilanga batu, bosi yinkongulanga tsodo yoso ayi yinkuenda lozanga yawu ku kinanu. Bo yimvanganga mawu, zikhumbu zinkaka batu baveka ba kuthelanga ayi ba kukhuvulanga, “Ngie wisi ko Kibibila kinkaka ku nzo’aku muingi wuphana?”

Mu zikhumbu zioso muma kuendilanga mu bibuangu bi kinanu, vadi khumbu mukhambu zimbakananga?

Jack: Ku divula di Guiana, bibuangu binkaka phasi beni bidi muingi kutuka. Zikhumbu zinkaka tuba viokisanga sabala yimvimba mu kudiata kuvioka(600 di kilometele) mu zinzila zi mabulu. Yizimbakananga ko kilumbu kinkaka tuyenda ku buala bumueka buidi va khati nsitu wu Amazonia, bantanguninanga Saint Élie. Muingi tutuka kuna, tudiata bilokula biwombo mu dikalu didi beni mangolo muingi tubika kandana mu nzila. Batu bankalanga kuna banluta vanganga kisalu ki kusika ayi kutomba wola. Bo tuba kabila bilongulu, zikhumbu zinkaka baba tuvananga mua mamanya ma wola, banga phila yi kubuedila mioko kisalu ki kusamuna! Va builu bo tumonisa video yitedi kisalu kitu, bawombo bayiza tala yawu.

Marie-Line: Mua thangu kuandi yiviokizi kumbusa, bafila nnuni’ami Jack muingi kavanga dilongi di Mbambukulu moyo Lufua lu Yesu ku buala bumueka bantedilanga Camopi. Muingi tuvitila kuna, befu tudiatila mu mua dikumbi bilokula binna mu muila wunkumbanga beni thinu bantedilanga Oyapock. Minu yizimbakananga ko kilumbu beni!

Jack: Ku khonzo mongo muila beni, kuawu nlangu wunluta kumbanga beni thinu, tumuena ti mua dikumbi beni ma dibalumuka mu kumona phila nlangu waba kuizila mu mangolo, vayi kheti bobo befu tuaba tatamana kutombuka. Bukiedika ti tuba beni boma, angi tuyangalala beni, kibila kheti tuba to Zimbangi zi Yave zi Sambanu, vayi mu lukutukunu beni, tuyamba kuvioka 50 di batu ba mimvila miviakana ayi bawombo mu bawu badinda muingi tubue vutuka kuna!

Marie-Line: Matoko matidi kumona mayangi ma phila ayoyi, balenda vanga mawu mu kubuela kukivanga mu kisalu ki Yave. Vayi bafueti ba lufiatu luwombo mu Yave mu thangu bammona mambu maphasi mu luzingu luawu. Bo bankindama mu mambu beni, buawu kiminu kiawu kinluta ba kikinda. Ayi khumbu ziwombo tummonanga bivisa mu phila Yave katu sadisilanga.

Benu muidi tsuakulu yi fika longuka zimbembu ziwombo, kiawu kidi kimbutu voti buidi?

Jack: Ndamba. Mu kibila ki tsatu, buawu kuandi yilongukila ziawu. Vasa ba ko diambu dinkaka di kuvanga, vaba tombulu minu veka kutuadisa ndongukulu yi Kibanga ki Nsungi mu mbembu Sranantongo * ava kuvanga matangu ma Kibibila mu mbembu beni! Kutsuka bo yiyuvula kuidi khomba mueka boti bavisa kuawu mambu yiba tuba, nandi wukhamba “Mankaka tuisa visa ko buboti, vayi ngie be nunga.” Bana ba bilezi bawu baba lutanga kutsadisa. Minu kuvanga nzimbala, bawu baba kundonganga phila yisulama yi kukolukila, vayi bakhulutu ndamba.

Marie-Line: Va kizunga kimueka, minu yiba minlonguki miaba kolukanga Kifalasa, bankaka Kiphutu ayi bankaka Sranantongo. Khomba mueka yinkieto wukhamba: “Tala, buboti kutoninanga kuidi minlonguki bankolukanga membo yilutidi phasi, bosi kusukisina bo bankolukanga mbembu ngie zebi bumboti.” Vasa vioka ko thangu yiwombo muingi kuvisa kibila mbi kakhambila mawu!

Kilumbu kimueka, minu yiba makani ma kuvana ndongukulu yi Kibibila kuidi batu buadi, wutheti wunkolukanga Sranantongo ayi wumuadi Kiphutu. Bo yitona kulonga nlonguki wumuadi, khomba yinkieto wubasika yama wundiuvula, “A ya Marie-Line, yawu kuandi mbembu nandi kankolukanga?” Bosi yitebuka moyo ti nlonguki beni Kiphutu kaba kolukanga, vayi minu mu mbembu Sranantongo yiba kunlongila!

Zikhomba ba muzolanga beni mu bibuangu bioso benu luviokila. Buidi munnunginanga kuvanga kikundi kikiedika na zikhomba?

Jack: Zingana 11:25 yintuba: “Mutu widi koko kuzibuka, wunluta bue bakanga.” Befu tunzolanga kukala na zikhomba ayi kuvanga mambu malenda basadisa. Bo baveni ndubu muingi kudiodisa Nzo Kintinu, zikhumbu zinkaka zikhomba ba kukhambanga: “Bika minsamuni minkaka bavanga kisalu beni.” Vayi minu yiba vutudilanga: “Bukiedika, minu mvami yidi nsamuni. Boti kuidi kisalu, buna minu mvami yifueti ba kuna.” Kheti tumbotulanga thangu muingi kukala va befu veka, vayi tubikanga ko mawu ma tutula nkaku mu kuba va kimueka na zikhomba ayi kuba vangila mambu mamboti.

Marie-Line: Befu tumvanganga mangolo muingi kumonisa luzolo kuidi zikhomba zioso. Dedi zikhumbu zinkaka, boti tuidi mua thangu, tunsialanga na bana ba zikhomba ku nzo’itu ayi tunkuendanga muingi kuba bika ayi kuba landa mu nzo nkanda. Mu bukhufi yilenda tuba ti kubanga bakubama mu kuba sadisa bo bantomba lusalusu, mawu mamvanganga tuba kikundi kimboti na zikhomba.

Lusakumunu mbi mutambula mu kusadila kuidi tsatu?

Jack: Kisalu ki thangu ka thangu kitubuelanga mayangi mu luzingu. Mu bibuangu tuma sadila, tumbakanga luaku lu kumona kitoko kidi mu biuma Yave kavanga. Kheti khumbu zinkaka tumviokilanga mu mambu maphasi, vayi mayindu mitu madi nsika kibila tuzebi ti vosokua vama tuidi, Yave wunkuiza tusadisa mu nzila kimvuka kiandi.

Bo yiba ditoko, minu bakhotisa mu buloku ku Guiana Francesa mu kibila ki kiminu kiama ayi mu kukhambu kota mu mambu ma nza. Ayi mu thangu beni, yibasa yindulanga ko ti minu yala vutuka akuku mu kisalu ki Misioni ayi kubaka nsua wu mintinu muingi kue longa badi mu buloku. Bukiedika, Yave zebi kusakumuna bo kamvana lusakumunu kuidi mutu!

Marie-Line: Kusadisa bankaka, diawu diambu dinluta kuphananga mayangi. Tuididi beni mayangi, kibila tuidi mu kisalu ki Yave. Mawu mvandi mambuela kindisanga kithuadi kitu va dikuela. Zikhumbu zinkaka tunyindulanga buka va kimueka. Mu thangu nnuni’ami Jack ka kukhamba ti dikanda di ya kingandi nkadu kiunda badi, buboti tuba tumisa ayi kudia yawu va kimueka, minu yimmonanga ti momawu mayindu ma beba yami, mawu mvandi ka beba. Ma kumonika, minu yinkambanga mawu nnuni’ama zikhumbu zinkaka.

Jack: Mu bilumbu biviokidi, babakudi ti Cancer yi prostate yidi yama. Kheti nkazi’ama Marie-Line katianga ko kukuwa mawu, vayi minu yi kunkambanga: “A kiluzolo, kheti yifuidi kuami bubu, yizebi ti yisa fuila ko mu kibila ki bununu.’ Vayi yinkuiza fua mu mayangi, kibila yizebi ti luzingu luami loso yima viokisila luawu mu kisalu ki Yave, mu mambu malutidi nkinza, mambu ma kiphevi!”— Ngenesi 25:8.

Marie-Line: Bukiedika, Yave wutuzibudila mielo muingi kuvanga mawombo befu veka tukhambu ta mana ti tulenda vanga. Tuma viokisa bilumbu bi mayangi mawombo. Befu tutula lufiatu luitu loso mu Nzambi, ayi mu thangu kimvuka kiandi kiaba tudindanga kukuenda kiosokua kibuangu, diambu to tuba tubanga, “Befu Kaba, Wutu Filanu!”

^ Lut. 32 Sranantongo yidi mbembu bafonda kuidi mimvika ayi mbembu beni yidi bikuma bi Kingelesu, Holandês, Kiphutu ayi zimbembo zinkaka bankolukanga ku Africa.