1. Gbedide tangan tẹwẹ Jesu na devi etọn lẹ? (Pọ́n yẹdide he to wepa ji.)

TO OZÁN he jẹnukọnna okú etọn mẹ, Jesu na gbedide tangan de devi etọn lẹ. E dọna yé dọmọ: “Kẹdẹdile yẹn ko yiwanna mì do, . . . mìlọsu ni yiwanna ode awetọ.” E sọ yidogọ dọmọ: “Gbọn ehe dali wẹ mẹlẹpo na yọnẹn dọ devi ṣie lẹ wẹ mì yin—eyin mì tindo owanyi to mìde ṣẹnṣẹn.”—Joh. 13:34, 35.

2. Naegbọn e do yin nujọnu nado nọ do owanyi hia ode awetọ?

² Jesu dọ dọ gbẹtọ lẹ na doayi mẹhe yin devi nugbo emitọn lẹ go gblegede, eyin yé nọ do owanyi he emi tindo na yé nkọ hia. Nuhe e dọ yin nugbo to owhe kanweko tintan whenu, podọ to egbehe ga. Lehe e yin nujọnu do sọ dọ mí ni duto avùnnukundiọsọmẹnu lẹpo ji bo nọ do owanyi hia ode awetọ!

3. Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ?

³ Na gbẹtọvi lẹ yin mapenọ wutu, e nọ vẹawuna mí nado nọ do owanyi sisosiso hia ode awetọ. Etomọṣo, mí dona dovivẹnu nado hodo apajlẹ Klisti tọn. To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna lehe owanyi nọ gọalọna mí nado nọ dín jijọho, ma nado nọ homẹnukuntapọn podọ nado nọ hẹjómẹ do. Dile a to dogbapọnna hosọ ehe, kanse dewe dọ: ‘Etẹwẹ n’sọgan plọn sọn apajlẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu delẹ po tọn mẹ, he zindonukọn nado to owanyi dohia ode awetọ mahopọnna avùnnukundiọsọmẹnu lẹ?’

4. Sọgbe hẹ Matiu 5:23, 24, naegbọn mí dona dín jijọho hẹ mẹmẹsunnu mítọn de he tindo nude sọta mí?

⁴ Jesu plọn mí dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ dín jijọho hẹ mẹmẹsunnu  mítọn de he tindo nude sọta mí. (Hia Matiu 5:23, 24.) E zinnudeji dọ mí dona hẹn haṣinṣan dagbe de go hẹ mẹdevo lẹ eyin mí jlo na hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn. E nọ vivi na Jehovah eyin mí wà nuhe go mí pé lẹpo nado dín jijọho hẹ mẹmẹsunnu mítọn lẹ. Ewọ ma na kẹalọyi sinsẹ̀n-bibasi mítọn eyin mí nọ hẹnmẹdohomẹ, bosọ nọ gbẹ́ etlẹ yin nado tẹnpọn bo dín jijọho.—1 Joh. 4:20.

5. Etẹwẹ hẹn ẹn vẹawuna mẹmẹsunnu de nado dín jijọho?

⁵ Mí sọgan nọ mọdọ e vẹawu nado dín jijọho. Etẹwutu? Lẹnnupọndo nuhe jọ do Mark * go ji. E vẹna ẹn taun to whenue mẹmẹsunnu de mọhodọdego, bo dọ ohó etọn ylankan na mẹdevo lẹ to agun lọ mẹ. Nawẹ Mark yinuwa gbọn? E flin dọmọ: “N’ma duto dee ji bo wadán do mẹmẹsunnu lọ ji.” Amọ́, to godo mẹ, nuhe Mark wà wá vẹna ẹn, bọ e tẹnpọn nado vẹvẹna mẹmẹsunnu lọ bo dín jijọho. Ṣigba, mẹmẹsunnu lọ ma jlo na sè vẹ̀. To tintan whenu, Mark dọna ede dọ, ‘Etẹ sin tukla jẹ n’ka te, to whenuena e yindọ mẹlọ ma jlo na johodo?’ Amọ́, nugopọntọ lẹdo tọn na ẹn tuli ma nado hònúpla. Etẹwẹ Mark wà?

6. (a) Nawẹ Mark doafọna jijọho gbọn? (b) Nawẹ Mark yí nuhe Kolosinu lẹ 3:13, 14 dọ do yizan mẹ gbọn?

⁶ Whenue Mark lẹnnupọndo pọndohlan etọn ji, e mọdọ, whiwhẹ whèdo emi, bọ emi nọ jlo na jla dodonọ. E yigbe dọ emi dona diọ pọndohlan emitọn. (Kol. 3:8, 9, 12) E yí whiwhẹ do dọnsẹpọ mẹmẹsunnu lọ whladopo dogọ bo vẹvẹna ẹn. Mark sọ do wekanhlanmẹ lẹ hlan mẹmẹsunnu lọ bo dohia ẹ dọ nuṣiwa emitọn vẹna emi taun, podọ emi jlo vẹkuvẹku dọ haṣinṣan yetọn ni gọjẹ lehe e te dai. Mark tlẹ do nunina kleunkleun he e lẹndọ mẹmẹsunnu lọ na yiwanna lẹ hlan ẹn. E blawu dọ mẹmẹsunnu lọ gbẹ́ hẹn Mark do homẹ janwẹ. Mahopọnna enẹ, Mark zindonukọn nado to tonusena gbedide Jesu tọn nado  yiwanna mẹmẹsunnu mẹtọn bosọ nọ jona ẹn. (Hia Kolosinu lẹ 3:13, 14.) Eyin mí tlẹ ko dovivẹnu lẹpo nado dín jijọho hẹ mẹdevo lẹ bọ e glo, owanyi nugbo Klistiani tọn na gọalọna mí nado to jijona yé zọnmii, bosọ nọ hodẹ̀ dọ nulẹ ni wá pọnte to nukọn mẹ.—Mat. 18:21, 22; Gal. 6:9.

7. (a) Etẹwẹ Jesu dotuhomẹna mí nado nọ wà? (b) Ninọmẹ sinsinyẹn tẹwẹ mẹmẹyọnnu de pehẹ?

⁷ Jesu dotuhomẹna mí nado nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ dile mí jlo dọ yè ni nọ yinuwa hẹ mí do. E yidogọ dọ e ma yin mẹhe yiwanna mí lẹ kẹdẹ wẹ mí dona nọ yiwanna gba. (Luku 6:31-33) Etẹwẹ lo eyin hagbẹ agun lọ tọn de nọ dapana we bo ma nọ jlo na dọnudo we, dile etlẹ yindọ ehe ma nọ yawu jọ? Ninọmẹ he Lara pehẹ niyẹn. E dọmọ: “Mẹmẹyọnnu de nọ dovọ́na mi, bọ n’ma ka yọ́n nuhewutu wẹ. N’nọ mọ apọ̀ taun bo ma tlẹ nọ jlo na yì opli lẹ.” To tintan whenu, Lara dọna ede dọ: ‘N’ma hùwhẹ de do e. Podọ e ma yin yẹn ṣo wẹ nuyiwa mẹmẹyọnnu ehe tọn nọ paṣa to agun lọ mẹ.’

8. Etẹwẹ Lara wà nado dín jijọho, podọ etẹwẹ mí sọgan plọn sọn e dè?

⁸ Lara ze afọdide lẹ nado dín jijọho. E hodẹ̀ hlan Jehovah bo basi dide nado dọho hẹ mẹmẹyọnnu lọ. Yé dọhodo whẹho lọ ji, gbò yede fán, bọ enẹ wayi. E taidi dọ nulẹ to yìyì ganji todin. Lara dọmọ: “Amọ́ to nukọn mẹ, mẹmẹyọnnu lọ sọ gọjẹ nuyiwa hẹ mi ji dile e nọ wà do dai. Enẹ hẹn mi gbọjọ taun.” To tintan whenu, Lara lẹndọ emi ma gán do ayajẹ, adavo mẹmẹyọnnu diẹ diọ jijọ. Ṣigba to godo mẹ, Lara mọdọ onú dagbe hugan he emi gán wà wẹ nado to owanyi dohia mẹmẹyọnnu lọ zọnmii, bo nọ “jona [ẹn] sọn ojlo mẹ wá.” (Efe. 4:32–5:2) Lara flindọ owanyi nugbo Klistiani tọn “ma nọ basi kandai nuṣiwa tọn. E nọ ṣinyọnnudo nulẹpo, nọ yí nulẹpo sè, nọ do todido to nulẹpo mẹ, nọ doakọnna nulẹpo.” (1 Kọl. 13:5, 7) Lara wá vò sọn ahun mẹ. To nukọn mẹ, mẹmẹyọnnu lọ wá jọmẹ hẹ ẹ. Eyin a nọ dovivẹnu nado nọ jijọho mẹ hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu towe lẹ  po, bo zindonukọn nado nọ yiwanna yé, a sọgan deji dọ “Jiwheyẹwhe owanyi tọn po jijọho tọn po [na nọhẹ we].”—2 Kọl. 13:11.

9. Sọgbe hẹ Owalọ lẹ 10:34, 35, naegbọn mí ma dona nọ homẹnukuntapọn?

⁹ Jehovah ma nọ homẹnukuntapọn. (Hia Owalọ lẹ 10:34, 35.) Mí na dohia dọ mí yin ovi etọn lẹ, eyin mílọsu ma nọ homẹnukuntapọn. Mí nọ setonuna gbedide lọ nado yiwanna kọmẹnu mítọn di míde, bosọ nọ gọalọ nado hẹn jijọho tin to whẹndo gbigbọmẹ tọn mítọn mẹ.—Lom. 12:9, 10; Jak. 2:8, 9.

10, 11. Nawẹ mẹmẹyọnnu de duto numọtolanmẹ agọ̀ etọn lẹ ji gbọn?

¹⁰ E sọgan nọma nọ bọawuna mẹdelẹ ma nado homẹnukuntapọn. Di apajlẹ, lẹnnupọndo nuhe jọ do mẹmẹyọnnu Ruth go ji. Whenue e to jọja, e tindo nuhahun de hẹ mẹde he wá sọn otò devo mẹ. Nawẹ enẹ yinuwadeji gbọn? Ruth dọmọ: “N’gbẹwanna nuhe gando otò enẹ go lẹpo. N’nọ lẹndọ mẹhe wá sọn otò enẹ mẹ lẹpo wẹ yin nudopolọ, kakajẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po ji.” Nawẹ Ruth wá duto numọtolanmẹ agọ̀ enẹ ji gbọn?

¹¹ Ruth yigbe dọ emi dona hoavùn sọta ayilinlẹn agọ̀ emitọn. E hia numimọ po linlin he gando otò enẹ go lẹ po to Owhewé mítọn de mẹ. E dọmọ: “N’dovivẹnu nado nọ tindo pọndohlan dagbe gando mẹhe wá sọn otò enẹ mẹ lẹ go. N’jẹ ayidego ji dọ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu enẹlẹ po nọ sẹ̀n Jehovah po zohunhun po. E wá họnwun na mi dọ yelọsu yin apadewhe pipli mẹmẹsunnu mítọn lẹ tọn lẹdo aihọn pé.” Vudevude, Ruth wá mọdọ emi dona dovivẹnu dogọ. E dọmọ: “Whedepopenu he n’dukosọ hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he wá sọn otò enẹ mẹ lẹ po, n’nọ dovivẹnu vonọtaun nado jọmẹ hẹ yé. N’nọ dọho hẹ yé bo nọ jẹakọ hẹ yé dogọ.” Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Ruth dọmọ: “To nukọn mẹ, n’masọ tindo numọtolanmẹ agọ̀ depope ba.”

12. Nuhahun tẹwẹ mẹmẹyọnnu Sarah pehẹ?

¹² Mẹdelẹ tlẹ sọgan nọma doayi e go dọ emi nọ homẹnukuntapọn. Di apajlẹ, Sarah nọ lẹndọ emi ma nọ homẹnukuntapọn, na pọndohlan etọn gando gbẹtọ lẹ go ma nọ sinai do sinmẹ agbasa tọn, ninọmẹ akuẹzinzan tọn, kavi lẹblanulọkẹyi he yé tindo to titobasinanu lọ mẹ ji. Ṣigba e yigbe dọmọ: “E wá jẹ wunhọ́n na mi ji dọ n’nọ homẹnukuntapọn taun.” Gbọnna? Sarah wá sọn whẹndo he mẹ wesetọ sù te de mẹ, podọ e nọ jlo na dogbẹ́ hẹ mẹhe tin to ninọmẹ etọn nkọ mẹ lẹ. To gbèdopo, e tlẹ dọna họntọn etọn de dọ: “Yisenọ hatọ he sewé taun lẹ wẹ n’nọ dogbẹ́ hẹ. N’ma nọ hòjẹ mẹhe ma sewé lẹ ji.” Na nugbo tọn, Sarah dona vọ́ pọndohlan etọn jlado. Nawẹ e na wàmọ gbọn?

13. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn aliho he mẹ Sarah vọ́ pọndohlan etọn jlado te mẹ?

¹³ Nugopọntọ lẹdo tọn de gọalọna Sarah nado gbeje pọndohlan etọn pọ́n. E dọmọ: “E pà mi na sinsẹ̀nzọn nugbonọ-yinyin tọn ṣie, podọ na gblọndo dagbe ṣie lẹ, gọna oyọnẹn Owe-wiwe lẹ tọn he n’tindo. Enẹgodo, e dọna mi dọ lehe oyọnẹn mítọn to jijideji sọ, mọ wẹ e sọ nọ biọ dọ mí ni wleawuna jẹhẹnu Klistiani tọn delẹ do niyẹn, taidi whiwhẹ, jlẹkajininọ po lẹblanu po.” Sarah yí ayinamẹ he nugopọntọ lẹdo tọn lọ na ẹn lẹ do yizan mẹ. E dọmọ: “N’wá mọdọ nuhe yin nujọnu hugan wẹ nado nọ do homẹdagbe po owanyi po hia.” Taidi kọdetọn de, pọndohlan etọn gando mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu etọn lẹ po go jẹ didiọ ji. E dọmọ: “N’tẹnpọn nado yọ́n jẹhẹnu he wutu yé do họakuẹ to nukun Jehovah tọn mẹ lẹ.” Bọ míwlẹ lo? Mí ma na jlo gbede  nado nọ pọ́n míde di mẹhe yiaga hú mẹdevo lẹ, na mí sewé wutu! Eyin mí nọ tindo ‘owanyi he siso na pipli mẹmẹsunnu lẹ tọn pete,’ mí na dapana mẹnukuntahihopọn.—1 Pita 2:17.

14. Sọgbe hẹ Heblu lẹ 13:16, etẹwẹ nọ yin numọtolanmẹ Jehovah tọn to whenue mí hẹjó mẹdevo lẹ?

¹⁴ Jehovah nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n johẹmẹ. (Hia Heblu lẹ 13:16.) E nọ pọ́n ẹn hlan taidi apadewhe sinsẹ̀n-bibasi mítọn tọn, titengbe eyin mí gọalọna mẹhe to nuhudo mẹ lẹ. (Jak. 1:27; 2:14-17) Enẹwutu, Biblu dotuhomẹna mí nado nọ “hodo aliho johẹmẹ tọn.” (Lom. 12:13) Mí nọ do owanyi sisosiso po họntọnjihẹmẹ nujọnu tọn po hia eyin mí hẹjómẹ. Homẹ Jehovah tọn nọ hùn eyin vlavo mí má ojlonu de, osin, ahàn, kavi núdùdù mítọn hẹ mẹdevo lẹ, kavi eyin mí yí whenu mítọn zan hẹ yé bo na yé ayidonugo nujọnu tọn. (1 Pita 4:8-10) Ṣigba, nudelẹ gán hẹn ẹn vẹawuna mí nado nọ hẹjómẹ.

15, 16. (a) Naegbọn mẹdelẹ sọgan nọ whleawu nado hẹjómẹ? (b) Nawẹ Edit wá duto awuwhiwhle etọn nado nọ hẹjómẹ ji gbọn?

¹⁵ Mí sọgan nọ whleawu nado hẹjómẹ, na ninọmẹ mítọn lẹ wutu. Lẹnnupọndo apajlẹ asuṣiọsi de he nọ yin Edit tọn ji. Whẹpo e do lẹzun Kunnudetọ, e ma nọ jlo na gbàdo-mẹmẹ sọmọ. E nọ mọdọ mẹdevo lẹ wẹ to otẹn dagbe mẹ hugan nado hẹjómẹ.

¹⁶ Whenue Edit lẹzun Kunnudetọ godo, e diọ pọndohlan etọn. E jẹ vivẹnudo ji nado nọ hẹjómẹ. E dọmọ: “Whenue yè to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn yọyọ mítọn gbá, mẹho de dọna mi dọ, asu po asi po de ja nado gọalọ to tito họ̀gbigbá tọn lọ mẹ, bo kanse mi eyin n’sọgan yí yé do owhé ṣie gbè na osẹ awe. N’flin lehe Jehovah dona asuṣiọsi Zalefati tọn lọ do.” (1 Ahọ. 17:12-16) Edit yigbe nado yí yé do whégbè. Be ewọ yin didona ya? E dọmọ: “Osẹ awe lọ lẹ wá lẹzun osun awe. To ojlẹ enẹ gblamẹ, mí lẹzun họntọn vivẹ́.” Dona devo wẹ sọ yindọ, Edit jihọntọn vivẹ́ lẹ to  agun mẹ. Todin, ewọ yin gbehosọnalitọ de, podọ homẹ etọn nọ hùn nado basi oylọna mẹhe po e po wazọ́n to lizọnyizọn lọ mẹ lẹ wá whégbè nado má kọfanamẹnu delẹ hẹ yé. E dọmọ: “Nunamẹ nọ hẹn ayajẹ wá na mi! Podọ nado dọ hójọhó, dona susu wẹ n’nọ mọyi to godo mẹ.”—Heb. 13:1, 2.

17. Etẹ go wẹ Luke po asi etọn po wá doayi to godo mẹ?

¹⁷ Vlavo a ko nọ do johẹmẹ hia, amọ́ be a gán gbẹ́ hẹn ẹn pọnte dogọ ya? Di apajlẹ, Luke po asi etọn po nọ hẹjómẹ taun. Yé tindo aṣa lọ nado nọ basi oylọna mẹjitọ yetọn lẹ, hẹnnumẹ lẹ, họntọn vivẹ́ lẹ gọna nugopọntọ lẹdo tọn po asi etọn po wá owhé yetọn gbè. Ṣigba, Luke dọ dọ, “Mí doayi e go dọ mẹhe sẹpọ mí hugan lẹ kẹdẹ janwẹ mí nọ ylọ.” Nawẹ Luke po asi etọn po hẹn aliho johẹmẹ tọn yetọn pọnte dogọ gbọn?

18. Nawẹ Luke po asi etọn po hẹn aliho johẹmẹ tọn yetọn pọnte dogọ gbọn?

¹⁸ Luke po asi etọn po diọ pọndohlan yetọn to whenue yé lẹnnupọndo nuhe Jesu dọ ji dọmọ: “Eyin mì nọ yiwanna mẹhe yiwanna mì lẹ, ale tẹwẹ mì tindo?” (Mat. 5:45-47) Yé mọdọ emi dona hodo apajlẹ Jehovah tọn, mẹhe nọ do alọtútlú hia mẹlẹpo. Enẹwutu, yé magbe nado nọ basi oylọna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu po he yé ma ko ylọ pọ́n lẹ. Luke dọmọ: “Todin, mímẹpo nọ duvivi ojlẹ enẹlẹ tọn taun. Mẹlẹpo nọ mọ tuli yí bosọ nọ yin hinhẹn lodo.”

19. Nawẹ mí nọ dohia gbọn dọ mí yin devi Jesu tọn lẹ, podọ etẹwẹ a magbe nado wà?

¹⁹ Mí ko gbadopọnna lehe owanyi sisosiso tintindo na ode awetọ sọgan gọalọna mí nado nọ dín jijọho, ma nado nọ homẹnukuntapọn, bosọ nọ hẹjómẹ do. Mí dona duto numọtolanmẹ agọ̀ lẹpo ji bo nọ tindo owanyi sisosiso na mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po sọn ahun mẹ wá. Eyin mí wàmọ, mí na tindo ayajẹ bo nasọ dohia dọ mí yin devi Jesu tọn lẹ nugbonugbo.—Joh. 13:17, 35.