Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 13

Rukʼ ronojel qanimaʼ chqaloqʼoqʼej qibʼ

Rukʼ ronojel qanimaʼ chqaloqʼoqʼej qibʼ

«Chiloqʼoqʼelaʼ bʼaʼ iwibʼ rukʼ ronojel iwanimaʼ» (1 PED. 1:22).

BʼIXONEM 109 Chojloqʼoqʼen rukʼ qanimaʼ

RI KQETAʼMAJ NA *

Ri kʼisbʼal chaqʼabʼ che Jesús xkʼojiʼ kukʼ ri rapóstoles, xukʼut chkiwach che ri loqʼoqʼenik nim ubʼanik. (Chawilaʼ ri párrafos 1 y 2).

1. ¿Jas jun taqanik xuya kan ri Jesús chke ri utijoxelabʼ? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

ARE chiʼ majaʼ kkam ri Jesús, jun chaqʼabʼ kanoq xubʼij chke ri utijoxelabʼ: «Jun kʼakʼ taqomal kinya chiwe: [...] jeʼ jas ri in ix nuloqʼoqʼem, xuqujeʼ ri ix chiloqʼoqʼelaʼ iwibʼ». Tekʼuriʼ xubʼij chik: «Rumal kʼu waʼ konojel kketaʼmaj na chi ix nutijoxelabʼ, we kiloqʼoqʼelaʼ iwibʼ» (Juan 13:34, 35).

2. ¿Jasche qas rajawaxik che kqaloqʼoqʼej qibʼ chbʼil qibʼ?

2 Jesús xubʼij che ri e winaq kketaʼmaj na e jachin riʼ ri e qastzij utijoxelabʼ we kkikʼut ri loqʼoqʼebʼal che xukʼut kanoq. Ri e tzij che xubʼij kan ri Jesús xetzʼaqat pa ri nabʼe siglo xuqujeʼ ketzʼaqat pa ri qaqʼij. Rumal laʼ, qas nim ubʼanik che kqakʼut loqʼoqʼebʼal paneʼ kajwataj chuqʼabʼ che ukʼutik.

3. ¿Jas kqetaʼmaj na pa wajun kʼutunem riʼ?

3 Rumal che oj ajmakibʼ, rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ rech kqakʼut loqʼoqʼebʼal. Paneʼ jeʼ wariʼ, rajawaxik che oj kqesaj uwach ri kʼutbʼal che xuya kan ri Jesús. Wajun kʼutunem riʼ kukʼut chqawach che ri loqʼoqʼebʼal kubʼano che kqatzukuj ri jamaril, jalan ta keqil ri winaq xuqujeʼ kqakʼulaj qibʼ rukʼ utzilal u hospitalidad. Are chiʼ kasikʼij uwach wajun kʼutunem riʼ, chatchoman chrij wariʼ: «¿Jas kwetaʼmaj chrij ri kikʼutbʼal ri e qachalal che xkikʼut loqʼoqʼebʼal paneʼ xkiriq kʼax che ukʼutik?».

CHQATZUKUJ RI JAMARIL

4. Junam rukʼ kubʼij Mateo 5:23, 24, ¿jasche rajawaxik kqatzukuj jamaril rukʼ jun qachalal che kunaʼ kʼax chqij?

4 Jesús xukʼut chqawach che rajawaxik kqatzukuj jamaril rukʼ jun qachalal che kʼo jun kʼax kunaʼ chqij (chasikʼij uwach Mateo 5:23, 24). We kqaj kojqaj chuwach ri Dios, rajawaxik kkʼojiʼ jamaril chqaxoʼl. Jehová kkikotik are chiʼ krilo che kqakoj qachuqʼabʼ che utzukuxik jamaril kukʼ ri e qachalal. Kukʼam ta ri qʼijilanik che kqaya che we kqakʼol oyowal pa qanimaʼ xuqujeʼ we kqaj taj kqatzukuj jamaril kukʼ ri e nikʼaj chik (1 Juan 4:20).

5. ¿Jasche xajwataj chuqʼabʼ che ri qachalal ubʼiʼ Mark rech kutzukuj ri jamaril rukʼ jun qachalal?

5 Weneʼ kqariq kʼax are chiʼ kqatzukuj ri jamaril. ¿Jasche? Chqilaʼ ri xukʼulmaj jun qachalal ubʼiʼ Mark. * Sibʼalaj xbʼisonik are chiʼ xyoqʼ rumal jun qachalal xuqujeʼ xubʼij molom tzij chke ri e qachalal pa ri congregación. ¿Jas xubʼan ri Mark? Areʼ kubʼij: «Sibʼalaj xqʼaqʼar nujolom xuqujeʼ xinnaʼ ta chi ri xinbʼij». Are kʼu, chiʼ xqʼax ri tiempo sibʼalaj xbʼison rumal ri xubʼij xuqujeʼ ri xubʼano, xutaʼ sachbʼal umak che ri qachalal. Are kʼu, ri qachalal xusach ta umak. Nabʼe, Mark xuchomaj: «Rumal che in ta xinmajinik ¿jasche in kintaʼ sachbʼal numak?». Ri solinel re circuito xubʼij che ri Mark che kutanabʼaʼ ta utzukuxik jamaril rukʼ ri qachalal. ¿Jas más xubʼan Mark?

6. a) ¿Jas xubʼan ri Mark rech kusukʼumaj ri e kʼax? b) ¿Jas xubʼan Mark che unimaxik ri pixabʼ kubʼij pa Colosenses 3:13, 14?

6 Mark xchoman chrij ri ubʼantajik xuqujeʼ xrilo che rajawaxik kumachʼ ribʼ xuqujeʼ kubʼan ta nim che ribʼ. Xuchomaj che rajawaxik kukʼex ri unojibʼal (Col. 3:8, 9, 12). Xbʼe chi rukʼ ri qachalal xtzijon rukʼ xuqujeʼ xutaʼ kuybʼal umak che rukʼ ronojel ranimaʼ. Xuqujeʼ xutzʼibʼaj jujun cartas, jachiʼ xubʼij wi che kbʼison rumal ri xkʼulmatajik xuqujeʼ che kraj kusukʼumaj ri jastaq. Xuqujeʼ xuya nikʼaj sipanik che, che xuchomaj che areʼ utz krilo. Are kʼu, ri qachalal xukuy ta umak. Ri qachalal Mark xuya ta kan ubʼanik ri taqanik che xuya kan ri Jesús che rajawaxik kqaloqʼoqʼej ri e qachalal xuqujeʼ kqakuy kimak (chasikʼij uwach Colosenses 3:13, 14). Paneʼ ri e nikʼaj chik kkisach ta ri qamak, ri qastzij loqʼoqʼenik kubʼano che amaqʼel kqasach kimak xuqujeʼ kqataʼ pa qachʼawem che ksukʼumataj ri e jastaq (Mat. 18:21, 22; Gál. 6:9).

We jun qachalal kʼo royowal chqe, weneʼ rajawaxik kʼi mul kqataʼ kuybʼal qamak che. (Chawilaʼ ri párrafos 7 y 8). *

7. a) ¿Jas xubʼij kan ri Jesús che rajawaxik kqabʼano? b) ¿Jas kʼax xuriq ri qachalal?

7 Jesús xubʼij chqe che kqaya ta kan ubʼanik ri utzilal chke ri e nikʼaj chik junam rukʼ ri kqaj kbʼan chqe. Xuqujeʼ xubʼij, kqaloqʼoqʼej taj xaq xiw ri kojkiloqʼoqʼej (Luc. 6:31-33). ¿Jas kqabʼan riʼ we kʼo jun qachalal pa ri congregación kraj taj kchʼaw qukʼ xuqujeʼ kukʼex bʼi ri ubʼe? Qastzij wi are jun jastaq che amaqʼel ta kkʼulmatajik, are kʼu are laʼ ri xukʼulmaj jun qachalal ubʼiʼ Lara. Kubʼij: «Jun qachalal kraj taj kchʼaw wukʼ, wetaʼm taj jasche. Kinnaʼ xibʼin ibʼ pa wanimaʼ xuqujeʼ kubʼano che kwaj ta chik kinbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ». Nabʼe, Lara xuchomaj: «Numak ta in. E nikʼaj chi qachalal re ri congregación xuqujeʼ kkichomaj che jun wi ri ubʼantajik ri qachalal riʼ».

8. a) ¿Jas xubʼan Lara rech xuriq chi jumul jamaril pa ranimaʼ? b) ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xukʼulmaj ri Lara?

8 Lara xubʼan kʼi jastaq rech kkʼojiʼ chi jumul jamaril chkixoʼl rukʼ ri qachalal. Xubʼan uchʼawem che ri Jehová xuqujeʼ xuchomaj kchʼaw rukʼ ri qachalal. Xechʼaw chrij ri kʼax, xkimatzej kibʼ xuqujeʼ xkisukʼumaj ri kʼax. Kqʼalajinik che utz xel ronojel. Are kʼu Lara xubʼij: «Qʼaxinaq chi ri tiempo, ri qachalal xpe chi jumul royowal chwij. Sibʼalaj xinbʼisonik». Nabʼe, Lara xuchomaj che xaq xiw kkikotik we ri qachalal kukʼex ri uchomanik. Are kʼu chiʼ xqʼax ri tiempo xrilo che are utz kuya ta kan ukʼutik loqʼoqʼenik xuqujeʼ kusach umak ri qachalal rukʼ ronojel ranimaʼ (Efes. 4:32–5:2). Xuqujeʼ xnaʼtaj che, che ri qastzij loqʼoqʼenik «man kukʼol ta oyowal pa ranimaʼ» xuqujeʼ che «ronojel kukochʼo, ronojel kukojo. Ronojel kukubʼaʼ wi ukʼuʼx, ronojel kuchʼijo» (1 Cor. 13:5, 7). Wariʼ xuya jamaril pa ri uchomanik ri Lara. Chiʼ xqʼax ri tiempo, ri qachalal xux más utz rukʼ ri Lara. We kqatzukuj jamaril xuqujeʼ kqaya ta kan ukʼutik loqʼoqʼebʼal chke ri e qachalal, kojkunik kqabʼij che kkʼojiʼ qukʼ «ri Dios ri re loqʼoqʼebʼal kʼuxaj, aj jamaril» (2 Cor. 13:11).

JUNAM CHEQILAʼ WI RI E WINAQ

9. Junam rukʼ ri kubʼij Hechos 10:34, 35, ¿jasche rajawaxik junam keqil ri e winaq?

9 Jehová junam keril ri e winaq (chasikʼij uwach Hechos 10:34, 35). Are chiʼ kqabʼan qe junam rukʼ areʼ, kqakʼutu che oj ralkʼwal. Xuqujeʼ tajin kqakʼutu, che kqanimaj ri utaqanik che keqaloqʼoqʼej ri e nikʼaj chik junam che oj kqaloqʼoqʼej qibʼ xuqujeʼ kubʼano che kkʼojiʼ jamaril kukʼ ri e qachalal (Rom. 12:9, 10; Sant. 2:8, 9).

10, 11. ¿Jas xubʼan jun qachalal rech xresaj ri itzel taq chomanik pa ranimaʼ?

10 Utz che junam keqil ri e winaq, are kʼu e jujun qachalal kekun taj kkibʼan wariʼ. Chqilaʼ ri xukʼulmaj jun qachalal ixoq ubʼiʼ Ruth. Are chiʼ kʼa ali na, jun winaq rech jun chi tinamit xubʼan kʼax che. ¿Jas xubʼan wariʼ che ri qachalal? Areʼ kubʼij: «Kwaj taj kwetaʼmaj chrij ri tinamit jachiʼ kpe wi ri winaq. Xinchomaj che konojel ri e winaq xuqujeʼ ri e qachalal junam kibʼantajik». ¿Jas xubʼan ri qachalal rech kuchomaj ta chi wariʼ?

11 Ruth xunaʼo che rajawaxik kukʼex ri uchomanik. Xusikʼij ri wuj Anuario chilaʼ xril bʼantajik xuqujeʼ ri kyaʼ ubʼixik chrij ri tinamit riʼ. Kubʼij: «Xinkoj nuchuqʼabʼ rech kwil ri utz taq jastaq chkij ri e winaq ri e kʼo pa ri tinamit riʼ. Xwilo che ri e qachalal sibʼalaj kekikotik are chiʼ kkipatanij ri Jehová. Qas xwilo che ri e qachalal riʼ xuqujeʼ e kʼo pa ri ufamilia ri Jehová». Chiʼ xqʼax ri tiempo, xrilo che rajawaxik kubʼan chi nikʼaj jastaq. Ri qachalal kuya ubʼixik: «Are chiʼ kwetaʼmaj kiwach ri e qachalal re wajun tinamit riʼ, qas kinkoj nuchuqʼabʼ rech kintzijon kukʼ xuqujeʼ kinkʼut utzilal chke. Rukʼ wariʼ xwetaʼmaj más kiwach». ¿Jas utzilal xuya che? «Chiʼ xqʼax ri tiempo, ri itzel taq chomanik xel pa nujolom», xchaʼ Ruth.

We keqaloqʼoqʼej konojel ri e qachalal kqakʼutu che konojel junam keqilo. (Chawilaʼ ri párrafos 12 y 13). *

12. ¿Jas chomanik utz taj kʼo pa ranimaʼ ri Sarah?

12 Weneʼ e kʼo jujun kkibʼij che junam kkil ri e winaq, are kʼu qastzij taj. Jun kʼutbʼal re, jun qachalal ubʼiʼ Sarah kuchomaj che junam keril ri e winaq rumal che kuqʼat ta tzij pa kiwiʼ rumal ri kiraza, kiqʼinomal o rumal ri keqelen pa ri utinamit ri Jehová. Are kʼu kubʼij: «Xwilo che junam ta kewil wi ri e winaq». ¿Jasche kubʼij wariʼ? Rumal che konojel ri ufamilia e bʼenaq pa universidad, rumal laʼ xaq xiw kerachilaj e winaq che e bʼenaq pa nimaʼq taq tijobʼal. Jumul, xubʼij che jun rachiʼl: «Xaq xiw kewachilaj e qachalal che e bʼenaq pa nimaʼq taq tijobʼal». Qastzij wi, Sarah rajawaxik kukʼex ri uchomanik. ¿Jas xubʼan che ukʼexik?

13. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xubʼan ri Sarah?

13 Jun solinel re circuito xutoʼ riʼ Sarah rech kukʼex ri uchomanik. Sarah kubʼij: «Xubʼij chwe che utz chak tajin kinbʼano, sibʼalaj utz comentarios kinyaʼo xuqujeʼ ri wetaʼmabʼal chrij ri Biblia. Tekʼuriʼ xubʼij chwe, are chiʼ knimar ri qetaʼmabʼal chrij ri Biblia rajawaxik kqakʼut machʼachʼem, toqʼobʼisal wachaj xuqujeʼ kqabʼan ta nim che qibʼ». Sarah xumaj ubʼanik ri xubʼij ri solinel che. Kubʼij: «Qas xwilo che ri más nim ubʼanik are che kqakʼut loqʼoqʼebʼal xuqujeʼ utzilal». Xuqujeʼ xukʼex ri uchomanik chkij ri e qachalal. Kubʼij: «Kinkoj nuchuqʼabʼ rech kwil ri e utz taq kibʼantajik, ri e bʼantajik che xril ri Jehová chke». ¿E kʼu ri oj? Kqaj taj kqabʼan nim che qibʼ rumal che xojbʼe pa nimaʼq taq tijobʼal. Ri Pedro xubʼij: «Cheʼiloqʼoqʼej ri qachalal», we kqabʼan wariʼ jalan ta keqil ri e nikʼaj chik (1 Ped. 2:17).

CHQAKʼUTUʼ HOSPITALIDAD

14. Junam rukʼ ri kubʼij Hebreos 13:16, ¿jas kunaʼ ri Jehová are chiʼ kqakʼut hospitalidad?

14 Jehová sibʼalaj nim krilo che oj keqakʼulaj qibʼ rukʼ utzilal (chasikʼij uwach Hebreos 13:16). Xuqujeʼ ri hospitalidad kʼo ubʼanik rukʼ ri qaqʼijilanik, más na are chiʼ keqatoʼ ri kajwataj tobʼanik chke (Sant. 1:27; 2:14-17). Rumal laʼ ri Biblia kubʼij: «Cheʼikʼulaj rukʼ utzil ri keʼopan che isolixik» (Rom. 12:13). Are chiʼ keqakʼulaj ri e qachalal, kqakʼutu che keqaloqʼoqʼej xuqujeʼ kqaj ri kachilanik. Ri Jehová sibʼalaj utz krilo che keqasikʼij ri e qachalal che utijik jun kiwa, o kqaya ri qatiempo chke xuqujeʼ keqatatabʼej (1 Ped. 4:8-10). Are kʼu, kʼo kʼi jastaq kbʼanowik che kʼax kqabʼan che ukʼutik hospitalidad.

«Ojer utz taj kwilo keʼinkʼulaj e qachalal pa wachoch, are kʼu kimik xinkʼex ri nuchomanik rumal laʼ sibʼalaj kinkikotik» (Edit). (Chawilaʼ ri párrafo 16). *

15, 16. a) ¿Jasche kubʼan kebʼ kikʼuʼx jujun qachalal che kikʼulaxik ri e qachalal pa kachoch? b) ¿Jas xtoʼw ri Edit rech keʼukʼulaj ri e qachalal pa rachoch?

15 Weneʼ kubʼan kebʼ qakʼuʼx che kikʼulaxik ri e qachalal pa qachoch rumal ri kojriqitaj wiʼ. Are laʼ ri xukʼulmaj jun qachalal malkaʼn ubʼiʼ Edit. Are chiʼ majaʼ kux testigo rech Jehová, qas ta utz krilo kkʼojiʼ kukʼ ri e winaq. Xuchomaj che e kʼo chi nikʼaj winaq qas kekunik kkikʼulaj ri e nikʼaj chik pa kachoch.

16 Are chiʼ Edit xux Testigo rech Jehová, xukʼex ri uchomanik xuqujeʼ xukoj uchuqʼabʼ che kikʼulaxik ri e qachalal pa rachoch. Kubʼij: «Are chiʼ xyak ri Ja rech Ajawbʼal, jun kʼamal bʼe xubʼij chwe we kinkunik keʼinkʼulaj jun kʼulaj qachalal che kepe kebʼ semana che uyaʼik tobʼanik. Xinchoman chrij ri kubʼij ri Biblia chrij ri malkaʼn ixoq re Sarepta xuqujeʼ ri xubʼan ri Jehová che utewchixik» (1 Rey. 17:12-16). Rumal laʼ Edit xeʼukʼulaj ri e qachalal. ¿Jas tewchibʼal xuriqo? Kubʼij: «Kebʼ ikʼ xekʼojiʼ wukʼ xa ta kebʼ semanas. Xkʼojiʼ jun utz wachilanik kukʼ». Edit xuqujeʼ kʼo utz taq rachiʼl pa ri congregación. Kimik are precursora xuqujeʼ utz krilo keʼusikʼij ri e qachalal pa rachoch chiʼ ketzalij lo che utzijoxik ri utzij ri Dios rech kekitijaʼ jun jastaq ke. Kubʼij: «Ukʼutik hospitalidad kuya kikotemal chwe. Xuqujeʼ nuriqom kʼi tewchibʼal rumal che keʼinkʼulaj ri e qachalal» (Heb. 13:1, 2).

17. ¿Jas xuchʼobʼ ri qachalal Luke xuqujeʼ ri rixoqil?

17 Weneʼ tajin kqakʼut hospitalidad, are kʼu ¿jas más rajawaxik kqabʼano? Jun kʼutbʼal, Luke xuqujeʼ ri rixoqil tajin kkikʼulaj ri e nikʼaj chik pa kachoch. Amaqʼel kkisikʼij ri kitat kinan, nikʼaj chi kifamiliares, kachiʼl xuqujeʼ ri solinel re circuito. Are kʼu, Luke kubʼij: «Xqilo che xaq xiw tajin keqasikʼij pa qachoch ri qetaʼm kiwach». ¿Jas xkibʼano rech xkisikʼij más qachalal pa kachoch?

18. ¿Jas xubʼan ri qachalal Luke xuqujeʼ ri rixoqil rech kkisikʼij más qachalal pa kachoch?

18 Luke xuqujeʼ ri rixoqil xkichʼobʼo jas kraj kubʼij kikʼulaxik ri e nikʼaj chik pa kachoch are chiʼ xechoman chrij ri xubʼij ri Jesús: «We xaq xuwi keʼiloqʼoqʼej kʼu ri kixloqʼoqʼenik, ¿jas ta kʼu lo ri tojbʼal iwe kʼolik?» (Mat. 5:45-47). Xkichʼobʼo che rajawaxik kkesaj uwach ri Jehová, che keʼukʼulaj konojel ri e winaq. Rumal laʼ xkimaj kisikʼixik e qachalal che kʼo ta jumul kisikʼim pa kachoch. Luke kubʼij: «Kimik, kojkikot kukʼ ri e qachalal che keʼul qukʼ, rumal che kkiya qachuqʼabʼ pa ri qakojonik».

19. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che oj qastzij utijoxelabʼ ri Jesús xuqujeʼ jas kqaj kqabʼano?

19 Pa wajun kʼutunem riʼ xqetaʼmaj che ukʼutik loqʼoqʼebʼal rukʼ ronojel qanimaʼ kojuto rech kqatzukuj jamaril, junam keqil konojel ri winaq xuqujeʼ keqakʼulaj ri e qachalal pa qachoch. Rajawaxik kkʼojiʼ utz qachomanik chkij ri e qachalal xuqujeʼ keqaloqʼoqʼej rukʼ ronojel qanimaʼ. We kqabʼano kuya kikotemal chqe xuqujeʼ kqakʼutu che qastzij oj utijoxelabʼ ri Jesús (Juan 13:17, 35).

BʼIXONEM 88 Chakʼutuʼ ri abʼe chnuwach

^ párr. 5 Jesús xubʼij che kojkunik kqetaʼmaj kiwach ri qastzij cristianos rumal ri kiloqʼoqʼebʼal. Ri qaloqʼoqʼebʼal chke ri e qachalal kubʼano che kqatzukuj ri jamaril, jalan ta keqil ri winaq xuqujeʼ kqakʼulaj qibʼ rukʼ utzilal u hospitalidad. Qastzij, kajwataj chuqʼabʼ che ubʼanik wariʼ. Wajun kʼutunem riʼ kuya utz taq pixabʼ rech kqaloqʼoqʼej qibʼ rukʼ ronojel qanimaʼ.

^ párr. 5 Pa wajun kʼutunem riʼ, kʼexom ri e bʼiʼaj.

^ párr. 57 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun qachalal kukoj uchuqʼabʼ rech kusukʼumaj jun kʼax rukʼ jun chi qachalal, are kʼu kkun taj. Kkʼistaj ta ukʼuʼx, kukoj uchuqʼabʼ che ukʼutik loqʼoqʼebʼal, kʼisbʼal re xkunik xkʼojiʼ jamaril chkixoʼl.

^ párr. 59 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun qachalal nim chi ujunabʼ kuchomaj che e jujun qachalal keʼok ta ik che.

^ párr. 61 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun qachalal che nabʼe kraj taj keʼukʼulaj qachalal pa rachoch are kʼu xukʼex uchomanik, rumal laʼ kimik más kkikotik.