1. ¿Ima kamachikuytam Jesusqa qatiqninkunamam qurqa? (Qaway qaranpi kaq dibujota).

MANARAQ wañukuchkaspanmi Jesusqa qatiqninkunata nirqa: “Musuq kamachikuytam quykichik: Qamkunapurayá kuyanakuychik. Imaynam ñuqapas qamkunata kuyarqaykichik chaynatayá qamkunapas kuyanakuychik”, nispa. Nirqaraqmi: “Qamkuna kuyanakuptikichikmi llapallan runakuna yachanqaku qatiqniykuna kasqaykichikta”, nispa (Juan 13:34, 35).

2. ¿Imanasqataq sunqumanta kuyanakunanchik?

² Jesusmi nirqa pay kuyawasqanchikman hina kuyanakuptinchikqa, runakuna paypa chiqap qatiqninkuna kasqanchikta yachanankumanta. Chaymi apostolkunapa tiemponpi iñiqmasinchikkuna hina, ñuqanchikpas kallpanchakunanchik sunqumanta kuyanakunanchikpaq.

3. ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasun?

³ Pantaq runa kasqanchikraykum wakinpiqa sasachakusun iñiqmasinchikkunawan sunqumanta kuyanakunapaq. Chaywanpas llapallanchikmi kallpanchakunanchik Jesus hina iñiqmasinchikkunata kuyananchikpaq. Chaymi kay yachachikuypi yachasunchik imaynata kuyakuq kasqanchikqa yanapawanchik pampachakuq, qukuykuq, samaykachikuq chaynataq mana pimanpas sayapakuq kananchikpaq. Kaykunamanta yachaspanchikmi allin kanman sunqunchikpi kayna tapukuyninchik: “¿Imaynatam qatipakuyman pampachakuq, qukuykuq, samaykachikuq chaynataq mana pimanpas sayapakuq iñiqmasinchikkunata?”, nispa.

4. Mateo 5:23, 24 nisqanman hinaqa, ¿imanasqataq iñiqmasinchikkunawan allinyanakunanchik?

⁴ Jesusmi niwarqanchik imamantapas iñiqmasinchikkunawan sientichinakuruspaqa chaylla paykunawan allinyanakunamanta (qaway Mateo 5:23, 24). Payqa nirqataqmi Jehova Dioswan kuyachikuyta munaspaqqa iñiqmasinchikkunawan allinlla kawsakunanchikmantapas. Arí, Jehova Diosqa anchatam kusikun iñiqmasinchikkunawan huk sunqulla kawsakuptinchikqa, chiqninakuspa  mana pampachanakuptinchikmi ichaqa anchata llakikun. Hinaspapas paypaq imapas ruwasqanchikqa yanqapaqmi kanqa (1 Juan 4:20).

5. ¿Imanasqataq Marcospaqqa sasa karqa iñiqmasinchikwan allinyanakuyqa?

⁵ Iñiqmasinchikkunawan allinyanakuyqa wakinpiqa sasam kanman. Chaynam pasarurqa iñiqmasinchik Marcostapas. * Paymi sunqunpi llakisqa tarikurqa huk iñiqmasinchik paymanta mana allinkunata hukkunaman willakachakusqanta yacharuspan. Kikinmi willakun: “Chaywanqa llumpaytam hukmanyarurqani hinaspapas piñakururqanim. Chaymi simiypa hapisqanta nirqani”, nispa. Chaymantam ichaqa Marcosqa rimasqanmanta pesapakururqa. Chaymi iñiqmasinchikta nirqa pampachaykunanpaq. Iñiqmasinchikmi ichaqa mana pampachayta munarqachu. Chaymi Marcosqa nikurqa: “¿Imanasqamá ñuqalla allinyanakunaykupaqqa nipayanay?”, nispa. Ichaqa llaqtan-llaqtan watukuq iñiqmasinchikmi kallpanchaykurqa hinalla iñiqmasinchikwan allinyanakunanpaq.

6. (1) ¿Imakunatam Marcosqa ruwarqa iñiqmasinchikwan allinyanakuyta munaspan? (2) Colosenses 3:13, 14 nisqanman hinaqa, ¿imapaqmi Marcosqa kallpanchakurqa?

⁶ Marcosqa chaykunawanmi musyakururqa hatun tukuq kasqanta. Musyakururqataqmi hukkunamanta aswan allinpaq hapikusqanta. Chaymi kallpanchakurqa manaña chayna kananpaq (Col. 3:8, 9, 12). Marcosmi kaqmanta iñiqmasinchikta niykurqa pampachaykunanpaq. Chaymantapas papelchapi qillqaspanmi niykurqa ima nirusqanmanta llakisqa tarikusqanta chaynataq paywan allinyanakuy munasqantapas. Chaykunata ruwachkaptinpas piñakuruq iñiqmasinchikqa manam Marcostaqa pampachaykurqachu. Marcosmi ichaqa hinalla kallpanchakurqa Jesuspa nisqaman hina ruwananpaq. Payqa manam iñiqmasinchikpaqqa piñakururqachu, aswanmi pampachaykuspa tukuy imapi yanapaykuyta munarqa (qaway Colosenses 3:13, 14). Ñuqanchiktapas iñiqmasinchikkuna mana pampachawaptinchikqa hinallam kallpanchakunanchik paykunawan allinyanakunanchikpaq. Jehova Diostapas  mañakunanchikmi iñiqmasinchikkunawan allinlla kanapaq (Mat. 18:21, 22; Gal. 6:9).

7. (1) ¿Imatam Jesusqa nirqa? (2) ¿Imam pasarurqa iñiqmasinchik Laurata?

⁷ Jesusmi nirqa: “Imaynam qamkunapas munankichik runamasikichik qamkunapaq imapas ruwananta, chaynatayá qamkunapas paykunapaq ruwaychik”, nispa. Payqa nirqataqmi kuyawaqninchikkunata chaynataq mana kuyawaqninchikkunatapas kuyananchikpaq (Luc. 6:31-33). Ichaqa, ¿imatam ruwachwan pi iñiqmasinchiktapas rimakuykuptinchik pay mana chaskiwaptinchikqa utaq ñuqanchikmanta karunchakuyta qallaykuptinqa? Chaykunaqa kanmanmi pantaq runa kasqanchikrayku. Chaynam pasarurqa iñiqmasinchik Laurata. Paymi willakun: “Qunqayllamantam ñañay ñuqamanta karunchakuyta qallaykurqa hinaspapas piñasqallañam ñuqapaq karqa. Chaykunawanmi hukmanyarurqani, huñunakuymanpas manañam riyta munarqanichu”, nispa. Lauraqa ninraqmi: “Qallariypiqa ñuqaqa nikuqmi kani: ‘Ñuqachuqaya chaynaqa kani, wakinkunapas hukman kasqanraykum paywan hukllawakuytaqa mana munankuchu’”, nispa.

8. (1) ¿Imakunatam Laura ruwarqa ñañanwan allinyanakunanpaq? (2) ¿Imatam Lauramanta yachachwan?

⁸ Lauram tukuyta ruwarqa ñañanwan allinyanakunanpaq. Puntatam Jehova Diosta mañakullarqa, chaymantam ñañanwan rimananpaq rirqa. Iskayninkum imayna tarikusqankumanta rimaruspanku pampachanakuykurqaku. Chayqa Lauratam anchata kusichirqa. Punchaw pasasqanman hinam ichaqa manaña chaynachu karqa. Lauram willakun: “Ñañaymi kaqmanta ñuqawan piñakururqa, chayqa anchatam llakirachiwarqa”, nispa. Chaywanmi Lauraqa llumpayta hukmanyarurqa, kunanmi ichaqa manaña. ¿Imanasqa? Paymi yacharun chaykunawan hukmanyananmantaqa utaq llakikunanmantaqa ñañanta kuyay hinaspa pampachaykuy aswan allin kasqanmanta (Efes. 4:32–5:2). Chaymantapas Lauraqa yuyarirqam bibliapa kayna nisqanta: ‘Kuyakuyniyuq runaqa [...] manam ima mana allin ruwarusqankutaqa yuyarayanchu. [...] tukuytam creen, tukuytam suyan, tukuytam aguantan’ (1 Cor. 13:5, 7). Kaykunapi yuyaymanayninmi Laurataqa yanapaykurqa sunqunpi hawka tarikunanpaq. Punchaw pasasqanman hinataqmi ñañanpas sumaqtaña rimapayarqa. Arí, iñiqmasinchikkunata  pampachaspa hinalla sunqumanta paykunata kuyaspanchikqa hawkam tarikusunchik, hinaspapas taytanchik Jehova Diospas ñuqanchikwanmi kusisqa kanqa (2 Cor. 13:11).

9. Hechos 10:34, 35 nisqanman hinaqa, ¿imanasqataq mana pimanpas sayapakunanchikchu?

⁹ Taytanchik Jehova Diosqa manam pimanpas sayapakunchu (qaway Hechos 10:34, 35). Chaymi ñuqanchikpas mana pimanpas sayapakunanchikchu. Chayna kasqanchikwanmi hukkunapas yachanqaku Diospa runankuna kasqanchikta. Jehova Diospa runankuna kasqanchikraykutaqmi runamasinchikkunata kuyanchik kikinchikta hina. Tukuytataqmi ruwanchik iñiqmasinchikkunawan huk sunqulla kawsakunanchikpaqpas (Rom. 12:9, 10; Sant. 2:8, 9).

10, 11. ¿Imakunatam iñiqmasinchik Rutqa ruwarqa mana chiqnipakuq kananpaq?

¹⁰ Mana pimanpas sayapakuyqa wakinpiqa sasam kanman. Chaynam karqa iñiqmasinchik Rutwanpas. Warmallaraq kasqanmantam Rutqa huk law nacionmanta kaq runata chiqniyta qallaykurqa. ¿Imanasqa? Chay runa ayllunta nisyuta sasachasqanraykum. Paymi willakun: “Chay runaraykum paypa llaqtamasinkunataqa mana rikuytapas munarqanichu, mana allinpaqmi hapirqani lliw chay nacionmanta kaqkunataqa. Chaymanta kaq iñiqmasinchikkunatapas chaynallatam qawaq kani”, nispa. Ichaqa, ¿imatam Rutqa ruwarqa?

¹¹ Rutqa anchatam kallpanchakurqa mana chiqnikuq kananpaq. Chaypaqmi castellano rimaypi Anuario niq qillqanchikta ñawincharqa. Chaypim ayllunta sasachaq runapa nacionninmanta willakun. Rutmi nin: “Ñawinchasqaypim yacharurqani chay nacionmanta kaq iñiqmasinchikkunaqa Jehova Diosmanta willakunankupaq anchata kallpanchakusqankumanta. Musyarqanitaqmi paykunapas ñuqanchik hina Jehova Diospa runankuna kasqankuta. Chaymi chay nacionmanta runakunataqa allinpaqña hapirqani”, nispa. Rutqa ninraqmi: “Kallpanchakurqanim chay nacionmanta kaq iñiqmasinchikkunata astawan riqsinaypaq. Chaypaqmi paykunawan rimanaypaq asuykuq kani. Kunanqa manañam pitapas chiqniniñachu”, nispa.

12. Iñiqmasinchik Saraqa, ¿imayna kasqantam musyakururqa?

¹² Wakinpiqa mana musyakuspallam pimanpas sayapakuchkachwan utaq sunqunchikpi chiqnipakuchkachwan. Chaynam pasarqa iñiqmasinchik Sarata. Payqa sunqunpis nikuq mana pimanpas sayapakusqanta. Chaynataqa nikuq iñiqmasinchikkunata maymantaña kaptinkupas utaq mana kapuqniyuq kaptinkupas kuyasqanraykum. Payqa manataqmi Diospa llaqtanpi astawan yanapakuqkunamanqa sayapakuqchu. Punchaw pasasqanman hinam ichaqa Sara musyakururqa wakinpi sayapakuq kasqanta. ¿Imaynanpi? Sarapa ayllunkunaqa yaqa lliwmi estudioyuq kanku, chaymi paypas estudioyuq kaqkunallawan hukllawakuq. Huk kutipipas kaynatam huk iñiqmasinchikta nirqa: “Ñuqaqa manam mana estudioyuqkunawanqa hukllawakuymanchu”, nispa. Arí, iñiqmasinchik Sarapa chayna nisqanqa manam allinchu karqa. ¿Imam payta yanaparqa mana chayna kananpaq?

13. ¿Imatam yachachwan iñiqmasinchik Saramanta?

¹³ Llaqtan-llaqtan watuq iñiqmasinchikmi Sarataqa mana chayna kananpaq yanapaykurqa. Saram willakun: “Watukamuwaqniyku iñiqmasinchikmi niwarqa Diosrayku tukuy ima ruwasqayqa, huñunakuypi sapa kuti rimarisqayqa chaynataq bibliamanta yachasqaykunaqa ancha allin kasqanmanta. Niwarqataqmi, imaynam tukuyta ruwanchik bibliamanta allinta yachananchikpaq, chaynallataqmi tukuyta ruwananchik llampu sunqu hinaspa mana hatun tukuq kananchikpaq”, nispa. Saraqa iñiqmasinchikpa nisqantam kasukurqa. Payqa ninraqmi: “Musyakururqanim kuyapayakuq chaynataq llakipayakuq kayqa imamantapas aswan allin kasqanmanta”, nispa. Chaymantapacham Saraqa mana  estudioyuq iñiqmasinchikkunataqa manaña hukmantañachu qawaq. Chaymi pay nin: “Jehova Diosta qatipakuspaymi iñiqmasinchikkuna sumaq sunquyuq kasqankuta qawanaypaq kallpanchakurqani”, nispa. Chaynaqa, amayá hatun tukusunchu estudioyuq kaspanchikqa, aswanqa huk sunqulla kananchikpaqyá ‘llapallan iñiqmasinchikkunata kuyasunchik’ (1 Ped. 2:17).

14. Hebreos 13:16 nisqanman hinaqa, ¿imaynam Jehova Diosqa tarikun qukuykuq chaynataq samaykachikuq kaptinchikqa?

¹⁴ Jehova Diosqa anchatam kusikun qukuykuq chaynataq samaykachikuq kaptinchikqa (qaway Hebreos 13:16). Chayna kanapaqmi kallpanchakunchik Jehova Diosta yupaychasqanchikrayku (Sant. 1:27; 2:14-17). Bibliapas niwanchikmi: “Amayá samaykachikuq [chaynataq qukuykuq] kaytaqa qunqaychikchu”, nispa (Rom. 12:13). Paykunata kuyasqanchikraykum imachallatapas iñiqmasinchikkunamanqa qaywaykunchik. Chay ruwananchiktam Jehova Diospas munan. Chaymi yakuchallatapas utaq ima mikuychallatapas paykunawan mikuykunapaq qayaykunanchik. Rimarinanchikpaqpas tiempochakunanchikmi (1 Ped. 4:8-10). Ichaqa, ¿imam sasachawachwan mana qukuykuq chaynataq mana samaykachikuq kanapaq? Qatiqninpiyá yachasunchik.

15, 16. (1) ¿Imanasqataq wakinpiqa sasachakuchwan mana samaykachikuq kanapaq? (2) ¿Imam Edittaqa yanaparqa samaykachikuq kananpaq?

¹⁵ Wakinpiqa kikillanchikmi sasachakuchwan mana qukuykuq utaq mana samaykachikuq kananchikpaq. Yaqapaschá sasachakuchwan ñawpaqta mana samaykachikuq kasqanchikrayku. Rimarisun iñiqmasinchik Editmanta, payqa viudam. Manaraq testigo kachkaspanmi runakunawanqa mana anchachu rimaq. Chaymi paykunawanqa mana hukllawakuqchu. Chayraykum nikuq qukuykuq chaynataq samaykachikuq kaytaqa mana atinanmanta.

¹⁶ Iñiqmasinchik Editqa bautizakusqan qipamanqa kallpanchakurqam qukuykuq chaynataq samaykachikuq kananpaq. Paymi willakun: “Huñunakunaykupaq wasitam ruwachkarqaniku. Hinaptinmi punta apaq iñiqmasinchik niwarqa wasita hatarichiypi yanapakunankupaq hamuq warmi-qari iñiqmasinchikkunata iskay semanalla  wasiypi samaykachinaypaq. Arí ninaypaqmi bibliapa willakusqan Sarepta llaqtayuq viudapi yuyaymanarqani. Chaypi yuyaymanayniymi anchata yanapaykuwarqa”, nispa (1 Rey. 17:12-16). Editqa ninraqmi: “Warmi-qari iñiqmasinchikkuna iskay killa wasiypi qipakusqankuraykum paykunataqa allinta riqsirurqani. Chayqa anchatam kusichiwarqa”, nispa. Editqa manañam iñiqmasinchikkunamantaqa karunchakunñachu. Aswanmi iñiqmasinchikkunata wasinman qayaykun imachallatapas mikuykunankupaq. Chaymantapas Editqa precursorañam. Paymi nin: “Samaykachikuq utaq qukuykuq kayqa ancha allinmi, chayqa anchatam kusichiwanchik”, nispa (Heb. 13:1, 2).

17. ¿Imamantam iñiqmasinchik Lucasqa warmichanpiwan musyakururqaku?

¹⁷ Yaqapaschá kallpanchakuchkanchik samaykachikuq chaynataq qukuykuq kanapaq. Chayqa allinmi. Chaywanpas allinmi kanman kayna tapukuyninchik: “¿Pikunallawanmi qukuykuq utaq samaykachikuq kani?”, nispa. Iñiqmasinchik Lucaswan warmichanpas chaypim yuyaymanarqaku. Paykunaqa musyakururqakum ayllullankuwan, riqsinakusqallankuwan chaynataq llaqtan-llaqtan watukuq iñiqmasinchikkunallawan qukuykuq kasqankuta. ¿Imatam paykunaqa ruwananku karqa mana chayna kanankupaq?

18. ¿Imapaqmi tantiarurqaku Lucasqa warmichanpiwan?

¹⁸ Huk kutipim, Jesus nirqa: “Sichum kuyaqllaykichikta kuyaspaykichikqa, ¿ima premiotataq chaskinkichik?”, nispa (Mat. 5:45-47). Chaypi yuyaymanaspankum Lucasqa warmichanpiwan kallpanchakurqaku sunqumanta piwanpas samaykachikuq chaynataq qukuykuq kanankupaq. Chaymi tantiarurqaku wasinkuman mana qayasqanku iñiqmasinchikkunata qayaykuspanku imallatapas mikuykunankupaq. Lucasmi nin: “Iñiqmasinchikkunawan kayqa ancha allinmi, paykunapas Diospi hinalla hapipakunaykupaqmi allinta kallpanchawanku”, nispa.

19. ¿Imatam ruwananchik Jesuspa qatiqninkuna kasqanchikrayku?

¹⁹ Kay yachachikuypi yachamusqanchikman hinam iñiqmasinchikkunata sunqumanta kuyasqanchik yanapawasun pampachakuq, qukuykuq chaynataq samaykachikuq kanapaq. Yanapawanchiktaqmi mana pimanpas sayapakunanchikpaq. Kaypi yachamusqanchikman hinaqa amataqyá imawanpas sasachakusunchu sunqumanta iñiqmasinchikkunata kuyanapaqqa. Chaypaq kallpanchakuptinchikqa sutillam kanqa Jesuspa qatiqninkuna kasqanchik, chaymantapas ancha kusisqam kasunchik (Juan 13:17, 35).