1. Apa parenta mal᷊ahẹ nighělị i Yesus su manga murite? (Pěmanda gambarẹ̌ sampul.)

SU HĚBI maraning papatene, Yesus něgělị parenta mal᷊ahẹ su manga murite. I sie naul᷊ị, ”Kere iạ seng kiměndagẹ̌ si kamene, i kamene lai harusẹ̌ kuměndagẹ̌ sěmbaụ su wal᷊inẹ.” Bọu ene i sie naul᷊ị, ”Mạeng i kamene mẹ̌kakěndagẹ̌, kěbị taumata sarung makasingkạ i kamene kai muritẹ̌ku.”​—Yoh. 13:34, 35.

2. Kawe nụe i kitẹ harusẹ̌ kuměndagẹ̌ sěmbaụ su wal᷊inẹ?

² Yesus naul᷊ị taumata sarung makasilo mal᷊ahẹ i sai murite tutune mạeng manga murite kuměndagẹ̌ taumata wal᷊inẹ kere cara i sie kiměndagẹ̌ si sire. Bawerang i Yesus ene mapakẹ gunang manga tumatol᷊ene su abad humotong sarang orasẹ̌ ini. Hakị u ene, i kitẹ harusẹ̌ kuměndagẹ̌ sěmbaụ su wal᷊inẹ, maning pẹ̌sěngsul᷊ẹ ene tawe gampang.

3. Apa sarung ěndungang i kitẹ?

³ I kitẹ kěbị tawe nasukụ. Hakị u ene, pẹ̌sěngsul᷊ẹ i kitẹ masigěsạ kuměndagẹ̌ sěmbaụ su wal᷊inẹ dingangu kaguwạu naung. Maning kerene, i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i mẹ̌těno si Kristus. Su pěngangěndungang ini, i kitẹ sarung měngěndung kerea kakěndagẹ̌ makatul᷊ung si kitẹ gunang puluang mẹ̌dame, tawe mawěhạ sěmběka, dingangu maělugẹ̌. I kitẹ sarung měngěndung bọu pirang katau anạu sěmbaụ apang turusẹ̌ něnodẹ kakěndagẹ̌ maning ene tawe gampang. Su tempong měngěndung ini, kěnang pẹ̌tiněna, ’Kerea iạ botonge mẹ̌těno si sire?’

4. Tumuhụ Matius 5:23, 24, kawe nụe i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i mẹ̌dame dingangu anạu sěmbaụ apang nẹ̌pědu si kitẹ?

⁴ Yesus něněntiro i kitẹ harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i mẹ̌dame dingangu  anạu sěmbaụ apang nẹ̌pědu si kitẹ. (Basa Matius 5:23, 24.) I sie naul᷊ị mạeng i kitẹ mapulu makal᷊uasẹ̌ Mawu, i kitẹ harusẹ̌ mědal᷊ahapị mapia dingangu taumata wal᷊inẹ. Yehuwa mal᷊uasẹ̌ mạeng i kitẹ mẹ̌tawakal᷊i dingangu kaguwạu naung gunang mẹ̌dame dingangu taumata wal᷊inẹ. I sie tawe měnarimạ ibadang i kitẹ mạeng i kitẹ turusẹ̌ pědu su taumata wal᷊inẹ kụ madiri mẹ̌dame dingangi sire.​—1 Yoh. 4:20.

5. Kawe nụe i Mark masigěsạ mẹ̌dame?

⁵ I kitẹ aramanung masigěsạ mẹ̌dame. Kawe nụe? Pẹ̌tiněna apa nariadi si Mark. * I sie natědụ naung su tempong sěngkatau saudara němorotesẹ̌ si sie dingangu nẹ̌bisara barang dal᷊akị soal i sie su sidang. Apa nikoạ i Mark? I sie nẹ̌bera, ”Iạ sěbạe nẹ̌pědu kụ nẹ̌bisara kasarẹ̌ su saudara ene.” Katewe bọu ene, i Mark nẹ̌sasěsilẹ̌. I sie nẹ̌dorong ampung su saudara ene dingangu nẹ̌tawakal᷊i saụ mẹ̌dame dingange. Katewe, saudara ene madiri. Humotong i Mark nẹ̌tiněna, ’Apa gunane iạ mẹ̌tawakal᷊i mạeng i sie madiri mẹ̌dame?’ Katewe, sěngkatau pengawas wilayah němahangsang si sie tadeạu tawe měngědo mẹ̌tawakal᷊i. Apa nikoạ i Mark?

6. (a) Kerea i Mark turusẹ̌ nẹ̌tawakal᷊i gunang mẹ̌dame? (b) Kerea i Mark timuhụ parenta su Kolose 3:13, 14?

⁶ Su tempong němarikěsa carane mẹ̌tiněna, i Mark nasadarẹ̌ pẹ̌sěngsul᷊ẹ i sie nẹ̌pěndang limembong mapaelẹ̌ sul᷊ungu taumata wal᷊inẹ. I sie masingkạ i sie harusẹ̌ mẹ̌bal᷊ui. (Kol. 3:8, 9, 12) I sie saụ nakoạ sarang saudara ene kụ dingangu kasasanạu naung i sie nẹ̌dorong ampung. I Mark lai pirang sul᷊ẹ němohẹ suratẹ̌ gunang měnodẹ i sie sěbạe nẹ̌sasěsilẹ̌ kụ mapulu saụ mědal᷊ahapị dingangu saudara ene. I Mark lai něgělị piram baụ hadiah dararodọ kụ su pěndange saudara ene sarung mapulu. Katewe, saudara ene tatapẹ̌ pědu si Mark kụ madiri měgělị ampung. Maning kerene, i Mark turusẹ̌ timuhụ parentang i Yesus gunang kuměndagẹ̌ anạu sěmbaụ dingangu měgělị ampung si sire. (Basa Kolose 3:13, 14.) Maning i kitẹ seng nẹ̌tawakal᷊i nẹ̌dame, taumata wal᷊inẹ aramanung madiri měnarimạ. Katewe, mạeng mẹ̌těno kakěndagi Yesus, i kitẹ  sarung sěntiniạ měgělị ampung si sie dingangu turusẹ̌ mẹ̌doa tadeạu sěngsul᷊ẹ tempo i kitẹ saụ mẹ̌dame dingange.​—Mat. 18:21, 22; Gal. 6:9.

7. (a) Tumuhụ si Yesus, apa harusẹ̌ koateng i kitẹ? (b) Situasi masigěsạ apa tẹ̌tatěngongu sěngkatau saudari?

⁷ Yesus nẹ̌bera i kitẹ harusẹ̌ měkoạ taumata wal᷊inẹ kere cara i kitẹ mapulu taumata wal᷊inẹ měkoạ si kitẹ. I sie lai nẹ̌bera i kitẹ tawe wotonge kětạeng kuměndagẹ̌ taumata apang kụkěndagẹ̌ si kitẹ. (Luk. 6:31-33) Contone, kerea mạeng piạ anạu sěmbaụ su sidang madiri mẹ̌bisara arau měmoka si kau? Ini aramanung tawe masau mariadi, katewe ene nariadi si Lara. I sie nẹ̌běke, ”Sěngkatau saudari madiri mẹ̌bisara dingangku, kụ iạ běga kawe i sie kerene. Ene nakakadodọ naungku, kụ iạ tawe mal᷊uasẹ̌ su tempong měngibadah.” Humotong, i Lara nẹ̌tiněna, ’Bal᷊inẹ iạ nẹ̌sal᷊a. Kụ anạu sěmbaụ su sidang lai nẹ̌pěndang saudari ene memang aneh.’

8. Apa nikoạ i Lara tadeạu botonge mẹ̌dame, kụ apa wotonge kaěndungang i kitẹ bọu apa nariadi si sie?

⁸ Lara někoạ piram baụ hal᷊ẹ̌ gunang mẹ̌dame. I sie nẹ̌doa si Yehuwa dingangu němutusẹ̌ gunang mẹ̌bisara su saudari ene. I rẹ̌dua nẹ̌bisara soal u masalah ene, nẹ̌dal᷊ahěkụ, dingangu nẹ̌dame. Kakělaěng kěbị seng mapaelẹ̌. Katewe, i Lara nẹ̌bera, ”Bọu ene, saudari ene saụ něnodẹ kakanoạ mẹ̌sul᷊ung kere kal᷊imona. Iạ saụ nakadodọ naung.” Humotong, i Lara nẹ̌pikirẹ̌ i sie hědo makapěndang karal᷊uasẹ̌ mạeng sipatu saudari ene mẹ̌bal᷊ui. Katewe samurine, i Lara nasadarẹ̌ hal᷊ẹ̌ kapaelange botonge koatenge ene kai turusẹ̌ kuměndagẹ̌ su saudari ene lai ”měgělị ampung dingangu kaguwạu naung” si sie. (Ef. 4:32–5:2) I Lara nẹ̌tahěndung tau Kristen tutune ”tawe měndesọ pědu”. I sie lai harusẹ̌ ”menanggung haghing bawawaěng, mangimang kěbị haghi, sěntiniạ piạ pělaharapẹ̌, dingangu mẹ̌tatahang tumatěngo haghing hal᷊ẹ̌”. (1 Kor. 13:5, 7) Samurine, i Lara seng tawe giměnggang. Kụ saudari ene lai nakoạ limembong mahimumu si Lara. Mạeng i kitẹ mẹ̌tawakal᷊i mẹ̌dame dingangu anạu sěmbaụ lai turusẹ̌ makěndagẹ̌ si sire, i kitẹ botonge mangimang ’Mawu napenẹu kakěndagẹ̌ dingangu dame sarung duměndingang si kitẹ’.​—2 Kor. 13:11.

9. Tumuhụ Kisah 10:34, 35, kawe nụe i kitẹ tawe wotonge mawěhạ sěmběka?

⁹ Yehuwa tawe mawěhạ sěmběka. (Basa Kisah 10:34, 35.) Mạeng i kitẹ tawe mawěhạ sěmběka, ene něnodẹ i kitẹ kai manga anạ’E. Ene lai mangal᷊ene i kitẹ tumuhụ parenta gunang kuměndagẹ̌ sěndinganeng kere kuměndagẹ̌ watangeng i kitẹ. Kụ, i kitẹ lai měndiagạ pẹ̌darame dingangu anạu sěmbaụ.​—Rm. 12:9, 10; Yak. 2:8, 9.

10-11. Kerea sěngkatau saudari něnděmẹ pěndang dal᷊akị?

¹⁰ Pirang katau nẹ̌pěndang piạ sipatẹ̌ tawe mawěhạ sěmběka ene tawe gampang. Contone, kěnang pẹ̌tiněna apa nariadi su sěngkatau saudari arenge Ruth. Su tempong i sie mangudạ, piạ taumata bọu negeri wal᷊inẹ někoạ barang dal᷊akị su kěluargane. Apa suwụe? Ruth něngakui, ”Iạ sěbạe mawěngsing su kěbị taumata bọu negeri ene. Iạ nẹ̌pěndang kěbị taumata bọu negeri ene mẹ̌sul᷊ung, sarang lai anạu sěmbaụ.” Kerea i Ruth něnděmẹ pěndang dal᷊akị kerene?

¹¹ Ruth nasadarẹ̌ i sie harusẹ̌ mẹ̌tawakal᷊i tadeạu botonge mẹ̌bal᷊ui. I sie nẹ̌basa pengalaman dingangu laporan soal u negeri ene su Buku Tahunan. I sie nẹ̌bera, ”Iạ nẹ̌tawakal᷊i nẹ̌tiněna positif soal u taumata bọu negeri ene. Iạ něnětạ nakasilo anạu sěmbaụ sene masěmangatẹ̌ někoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa. Iạ nasadarẹ̌ i sire lai bageang bọu keluarga rohani su patikụ dunia.” Samurine, i Ruth lai nasadarẹ̌ i sie harusẹ̌ měnodẹ kakěndage. I sie nẹ̌běke, ”Sabang iạ mẹ̌sombang dingangu anạu sěmbaụ bọu negeri ene, iạ kahěngang-hěngang nẹ̌tawakal᷊i tadeạu mahimumu si sire. Iạ nẹ̌bawěke dingangi sire kụ nẹ̌tawakal᷊i makasingkạ limembong mal᷊awọ soal i sire.” Apa hasile? Ruth nẹ̌bera, ”Samurine, pěndang dal᷊akị soal i sire ene nailang.”

12. Kerea i Sarah něnodẹ sipatẹ̌ mawěhạ sěmběka?

¹² Pirang katau ěndịu tawe sadarẹ̌ i sire piạ sipatẹ̌ mawěhạ sěmběka. Contone, sěngkatau saudari arenge Sarah nẹ̌pěndang i sie tawe mawěhạ sěmběka ual᷊ingu tawe měmamile taumata tuhụ suku, keadaan ekonomi, arau tugasẹ̌ su organisasi. Katewe i sie něngakui, ”Iạ něnětạ nasadarẹ̌ iạ kai mawěhạ sěmběka.” Su soal u apa? I Sarah asal᷊e kai bọu keluarga nasikol᷊ah marangẹ, kụ i sie limembong puluang mědal᷊ahapị dingangu taumata apang piạ latar belakang mẹ̌sul᷊ung dingange. I sie bọu nẹ̌bera su hapịe, ”Iạ kětạeng mapulu mědal᷊ahapị dingangu anạu sěmbaụ apang nasikol᷊ah. Iạ madiri mědal᷊ahapị dingangi sire apang tawe nasikol᷊ah.” Nal᷊ahẹ, i Sarah harusẹ̌ měmal᷊ui sipate. Kerea i sie někoạ ene?

13. Kerea i Sarah němal᷊ui sipate, kụ apa kaěndungang i kitẹ?

¹³ Sěngkatau pengawas wilayah nẹ̌tul᷊ung si Sarah němarikěsa sipate. I Sarah nẹ̌běke, ”I sie nẹ̌dalo si siạ ual᷊ingu iạ masatia někoạ hal᷊ẹ̌ i Yehuwa, něgělị komentarẹ̌ mapaelẹ̌, dingangu piạ kasingkạ mal᷊awọ soal u Alkitapẹ̌. Bọu ene, i sie nẹ̌bera mạeng kasingkạ i kitẹ kakạtambane, i kitẹ lai harusẹ̌ měnodẹ manga sipatẹ̌ Kristen, kere kasasanạu naung, tatal᷊ěntụ, dingangu měngakui piạ hal᷊ẹ̌ tawe ikakoạ i kitẹ.” Sarah timol᷊e sasasang pengawas wilayah. I sie nẹ̌bera, ”Iạ nasadarẹ̌ hal᷊ẹ̌ sěbạe penting ene kai makoạ taumata mapia dingangu makěndagẹ̌.” Hasile, tiněnane soal u anạu sěmbaụ nẹ̌bal᷊ui. I sie lai nẹ̌bera, ”Iạ nẹ̌tawakal᷊i měmanda manga sipatẹ̌ nakakoạ si sire maarěga su těngong Yehuwa.” Mạeng i kitẹ, kerea? I kitẹ tantu madiri mẹ̌pěndang limembong marangẹ bọu anạu sěmbaụ ual᷊ingu i kitẹ nasikol᷊ah. Mạeng kahěngang-hěngang ’kuměndagẹ̌ kěbị anạu sěmbaụ’, i kitẹ sarung tawe mawěhạ sěmběka.​—1 Ptr. 2:17.

14. Tumuhụ Ibrani 13:16, kerea pěndang i Yehuwa mạeng i kitẹ maělugẹ̌ su taumata wal᷊inẹ?

¹⁴ Yehuwa mal᷊uasẹ̌ mạeng i kitẹ maělugẹ̌. (Basa Ibrani 13:16.) Su těngong Yehuwa,  měnodẹ kal᷊aělugẹ̌ ene kai bageang bọu ibadang i kitẹ, něngělembo mạeng i kitẹ měkoạ ene gunang taumata apang membutuhkan. (Yak. 1:27; 2:14-17) Hakị u ene, Alkitapẹ̌ němahangsang si kitẹ gunang ’měnodẹ kal᷊aělugẹ̌’. (Rm. 12:13) Mạeng maělugẹ̌, i kitẹ něnodẹ su taumata wal᷊inẹ i kitẹ kahěngang-hěngang mapadul᷊i si sire, makěndagẹ̌ si sire, dingangu mapulu makoạ hapị i sire. Yehuwa mal᷊uasẹ̌ mạeng i kitẹ měmahiạ kaěng dingangu inumang, arau měpakẹ tempong i kitẹ gunang taumata wal᷊inẹ. (1 Ptr. 4:8-10) Cara wal᷊inẹ gunang měnodẹ kal᷊aělugẹ̌ ene kai měnarimạ sake. Katewe, piạ u masigěsạ měkoạ ene.

15-16. (a) Kawe nụe pirang katau masigěsạ měnarimạ sake? (b) Apa nakakoạ si Enni limembong mapulu měnarimạ sake?

¹⁵ I kitẹ aramanung masigěsạ měnodẹ kal᷊aělugẹ̌ ual᷊ingu piram baụ alasang. Kěnang pěmanda pengalaman sěngkatau saudari wal᷊u arenge Enni. Těntal᷊ang bědang tawe nakoạ Sahiding Yehuwa, i sie madiri mědal᷊ahapị dingangu taumata wal᷊inẹ lai madiri měnarimạ sake. I sie nẹ̌pěndang piạ lawọ taumata wal᷊inẹ botonge měnarimạ sake.

¹⁶ Su apang nakoạ Sahiding Yehuwa, Enni němalui tiněnane. I sie nẹ̌tawakal᷊i tadeạu limembong puluang měnarimạ sake. I sie nẹ̌běke, ”Su tempong Banalang Kararatuang i kami nikoạ, sěngkatau penatua naul᷊ị si siạ piạ sěngkawingang sarung duměnta gunang mẹ̌tul᷊ung proyek ene. Penatua ene nẹ̌kiwal᷊o apa i rẹ̌dua botonge mẹ̌tanạ su wal᷊eku karěngụe duang kamisa. Su tempo ene, iạ nakatahěndung kerea Yehuwa nẹ̌tul᷊ung wawine wal᷊u su Zarefat.” (1 Raj. 17:12-16) Enni setuju měnarimạ si rẹ̌dua. Apa i sie nakaěbạ al᷊amatẹ̌? I sie nẹ̌bera, ”Iạ sěbạe mal᷊uasẹ̌, ual᷊ingu i rẹ̌dua nẹ̌tanạ su wal᷊eku bal᷊inẹ kětạeng duang kamisa, katewe dua wul᷊ang. Su kanandụu tempo ene, i kami nědal᷊ahapị mapia.” I Enni lai nakaěbạ al᷊amatẹ̌ manga hapị mapia su sidang. Orasẹ̌ ini, i sie seng nakoạ perintis kụ i sie mal᷊uasẹ̌ měmaringang anạu sěmbaụ apang něnginjilẹ̌ dingange gunang makoạ sarang bal᷊ene. I sie nẹ̌bera, ”Měngonggọ nakakoạ si siạ mal᷊uasẹ̌! Kụ, iạ nakaěbạ sěbạe lawọ al᷊amatẹ̌.”​—Ibr. 13:1, 2.

17. I Leo dingangu kawinge nasadarẹ̌ soal u apa?

 ¹⁷ I kitẹ aramanung seng hanesẹ̌ měnarimạ sake. Katewe, apa i kitẹ botonge limembong mapaelẹ̌ měnodẹ sipatẹ̌ ene? Contone, i Leo dingangu kawinge puluang měnarimạ sake. I rẹ̌dua biasane měmaringang matimadi rẹ̌dua, anạu sěngkatau, dingangu manga hapị i rẹ̌dua sarang bal᷊e. I rẹ̌dua lai puluang měmaringang pengawas wilayah dingangu kawinge. Katewe i Leo nẹ̌bera, ”I kami nasadarẹ̌ i kami kětạeng měmẹ̌maringang taumata apang marani dingangi kami.” Apa nikoạ i Leo dingangu kawinge?

18. Kerea i Leo dingangu kawinge němal᷊ui sipati rẹ̌dua?

¹⁸ Leo dingangu kawinge němal᷊ui sipati rẹ̌dua su apang bọu nẹ̌tiněna bawerang i Yesus ini: ”Mạeng i kamene kětạeng kụkěndagẹ̌ taumata apang kụkěndagẹ̌ si kamene, apa al᷊amate si kamene?” (Mat. 5:45-47) I rẹ̌dua nasadarẹ̌ i rẹ̌dua harusẹ̌ mẹ̌těno si Yehuwa, maělugẹ̌ su kěbị taumata. I rẹ̌dua němutusẹ̌ gunang měmaringang anạu sěmbaụ apang bědang tawe niparingang sarang bal᷊eng i sire. Leo naul᷊ị, ”Orasẹ̌ ini, su tempong mẹ̌tampung su wal᷊e sěngkasio, i kami kěbị mal᷊uasẹ̌. I kami nakoạ limembong marani sěmbaụ su wal᷊inẹ dingangu limembong marani dingangi Yehuwa.”

19. Kerea i kitẹ měnodẹ i kitẹ kai kahěngang-hěngang muriti Yesus, kụ apa koatengu?

¹⁹ I kitẹ seng něngěndung mạeng i kitẹ kuměndagẹ̌ anạu sěmbaụ, i kitẹ sarung puluang mẹ̌dame, tawe mawěhạ sěmběka, dingangu maělugẹ̌. I kitẹ harusẹ̌ lumawang pěndang dal᷊akị lai kuměndagẹ̌ anạu sěmbaụ dingangu kaguwạu naung. Mạeng měkoạ ene, i kitẹ sarung mal᷊uasẹ̌ dingangu měnodẹ i kitẹ kai kahěngang-hěngang muriti Yesus.​—Yoh. 13:17, 35.