1. ¿Máakalmáak le túumben mandamiento tu yaʼalaj Jesús tiʼ u discípuloʼoboʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu yáax táan juʼunil le revistaaʼ).

LE ÁAKʼAB táanil tiʼ u kíimsaʼaloʼ Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ u discípuloʼob: «Kin tsʼáaikteʼex junpʼéel túumben mandamiento: ka a paklan yaabiltabaʼex. Jeʼel bix tsʼoʼok in yaabiltikeʼexoʼ». Tu yaʼalaj xan: «Wa ka paklan yaabiltikabaʼexeʼ tuláakal máak ken u yojéelteʼ teʼexeʼ in discípuloʼex» (Juan 13:34, 35).

2. ¿Baʼaxten jach kʼaʼabéet k-paklan yaabiltikba?

² Jesúseʼ tu yaʼaleʼ le máakoʼoboʼ séeb ken u yiloʼob máax u discípuloʼob wa ku yeʼeskoʼob yaabilaj jeʼex tu yeʼesil letiʼoʼ. Le baʼax tu yaʼaloʼ béeychaj teʼ yáax siglooʼ yéetel táan xan u béeytal teʼ kʼiinoʼobaʼ. Le oʼolal kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ unaj k-paklan yaabiltikba.

3. ¿Baʼax ken k-kan teʼ xookaʼ?

³ Tumen kʼeban máakoʼoneʼ maʼ chéen chʼaʼabil k-yaabiltik u maasil yéetel u jaajil k-óoliʼ. Kex beyoʼ unaj k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-eʼesik yaabilaj jeʼex Cristoeʼ. Teʼ xookaʼ yaan k-kanik bix u yáantkoʼon le yaabilaj tiʼ óoxpʼéel baʼaloʼoboʼ: k-kaxtik jeetsʼelil, maʼ k-pʼektik u maasil wa maʼ k-yéeyik máax yéetel k-bisikba yéetel u tsʼookeʼ k-kʼamik yéetel utsil k-uʼulaboʼob. Le táan a xakʼaltikoʼ tukle: «¿Baʼax jeʼel u páajtal in kanik tiʼ le sukuʼunoʼob maʼ tu xuʼulul u yaabiltikoʼob u maasil kex maʼ chéen chʼaʼabiloʼ?».

4. Le baʼax ku yaʼalik Mateo 5:23 yéetel 24, ¿bix u yáantkoʼon k-il unaj k-utskíintik le problemas yaantoʼon yéetel le sukuʼunoʼoboʼ?

⁴ Jesúseʼ tu kaʼanseʼ kʼaʼabéet k-utskíintik le problemas yaantoʼon  yéetel le sukuʼunoʼoboʼ (xok Mateo 5:23, 24). Tu yaʼalaj xaneʼ wa k-kʼáat lúubul utsil tiʼ Dioseʼ kʼaʼabéet k-bisikba maʼalob yéetel u maasil. Jéeobaeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol ken u yil k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u yantaltoʼon jeetsʼelil yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Wa k-chʼaʼkʼuxtik u maasil yéetel maʼ t-utskíintik le problemas yaantoʼon tu yéeteloʼoboʼ, Jéeobaeʼ maʼ ten u kʼam le adoración k-tsʼáaiktiʼoʼ (1 Juan 4:20).

5. ¿Baʼaxten maʼ chéen chʼaʼabil tu yilil Mark u yutskíintik le problema anchajtiʼoʼ?

⁵ Yaan horaeʼ maʼ chéen chʼaʼabil k-utskíintik le problemas ku yantaltoʼon yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. ¿Baʼaxten? Koʼox ilik baʼax úuch tiʼ sukuʼun Mark. * Juntúul sukuʼun yaan tu múuchʼulileʼ tu yaʼalaj baʼaloʼob maʼ jaajtak tu yoʼolaliʼ yéetel tu pʼataj kʼaasil tu táan u maasil, yoʼolal lelaʼ Markeʼ jach yaachaj u yóol. ¿Baʼax túun tu beetaj? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach tu tʼabaj in kʼiʼikʼel, le oʼolal tin waʼalaj baʼal tiʼ». Baʼaleʼ le ka tuukulnaj tiʼ le baʼax tu beetoʼ Markeʼ arrepentirnaji, ka bin u kʼáat perdón tiʼ le sukuʼun utiaʼal u kaʼa biskubaʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ le sukuʼunoʼ maʼ tu perdonartiʼ. Le oʼolal Markeʼ joʼopʼ u tuklik: «¿Baʼaxten teen unaj in kaxtik utiaʼal in kʼáatik perdón tiʼ? Si letiʼeʼ maʼ taak u yutskíintik le problemaoʼ». Pero le superintendente tiʼ circuitooʼ tu yaʼalajtiʼ ka seguernak u beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u yutstal le problemaoʼ. ¿Baʼax túun tu beetaj Mark?

6. 1) ¿Baʼaxoʼob tu beetaj Mark utiaʼal u kaʼa biskuba yéetel juntúul sukuʼun? 2) ¿Bix tu beetil Mark le baʼax ku yaʼalik Colosenses 3:13 yéetel 14?

⁶ Markeʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ yaan kʼiineʼ maʼ tu yeʼesik kabal óolal yéetel jach ku creerkuba. Le oʼolal kʼaʼabéet u kʼexik bix u tuukul (Col. 3:8, 9, 12). Le ka bin u kʼáat perdón tu kaʼatéen tiʼ le sukuʼunoʼ tu beetaj yéetel kabal óolal. Tsʼoʼoleʼ tu tsʼíibtaj jujunpʼéel cartaʼob tuʼux ku yaʼalik jach yaachajaʼan u yóol, ku tsʼíiboltik u kaʼa biskubaʼob yéetel ka pʼáatak bey mix baʼal úucheʼ. Tu síiaj xan tiʼ jujunpʼéel baʼaloʼob ku tuklik jeʼel u yutstal tu yicheʼ. Kex jach tu tsʼáaj u yóol u yutskíint le problemaoʼ maʼ perdonartaʼab tumen le  sukuʼunoʼ. Kex beyoʼ Markeʼ maʼ xuʼul u beetik le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ: u yaabiltik yéetel u perdonartik u sukuʼun (xok Colosenses 3:13, 14). Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ kex maʼ k-perdonartaʼal tumen u maasileʼ wa k-yaabiltmoʼobeʼ yaan k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u kaʼa biskubaʼob t-éetel yéetel maʼ tun xuʼulul k-orar utiaʼal u yutstal le problemaoʼ (Mat. 18:21, 22; Gál. 6:9).

7. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Jesús unaj k-beetik? 2) ¿Baʼax tu aktáantaj kiik Lara?

⁷ Jesúseʼ tu yaʼaleʼ unaj k-tratartik u maasil jeʼex k-kʼáat ka tratartaʼakoʼoneʼ. Tu yaʼalaj xaneʼ maʼ chéen unaj k-yaabiltik le máaxoʼob yaabiltmiloʼonoʼ (Luc. 6:31-33). Chéen baʼaleʼ, ¿baʼax jeʼel a beetik wa juntúul sukuʼun wa kiik maʼ tu tʼankech mix tu yóotik u saludartecheʼ? U jaajileʼ lelaʼ maʼ suuk u yúuchliʼ, chéen baʼaleʼ bey úuchik tiʼ juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Lara. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Juntúul kiikeʼ xuʼul u tʼanken pero maʼ in wojel baʼaxteniʼ. Leloʼ ku beetik in chiʼichnaktal yéetel maʼ kiʼimak in wóol kéen xiʼiken teʼ muchʼtáambaloʼ». Laraeʼ ku tuklik kaʼachi: «Maʼ in culpaiʼ. Teʼ múuchʼuliloʼ deporsi ojéelaʼan chan jelaʼan u modos le kiikoʼ».

8. 1) ¿Baʼax tu beetaj Lara utiaʼal u kaʼa biskuba yéetel juntúul kiik? 2) ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax úuch tiʼ Laraoʼ?

⁸ Laraeʼ yaʼab baʼax tu beetaj utiaʼal u yilik wa jeʼel u kaʼa biskuba le kiik tu yéeteloʼ. Orarnaj tiʼ Jéeobaeʼ ka tu chʼaʼtuklaj u tʼaan tu yéetel. Tu tsikbaltoʼob le baʼax úuchoʼ, tu méekʼubaʼob yéetel bey u yóol utschaj le problemaoʼ. Baʼaleʼ Laraeʼ ku yaʼalik: «Ka máan kʼiineʼ le kiikoʼ xuʼul u kaʼa tʼanken. Leloʼ tu beetaj u sen lúubul in wóol». Laraeʼ ku tuklik kaʼacheʼ utiaʼal u kiʼimaktal u yóoleʼ letiʼe kiik unaj u kʼexik u modosoʼ. Pero ka máan kʼiineʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ maʼ unaj u xuʼulul u yaabiltik le kiikoʼ yéetel unaj u perdonartik yéetel u ‹jaajil u yóol› jeʼel jaytéen ku kʼaʼabéettaleʼ (Efe. 4:32–5:2). U yojel xaneʼ le jaajil yaabilajoʼ «maʼ tu kʼaʼajsik le baʼax kʼaas ku beetaʼaltiʼoʼ», tsʼoʼoleʼ «tuláakal baʼal ku muʼyajtik, tuláakal baʼal ku creertik, tuláakal baʼal ku páaʼtik, tuláakal baʼal ku chúukpajal u yóol u muʼyajte» (1 Cor. 13:5, 7). U chʼaʼik en cuenta le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ le áant utiaʼal u xuʼulul u sen  chiʼichnaktal. Ka máan kʼiineʼ le kiikoʼ káaj u kaʼa biskuba yéetel Lara. Bey túunoʼ wa k-ilik u yantal jeetsʼelil yéetel k-sukuʼunoʼob yéetel maʼ tu xuʼulul k-yaabiltikoʼobeʼ «le u Diosil yaabilaj yéetel jeetsʼeliloʼ» yaan u yáantkoʼon (2 Cor. 13:11).

9. Jeʼex u yaʼalik Hechos 10:34 yéetel 35, ¿baʼaxten maʼ unaj k-paktik «jelaʼan mix máakiʼ»?

⁹ Jéeobaeʼ mix máak jelaʼan u paktik wa maʼatech u yéeyik máax yéetel ken u bisuba (xok Hechos 10:34, 35). Kéen k-beet jeʼex letiʼeʼ k-eʼesik u paalaloʼon. Tsʼoʼoleʼ k-eʼesik k-yaabiltmaj k-éet máakil jeʼex k-yaabiltikbaeʼ. K-áantaj xan utiaʼal u yantal jeetsʼelil ichil le múuchʼuliloʼ (Rom. 12:9, 10; Sant. 2:8, 9).

10, 11. ¿Baʼax tu beetaj juntúul kiik utiaʼal u xuʼulul u pʼektik u maasil?

¹⁰ Maʼ xaaneʼ yaneʼ maʼ chéen chʼaʼabil u biskuba yéetel tuláakal máakiʼ. Koʼox ilik baʼax úuch tiʼ juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Ruth. Tu x-lóoʼbayanileʼ beetaʼab u muʼyaj u familia tumen juntúul koʼolel táanxel luʼumil u taal. ¿Bix tu yuʼubiluba yoʼolal le baʼax beetaʼabtiʼoboʼ? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach tin pʼektaj u máakiloʼob le luʼumil tuʼux u taal le koʼoleloʼ. Kin tuklik kaʼacheʼ tak le sukuʼunoʼoboʼ bey u modosoʼoboʼ». ¿Baʼax áant Ruth utiaʼal u xuʼulul u pʼektikoʼob?

¹¹ Rutheʼ tu tsʼáaj cuenta kʼaʼabéet u kʼexik bix u tuukul. Le oʼolal tu xokaj teʼ Anuario baʼaxoʼob uchaʼan ichil u kuxtal le sukuʼunoʼob teʼ luʼumiloʼ yéetel bix u meyajtikoʼob Jéeoba. Le oʼolal letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tin tratartaj in wilik le jatsʼuts modos yaan tiʼ le máakoʼoboʼ. Tin tsʼáaj cuentaeʼ le sukuʼunoʼoboʼ ku meyajtikoʼob Jéeoba yéetel kiʼimak óolal. Kʼuch in naʼateʼ láayliʼ in sukuʼunoʼobeʼ tumen ku meyajtikoʼob Jéeoba». Ka máan kʼiineʼ Rutheʼ tu naʼateʼ unaj u yeʼesik u yaabiltmaj le sukuʼunoʼoboʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Kéen in kʼaj óolt sukuʼunoʼob ku taaloʼob tiʼ le luʼumil jeʼeloʼ kin wilik in tratarkoʼob maʼalob yéetel in náatsʼal tsikbal tu yéeteloʼob. Leloʼ tu yáanten utiaʼal in maas kʼaj óoltikoʼob». ¿Baʼax túun utsil tu kʼamaj? Rutheʼ ku yaʼalik: «Ka máan kʼiineʼ xuʼul in pʼektikoʼob».

12. ¿Bix u tuukul kaʼach Sarah?

¹² U jaajileʼ yaan horaeʼ kex maʼ u tsʼáaik cuenta máakeʼ ku pʼektik u maasil. Bey u yeʼesik le baʼax úuch tiʼ juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Sarah. Letiʼeʼ ku tuklik kaʼacheʼ maʼ u pʼekmaj mix máakiʼ tumen maʼatech u beetik u cuentail tuʼux u taal máak, wa yaan taakʼin tiʼ yéetel wa yaʼab meyaj tsʼaʼan u beet ichil u kaajal Jéeoba. Baʼaleʼ letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tin tsʼáaj cuentaeʼ kin yéeyik máax yéetel kin biskinba». ¿Bix úuchik u tsʼáaik cuenta? Tuláakal le yanoʼob ichil u familiaoʼ kaʼanchajaʼan u xookoʼob, le oʼolal letiʼeʼ maas uts tu tʼaan u biskuba yéetel máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob. Juntéeneʼ tu yaʼalaj tiʼ u amigo: «Chéen kin biskinba yéetel le sukuʼunoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ». ¿Máasaʼ Saraheʼ kʼaʼabéet u kʼexik bix u tuukul? ¿Bix tu beetil?

13. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax tu beetaj Sarahoʼ?

¹³ Juntúul sukuʼun ku beetik u superintendente tiʼ circuitoeʼ tu yáantaj Sarah utiaʼal u kʼexik bix u tuukul. Saraheʼ ku yaʼalik: «Letiʼeʼ tu felicitarten tumen in tsʼaamaj in wóol in meyajt Jéeoba, jatsʼuts bix in comentar yéetel yaʼab baʼax in wojel tiʼ le Bibliaoʼ. Tu yaʼalaj xan teneʼ jeʼel bix u bin k-maas kaanbal tiʼ le Bibliaoʼ unaj k-eʼesik jatsʼuts modos jeʼex kabal óolal yéetel chʼaʼ óotsilil». Saraheʼ tu yilaj u beetik le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen le sukuʼunoʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tin tsʼáaj cuentaeʼ le baʼax maas kʼaʼabéetoʼ letiʼe k-tratartik maʼalob u maasiloʼ yéetel k-yaabiltikoʼob». Le oʼolal kʼexpaj bix u tratartik le sukuʼunoʼoboʼ. Ku yaʼalik: «Káaj in wilik u jatsʼuts modos le sukuʼunoʼob jeʼex u beetik Jéeobaoʼ». ¿Kux túun toʼon? ¿Láayliʼ wa bey k-tuukuloʼ? Mix juntéen unaj k-tuklik wa maas maʼaloboʼon tiʼ u maasil chéen tumen chan kaʼanchajaʼan k-xook.  Wa ‹k-yaabiltmaj tuláakal le sukuʼunoʼoboʼ› yaan k-bisikba yéetel tuláakal máak (1 Ped. 2:17).

14. Jeʼex u yeʼesik Hebreos 13:16, ¿bix u yuʼubikuba Jéeoba kéen k-eʼes utsil tiʼ k-uʼulaboʼob?

¹⁴ Jéeobaeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol kéen u yil k-kʼamik yéetel utsil k-uʼulaboʼob (xok Hebreos 13:16). Letiʼeʼ ku yaʼalikeʼ táakaʼan ichil le adoración k-tsʼáaiktiʼoʼ, maases wa k-áantik le máaxoʼob kʼaʼabéet áantajtiʼoboʼ (Sant. 1:27; 2:14-17). Le oʼolal le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon: «Maʼ u xuʼulul a kʼamkeʼex maʼalob le uʼulaboʼoboʼ» (Rom. 12:13). Kéen k-kʼam maʼalob k-uʼulabeʼ k-eʼesik k-yaabiltmoʼob yéetel k-kʼáat iloʼob bey k-amigoʼobeʼ. Jéeobaeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol kéen u yil k-síik janal wa baʼax u yukʼ k-uʼulaboʼob bey xan wa k-máansik tiempo tu yéeteloʼob (1 Ped. 4:8-10). Baʼaleʼ yaan baʼaxoʼob jeʼel u talamkúuntik k-beetkeʼ.

15, 16. 1) ¿Baʼaxten yaan máaxoʼobeʼ maʼ tu kʼamkoʼob u maasil tu yotochoʼob? 2) ¿Baʼax áant Edit utiaʼal u kʼexik bix u tuukul?

¹⁵ Maʼ xaaneʼ yaan baʼaxoʼob jeʼel u beetik k-tuklik maʼ tu páajtal k-kʼamik yéetel utsil k-uʼulaboʼobeʼ. Bey úuchik tiʼ Edit, juntúul kiik kimen u yíicham. Antes u beetkuba Testigoeʼ maʼatech u jach biskuba yéetel u maasil. Tsʼoʼoleʼ ku tuklikeʼ maʼ tu páajtal u kʼamik maʼalob u yuʼulaboʼob jeʼex u beetik uláakʼ máakoʼobeʼ.

¹⁶ Editeʼ kʼexpaj bix u tuukul le ka káaj u meyajtik Jéeobaoʼ, le oʼolal káaj u yilik bix jeʼel u kʼamik uʼulaboʼob tu yotocheʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Le táan u beetaʼal junpʼéel u Najil Reinoeʼ juntúul ancianoeʼ náatsʼ u kʼáatten wa jeʼel in kʼamik tin wotoch juntúul sukuʼun yéetel u yatan kun taaloʼob áantaj kaʼapʼéel semanaeʼ. Ka túun tuukulnajen tiʼ le koʼolel kimen u yíicham kajaʼan kaʼach Sareptaoʼ yéetel bix úuchik u bendecirtaʼal tumen Jéeoba» (1 Rey. 17:12-16). Le oʼolal Editeʼ tu kʼamaj le sukuʼunoʼob tu yotochoʼ. ¿Baʼax utsil tu kʼamaj? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Ka tsʼoʼokeʼ pʼáatoʼob dos meses. Teʼ kʼiinoʼoboʼ jach jatsʼuts bix úuchik k-bisikba». Bejlaʼeʼ Editeʼ jach maʼalob u biskuba yéetel le sukuʼunoʼob yaan tu múuchʼuliloʼ, tsʼoʼoleʼ precursora yéetel jach uts tu tʼaan u kʼamik tu yotoch le sukuʼunoʼob kéen  tsʼoʼokok u kʼaʼaytajoʼob utiaʼal u jaantikoʼob wa u yukʼikoʼob wa baʼaxoʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «In síik baʼax yaanteneʼ jach ku kiʼimakkúuntik in wóol. U jaajileʼ jach yaʼab bendiciónoʼob tsʼoʼok in kʼamik» (Heb. 13:1, 2).

17. ¿Tiʼ baʼax tu tsʼáaj cuenta Luke yéetel u yatan?

¹⁷ Maʼ xaaneʼ suuk k-kʼamik uʼulaboʼob t-otoch. Chéen baʼaleʼ, ¿suuk wa k-invitartik jeʼel máaxak t-otocheʼ? Luke yéetel u yataneʼ suuk u invitartik tu yotoch u taataʼob, u láakʼtsiloʼob, u amigoʼob bey xan le superintendente tiʼ circuito yéetel u yatanoʼ. Baʼaleʼ Lukeeʼ ku yaʼalik: «T-tsʼáaj cuentaeʼ chéen k-invitartik le máaxoʼob yéetel maas k-bisikbaoʼ». ¿Baʼax túun tu beetoʼob?

18. ¿Baʼax tu beetaj Luke yéetel u yatan utiaʼal u maʼ u yéeyikoʼob máax ken u invitartoʼob tu yotochoʼob?

¹⁸ Luke yéetel u yataneʼ tu naʼatoʼob bix unaj u yeʼeskoʼob u yutsiloʼob tiʼ u maasil úuchik u tuukuloʼob tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesúsaʼ: «Wa ka yaabiltikeʼex le máaxoʼob yaabiltmileʼexoʼ, ¿baʼax boʼolil jeʼel u tsʼaʼabalteʼex tu yoʼolal leloʼ?» (Mat. 5:45-47). Tu tsʼáajoʼob cuentaeʼ tiʼ tuláakal máak unaj u yeʼesik u yutsiloʼob jeʼex u beetik Jéeobaoʼ. Le oʼolal tu chʼaʼtukloʼob u invitarkoʼob le sukuʼunoʼob mix juntéen u invitartoʼoboʼ. Lukeeʼ ku yaʼalik: «Kéen k-muchʼba yéetel le sukuʼunoʼoboʼ jach k-disfrutartik tumen ku líikʼil k-óol yéetel ku yáantkoʼon utiaʼal u seguer k-meyajtik Jéeoba».

19. ¿Bix k-eʼesik u discípuloʼon Jesús, yéetel baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik k-beetik?

¹⁹ Teʼ xookaʼ tsʼoʼok k-kanikeʼ wa k-yaabiltik u maasil yéetel u jaajil k-óoleʼ yaan k-ilik k-kaxtik jeetsʼelil, maʼ ten k-pʼektoʼob mix ten k-yéey máax yéetel k-bisikba, tsʼoʼoleʼ yaan k-kʼamik yéetel utsil k-uʼulaboʼob. Unaj k-yaabiltik k-sukuʼunoʼob yéetel tuláakal k-puksiʼikʼal, beyoʼ mix máak ken k-pʼekte. Wa k-beetkeʼ yaan u kiʼimaktal k-óol yéetel yaan k-eʼesik jach tu jaajil u discípuloʼon Jesús (Juan 13:17, 35).