1-2. Ni mwi Yesu aloseshe ilyo alandile amashiwi yaba pali Yohane 4:35, 36?

YESU alepita mwi bala, nalimo ilya barle iyatendeke fye ukumena. (Yoh. 4:3-6) Pali no kupita imyeshi nalimo ine pa kuti batendeke ukuseepa. Kanshi ifyo Yesu alandile nalimo fyalipapwishe abengi, atile: “Inuneni amenso no kumona amabala, ukuti nayabuuta, ni nshita ya kuseepa.” (Belengeni Yohane 4:35, 36.) Bushe aloseshe mwi?

² Yesu afwile alelanda pe bala lya mampalanya, e kutila abantu. Tontonkanyeni pa fyacitike ilyo Yesu ashilalanda aya mashiwi. Nangu ca kuti abaYuda tabaleumfwana na bena Samaria, Yesu alishimikile umwanakashi umwina Samaria kabili uyu umwanakashi alikutike! Na kuba, ilyo Yesu alelanda ukuti amabala “nayabuuta, ni nshita ya kuseepa,” ninshi abena Samaria abengi abo ulya mwanakashi aebeleko pali Yesu bali mu nshila baleya uko Yesu ali pa kuti abasambilishe. (Yoh. 4:9, 39-42) Umo uwasambilila ifyaba mu Baibolo alandile ukuti: “Filya abantu balefwaisha ukubasambilisha . . . fyalangile ukuti bali kwati filimwa ifilingile ukusombolwa.”

3. Bushe ukulamona abantu nge fyo Yesu alebamona kuti kwalenga shani mwalabomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma?

³ Bushe mumona shani abantu abo mubilako imbila nsuma? Bushe mubamona nge filimwa ifilingile ukusombolwa? Nga e fyo mubamona, ninshi mukalacita ifintu fitatu ifyakonkapo. Ica kubalilapo, mukaba abacincila. Apo inshita isheleko iya kulobolola naicepa, mukalabomfya bwino inshita. Icalenga bubili, mukaba ne nsansa ilyo mwamona abantu balekutika imbila nsuma. Baibolo itila: ‘Abantu balasekelela mu nshita ya kulobolola.’ (Esa. 9:3) Ne calenga butatu,  mukalamona abantu ukutila kuti ba-aluka no kuba abasambi ba kwa Yesu, kabili mukalalanshanya nabo ifyo bengatemwa ukumfwa.

4. Finshi twalasambilila ku mutumwa Paulo muli cino cipande?

⁴ Abasambi ba kwa Yesu bamo balemona kwati abena Samaria te kuti baaluke no kuba abasambi ba kwa Kristu, lelo Yesu ena te fyo alebamona. Alebamona ukutila kuti baba abasambi bakwe. Na ifwe bene tufwile ukulamona ababa mu cifulo tushimikila ukutila kuti baba abasambi ba kwa Kristu. Tufwile ukulapashanya umutumwa Paulo uwalemona abantu ukutila kuti baba abasambi ba kwa Kristu. Finshi twingasambilila kuli ena? Muli cino cipande, twalalanda (1) pa fyo Paulo aishibepo fimo pa fyo abantu aleshimikilako basuminemo, (2) pa fyo alebika amano ku fyo batemenwe, na (3) pa fyo alebamona ukutila kuti baba abasambi ba kwa Yesu.

5. Cinshi calengele Paulo eshibe bwino abaYuda abali mwi sunagoge?

⁵ Ilingi line Paulo alebila imbila nsuma mu masunagoge ya baYuda. Ku ca kumwenako, “pa masabata yatatu alelanshanya na [baYuda] Amalembo” mwi sunagoge lyali mu Tesalonika. (Imil. 17:1, 2) Paulo afwile taleumfwa umwenso ukusambilisha mwi sunagoge, pantu ali mu Yuda. (Imil. 26:4, 5) Apo Paulo alishibe bwino abaYuda, ali uwashipa ilyo alebila imbila nsuma kuli bena.—Fil. 3:4, 5.

6. Bushe abantu bali pa maliketi mu Atena bapuseneko shani ku baali mwi sunagoge?

⁶ Ilyo Paulo afulumwike ukufuma ku Tesalonika na ku Berea pa mulandu wa balwani bakwe, aile ku Atena. Na muli uyu wine musumba, Paulo “atendeke ukulanshanya na baYuda mwi sunagoge na bambi abalepepa Lesa.” (Imil. 17:17) Lelo nga aya mu kushimikila pa maliketi, abo aleshimikila balipuseneko na baYuda. Bamo pali aba balisambilile sana amano ya bantunse kabili bambi bali bena fyalo, kanshi balemona ifyo Paulo alesambilisha ukuti “fintu ifipya.” Balemweba abati: “Uleleta ifintu ifyeni mu matwi yesu.”—Imil. 17:18-20.

7. Ukulingana ne fyaba pa Imilimo 17:22, 23, bushe Paulo ayalwile shani inshila abomfeshe pa kushimikila abantu?

⁷ Belengeni Imilimo 17:22, 23. Inshila Paulo abomfeshe pa kushimikila abena fyalo mu Atena yalipusene ne yo abomfeshe ilyo aleshimikila abaYuda mwi sunagoge. Nalimo Paulo aliyipwishe ukuti, ‘Finshi aba abena Atena basuminamo?’ Alibikile amano ku fyali pa cifulo apo abo aleshimikila baali kabili alibikile amano na ku fyo basuminemo. Lyena pa kutendeka ukulanshanya nabo, Paulo alandile pa fyo basuminemo ifyali ifya cine. Umo uwasambilila pa fyaba mu Baibolo alandile pali Paulo ukuti: “Apo ali Mwina  Kristu umuYuda, alishibe ukuti abaGriki tabalepepa Lesa ‘wa cine’ uo abaYuda na Bena Kristu balepepa. Lelo alefwaya bamone kwati Lesa uo alebasambilishapo untu abena Atena baishibe.” Kanshi Paulo aleitemenwa ukwalula inshila alebomfya pa kubila imbila nsuma. Aebele abena Atena ubukombe ubwafumine kuli “Lesa Uushaishibikwa” uo balefwaya ukulapepa. Nangu ca kuti abena fyalo tabaishibe sana Amalembo, Paulo talebamona ukutila te kuti babe Abena Kristu. Lelo alebamona nge filimwa ifyo balingile ukusombola, kabili alyalwile inshila abomfeshe pa kubila imbila nsuma kuli bena.

8. (a) Kuti mwacita shani pa kuti mwishibe ifyo abantu baba mu cifulo mubilamo imbila nsuma basuminamo? (b) Finshi nalimo mwingalanda nga ca kuti umuntu amweba ukuti alikwata uko apepa?

⁸ Nga filya Paulo alecita, mulebika amano ku filecitika kabili muleiluka. Mulebika amano ku fingalenga mwaishiba ifyo abantu ababa mu cifulo mushikila basuminamo. Bushe finshi babomfya pa kuyemfya amayanda yabo ne myotoka? Bushe amashina yabo, imifwalile, ifyo baiyemfya, nelyo imilandile yabo kuti fyalenga mwaishiba icalici bapepako? Nalimo balimweba ukuti balikwata uko bapepa. Natulande pa fyo ba Flutura bapainiya baibela bacita umuntu nga abeba ukuti alikwata icalici uko apepa. Bamweba ukutila: “Nshishile mu kumupatikisha ukusumina mu fyo nasuminamo, lelo njishile mu kulanshanya na imwe pali . . . ”

9. Finshi fimo ifyo mwingasuminishanya no muntu uwatila alikwata uko apepa?

⁹ Malyashi nshi nalimo mwingalanshanya no muntu uwalanda ukuti alikwata uko apepa? Mule-esha ukutontonkanya pa fyo mwingasuminishanya. Nalimo kuti alisumina ukuti afwile ukupepa fye Lesa umo, nelyo alisumina ukuti Yesu e pusukilo lya bantunse, nelyo limbi alisumina ukuti tuleikala mu nshiku sha kulekelesha ishili no kupwa nomba line. Lyena kuti mwabomfya ilyashi ilyo mwasuminishanya nankwe pa ku mushimikila, kabili kuti mwalanshanya nankwe mu nshila iingalenga alafwaisha ukukutika.

10. Finshi mulingile ukulaesha na maka ukwishiba, kabili mulandu nshi?

¹⁰ Muleibukisha ukuti abantu bamo tabasumina fyonse ifyo babasambilisha ku calici uko baya. Kanshi nga mwaishiba uko umuntu apepa, mule-esha no kwishiba ifyo asuminamo. Ba David bapainiya baibela aba ku Australia batile: “Abantu abengi muno nshiku balasaakanya amano ya bantunse ne fya mapepo.” Ba Donalta aba ku Albania nabo batile: “Bamo abalanda ukuti balikwata uko bapepa, mu kupita kwa nshita balanda ukutila tabasumina ukuti Lesa e ko aba.” Munyinefwe umo uubomba bu mishonari ku Argentina, ena alimona ukuti abantu bamo balanda ukutila balisumina mu cisambilisho ca Bulesa Butatu, lelo nalimo tabasumina ukutila Tata, Umwana, no mupashi wa mushilo baba muli Lesa umo. Uyu mishonari atile: “Nga naibukisha ukuti umuntu ndeshimikila nalimo tasumina muli fyonse ifyo  asambilila ku calici, tacinkosela ukwishiba ifyo ningasuminishanya nankwe.” Kanshi mule-esha na maka ukwishiba ifyo abantu basuminamo. Nga mulecita ifi, mukaba nga Paulo uwatile: “Ku bantu bonse mba fye nge fyo bali.”—1 Kor. 9:19-23.

11. Nga fintu Baibolo ilanda pa Imilimo 14:14-17, finshi Paulo acitile pa kuti abantu abaleikala mu Lustra batemwe imbila nsuma iyo alebila?

¹¹ Belengeni Imilimo 14:14-17. Paulo ale-esha na maka ukwishiba ifyo abantu aleshimikila batemenwe, kabili alealula inshila alebomfya pa kubashimikila. Ku ca kumwenako, abantu abilileko imbila nsuma mu Lustra tabaishibe nangu fimo pa Malembo nelyo limbi baishibe fye ifinono. Kanshi pa kubasambilisha, Paulo alelanda pa fyo baishibe. Alandile pa kufula kwa fya kulya na pa fyo abantu baba ne nsansa. Kabili alebomfya amashiwi ne filangililo ifyo abantu bengomfwa bwangu.

12. Kuti mwaishiba shani ifyo umuntu atemwa kabili kuti mwacita shani pa kuti mutendeke ukulanshanya nankwe?

¹² Muleiluka pa kuti mwishibe ifyo abantu baba mu cifulo mubilamo imbila nsuma batemwa kabili mulealula inshila mubomfya pa kubashimikila. Bushe nga mwafika pa ng’anda ya muntu, kuti mwaishiba shani ifyo atemwa? Nga fintu tulandilepo, mulebika amano ku filecitika. Nalimo kuti mwamusanga alelima, alebelenga icitabo, alelungisha motoka, nelyo alebomba imilimo imbi. Nga kuti caba fye bwino, nalimo kuti mwatendekela ukulanda pa fyo mwasanga alecita. (Yoh. 4:7) Ifyo umuntu afwele na fyo kuti fyalenga mwaishiba fimo pa muntu. Nalimo kuti fyalenga mwaishiba icalo afumako, incito abomba, nelyo ibumba lya bakateya wa mupila ilyo atemwa. Ba Gustavo batile: “Ilyo natendeke ukulanshanya no mulumendo uwa myaka 19 uwafwele ishati apali icikope ca kwa kemba uwalumbuka, nalimwipwishe ico afwalile lilya ishati kabili anjebele ukuti alitemwa sana ulya kemba. Ulya mulumendo alisumine ukulasambilila Baibolo, kabili pali ino nshita alibatishiwa.”

13. Finshi mwingacita pa kuti mulondolwele bwino umuntu ifyo isambililo lya Baibolo liba pa kuti alefwaisha ukusambilila?

¹³ Nga mule-eba umuntu ukuti mulefwaya ukutendeka ukusambilila nankwe Baibolo, mufwile ukumweba mu nshila ya kutila alafwaya  ukusambilila. Mulingile ukumulondolwela ifyo akanonkelamo nga atendeka ukusambilila. (Yoh. 4:13-15) Ku ca kumwenako, ilyo nkashi umo bamwingishe mu ng’anda ku mwanakashi uwalefwaya ukuti bamushimikile, amwene setifiketi ya ulya mwanakashi ku cibumba iyalelangilila ukuti ali ni profesa uwasambilila pa fya bukafundisha. Lyena ilyo balelanshanya, nkashi yesu akomaile pa cishinka ca kuti na ifwe tulasambilisha abantu. Tulatantika ubushiku ne nshita iya kusambilisha abantu Baibolo, kabili tulabasambilisha na pa kulongana kwesu. Ulya mwanakashi alisumine ukumusambilisha Baibolo kabili ubushiku bwakonkelepo, alisangilwe na ku kulongana, lyena pa numa alisangilwe ku kulongana kwa muputule. Ilyo papitile umwaka umo, ulya mwanakashi alibatishiwe. Kanshi yipusheni amuti: ‘Finshi abantu nashimikile abo mfwile ukubwelelako batemwa? Bushe kuti nalondolola ifyo isambililo lya Baibolo liba mu nshila ya kuti balafwaisha ukusambilila?’

14. Kuti mwacita shani pa kuti mulealula imisambilishishe yenu ukulingana no musambi muleya mukusambilisha?

¹⁴ Nga mwatendeka ukulasambilisha umuntu Baibolo, lyonse mulepekanishisha limo ilyo mushilaya mu kumusambilisha. Ilyo mulepekanya muletontonkanya pa lupwa lwakwe, pa fyo asambilila, pa fya mucitikilapo, e lyo na pa fyo atemwa. Mulesala na malembo mukabelenga nankwe, amavidio mukamutambisha, ne filangililo mukabomfya pa kulondolola icine icaba mu Baibolo. Muleyipusha amuti: ‘Finshi maka maka ifyo uyu umusambi engatemwa kabili ifingamufika pa mutima?’ (Amapi. 16:23) Umwanakashi umo uwa ku Albania uo balesambilisha Baibolo kuli painiya uwe shina lya kuti Flora alandile ati, “Nshasumina ukuti abafwa bakabuuka.” Ba Flora tabapatikishe ulya mwanakashi ukusumina ukuti kukaba ukubuuka. Balandile abati: “Namwene ukuti ilyo nshilamulenga ukusumina ukuti kukaba ukubuuka, mfwile ukubalilapo ukumusambilisha pali Lesa uwalaya ukuti kukaba ukubuuka.” Ukutula lilya line, lyonse ba Flora nga balemusambilisha Baibolo balekomaila pa fyo Yehova aba no kutemwa, ifyo aba na mano, ne fyo aba na maka. Ukucita ifi kwalengele umusambi asuka asumina ukuti kukaba ukubuuka. Pali ino nshita uyu mwanakashi ni Nte ya kwa Yehova iibombesha.

15. Ukulingana ne fyaba pa Imilimo 17:16-18, fintu nshi ifyabipa ifyo abena Atena balecita ifyakalifye Paulo, lelo cinshi calengele atwalilile ukubashimikila?

¹⁵ Belengeni Imilimo 17:16-18. Paulo alitwalilile ukushimikila abena Atena nangu ca kuti balepepa sana utulubi, balecita sana ubulalelale, kabili balicetekele sana ifyo abasambilisha amano ya buntunse balebasambilisha. Na kabili Paulo tafupwike ilyo balemutuka insele. Nangu ca kuti inshita imo Paulo ali “uwa miponto kabili uwalecusha abantu . . . kabili uwa musaalula,” alishileba Umwina Kristu. (1 Tim. 1:13) Nga filya fine Yesu amwene ukutila Paulo kuti aba umusambi, e fyo Paulo na o alemona abena Atena ukutila kuti baba abasambi. Kabili ifyo Paulo alemona abantu fyali fya cine, pantu abengi balyalwike no kuba abasambi.—Imil. 9:13-15; 17:34.

16-17. Finshi filanga ukuti abantu aba nkulilo ishalekanalekana kuti baba abasambi ba kwa Kristu? Landeni pa ca kumwenako.

¹⁶ Mu nshiku sha batumwa, abantu aba nkulilo ishalekanalekana baishileba abasambi ba kwa Yesu. Ilyo Paulo alembeele abena Kristu ba mu musumba wa Korinti uwali mu Grisi, alandile ukuti bamo ilyo bashilaba abasambi bali fipondo e lyo bambi balecita ifintu ifyabipa sana. Lyena alandile ukuti: “Imwe bamo e fyo mwali. Lelo mwalisambwa.” (1 Kor. 6:9-11) Bushe nga eko mwali pali ilya nshita nga mwalemona balya bantu ukutila kuti ba-aluka no kuba abasambi?

¹⁷ Muno nshiku, abantu balaitemenwa ukwaluka no kuba abasambi ba kwa Yesu. Ku ca kumwenako, ba Yukina aba ku Australia kabili bapainiya baibela balilwike ukuti abantu bonse kuti ba-aluka nga basambilila Baibolo. Bushiku bumo ilyo bali pe ofeshi lya bashitisha ifikuulwa balimwene  umwanakashi uwailembawile pa mubili kabili uwafwele busanku busanku. Ba Yukina batile: “Nangu ca kuti pa kubala nalitiinine, nalitendeke ukulanda nankwe. Naishileishiba ukuti alitemwa ifya mu Baibolo pantu fimo ifyo ailembele pa mubili fyali fikomo fya mwi buuku lya Amalumbo!” Ulya mwanakashi alitendeke ukusambilila Baibolo no kulalongana. *

18. Cinshi tushilingile ukulamwena abantu bamo ukutila te kuti baaluke?

¹⁸ Bushe ico Yesu amwenene ukuti amabala nayabuuta ni co ale-enekela ukuti abantu abengi bali no kuba abasambi bakwe? Awe. Amalembo yalisobele ukuti abantu fye abanono e bali no kumutetekela. (Yoh. 12:37, 38) Na kabili, Yesu alikwete amaka ya kwishiba ifili mu mutima wa muntu. (Mat. 9:4) Na lyo line abikile sana amano ku banono abaali no kumutetekela, kabili alibombeshe ukubila imbila nsuma ku bantu bonse. Apo ifwe tatwishiba ifiba mu mitima ya bantu, tatulingile ukulamona abantu bamo ukutila te kuti baaluke! Lelo tulingile ukulabamona ukutila kuti ba-aluka. Ba Marc bamishonari ababombela ku Burkina Faso batile: “Abantu abo mona ukutila kuti balunduluka ilingi line balaleka ukusambilila Baibolo. Lelo abo mona ukutila te kuti balunduluke e balunduluka sana. Kanshi nalisambilila ukuti cisuma ukulaleka umupashi wa kwa Yehova uletutungulula.”

19. Bushe tufwile ukulamona shani ababa mu cifulo tubilamo imbila nsuma?

¹⁹ Pa kubala kuti mwalamona kwati mu cifulo mubilamo imbila nsuma mwaba fye abanono ababa nge filimwa ifilingile ukusombolwa. Lelo muleibukisha ifyo Yesu aebele abasambi bakwe. Abebele ukuti amabala nayabuuta, ni nshita ya kuseepa. Abantu kuti ba-aluka no kuba abasambi ba kwa Kristu. Yehova amona ababa mu cifulo tubilamo imbila nsuma ukuti “fisuma ifya mu nko” pantu kuti ba-aluka. (Hag. 2:7) Nga tulemona abantu nge fyo Yehova na Yesu babamona, tukalafwaisha ukwishiba inkulilo shabo e lyo ne fyo batemwa. Tatwakulabamona nga bena fyalo, lelo twakulabamona ukutila bakaba bamunyinefwe na bankashi.