1-2. Jé é nga yiane bo na Yésus a jô mejô ya kalate Jean 4:35, 36?

ÉYOÑ a mbe a kele’e Galilée, Yésus a nga tyii zene ya mefup, valé bidi bi ngenane teke bebé ya bo bitôtôlô. (Jean 4:3-6) Ngon ényin é mbe é ngena’an é sili’ asu na be kôane bidi bite. Ve Yésus a viane zu jô beyé’é étua jam: “Beta’ane mis, mi lôbô mefup, bidi bi maneya kôt, ba yiane vaa bie.” (Lañe’e Jean 4:35, 36.) Jé a mbe a kômbô’ô jô?

² Yésus a nji be a kobô’ô ajô nkôane benya bidii, ve ajô nkôane bôt. Tame yene jam e nga boban môs ôte. To’o na Bejuif be be nji be be bisi’i bôte ya Samarie, Yésus nye a nga kañete minga ya nlam ôte, a minga ate a nga vô’ôlô nye. Éyoñ ébien a jô’ô na “bidi bi maneya kôt,” nsamba bôte ya Samarie ô mbe ô za’a be nye, amu mam minga ate a nga kate be. (Jean 4:9, 39-42) Môt éziñ a fase mame ya Bible a kobô ajô te a jô’ô na: “Mbumane bôte ya Samarie be nga bumu . . . na ba zu tôbane Yésus a vô’ôlô nye, wo liti na éyoñe ya nkôane bidi é mbe fo’o é kpwaaneya.”

3. Amu jé ô ne tu’a bo mbamba nkañete mbamba foé nge wo yene bôt ane Yésus a mbe a yene’ be?

³ Wo yene bôte wo kañete mbamba foé aya? Ye ô lôô fo’o be ane bidi bi nto bitôtôlô mefup? Nge e ne nalé, yeme na wo ye bo mam melal. Fok, wo ye ke bi ésaé nkañete éngbwemese. Wo yeme na ô nji yiane jañele éyoñ amu nkôane bidi wo tabe ki ayap. Jame baa, wo ye wô’ô mvaé ya tôbane bôte ba nye’e ba vô’ôlô mbamba foé. Kalate Zambe a jô na: ‘Bôte ba vak éyoñe ya nkôane bidi.’ (És. 9:3) Jame lale, wo ye yene môt ase ane nyô a ne su’ulane bo ñyé’é Yésus, jôm ete nje wo ye bibane  na ô kañete bôt aval e ne bo na mi kui tyiñ.

4. Jé bia zu yen a lat a Paul ayé’é di?

⁴ Yésus nye a nji be a biasé’é Besamaritain ane beyé’é bé. Ve a mbe a yene’e be ane bôt be ne su’ulane bo Bekristen. Nde bia fe bia yiane bo nalé a bôte bia tôbane be nkañete. Paul a nga li’i bia mbamba éve’ela mfa’a ôte. Jé éve’ela jé é ne ye’ele bia? Ayé’é di, bia zu yen aval avé a nga (1) yemelane mame bôt be mbe be buni’i, (2) mam be mbe be nye’e, a (3) aval avé a nga yene be ane bôte be ne su’ulane bo beyé’é be Yésus.

5. Amu jé bi ne jô na Paul a mbe a yeme’e ñyebe Bejuif ya synagogue?

⁵ Paul a mbe a kañete’e besynagogue Bejuif. Éve’an é ne na, e synagogue ya Thessalonique, a nga bo ‘mimôse mi sabbat mila, a timi’ine Bejuif Mejô me Zambe.’ (Mam. 17:1, 2) Paul a mbe a nye’e a kañete’e synagogue. Amu jé? Amu aso mongô, a nga yaé ane mone Bejuif. (Mam. 26:4, 5) Mbôl a mbe a yeme’ mam Bejuif ba buni, e mbe tyi’ibi na a kañete be.​—Beph. 3:4, 5.

6. Amu jé bôte ya Athènes Paul a mbe a tôba’ane be makit be mbe be sela’an a ba a nga kañete synagogue?

⁶ Éyoñ besiñe bé be titaneya nye Thessalonique a Bérée, Paul a nga ke Athènes. Ane a nga beta taté na a laan a Bejuif a bôte bese be mbe be za’a kañe Zambe synagogue. (Mam. 17:17) Ve Paul a mbe a kañete’e avale bôt afe makit. Wôé, a mbe a tôba’ane bephilosophe a Begentil be mbe be yene’e foé jé ane “mfefé ñye’elan.” Be nga jô nye na: “Wo kobô bia mimfefé mejô.”​—Mam. 17:18-20.

7. Mam. 17:22, 23 a liti na Paul a nga tyendé fatane nkañete jé amu jé?

⁷ Lañe’e Mam. 17:22, 23. Paul a nji kañete Begentil ya Athènes aval a nga kañete Bejuif ya synagogue. A nga tebe été bôte ya Athènes a jeñe na a yemelan mam ba buni. A nga ke a fombô bone be mam map bese, a fase metume ya ñyebe wop. Mvuse ya valé, Paul a nga taté nkañete wé a mam a mbe a yeme’e na bôte bete be ne kañese tyi’ibi. Môt éziñ a fase mame ya Bible a jô na: “Mbôl a mbe mone Bejuif a too fe Kristen, Paul a nga yemelane na ba be Begrek be nji  buni ‘nya’ Zambee wua, nde a nga jeñ aval a ne liti be na Zambe a kañete a nji bo nyi bôte ya Athènes ba dimin.” Nalé a liti na Paul a nga jeñe na nkañete wé ô lu’an a mbunane bôte bete. A nga kate be na foé a kañete ja so be “Zambe éziñ bôte be ne te yem,” nnye ate bôte ya Athènes be nga jaé jeñe na be kañ. To’o mbôle be nji be be yeme’e Mejô me Zambe, Paul a nji simesane na be vo’o bo Bekristen. Ve a mbe a yene’e be ane fes be mbeme koé mefup, ajô te a nga jeñe na a kañete be aval e mbe ve nambe be.

8. (a) Jé é ne volô wo na ô yemelane ñyebe bôte wo kañete? (b) Nge môt a jô wo na a mbili ñyebe wé ô ne yalan aya?

⁸ Wo fe bo’ ô fombô’ô bone be mam bese ane Paul. Jeñe’ na ô yem mone jam ase a ne volô wo na ô yemelane mbunane bôte wo kañete. Mam mevé me ba’a be mimfin? Ye jôé môte wo kañete, nge ngômesane jé, nge nyanga jé, nge ke fatane nkobô jé, bia volô wo na ô yemelane ñyebe wé? A ne fe bo na émien a kate wo na a mbili ñyebe. Flutura, sita a ne nkpwa’a mefan a ne ngum aval a nga tôban avale môt ete. Nde a nga yalane nye na: “Me nji zu jô wo na ô bo Ngaa Yéhôva, ma te zu kobô wo ajô ya . . .”

9. Aval avé ô ne taté minlañ a môt a mbili ñyebe?

⁹ Ô ne taté minlañ aya a môt a mbili ñyebe? Taté’é a mam wo yeme na mia nye mi ne tyiñ. Éko éziñ a buni ve Zambe wua, nge ke na a yeme na Yésus a ne Nkôté wongan, a ne fe bo na a buni na mbia nta’ane mame nyi a mbeme jañ. Taté’é nkañete wôé a avale mam ete, kañete’e nye foé ya Bible aval e ne bo na a kômbô vô’ôlô wo.

10. Jé bia yiane jeñe na bi bo, a amu jé?

¹⁰ Yeme fe na sa ke môt ase nnye a buni mam ba ye’ele nda zambe jé. Ajô te, to’o éyoñ ô yemelaneya ñyebe môt, jeñe’e fe na ô yemelan mam môt ate émien a buni. David a ne nkpwa’a mefan a ne ngum aval Australie, a jô na: “Abui bôt da fulane bedo’otene ya ñyebe wop a philosophie.” Wônaa Donalta ki, sita ya Albanie, a jô na: “Wo kôme fe tôbane môt a jô’ô wo na a bili ñyebe, éyoñ ete a viane beta kate wo na a nji buni Zambe.” Mojañ éziñ ki a ne missionnaire Argentine, a jô na bôte béziñe be wô’ô jô na ba buni do’otene ya Zambe wua bôte belal, ve éyoñ wo tu’a laan a be, wo yene na be nji kañese na Ésaa a Mon a mbamba  nsisim be ne ve Zambe wua wua. Jam ete da bo na bi yem aval bi ne kui tyiñ a môte bia kañete.” Jeñe ñhe na ô yemelane mame bôte ba buni. Nge ô bo nalé, wônaa ane Paul, wo fe wo ye veñesane “mam mese mfa’a ya bôte bese.”​—1 Bec. 9:19-23.

11. E kalate Mam. 14:14-17, jé Paul a nga bo asu na a yeme kañete bôte ya Lystre mbamba foé?

¹¹ Lañe’e Mam. 14:14-17. Paul a nga taté yemelane mam bôte ba vô’ôlô nye ba nye’e asu na a yem aval a ne kañete be. Bôt a nga laan a be Lystre be nji be be dañe yem mimfufube Mintilan. Ajô te Paul a nga belane mam be mbe ve wô’ô tyi’ibi asu na a kañete be. A nga kobô be ajô ya nkôane bidi a ajô ya meva’a be ne bi ényiñ. A nga belane bive’an bi mbe ve kôme nyiine be melo.

12. Jé é ne volô wo na ô yemelane mam môte wo kômbô kañete a nye’e?

¹² Bela’ane fe’e meyen na ô yemelane mam bôte wo kañete ba nye’e, a bo’o na nkañete wôé ô lu’an a mam mete. Jé é ne volô wo na ô yemelane mam môte wo zu kañete a nye’e? Bia beta ba’alane na wo yiane fombô bone be mam bese. Ye wo te zu koone nye a saé’ afup, a lañe kalate, a kôme metua, nge ke a bo’o ésaé éfe? Ô ne soñe nye minlañ a jame wo te zu koone nye a bo’ok. (Jean 4:7) Ja’a éyé môt a be’e é ne kate wo abui mam, é ne kate wo ayoñe dé, asu ésaé dé, nge ke ékip ébuma a dañe nye’e. Gustavo a jô na: “Me nga tôbane mone ndôman éziñ (mimbu 19) a be’e mfondé ô bili fôtô beta ñyia bia. Nde me nga sili nye minsili a lat a mfondé ôte, ane a nga kate ma amu jé a nye’e ñyia bia ate. Ayé’é Bible da zu ñhe kaa di, den ndôman éte é ne mojañe ya nsisim.”

13. Aval avé ô ne ve môt ôzañe ya yé’é Bible?

¹³ Éyoñ wo taté ayé’é Bible a môt, va’a nye ôzañe ya vô’ôlô wo, liti’i nye aval avé ayé’é ete e ne volô nye ényiñe jé.  (Jean 4:13-15) Môs éziñ, minga a nga nyiñili sita nda jé. Nde sita ate a nga yene diplôme beye’ele a ba’a mfine ya nda, nye ve zu yemelane na minga ate a ne ñye’ele, ane a nga kate nye na bia fe bia ye’ele bôt a zene ya Bible a bisulan. Minga ve kañese ayé’é, a tabe fe ésulan môs ô nga tya’a valé, a mvuse mon éyoñ, a tabe fe étôkane ya alu da. Minga ate a nga duban ve mvuse mbu wua wua. Sili’i ñhe womiene na: ‘Jé bôte ma jom ba dañe nye’e? Ye me ne fo’o ve be ôzañe ya kômbô yé’é Bible?’

14. Jé é ne volô wo na ô yeme ye’ele ñyé’é Bible ase?

¹⁴ Éyoñ mia môt mi tatéya na mia yé’é Bible, kôme’e kômesan éyoñ ése wo yiane ke jome nye. Éyoñe ki wo kômesan ayé’é dé, simesa’ane bone be mam bese ya ényiñe jé wo yem, a mam ma dañe tyelé nye nleme yôp. Bifuse bivé wo ye lañ? Bevidéo bevé ô ne liti nye? Bive’ane bivé ô ne nyoñe na ô timine ñye’elan éziñ? Fase’e mam mete mese. Sili’i fe womiene na: ‘Jé me ne kôme jô jô asu na me nambe nye nlem?’ (Min. 16:23) Môs éziñ Flora, sita ya Albanie, a mbe a yé’é Bible a minga, nde minga ate a nga jô nye na: “Me vo’o buni ñye’elane ya ñwômane miñwuan môs éziñ.” Flora a nji jeñe na a yemete nye na a buni jôme Bible a jô. A jô na: “Me nga taté jeñe na me liti nye za a ne ne Zambe a ka’ale na a ye wômôlô bewu.” Éyoñ ése be mbe be yé’é, Flora a mbe a jeñe’e na a ngôné mefulu me Yéhôva meziñ ane nye’an, fek, a ngul. E nji sili abui éyoñe na ñyé’é Bible ate a futi ndi nleme jé ñwômane miñwuan. Den minga ate a ne Ngaa Yéhôva.

15. Mam. 17:16-18 a liti na mam mevé ya tisone ya Athènes me mbe ve tya’a Paul nlem, ve to’o nalé amu jé a nji sase mo?

¹⁵ Lañe’e Mam. 17:16-18. Akusa bo tisone ya Athènes é mbe njalan a bengunemelan, mvite mame ya bisôk, miñye’elan bephilosophe be nji buni Zambe, Paul a nji sase mo, a to fe to na bôte bete be nga biasé nye. Nga Paul émiene fe a nga taté be “mbiasé melu mvus, a nkpwe’ele, a mbo évô”? (1 Tim. 1:13) Ve Yésus a nga yene nye ane môt a ne kañe Zambe. Ajô te Paul a nga simesane na bôte ya Athènes fe be ne tyendé. Nne fe é nga bobane ve nalé.​—Mam. 9:13-15; 17:34.

16-17. Jé ja liti na aval môt ese e ne bo ñyé’é Krist? Va’a éve’an.

¹⁶ Ntete mimbu ôsu, bôt mevale mese be nga su’ulane bo beyé’é be Yésus. Éyoñe Paul a nga tili Bekristene ya Corinthe, tisone ya Grèce, a nga jô na bevo’o ya be be be nga taté be bewôé bôt, be bo’o fe nyé mam mevale mese. Nde a nga ke suu na: “Ve mi nga sôban.” (1 Bec. 6:9-11) Ye wo te fo’o yene na bôte bete be nga bo ngule ya tyendé a bo beyé’é be Yésus nga?

¹⁷ Dene fe abui bôt da kômbô tyendé a bo beyé’é be Yésus. Yukina a nyiñ Australie, a ne fe nkpwa’a mefan a ne ngum aval. Jam éziñ é nga bo na a yemelane na môt ase a ne ngule ya tyendé. Môs éziñ a nga yene minga makit, nyule jé ése é too ntenan, mbote wé ô liti’i na a ne nkañ. Sita a kate bia na: “Me nga taté ko woñ, ve me nga laan a nye. Nté bi mbe bi laan, me nga yene na a nga tene fe abui bifuse ya kalate Besam nyule jé!  Ane me nga yeme na a nye’e Mejô me Zambe.” Den, minga ate a yé’é Bible, a tabe fe bisulan. *

18. Amu jé bi nji yiane tyi’i bôte mejô éyoñe bi ne nkañete?

¹⁸ Ye Yésus a nga jô na bidi bi nto bitôtôlô mefup amu a mbe a buni’i na abui bôt da ye tôñe nye nga? Teke ébaé. Kalate Zambe a liti na abui bôt e nji dañe buni Yésus. (Jean 12:37, 38) Yésus a mbe fe ngule ya lañe minlem mi bôt, ajô te a mbe a yeme’e na, abui bôt da ye ke kañese mam a jô. (Mt. 9:4) Ve a nga dañe simesan mone doé bôt a mbe ngule ya vô’ôlô nye, ane a nga kañete môt ase a ayôñ ese. Nge Yésus nye a nga bo nalé, nguma’ane ñhe ke bia bi nji bo bo ngule ya yem jôm e ne môte nlem? Bi nji yiane tyi’i môt éziñe ya abôta nkañete dangan ajô, ve bia yiane buni na môt ase a ne ngule ya tyendé. Marc, missionnaire éziñe ya Burkina Faso a yemete de a jô’ô na: “Da bo e kui na môte wo buni na a zu ji’a yaé nsisim a viane telé ayé’é. Ve nyô ki wo too ô buni’i na a vo’o bo jôm, nnye a viane yaé nsisim nya mvo’é. Jam ete da ye’ele ma na ma yiane jô’é na nsisime Yéhôva ñwô ô wulu ma éyoñ me ne kañete.”

19. Aval avé bia yiane yene bôte ya abôta nkañete dangan?

¹⁹ Bi ne taté buni na bôte ya abôta nkañete dangan be nji bo ane bidi bi nto bitôtôlô mefup. Ve te bia vuane jame Yésus a nga kate beyé’é bé. A nga jô be na bidi bi maneya kôt, a be nga yiane vaa bie. Te bia sulu mo si, bôte be ngenane ve tyendé a bo beyé’é be Yésus. Yéhôva a yen avale bôt ete ane “biôme . . .  bi ne bidima.” (Ag. 2:7) Nge bia fe bia yene bôt ane Yéhôva ba Yésus, bia ye jeñe na bi yemelane mam ba buni a ma ba nye’e. Bia ye ke yene be ane bikul, ve bia ye nyoñe be ane bôte be ne su’ulane bo bibu’a ya nda bôte jangane ya nsisim.