1-2. Tera ae e nanonna Iesu n ana taeka are n Ioane 4:​35, 36?

E MWANANGA Iesu rinanon taian tawaana ni uita ake a a tibwa rikirake. (Ioa. 4:​3-6) Tao aua riki te namwakaina ao a a tai nakon te taiaki. Ngaia are e bae ni kamimi ana taeka Iesu aei: “Euti matami ao tarai tawaana, bwa a a tai ibukin te taiaki.” (Wareka Ioane 4:​35, 36.) Tera ae e nanonna?

² N taraana ao Iesu e taekina taiakia aomata ao tiaki te uita. Iangoa te baere e a tibwa riki. E ngae ngke a aki reitaki I-Iutaia ma I-Tamaria, ma e uarongorongo Iesu nakon ainen Tamaria ao e ongora neiei! Ngke e taekina Iesu te tawaana bwa a a “tai ibukin te taiaki,” a a tabe n uarurung n roko I-Tamaria ake a ongo taekan Iesu iroun te aine anne. A roko bwa a na ongora riki iroun Iesu. (Ioa. 4:​9, 39-42) E taku te boki teuana ae kabwarabwaraa te Baibara ni kaineti ma te rongorongo anne: “Ingaingan nanoia aomata aikai . . . e oti iai bwa ai aron uita ngaiia ake a a tai ibukin te taiaki.”

3. Ngkana ko iangoiia aomata n aron Iesu, e na kangaa n nakoraoi riki am uarongorongo?

³ Tera aroia aomata ake ko tataekina te rongorongo ae raoiroi nakoia? Ko iangoiia bwa kaanga uita ake a a tai ibukin te taiaki? Ngkana ngaia anne, a na riki baika tenua aikai. Te moan, ane ko na uarongorongo riki ma te nano n umaki. E kimototo tain te tai ao e aki riai te kabanetai. Te kauoua, ane ko na kukurei n noriia aomata aika butimwaea te rongorongo ae raoiroi. E taku te Baibara bwa a “kimwareirei n tain te tai [aomata].” (Ita. 9:3) Ao te katenua, ane ko na iangoiia aomata nako bwa a kona n riki bwa taan rimwin Iesu, ao ko na kaangaraoa am maroro ma te baere a kan ongora iai.

4. Tera reireiara ae ti na karekea mairoun te abotoro Bauro n te kaongora aei?

 ⁴ Tao a iangoia taan rimwin Iesu tabeman bwa a aki kona n riki I-Tamaria bwa taan rimwina, ma e aki iangoa anne Iesu. E iangoiia bwa a kona naba n riki bwa taan rimwina. Ti riai naba n iangoiia aomata n ara aono bwa a kona n riki bwa taan rimwini Kristo. E katea te katoto ae tamaroa ibukira te abotoro Bauro. Tera reireiara ae ti kona ni karekea mairouna? N te kaongora aei, ti na maroroakina arona n (1) atai aia koaua naake e uarongorongo nakoia, (2) atai baike a kan ongora iai, ao arona n (3) iangoiia bwa a kona n riki bwa taan rimwin Iesu.

5. E aera Bauro ngkai e atai aroia naake e uarongorongo nakoia n te tinakoka?

⁵ N angiin te tai, e uarongorongo Bauro n aia tinakoka I-Iutaia. N te katoto, “e reireinia [I-Iutaia] man te Koroboki ae Tabu i nanon tenua te bongi n taabati” n te tinakoka i Tetaronike. (Mwa. 17:​1, 2) E bae n akea ana kangaanga Bauro n te tinakoka, bwa e kaikawaaki bwa te I-Iutaia. (Mwa. 26:​4, 5) E atai aroia I-Iutaia, ngaia are e kona n uarongorongo nakoia n akea ana kangaanga.​—IBir. 3:​4, 5.

6. Tera kaokoroia aomata ake n te mwakete i Atenai ma naake e uarongorongo Bauro nakoia n te tinakoka?

⁶ E kairoroaki Bauro ibukini bwainikirinana bwa e na birinako nako Tetaronike, Beroia, ao imwina e a roko i Atenai. E a manga “reireinia I-Iutaia n aia tinakoka, ao aomata riki tabemwaang ake a taromauria te Atua.” (Mwa. 17:17) Ma ngke e uarongorongo Bauro n te mwakete, a a kaokoro ngkai taan ongora irouna. I buakoia nakanne bon taani karioiango ao Tientaire riki tabeman, ake a iangoa ana rongorongo Bauro bwa te “reirei ae boou.” A taku nakoina: “Ko taekini baika boou i taningara aika ti mimi iai.”​—Mwa. 17:​18-20.

7. Ni kaineti ma Mwakuri 17:​22, 23, e kangaa Bauro ni kaangaraoa ana maroro?

⁷ Wareka Mwakuri 17:​22, 23. E kaokoro aroni Bauro n taekina ana rongorongo nakoia Tientaire i Atenai, ma arona n taetae nakoia I-Iutaia n te tinakoka. E bae n titirakinna i bon irouna ni kangai, ‘Tera ae a kakoauaa kaain Atenai aikai?’ E taratarai raoi baike a mena i rarikia ao e tarai naba aia katei n taromauri aomata. Imwina, e kakaaea Bauro te bwai ae a boraoi n iango iai ni kaineti ma aroia n taromauri ao te koaua man te Koroboki ae Tabu. E taku temanna te tia kabwarabwaraa te  Baibara: “Ngkai te I-Iutaia ngaia ae te Kristian, e ataia ae kaaini Kuriiti aika beekan a aki taromauria te Atua ae koaua ae Atuaia I-Iutaia ao Kristian, ma e kataia ni kaotia ae te Atua are e tataekinna, a boni kinaa naba kaain Atenai.” Ngaia are e tauraoi Bauro ni kaangaraoa ana maroro. E tuangia kaain Atenai bwa ana rongorongo boni mairoun te “Atua ae Aki Ataaki” are a kataia n taromauria naakai. E ngae ngke a aki taneiai Tientaire ma te Koroboki ae Tabu, ma e aki kabwaraa nanona irouia Bauro. E iangoiia bwa ai aron uita aika tai nakon te taiaki, ao e bita arona ni maroroakina te rongorongo ae raoiroi.

8. (a) Ko na kangaa n atai aia koaua kaain am aono? (b) Ngkana e taekinna temanna bwa iai ana Aro, ko na kangaa ni kaeka?

⁸ N aroni Bauro, kamatairikiko. Taratarai kanikina ake e na oti iai bwa tera aia koaua kaain am aono. Tera aron te aomata anne ni katamaroaa ana auti ke ana kaa? E oti man arana, oneana, arona ni katamaroaa, ke arona n taetae, bwa tera ana Aro? Tao e a tia n tuangko bwa iai ana Aro. Ngke e riki anne nakon te bwaiania ae okoro ae Flutura, e kaeka ni kangai neiei: “I aki roko bwa N na kairoroko nakon au koaua, ma I roko bwa N na maroroakina taekan aei . . .”

9. Tera te bwai ae ko kona ni boraoi n iango iai ma te aomata ae taua te Aro?

⁹ Baikara baika ko kona n taekinna nakon te aomata ae taua te Aro? Kakaaei baika kam boraoi n iango iai. Tao e taromauria te Atua ae tii temanna ao e ataa Iesu bwa te tia Kamaiu, ke tao e kakoauaa ae ti a maeka n taai aika bubuaka ae e a kaan tokina. Ni kaineti ma koaua ake kam boraoi n iango iai, taekina ana rongorongo te Baibara n te aro ae e na anainano nakoina.

10. Tera ae ti riai ni kataia ni karaoia, ao bukin tera?

¹⁰ Uringnga ae a kona aomata n aki kakoauai reirei ni kabane n aia Aro. Ngaia are imwin ataakin ana Aro te aomata, kataia ni kakaaea bwa tera raoi ae e kakoauaa. E taku David ae te bwaiania ae okoro i Aotiteria: “A bati ngkai aika rengana wanawanaia aomata ma aia koaua n aia Aro.” E taku Nei Donalta ae mena i Albania: “A taku tabeman ake ti kaitiboo ma ngaiia bwa iai aia Aro, ma imwina riki a a kaotia ae a bon aki kakoauaa te Atua.” E noria te tari te mwaane ae te mitinare i Argentina bwa a taekinna tabeman bwa a kakoauaa te Temanna n teniman, ma tao a aki kakoauaa ae te Tama, te Nati, ao te taamnei ae raoiroi, bon temanna te Atua. E taku teuaei: “Ataakin anne e buokira bwa ti na kai ataa riki te bwai ae ti boraoi n iango iai ma ngaia.” Ngaia are kataia ni kakaaea bwa  tera raoi ae a kakoauaa aomata. Ao n aroni Bauro, “[riiki] bwa bwaai ni kabane nakoia aomata n aekaia nako.”​—1Kor. 9:​19-23.

11. Ni kaineti ma Mwakuri 14:​14-17, e kangaa Bauro n taekina ana rongorongo n te aro ae anainano nakoia kaain Rutetera?

¹¹ Wareka Mwakuri 14:​14-17. E nora te bwai ae a kan ongora iai aomata Bauro, ao e bita ana maroro. N te katoto, aomata ake e taetae nakoia i Rutetera e karako aia atatai n te Koroboki ae Tabu ke bon akea. Ngaia are e taetae nakoia Bauro n te aro ae a kona n ota iai. E taekin uaa aika bati aika taiaki, ao karekean te kakukurei n te maiu. E kamanenai taeka ao katoto ake a na kai ota iai taan ongora.

12. Ko na kangaa n ataa te bwai ae e kan ongora iai te aomata ao ni kaangaraoa am maroro?

¹² Kabongana wanawanam n atai iai baika a kan ongora iai kaain am aono, ao kaangaraoa am maroro ma anne. Ko na kangaa n ataia bwa tera ae e kan ongora iai te aomata ngkana ko kawaria ke ko roko n ana auti? N aron ae e a tia n taekinaki, kamatairikiko. Tao e mwakuri n te onnaroka, e wareware n te boki, e karaoa ana kaa, ke e karaoi riki bwaai tabeua. Ngkana e angaraoi, e aera bwa ko aki kamanena te baere e karaoia ni moana iai te maroro? (Ioa. 4:7) E kona ana kunnikai te aomata ni kaotia bwa kaain ia, tera ana mwakuri, ke tera te tiim n takaakaro ae mamate nanona iai. E taku Gustavo: “I moana te maroro ma te teinimwaane ae 19 ana ririki ae oti n taamnein ana kunnikai te tia anene ae tanoata taekana. I titirakinna ibukin anne, ao e a tuangai bwa e aera ngkai e tatangira te tia anene anne. E kairiri ara maroro anne nakon te reirei n te Baibara, ao e a riki ngkai bwa te tari naba temanna.”

13. Ko na kangaa n tuanga te aomata bwa ko na reirei ma ngaia n te Baibara n te aro ae anainano?

¹³ Ngkana ko tuanga temanna bwa ko na reirei ma ngaia n te Baibara, taekinna n te aro ae anainano. Kaotia nakoina bwa e na kangaa ni buokaki n te reirei. (Ioa. 4:​13-15)  N te katoto, e karinaki n te auti te tari te aine ae Poppy iroun te aine ae kan ongora. Ngke e nora Poppy te beeba i aon te oo ae oti iai bwa te aine aei bon te professor ae kamatebwaia te waaki n angareirei, e a katuruturua Poppy ae ngaira naba ti reireinia aomata rinanon ara waaki n angareirei n te Baibara ao ara bobotaki. E butimwaea te reirei te aine aei, e kaea te taromauri n te bong are imwina, ao e kaea naba te runga are imwina. Teuana te ririki imwina ao e a bwabetitoaki. Titirakiniko ni kangai: ‘Tera ae a kan ongora iai naake N na okiriia? I kona ni kabwarabwaraa ara waaki n angareirei n te Baibara n te aro ae e na anaaki iai nanoia?’

14. Ko na kangaa ni kaangaraoa am reirei n te Baibara ma am aomata n tatabemania nako?

¹⁴ Imwini moanakin te reirei n te Baibara ma te aomata, katoatai ni katauraoi raoi imwain am reirei ma ngaia. Iaiangoa raoi arona ao baike e kan ongoraei. Ngkana ko katauraoi, iangoia bwa baikara kiibu ake ko na wareki, taamnei ake ko na kaotii, ao kaikonaki ake ko na kamanenai ni kabwarabwarai iai koaua man te Baibara. Titirakiniko ni kangai, ‘Tera ae e na anaaki riki iai nanon au reirei aei ao n ringaki iai nanona?’ (TaeRab. 16:23) E taku te aine temanna i Albania ae e reirei ma te bwaiania ae Nei Flora: “I aki kona ni kakoauaa te reirei ae te mangauti.” E aki kairoroa neiei Flora bwa e na kakoauaa anne. E taku Flora: “I ataia ae imwain ae e na kakoauaa te mangauti, e riai ni kinaa moa te Atua are beritana te mangauti.” Man te tai anne, e katuruturua Flora ana tangira Iehova, wanawanana, ao mwaakana, ni katoaa aia tai n reirei. Imwina riki, e a onimakina te mangauti te aine anne. E a riki ngkai bwa te tia Kakoaua ibukin Iehova ae ingainga nanona.

15. Ni kaineti ma Mwakuri 17:​16-18, tera aroaroia kaain Atenai ake e tabeaianga iai Bauro, ma e aera ngkai e aki kabwaraa nanona irouia?

¹⁵ Wareka Mwakuri 17:​16-18. E aki kabwaraa nanona Bauro irouia kaain Atenai, e ngae ngke e onrake aia kaawa n taromauriani bouannanti, te wene ni bure, ao karioiango ni beekan, ao e aki kariaia naba bwa e na bwara nanona n aia kabuakaka. E riki naba Bauro bwa te Kristian, e ngae ngke boni ngaia ngkoa “te tia taetae ni kamatauningaa te Atua ao te tia bwainikirina te aba, ao te aomata ae . . . kainikatonga.” (1Tim. 1:13) N aron Iesu ae e kakoauaa bwa e kona n riki Bauro bwa te tia rimwina, ao ai aron naba Bauro ibukia kaain Atenai. Ao e boni materaoi aki nanokokorakina irouia.​—Mwa. 9:​13-15; 17:34.

16-17. Tera ae oti iai bwa a kona aomata aika kakaokoro nako aroia n riki bwa taan rimwini Kristo? Taekina te katoto.

¹⁶ N te moan tienture, a riki bwa taan rimwini Kristo aomata aika kakaokoro nako aroia. Ngke e kororeta Bauro nakoia Kristian ake a maeka ni kaawani Kuriiti ae Korinto, e taekinna bwa iai tabeman i buakoia kaain te ekaretia anne ake bon taani kakeru ngkoa, ke a kakaraoi aroaro aika kammaira. Ma e reitia ni kangai: “Akanne aroia tabeman i buakomi ngkoa. Ma kam a tia n tebokaki ni kaitiakaki.” (1Kor. 6:​9-11) Ko na iangoia bwa a kona ni bitaki aomata akanne ao n riki bwa taan rimwini Kristo?

¹⁷ Ni boong aikai, a bati ake a kukurei ni karaoi bitaki bwa a aonga n riki bwa taan rimwin Iesu. N te katoto, e a ataia te bwaiania ae okoro i Aotiteria ae Yukina, bwa a kona aeka n aomata nako ni butimwaea ana rongorongo te Baibara. N te taina, e nora te aine temanna ae ataei n te tabo ni  bitineti teuana. E bati ana taitai neiei ao e bwaini kunnikai aika bubura i aona. E taku Yukina: “I aki moa kan taetae nakoina, ma imwina ao I a maroro ma ngaia. I a ataia ae e rangi n nano n te Baibara bwa ana taitai tabeua boni kiibu man Taian Areru!” E a moana te reirei n te Baibara neienne ao ni kaakaei bobotaki. *

18. E aera bwa ti aki riai ni motiki taekaia aomata?

¹⁸ Te koaua bwa e iangoi tawaana Iesu bwa a a tai ibukin te taiaki ibukina bwa e kantaningaia bwa a na riki angia aomata bwa taan rimwina? Tiaki ngaia anne. E a kaman taekinaki n te Koroboki ae Tabu bwa tii tabeman aika a na onimakinna. (Ioa. 12:​37, 38) Ao e kona Iesu n nori nanoia aomata. (Mat. 9:4) E ngae ngke e kaatuua ana iango i aoia aomata ake tii tabeman ake a na kakoauaa, ma e ingainga n uarongorongo nakoia aomata nako. Ti bon riai riki ngaira aika ti aki kona n nori nanoia aomata, n rarawa ni motika taekan te aomata ke te aono teuana. Ma ti riai n iangoiia aomata bwa a kona n riki bwa taan rimwin Iesu. E taekinna n aron aei Marc ae te mitinare i Burkina Faso: “N angiin te tai, aomata ake I iangoiia bwa a na rikirake, a boni katoka aia reirei. Ma aomata ake I iangoiia bwa a na aki rikirake, n angiin te tai a bon rikirake. Ngaia are e reke reireiau bwa e raoiroi riki ae ti kariaia taamnein Iehova bwa e na kairirira.”

19. Tera arora ae riai n iangoiia kaain ara aono?

¹⁹ Tao ko iangoia n te moantai bwa a karako kaain te aono teuana aika ai aron uita aika tai nakon te taiaki. Ma uringa ana taeka Iesu nakoia taan rimwina. A a tai tawaana ibukin te taiaki. A kona ni bitaki aomata ao n riki bwa taan rimwini Kristo, ao e iangoiia aomata akanne Iehova bwa “[bwaai] aika rangi ni kakawaki.” (Akai 2:7) Ngkana ti iangoiia aomata n aron iangoaia iroun Iehova ao Iesu, ti na kan atai aroia ao baike a kan ongoraei. Ti na aki taraiia bwa aomata aika ti aki atai tabuaiakaia, ma ti na taraiia bwa a kona n riki bwa tarira n te onimaki.