1-2. Eme họ otọ ẹme Jesu nọ ọ rrọ Jọn 4:35, 36 na?

JESU ọ be nya idhu buobu vrẹ anwẹsiẹ, yọ o wọhọ nọ ebali eboba e rrọ idhu nana. (Jọn 4:3-6) U ti te enwenọ emerae ene taure ebali na e tẹ te who te epanọ a rẹ rọ kọrọ ae. Jesu ọ tẹ ta ẹme jọ nọ o gbe ahwo unu, inọ: “Wha kpare aro rai re wha rri idhu na, inọ e who no kẹ ivuẹvu.” (Se Jọn 4:35, 36.) Eme họ otọ ẹme riẹ na?

² Orọnikọ Jesu ọ be ta kpahe ivuẹvu dẹẹ hẹ, ukpoye kọ ahwo nọ a re fiobọhọ kẹ kurẹriẹ. Roro kpahe oware nọ o nwane via no taure Jesu ọ tẹ te ta ẹme na. Dede nọ ahwo Ju a jẹ hai ru oware ovo kugbe ahwo Sameria ha, Jesu ọ ta usi uwoma kẹ aye Sameria jọ nọ ọ gaviezọ. Okenọ Jesu ọ jẹ tubẹ ta nọ idhu na “e who no kẹ ivuẹvu” na yọ ogbotu ahwo Sameria nọ aye na ọ vuẹ kpahe Jesu a rrọ edhere tha re a te gaviezọ kẹe. (Jọn 4:9, 39-42) A jọ obe jọ nọ o ta kpahe oria Ebaibol nana ta nọ: “Ajọwha nọ ọ jọ ahwo na oma . . . u dhesẹ nọ a jọ wọhọ ekakọ nọ e who no kẹ evuo.”

3. Who te bi rri ahwo oghẹrẹ nọ Jesu o rri rai, ẹvẹ usi uwoma ota ra o te jọ?

³ Kọ ahwo nọ a rrọ ẹkwotọ usi uwoma ota ra? Who bi rri rai wọhọ ekakọ nọ e who no kẹ evuo? O tẹ rrọ ere, eware esa i re dhesẹ onana via. Orọ ọsosuọ, whọ te ta usi uwoma kẹ ae avọ iroro nọ oke o be vabọ no. Oke ivuẹvu u re tulo ho, fikiere a re ru eware kpẹlẹ kpẹlẹ hẹ. Orọ avọ ivẹ, eva e te were owhẹ nọ ahwo a tẹ be gaviezọ kẹ usi uwoma na. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ahwo a rẹ ghọghọ evaọ oke ivuẹvu.” (Aiz. 9:3) Orọ avọ esa, who ti rri ohwo kpobi wọhọ ọnọ ọ rẹ sae jọ olele Jesu, fikiere whọ te kpọ ẹme ra rri oware nọ o te were ohwo na.

4. Eme ma ti wuhrẹ mi Pọl evaọ uzoẹme nana?

 ⁴ O sae jọ nọ ilele Jesu a rri ahwo Sameria wọhọ enọ e rẹ sai kurẹriẹ hẹ, rekọ Jesu o rri rai ere he. Ukpoye, o rri rai wọhọ enọ e rẹ sae jọ ilele riẹ. Ere u fo nọ ma re rri ahwo ẹkwotọ mai re. Pọl ukọ na o fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo riẹ ze? Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe epanọ (1) ọ rọ daoma riẹ oware nọ ahwo nọ ọ jẹ ta usi uwoma kẹ a rọwo, (2) ọ rọ riẹ eware nọ e rẹ were ae, (3) je rri rai wọhọ ahwo nọ a rẹ sae jọ ilele Jesu.

5. Ẹvẹ Pọl ọ rọ riẹ eware nọ ahwo Ju a rọwo?

⁵ Ẹsibuobu Pọl ọ jẹ jọ isinagọgo ahwo Ju ta usi uwoma. Wọhọ oriruo, nọ ọ jọ isinagọgo obọ Tẹsalonika, “edijala esa ọ rehọ Ikereakere na lele [ahwo Ju] jiroro.” (Iruẹru 17:1, 2) Ababọ avro, o jẹ hae were Pọl re ọ jọ isinagọgo wuhrẹ ahwo. Pọl yọ ohwo Ju nọ ọ jọ udevie ahwo riẹ whẹro. (Iruẹru 26:4, 5) Ọ riẹ eware nọ ahwo Ju a rọwo, fikiere ọ jẹ ta usi uwoma kẹ ae ududu.​—Fil. 3:4, 5.

6. Ẹvẹ ahwo nọ a jọ oria eki Athẹns na a ro wo ohẹriẹ no enọ Pọl ọ ta usi uwoma kẹ evaọ isinagọgo?

⁶ Nọ ahwo ọwọsuọ a le Pọl no Tẹsalonika, je lei no Bẹria, o te kpobọ Athẹns. Ọ tẹ jẹ wariẹ “jọ isinagọgo na rehọ ẹme Ọghẹnẹ lele ahwo Ju na gbe amọfa nọ a be gọ Ọghẹnẹ jiroro.” (Iruẹru 17:17) Rekọ nọ Pọl o kpohọ oria eki nyae ta usi uwoma, ọ nyaku oghẹrẹ ahwo ọfa. Egba-eriariẹ gbe ahwo nọ a jọ ahwo Ju hu a jọ usu enọ e jẹ gaviezọ kẹe, yọ a rri ovuẹ Pọl na wọhọ “uwuhrẹ okpokpọ.” A ta kẹe nọ: “Whọ be ta kpahe eware jọ nọ ma ri yo ẹdẹvo ho.”​—Iruẹru 17:18-20.

7. Wọhọ epanọ o rrọ Iruẹru Ikọ 17:22, 23, ẹvẹ Pọl ọ rọ kpọ ovuẹ riẹ rri oware nọ ahwo a rọwo?

⁷ Se Iruẹru Ikọ 17:22, 23. Oghẹrẹ nọ Pọl ọ rọ ta usi uwoma kẹ enọ e jọ ahwo Ju hu evaọ Athẹns u wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ ọ rọ ta kẹ ahwo Ju nọ e jọ isinagọgo. O sae jọ nọ Pọl ọ nọ omariẹ nọ, ‘Eme ahwo Athẹns nana a rọwo?’ Ọ romatotọ rri oria na je muẹrohọ iruemu egagọ ahwo na. Kẹsena Pọl ọ tẹ daoma vuhu eware jọ nọ a bi ru evaọ egagọ rai nọ o wọhọ nọ e rọwokugbe Ikereakere na. Ọgba-uwuhrẹ  jọ nọ o re kere kpahe eme Ebaibol ọ ta nọ: “Pọl, ohwo Ju nọ ọ jọ Oleleikristi na ọ riẹ nọ ahwo Griki nọ a rẹ gọ edhọ na a be gọ Ọghẹnẹ nọ ahwo Ju gbe Ileleikristi a se ọrọ uzẹme na ha, rekọ ọ daoma dhesẹ kẹ ae nọ Ọghẹnẹ nọ ọ be ta kpahe na ọ rrọ ọrara kẹ ahwo Athẹns vievie he.” Pọl ọ daoma kpọ ẹme riẹ rri oware nọ ahwo na a rọwo. Ọ ta kẹ ahwo Athẹns nọ ovuẹ riẹ na u no obọ “Ọghẹnẹ nọ A Riẹ Hẹ” na ze, ọnọ a be daoma gọ anwẹdẹ na. Dede nọ enọ e rrọ ahwo Ju hu a riẹ Ikereakere na ha, Pọl o gbobọnẹ ae he. Ukpoye, o rri rai wọhọ ekakọ nọ e who no kẹ evuo, ọ tẹ daoma kpọ ovuẹ riẹ rri oware nọ a rọwo.

8. (a) Ẹvẹ ma sae rọ riẹ oware nọ ahwo ẹkwotọ mai a rọwo? (b) Nọ ohwo jọ ọ tẹ vuẹ owhẹ egagọ nọ ọ rrọ, eme whọ rẹ sae ta kẹe?

⁸ Muẹrohotọ wọhọ Pọl. Daoma muẹrohọ eware nọ ahwo ẹkwotọ usi uwoma ota ra a rọwo. Eme ohwo nọ whọ gwọlọ ta usi uwoma kẹ ọ rọ whẹ erru họ uwou hayo omoto riẹ? Kọ odẹ riẹ, ẹgọ gbe osẹ hayo ẹmeunu riẹ o bi dhesẹ egagọ nọ ọ rrọ? Ohwo na ọ sae vuẹ owhẹ gbiae egagọ nọ ọ rrọ. Nọ o via ere kẹ ọkobaro obọdẹ jọ nọ a re se Flutura, ọ tẹ ta kẹ ohwo na nọ, “Orọnikọ mẹ nyaze te gba owhẹ họ rọwo oware nọ mẹ rọwo ho, rekọ mẹ gwọlọ lele owhẹ ta kpahe . . . ”

9. Eme whọ rẹ sae ta kẹ ohwo nọ ọ rrọ egagọ jọ?

⁹ Eme whọ rẹ sai lele ohwo nọ ọ rrọ egagọ ta kpahe? Daoma riẹ abọ nọ whẹ avọ ohwo na wha jọ rọwokugbe? Ẹsejọhọ Ọghẹnẹ ọvuọvo ọ be gọ, o sae jọ nọ ọ rehọ Jesu wọhọ Osiwi ahwo-akpọ, hayo ọ sae rọwo nọ emuemu ọ dafia evaọ oke mai na yọ u ti kuhọ kẹle. Nọ who te muẹrohọ eware nọ wha jọ rọwokugbe no, whọ vẹ ta ẹme kẹe no Ebaibol ze evaọ oghẹrẹ nọ o rẹ rọ were iẹe.

10. Eme ma rẹ daoma ru, kọ fikieme?

¹⁰ Hae kareghẹhọ nọ ahwo jọ, orọnikọ oware kpobi nọ a be jọ egagọ rai wuhrẹ a rọwo ho. Fikiere, nọ whọ tẹ make riẹ egagọ ohwo jọ, daoma riẹ oware nọ ohwo na omariẹ ọ rọwo. Ọkobaro obọdẹ jọ evaọ obọ Australia nọ a re se David ọ ta nọ: “Ahwo buobu nẹnẹ a be rọ eriariẹ akpọ na gua iwuhrẹ egagọ rai.” Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Donalta nọ ọ rrọ obọ Albania ọ ta nọ: “Ahwo jọ nọ ma rẹ nyaku a rẹ ta nọ a rrọ egagọ jọ, rekọ uwhremu na a vẹ ta eva kẹ omai inọ a rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ.” Oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ imishọnare evaọ obọ Argentina o muẹrohọ nọ ahwo jọ evaọ ẹkwotọ riẹ a rẹ ta nọ a rọwo uwuhrẹ esanerọvo na, rekọ who te lele ai ta ẹme whọ rẹ ruẹ nọ a rọwo ho inọ Ọsẹ na, Ọmọ na, gbẹ ẹzi ọfuafo na yọ Ọghẹnẹ  ọvo. Oniọvo na ọ ta nọ: “Whọ tẹ riẹ onana, ẹsiẹe o rẹ mae lọhọ re whọ riẹ abọ nọ whẹ avọ ohwo na wha jọ rọwokugbe.” Fikiere, daoma riẹ oware nọ ahwo a ginẹ rọwo. Wọhọ Pọl, who ve ti ‘zihe ruọ eware kpobi kẹ oghẹrẹ ahwo kpobi.’​—1 Kọr. 9:19-23.

11. Wọhọ epanọ o rrọ Iruẹru Ikọ 14:14-17, onaa vẹ Pọl ọ rọ ta ẹme kẹ ahwo obọ Listra?

¹¹ Se Iruẹru Ikọ 14:14-17. Pọl ọ jẹ daoma riẹ oware nọ o rẹ were ahwo nọ ọ jẹ ta usi uwoma kẹ, kẹsena o ve nwene ẹmeọta riẹ lele onana. Wọhọ oriruo, ogbotu ahwo nọ o je lele ta ẹme evaọ Listra a riẹ Ikereakere na tere he. Fikiere Pọl ọ tẹ ta kpahe eware nọ e wariẹ e rai họ. Ọ ta kpahe ekakọ nọ e rẹ mọ ziezi gbe omaweromẹ uzuazọ. Ọ kẹ iriruo nọ ahwo nọ a be gaviezọ kẹe a re wo otoriẹ rai lọlọhọ.

12. Ẹvẹ whọ sae rọ riẹ oware nọ o rẹ were ohwo jẹ kpọ ẹme ra rri abọ yena?

¹² Daoma wo orimuo re whọ riẹ oware nọ o rẹ were ahwo nọ a rrọ ẹkwotọ ra, kẹsena whọ vẹ kpọ ẹme ra rri abọ yena. Ẹvẹ whọ sae rọ riẹ oware nọ o rẹ were ohwo nọ whọ nyaku evaọ uwou riẹ hayo oria ofa? O gwọlọ nọ who re muẹrohotọ re. O sae jọ nọ ohwo na ọ be rẹrote ighẹ riẹ, o bi se obe, ọ be ruẹrẹ omoto hayo imotosaikoro riẹ, hayo o bi ru oware ofa jọ. O tẹ lọhọ, daoma rọ oware nọ o bi ru na mu ẹme họ kugbei. (Jọn 4:7) Makọ ewu nọ ohwo o fihọ dede o sae vuẹ owhẹ oware jọ kpahe ohwo na, wọhọ orẹwho riẹ, iruo riẹ, hayo utu arozaha nọ o rẹ mae were iẹe. Oniọvo-ọmọzae nọ a re se Gustavo ọ ta nọ: “Mẹ ta ẹme kugbe ọmọzae jọ nọ ọ rrọ ikpe ikpegbizii nọ o fi ewu jọ họ, onọ a drọ uwoho ọgba-ile jọ fihọ. Nọ mẹ nọe kpahe iẹe, ọ tẹ vuẹ omẹ oware nọ o lẹliẹ ohwo na were iẹe. Ẹme mai na u ru nọ me ro mu uwuhrẹ Ebaibol họ kugbei, yọ obọnana o zihe ruọ ibe Oleleikristi mai no.”

13. Ẹvẹ whọ sae rọ ta kpahe uwuhrẹ Ebaibol kẹ ohwo evaọ oghẹrẹ nọ o rẹ rọ were iẹe?

¹³ Whọ tẹ be vuẹ ohwo jọ inọ whọ gwọlọ wuhrẹ Ebaibol kugbei, ta ẹme na evaọ  oghẹrẹ nọ o rẹ rọ were iẹe; dhesẹ oghẹrẹ nọ uwuhrẹ na u ti ro fiobọhọ kẹe. (Jọn 4:13-15) Wọhọ oriruo, aye jọ nọ o wo isiuru kpahe usi uwoma na o zizie oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Poppy ziọ uwou riẹ. Nọ Poppy ọ ruẹ obe-erae jọ nọ a rọ hwa ugbẹhẹ nọ u bi dhesẹ nọ aye na yọ prọfẹsọ evaọ ofẹ ewuhrẹ, ọ tẹ ta kẹe nọ mai omamai ma rẹ rọ Ebaibol na wuhrẹ ahwo je ru uwuhrẹ evaọ obọ Ọgwa Uvie mai. Aye na ọ rọwo nọ oniọvo na o wuhrẹ Ebaibol kugbei, okiokiọ riẹ ọ tẹ ziọ ewuhrẹ, u kri hi ọ tẹ ziọ okokohọ okogho. Nọ ukpe ovo o vrẹ no, ọ tẹ họ-ame. Nọ omara nọ: ‘Eme o rẹ were ahwo nọ mẹ gwọlọ zihe bru? Kọ mẹ sae vuẹ ae kpahe uwuhrẹ Ebaibol nọ ma re ru kugbe ahwo evaọ oghẹrẹ nọ o rẹ rọ were ae?’

14. Ẹvẹ whọ sae rọ riẹ oware nọ who re wuhrẹ kugbe ọmọ-uwuhrẹ ọvuọvo?

¹⁴ Hae ruẹrẹ oma kpahe kẹ uwuhrẹ Ebaibol kpobi, re whọ jẹ hai roro kpahe uyero emọ-uwuhrẹ na omomọvo gbe eware nọ e rẹ were ae. Nọ whọ be ruẹrẹ oma kpahe na, muẹrohọ eria ikere nọ who ti se, ividio nọ who ti dhesẹ, gbe etadhesẹ nọ who ti ro fiobọhọ kẹ ohwo na wo otoriẹ uzẹme Ebaibol. Nọ omara nọ, ‘Eme ọ te mae were ọmọ-uwuhrẹ nana je tei udu?’ (Itẹ 16:23) Aye jọ evaọ obọ Albania nọ ọkobaro nọ a re se Flora o je wuhrẹ kugbe, ọ ta nọ: “Mẹ rẹ sae rọwo uwuhrẹ ẹkparomatha na vievie he.” Flora o lele i rie si ẹme na ha. Ọ ta nọ: “Mẹ ruẹ nọ o gwọlọ nọ ọ rẹ riẹ Ọghẹnẹ nọ ọ ya eyaa ẹkparomatha na tao.” No umuo oke yena vrẹ, Flora ọ jẹ daoma ta kpahe uyoyou Jihova, areghẹ riẹ, gbe ogaga riẹ evaọ ewuhrẹ kpobi nọ o ru kugbei. Uwhremu na, ọmọ-uwuhrẹ riẹ na ọ tẹ rọwo ẹkparomatha na. Aye nana Osẹri Jihova enẹna, yọ o wo ajọwha ziezi.

15. Wọhọ epanọ o rrọ Iruẹru Ikọ 17:16-18, iruemu vẹ ahwo Athẹns evaọ Griki a wo nọ o jẹ kẹ Pọl uye, kọ fikieme ọ rọ ta usi uwoma kẹ ae ghele?

¹⁵ Se Iruẹru Ikọ 17:16-18. Pọl o gbobọnẹ ahwo Athẹns he dede nọ ẹwho rai ọ vọ avọ emedhọ, ọfariẹ-ogbe, gbe egba-eriariẹ nọ e jẹ gọ edhọ; yọ ọ siọ usi uwoma ba ẹta kẹ ae he dede nọ a jẹ ta eme edada kẹe. Pọl omariẹ o zihe ruọ Oleleikristi dede nọ ọ jọ “ọnọ ọ jẹ ta eme-aghọ, ọnọ o je kpokpo ilele [Jesu], jẹ ta emiẹsọ kẹ ae.” (1 Tim. 1:13) Epanọ Jesu o rri Pọl wọhọ ohwo nọ ọ rẹ sai kurẹriẹ na, ere ọvona Pọl o rri ahwo Athẹns. Yọ evaifihọ nọ Pọl o wo kpahe ae o jọ uvrẹvru hu.​—Iruẹru 9:13-15; 17:34.

16-17. Eme o dhesẹ nọ oghẹrẹ ahwo sa-sa a sai zihe ruọ ilele Jesu? Kẹ oriruo jọ.

¹⁶ Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, oghẹrẹ ahwo sa-sa a zihe ruọ ilele Jesu. Nọ Pọl o je kere ileta se Ileleikristi obọ Kọrint nọ o rrọ ẹkwotọ Griki, ọ ta nọ inievo jọ evaọ ukoko yena a jọ igbulegbu vẹre yọ efa a je yeri uzuazọ ọfariẹ-ogbe ọtọtọ. Kẹsena o te fibae nọ: “Ere whai otujọ wha jọ. Rekọ a họ owhai fo no.” (1 Kọr. 6:9-11) O hae jọnọ whọ nyaku ahwo yena, kọ whọ hai ti rri rai wọhọ ahwo nọ a rẹ sai kurẹriẹ je zihe ruọ ilele Jesu?

¹⁷ Nẹnẹ, u no ahwo buobu eva ze re a ru inwene nọ o gwọlọ, re a sai zihe ruọ ilele Jesu. Wọhọ oriruo, ọkobaro obọdẹ jọ evaọ obọ Australia nọ a re se Yukina o muẹrohọ nọ oghẹrẹ ahwo kpobi a rẹ sai ru lele ẹme Ebaibol. Ẹdẹ jọ nọ o kpohọ ọfisi jọ, ọ ruẹ uvovo-aye jọ nọ o fi iwu iwhewhelie  họ yọ o bru tatu vọ oma. Yukina ọ ta nọ: “Mẹ jẹ te gwọlọ kpọe unu hu, rekọ me te mu ẹme họ kugbei ghele. Mẹ tẹ ruẹ nọ kpakọ o wo isiuru kpahe Ebaibol na gaga, eme obe Olezi jọ e tubẹ rrọ usu tatu nọ o bru fihọ oma na!” A te mu Ebaibol họ ewuhrẹ kugbe uvovo-aye nana, kẹsena o te mu iwuhrẹ họ ẹnya. *

18. Fikieme ma gbẹ rọ jọ udu mai brukpe amọfa ha?

¹⁸ Kọ Jesu ọ ta nọ idhu na e who no kẹ ivuẹvu fikinọ o je rẹro nọ ahwo buobu a te jọ ilele riẹ? Vievie. A jọ Ikereakere na ruẹaro nọ umutho ahwo jọ ọvo a ti fi ẹrọwọ họ iẹe. (Jọn 12:37, 38) Whaọ Jesu o wo ẹgba nọ ọ sae rọ riẹ oware nọ o rrọ ahwo udu. (Mat. 9:4) Ghele na ọ rọ fiki umutho ahwo nọ a ti fi ẹrọwọ họ iẹe na ta usi uwoma na kẹ ohwo kpobi avọ ajọwha. Kọ fikieme mai nọ ma rẹ sae riẹ oware nọ o rrọ udu amọfa ha, ma rẹ rọ jọ udu mai brukpe ahwo jọ inọ a sai kurẹriẹ hẹ? Ukpenọ ma ru ere, ma re rri ahwo kpobi wọhọ enọ e rẹ sae jọ ilele Jesu. Oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se Marc, nọ ọ rrọ imishọnare evaọ obọ Burkina Faso ọ ta nọ: “Ahwo jọ nọ me roro nọ a ti wo ẹnyaharo a tubẹ siọ Ebaibol ba ewuhrẹ. Rekọ ahwo nọ me roro nọ a ti wo ẹnyaharo ho, kọ ae a be riẹ ru. Fikiere, onana u wuhrẹ omẹ nọ o rẹ mai woma re ma kuvẹ re ẹzi Jihova ọ kpọ omai.”

19. Ẹvẹ u fo nọ ma re rri ahwo nọ a rrọ ẹkwotọ usi uwoma ota mai?

¹⁹ Ma te rri ẹkwotọ usi uwoma ota mai, ma rẹ sai roro nọ ahwo nọ a wọhọ ekakọ nọ e who te evuo no a riẹ tere he. Rekọ kareghẹhọ ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ. Idhu na e who no, koyehọ e ruẹrẹ oma kpahe no kẹ ivuẹvu. Ahwo a rẹ sai nwene je zihe ruọ ilele Jesu. Jihova o rri ahwo nana wọhọ “eware eghaghae.” (Hag. 2:7) Ma te bi rri ahwo wọhọ epanọ Jihova avọ Jesu a rri rai, ma te daoma riẹ kpahe eware nọ a rọwo gbe eware nọ e rẹ were ae. Ma te jọ udu mai brukpe ai hi, inọ a rẹ sai kurẹriẹ hẹ. Ma ti rri rai wọhọ enọ e rẹ sai zihe ruọ ibe Ileleikristi mai.