1-2. Jesu eendaga kuuga atĩa akiuga ciugo iria irĩ thĩinĩ wa Johana 4:35, 36?

JESU aageragĩra mĩgũnda-inĩ na no kũhoteke hĩndĩ ĩyo cairi nĩ hĩndĩ yakũraga. (Joh. 4:3-6) Cairi ĩyo yatigĩtie mĩeri ta ĩna nĩguo ĩgethwo. Ũndũ ũrĩa Jesu ooigire no mũhaka akorũo nĩ wagegirie arutwo ake. Ooigire: “Tiirai maitho manyu mũrore mĩgũnda, muone atĩ nĩ yerũhĩte ũndũ ĩngĩgethwo.” (Thoma Johana 4:35, 36.) Eendaga kuuga atĩa?

² Jesu aaragia na njĩra ya ngerekano akĩenda kuonania ũhoro wa gũcokanĩrĩria andũ no ti cairi. Ta wĩcirie ũndũ ũrĩa wakoretwo wahaanĩka. O na gũtuĩka Ayahudi matianyitanagĩra na Asamaria, Jesu aakoretwo ahunjĩria mũtumia Mũsamaria na mũtumia ũcio akĩmũthikĩrĩria. Rĩrĩa Jesu aaragia ũhoro wĩgiĩ mĩgũnda gũkorũo “yerũhĩte ũndũ ĩngĩgethwo,” harĩ andũ kuuma Samaria arĩa maaiguĩte ũhoro wĩgiĩ Jesu kuuma kũrĩ mũtumia ũcio aahunjĩirie mookaga kũrĩ we merute makĩria. (Joh. 4:9, 39-42) Ibuku rĩmwe rĩgĩtaarĩria rũgano rũu riugaga: “Wendi wao mũnene . . . woonanirie atĩ maatariĩ ta irio ikiriĩ kũgethwo.”

3. Ũngĩkoragwo na mawoni ta ma Jesu kwerekera andũ-rĩ, ũndũ ũcio ũngĩgũteithia atĩa gũtuĩka mũhunjia mwega?

³ Ũkoragwo na mawoni marĩkũ kwerekera andũ arĩa ũhunjagĩria ũhoro ũrĩa mwega? Hihi nĩ ũmonaga matariĩ ta irio ikũrĩte ũndũ ingĩgethwo? Angĩkorũo ũguo nĩguo ũmonaga, nĩ ũrĩkaga maũndũ maya matatũ. Wa mbere, nĩ ũrĩhunjagia ũrĩ na kĩyo. Ihinda rĩa magetha rĩkoragwo rĩrĩ inini, kwoguo mũndũ nĩ agĩrĩirũo kũhũthĩra mahinda wega. Ũndũ wa kerĩ, nĩ ũrĩkenaga wona andũ magĩthikĩrĩria ũhoro ũrĩa mwega. Bibilia yugaga: “Andũ [nĩ] makenaga hĩndĩ ya magetha.” (Isa. 9:3) Ũndũ wa gatatũ,  nĩ ũrĩonaga mũndũ o wothe no atuĩke mũrutwo wa Jesu, kwoguo nĩ ũrĩgarũragĩra njĩra ya kũhunjia nĩguo ũgucĩrĩrie ũrĩa ũragũthikĩrĩria.

4. Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwĩruta kuumana na mũtũmwo Paulo gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

⁴ Jesu aarĩ na mawoni mega kwerekera Asamaria, ngũrani na arũmĩrĩri amwe ake. Oonaga atĩ no matuĩke arutwo ake. O na ithuĩ nĩ twagĩrĩirũo kuona andũ a gĩcigo gitũ marĩ andũ mangĩtuĩka arutwo a Kristo. Mũtũmwo Paulo nĩ aatũigĩire kĩonereria kĩega gĩa kũrũmĩrĩra. Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuumana nake? Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ tũkwarĩrĩria ũrĩa (1) aamenyaga maũndũ marĩa andũ arĩa aahunjagĩria meetĩkĩtie, (2) aataũkagĩrũo nĩ maũndũ marĩa maamakenagia, na (3) oonaga marĩ andũ mangĩtuĩka arutwo a Jesu.

5. Nĩkĩ Paulo nĩ angĩataũkĩirũo nĩ athikĩrĩria ake thĩinĩ wa thunagogi?

⁵ Kaingĩ Paulo nĩ aahunjagia thunagogi-inĩ cia Ayahudi. Kwa ngerekano, arĩ thunagogi-inĩ ya Thesalonike ‘kwa ihinda rĩa thabatũ ithatũ aahũthĩrire ihooto ciumĩte Maandĩko-inĩ kũiguithia’ Ayahudi. (Atũm. 17:1, 2) Kwahoteka Paulo nĩ aakenagĩra kũhunjia thunagogi-inĩ. Aarerirũo arĩ Mũyahudi. (Atũm. 26:4, 5) Paulo nĩ ooĩ maũndũ marĩa Ayahudi meetĩkĩtie na kwoguo nĩ angĩahotire kũmahunjĩria arĩ na ũmĩrĩru.—Afil. 3:4, 5.

6. Andũ arĩa Paulo aahunjĩirie thoko-inĩ thĩinĩ wa Athene maarĩ na ngũrani ĩrĩkũ na arĩa aahunjĩirie thunagogi-inĩ?

⁶ Thutha wa Paulo kuuma Thesalonike na Beroia nĩ ũndũ wa kũnyarirũo, nĩ aathiire Athene. O na kuo, “akĩambĩrĩria kũhũthĩra ihooto kũiguithia Ayahudi thunagogi-inĩ o hamwe na andũ angĩ arĩa maathathayagia Ngai.” (Atũm. 17:17) No rĩrĩa aahunjagia thoko-inĩ, aakorire andũ ngũrani na acio. Andũ amwe arĩa maamũthikagĩrĩria maarĩ athomi na andũ angĩ a ndũrĩrĩ arĩa moonaga ndũmĩrĩri ya Paulo ĩrĩ “ũrutani mwerũ.” Maamwĩrire ũũ: “Ũraria maũndũ mageni matũ-inĩ maitũ.”—Atũm. 17:18-20.

7. Kũringana na Atũmwo 17:22, 23, Paulo aagarũrĩire atĩa njĩra yake ya kũhunjia?

⁷ Thoma Atũmwo 17:22, 23. Njĩra ĩrĩa Paulo aahũthĩrire kũhunjĩria andũ a ndũrĩrĩ thĩinĩ wa Athene, tiyo aahũthĩrĩte kũhunjĩria Ayahudi thĩinĩ wa thunagogi. Kwahoteka Paulo nĩ eeyũririe ũũ: ‘Nĩ maũndũ marĩkũ andũ a Athene metĩkĩtie?’ Nĩ aabaarire na kinyi itũũra rĩu rĩao na akĩona maũndũ marĩa andũ meetĩkĩtie. Ningĩ Paulo nĩ aarorire maũndũ marĩa mangĩaiguithanĩirie nao megiĩ ũthathaiya  wao na ũhoro wa ma ũrĩa ũrĩ Maandĩko-inĩ. Mũthomi ũmwe wa Bibilia ooigire: “Arĩ Mũkristiano Mũyahudi nĩ aamenyaga atĩ Angiriki matiathathayagia Ngai ũrĩa wa ma wa Ayahudi na Akristiano. No nĩ aageririe kuonania atĩ Ngai ũrĩa aathathayagia ndaarĩ mũgeni harĩ andũ a Athene.” Kwoguo Paulo nĩ eehaarĩirie kũgarũrĩra njĩra yake ya kũhunjia. Eerire andũ a Athene atĩ ndũmĩrĩri ĩrĩa aarĩ nayo yoimĩte kũrĩ “Ngai Ũtoĩo,” ũrĩa o maathathayagia. O na gũtuĩka andũ a ndũrĩrĩ matioĩ Maandĩko, Paulo ndeeciririe atĩ matingĩtuĩka Akristiano. Handũ ha ũguo, aamonaga matariĩ ta irio ikũrĩte ũndũ ingĩgethwo, na kwoguo akĩgarũrĩra njĩra yake ya kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega.

8. (a) Ũngĩmenya atĩa maũndũ marĩa andũ a gĩcigo kĩanyu metĩkĩtie? (b) Mũndũ angĩkwĩra arĩ na ndini ĩrĩa athiaga-rĩ, ũngĩmũcokeria atĩa?

⁸ O ta Paulo, baaraga maũndũ. Roraga maũndũ marĩa mangĩgũteithia kũmenya nĩ maũndũ marĩkũ andũ a gĩcigo kĩanyu metĩkĩtie. Hihi mwene nyũmba agemetie mũciĩ kana ngaari yake atĩa? Hihi rĩĩtwa rĩake, mwĩhumbĩre wake kana ciugo ciake no igũteithie kũmenya nĩ wa ndini ĩrĩkũ? No gũkorũo nĩ akwĩrĩte ĩmwe kwa ĩmwe arĩ na ndini ĩrĩa athiaga. Rĩrĩa painia ũmwe wa mwanya wĩtagwo Flutura erũo ũguo, acokagia ũũ: “Muoroto wakwa ti gũgũtindĩkĩrĩria wĩtĩkie ũrĩa njĩtĩkĩtie, no no nyende twarĩrĩrie ũhoro wĩgiĩ ũndũ ũyũ . . . ”

9. Nĩ maũndũ ta marĩkũ mũngĩiguithanĩria na mũndũ wa ndini?

⁹ Nĩ maũndũ marĩkũ ũngĩarĩrĩria na mũndũ wa ndini? Caria maũndũ marĩa mũngĩiguithanĩria. No akorũo etĩkĩtie kũrĩ Ngai ũmwe, na atĩ Jesu nĩ Mũhonokia wa andũ, na hihi nĩ etĩkĩtie atĩ tũratũũra matukũ ma ũũru marĩa marĩ hakuhĩ gũthira. Ũkĩhũthĩra maũndũ ta macio mũraiguithanĩria, hunjĩria mũndũ ndũmĩrĩri ya Bibilia na njĩra ĩkũmũgucĩrĩria.

10. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa, na nĩkĩ?

¹⁰ Ririkanaga atĩ andũ no makorũo matetĩkĩtie maũndũ mothe marutanagwo ndini-inĩ ciao. Kwoguo o na thutha wa kũmenya mũndũ nĩ wa ndini ĩrĩkũ, geria kũmenya we mwene etĩkĩtie maũndũ marĩkũ. Painia wa mwanya wĩtagwo David kuuma Australia ooigire ũũ: “Andũ aingĩ nĩ matukanagia ũũgĩ wa gũkũ thĩ na mawĩtĩkio mao ma ndini.” Mũrũ wa Ithe witũ Donalta kuuma Albania ooigire: “Andũ amwe tũkoraga ũtungata-inĩ moigaga nĩ a ndini, no macokaga makoiga atĩ matiĩtĩkĩtie nĩ kũrĩ Ngai.” Nake mũrũ wa Ithe witũ ũmwe mũmishonarĩ kuuma Argentina ooigire atĩ andũ amwe moigaga atĩ nĩ metĩkĩtie ũrutani wa Ũtatũ, ĩndĩ matiĩtĩkĩtie atĩ Ithe, Mũriũ, na roho mũtheru nĩ Ngai ũmwe. Aacokire akiuga: “Kũmenya ũndũ ũcio no gũgũteithie kuona maũndũ marĩa mũngĩiguithanĩria na mũndũ  ũcio.” Kwoguo wĩrutanĩrie kũmenya wega maũndũ marĩa andũ metĩkĩtie. Weka ũguo, o ta Paulo no ũtuĩke “maũndũ mothe harĩ andũ a mĩthemba yothe.”—1 Kor. 9:19-23.

11. O ta ũrĩa Atũmwo 14:14-17 yonanĩtie-rĩ, Paulo eekire atĩa nĩguo ndũmĩrĩri yake ĩgucĩrĩrie andũ arĩa maaikaraga Listra?

¹¹ Thoma Atũmwo 14:14-17. Paulo nĩ aataũkĩirũo nĩ maũndũ marĩa maakenagia athikĩrĩria ake, na agĩcoka akĩgarũrĩra njĩra yake ya kũhunjia. Kwa ngerekano, andũ arĩa aaragĩria thĩinĩ wa Listra, maarĩ na ũmenyo mũnini wa Maandĩko kana makorũo matiarĩ. Kwoguo Paulo aaririe nao maũndũ marĩa mangĩataũkĩirũo nĩmo. Aaririe nao ũhoro wĩgiĩ magetha mega, na gũkenera ũtũũro. Aahũthĩrire ciugo na ngerekano iria athikĩrĩria ake mangĩataũkĩirũo wega nĩcio.

12. Ũngĩmenya atĩa kĩrĩa gĩkenagia mũndũ na ũgarũrĩre njĩra yaku ya kũhunjia?

¹² Hũthagĩra ũũgĩ nĩguo ũtaũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa makenagia andũ a gĩcigo kĩanyu, na ũgarũragĩre njĩra yaku ya kũhunjia. Ũngĩmenya atĩa maũndũ marĩa makenagia mũndũ rĩrĩa ũracemania nake kana rĩrĩa ũraingĩra gwake mũciĩ? O rĩngĩ baaraga maũndũ. No gũkorũo nĩ kũrĩma ararĩma, gũthoma ibuku, gũthondeka ngaari, kana ũndũ ũngĩ. Angĩkorũo nĩ kwagĩrĩire, githĩ to ũhũthĩre ũndũ ũrĩa areka kwambĩrĩria ndeereti nake? (Joh. 4:7) O na mwĩhumbĩre wa mũndũ no ũgũteithie kũmenya ũhoro wĩgiĩ mũndũ ũcio, ta hihi oimĩte bũrũri ũrĩkũ, arutaga wĩra ũrĩkũ, kana endete timu ĩrĩkũ ya mathaako. Mũrũ wa Ithe witũ wĩtagwo Gustavo ooigire ũũ: “Nĩ ndaambĩrĩirie ndeereti na mwanake wa mĩaka 19 warĩ na T-shirt yacoretwo mũini ũrĩ ngumo. Nĩ ndaamũririe ũhoro wĩgiĩ T-shirt ĩyo, na akĩnjĩra kĩrĩa kĩamũkenagia harĩ mũini ũcio. Ndeereti ĩyo nĩ yatũmire twambĩrĩrie kwĩruta Bibilia nake, na rĩu mwanake ũcio nĩ mũrũ wa Ithe witũ.”

13. Ũngĩtaarĩria atĩa ũrĩa twĩrutaga Bibilia na andũ na njĩra ĩragucĩrĩria?

¹³ Rĩrĩa ũrataarĩria mũndũ ũrĩa twĩrutaga  Bibilia, ĩka ũguo na njĩra ĩkũmũgucĩrĩria na ũmuonie ũrĩa kwĩruta Bibilia gũkũmũguna. (Joh. 4:13-15) Kwa ngerekano, mwarĩ wa Ithe witũ wĩtagwo Poppy nĩ aanyitirũo ũgeni nĩ mũtumia wakenagio nĩ ũhoro gwake nyũmba. Rĩrĩa Poppy oonire certificate rũthingo-inĩ ĩrĩa yonanagia atĩ mũtumia ũcio aarĩ profesa wa gĩthomo, nĩ aatĩtĩrithirie atĩ o na ithuĩ nĩ tũthomithagia andũ kũgerera wĩruti wa Bibilia na mĩcemanio itũ. Mũtumia ũcio nĩ eetĩkĩrire kwĩruta Bibilia, agĩthiĩ mũcemanio mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, na kahinda kanini thutha ũcio agĩthiĩ kĩgomano gĩa thikũ ĩmwe. Mwaka ũmwe thutha ũcio nĩ aabatithirio. No wĩyũrie ũũ: ‘Andũ arĩa njokagĩra makenagio nĩ maũndũ marĩkũ? Hihi no ndĩmonie ũrĩa twĩrutaga Bibilia na andũ na njĩra ĩkũmagucĩrĩria?’

14. Ũngĩka atĩa nĩguo ũgarũrĩre ũkĩĩruta Bibilia na o mũrutwo?

¹⁴ Wambĩrĩria kwĩruta Bibilia na andũ, haaragĩria gacunjĩ nĩ ũndũ wa o mũrutwo, ũgĩĩciragia maũndũ megiĩ mũrutwo ũcio hamwe na maũndũ marĩa mamũkenagia. Rĩrĩa ũrahaarĩria, thuura maandĩko marĩa mũgũthoma, video iria ũkũmuonia, na ngerekano iria ũkũhũthĩra ũgĩtaarĩria ma cia Bibilia. Wĩyũrie ũũ: ‘Nĩ maũndũ marĩkũ mekũgucĩrĩria na makinyĩre ngoro ya mũrutwo ũcio?’ (Thim. 16:23) Thĩinĩ wa Albania, mũtumia ũmwe werutaga Bibilia na painia wetagwo Flora ooigire ũũ: “Ndingĩtĩkia ũhoro wĩgiĩ ũrutani wa kũriũka.” Flora ndamũtindĩkĩrĩirie etĩkie ũrutani ũcio. Ooigire ũũ: “Ndeciririe nĩ wega ambe amenye ũhoro wĩgiĩ Ngai ũrĩa wĩranĩire kĩĩranĩro gĩa kũriũka.” Kuuma hĩndĩ ĩyo, o hĩndĩ makĩĩruta Flora nĩ aatĩtĩrithagia ũhoro wĩgiĩ wendo wa Jehova, ũũgĩ wake, na hinya wake. Thutha ũcio, mũtumia ũcio nĩ eetĩkirie ũhoro wĩgiĩ kũriũka. Rĩu nĩ Mũira wa Jehova ũrĩ kĩyo.

15. Kũringana na Atũmwo 17:16-18, nĩ mĩtugo ĩrĩkũ yarĩ Ngiriki ya tene yaiguithirie Paulo ũũru, no nĩ kĩĩ gĩatũmire athiĩ na mbere kũhunjĩria andũ a Athene?

¹⁵ Thoma Atũmwo 17:16-18. Paulo ndatigire kũhunjĩria andũ a Athene o na gũtuĩka itũũra rĩao rĩaiyũire ũhoi wa mĩhianano, ngomanio itagĩrĩire, na ũrutani wa maheeni; na ndarekire mĩario yao ya kĩnyũrũri ĩmũũrage ngoro. Paulo we mwene nĩ aatuĩkĩte Mũkristiano, o na gũtuĩka tene aarĩ “mũrumi Ngai na mũnyarirani na mũndũ ũtaarĩ gĩtĩo.” (1 Tim. 1:13) O ta ũrĩa Jesu oonire Paulo no atuĩke mũrutwo wake, noguo Paulo oonaga andũ a Athene, atĩ no matuĩke arutwo a Jesu. Na ũguo nĩguo gwathiire.—Atũm. 9:13-15; 17:34.

16-17. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũronania atĩ andũ a mĩthemba yothe no matuĩke arutwo a Kristo? Heana ngerekano.

¹⁶ Hĩndĩ ya karine ya mbere, andũ a mĩthemba yothe nĩ maatuĩkire arutwo a Jesu. Rĩrĩa Paulo aandĩkagĩra Akristiano arĩa maaikaraga Ngiriki itũũra-inĩ rĩa Korintho, ooigire atĩ andũ amwe thĩinĩ wa kĩũngano kĩu kũrĩ hĩndĩ maarĩ eki-naĩ na angĩ maatũũraga mĩtũũrĩre ya waganu. Aacokire akiuga ũũ: “Ũguo nĩguo amwe anyu mwatariĩ. No nĩ mũthambĩtio mũgathera.” (1 Kor. 6:9-11) Korũo nĩwe nĩ ũngĩonire ta andũ acio mangĩacenjirie na matuĩke arutwo a Jesu?

¹⁷ Mahinda-inĩ maya, andũ aingĩ nĩ mehaarĩirie gwĩka mogarũrũku marĩa marabatarania nĩguo matuĩke arutwo a Jesu. Kwa ngerekano, thĩinĩ wa Australia painia ũmwe wa mwanya wĩtagwo Yukina nĩ eerutire atĩ andũ a mĩthemba yothe no mathikĩrĩrie ndũmĩrĩri ya Bibilia. Hĩndĩ ĩmwe arĩ kũndũ kwa biacara nĩ oonire mũirĩtu ũmwe wacoretwo tattoo na eehumbanĩtie o ũguo. Yukina ooigire ũũ: “Kĩambĩrĩria-inĩ nĩ ndambire gwĩtigĩra kũmũhunjĩria, no nĩ ndaacokire ngĩaria nake. Ndacokire kũmenya atĩ nĩ aakenagio mũno nĩ Bibilia nginya  tattoo imwe ciake ciarĩ mĩhari ya Thaburi.” Mũirĩtu ũcio nĩ aambĩrĩirie kwĩruta Bibilia na gũthiĩ mĩcemanio. *

18. Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo gũtuagĩra andũ?

¹⁸ Hihi Jesu oonaga mĩgũnda yerũhĩte ũndũ ĩngĩgethwo tondũ nĩ eerĩgagĩrĩra andũ aingĩ mamũrũmĩrĩre? Aca. Maandĩko nĩ maarathĩte atĩ no andũ anini mangĩkamwĩtĩkia. (Joh. 12:37, 38) Ningĩ Jesu nĩ aarĩ na ũhoti wa gũthoma ngoro. (Mat. 9:4) O na gũtuĩka andũ arĩa aarũmbũyagia mũno nĩ arĩa anini maamwĩtĩkagia, aahunjagĩria andũ othe arĩ na kĩyo. Ithuĩ tũtingĩhota gũthoma ngoro, kwoguo hatarĩ nganja nĩ twagĩrĩirũo kũregana na mwerekera wa gũtuagĩra andũ kana gĩcigo kĩrĩa tũhunjagia. Handũ ha ũguo, twagĩrĩirũo kuona andũ acio no matuĩke arutwo a Jesu. Mishonarĩ ũmwe wĩtagwo Marc kuuma Burkina Faso ooigire ũũ: “Andũ arĩa ndĩciragia nĩ megũthiĩ na mbere kĩĩroho, kaingĩ nĩ matigaga kwĩruta. No arĩa ndĩciragia matigũthiĩ na mbere, nĩo mathiaga na mbere wega. Kwoguo nĩ ndĩĩrutĩte atĩ nĩ wega kũreka roho wa Jehova ũtũtongoragie.”

19. Twagĩrĩirũo gũkorũo na mawoni marĩkũ kwerekera andũ a gĩcigo gitũ?

¹⁹ Kĩambĩrĩria-inĩ no wone ta gũtarĩ andũ aingĩ thĩinĩ wa gĩcigo kĩanyu arĩa matariĩ ta irio ikũrĩte ũndũ ingĩgethwo. No ririkanaga ũrĩa Jesu eerire arutwo ake. Mĩgũnda nĩ yerũhĩte, na ũguo nĩ kuuga nĩ ĩrabatara kũgethwo. Andũ no macenjie na matuĩke arutwo a Kristo. Jehova onaga andũ arĩa mangĩtuĩka arutwo a Kristo marĩ “indo cia goro.” (Hag. 2:7) Tũngĩonaga andũ ta ũrĩa Jehova na Jesu mamonaga, nĩ tũrĩgeragia kũmenya ũrĩa maũndũ mao mahaana na maũndũ marĩa mamakenagia. Tũtirĩmonaga ta andũ matangĩcenjia, no tũrĩmonaga marĩ andũ mangĩtuĩka aarĩ na ariũ a Ithe witũ.