1-2. Ni kyahi ekyangabya iky’ekyaleka Yesu iniabugha ebinywe ebiri omu Yoane 4:35, 36?

YESU iniane omwa lhughendo olhw’eriya e Galilaya, abya inianemulhaba okwa malima, obundi awali mw’ekisusu ekikine kilere. (Yn. 4:3-6) Ekirimwa eki kikaghunza myezi ng’ani eritholera erigheswa. Yesu mwabugha ekindu ekyangabya imukyaswekya: “Musumbe ameso wenyu, musamalire amalima erire, amahika erigheswa.” (Soma Yoane 4:35, 36.) Amanyisayaki?

² Kikalhangirika Yesu abya akakania okwa rindi ghesa, erighesa abandu. Thalebya ekyabya ikyamabiribya. Nomwakine indi Abayuda isibali kolongana n’Abasamaria, Yesu abya iniamabirithulira omukali Omusamaria—kandi omukali oyo iniabirihulikirira! Yesu abere anemukania okwa malima awabirihika “erigheswa,” endeko nene y’Abasamaria abo omukali abya iniabirikanirya oku Yesu, babya ibanemwesa eyiri Yesu erisyaminya bingyi. (Yn. 4:9, 39-42) Omusomi we Biblia mughuma akabugha oko mwatsi oyu athi: “Abandu erilhuaho ibasa eyiri Yesu . . . kikakanganaya ngoku babya ng’ekisusu ekyabirihika erigheswa.

3. Wamathunga okwa bandu kw’amalengekania awali ng’awa Yesu, iwukendibya wuthi muthuliri mubuya?

³ Nawu wukalhangira wuthi abandu abo wukathulira engulhu yuwene? Wukanabalhangira ng’ekisusu ekyabirihika erigheswa? Kyamabya ikwakiri kithya, wukendi yithagha erikolha bindu bisathu. Eky’erimbere, wukendi thulira omwa byalhuba. Obuthuku bw’erighesa ni buke; isiwatsandaya obuthuku. Ekyakabiri, wukendi tsema wukalhangira abandu bakahulikirira engulhu yuwene. E Biblia yikabugha yithi: “Basyatsema embere syawu ng’obutseme bw’amaghese.” (Isa. 9:3) N’ekyakasathu,  wukendi lhangira obuli mundu ng’oyutholere eribya mwigha, neryo wukendi lhangira wuthi ebya wanga bugha bikahamba oko bya banzire.

4. Ni byahi ebyo thukend’igha oku mukwenda Paulo omo mwatsi ono?

⁴ Yesu mwathalengekania athi Abasamaria sibangabya bigha biwe, ngoku abandi bigha biwe bangabya ibabya bakalengekania. Omwakanya k’ekyo, mwalhangira ibanganabya bigha. Nethu thutholere ithwalhangira abandu abali omwa bulhambu bwethu ng’abanganabya bigha ba Kristo. Omukwenda Paulo mwathuhiriraho eky’erileberyako ekyo thwanga kwama. Ni byahi ebyo thwanga mw’ighirako? Omo mwatsi ono, thukendi kania (1) ngoku aminya ebihambire okwa syonyikirirya sy’abo athulira, (2) ngoku aminya ebya banzire, na (3) ngoku abalhangira ku banganabya bigha ba Kristo.

5. Ni kyahi ekyaleka Paulo iniayitheghererya abahulikiriri biwe omwa sinagogi?

⁵ Mughulhu mungyi Paulo mwathulira omwa syosinagogi sy’Abayuda. Ng’eky’erileberyako, omo sinagogi eye Tesalonika, “mwakaniryabo [Abayuda] emilhondo y’Amasako okwa sabato isathu.” (Emib. 17:1, 2) Ahathe erithika-thika, Paulo mwayowa buholho omwa sinagogi. Abya Muyuda. (Emib. 26:4, 5) Paulo abya inianasi ndeke Abayuda, neryo mwathoka eribathulira inianasikire.—Fil. 3:4, 5.

6. Abandu ababya omwa kathali ke Atene babya bathi mbaghane okwa abo Paulo athulira omwa sinagogi?

⁶ Abakendereraya babere babirikaka Paulo bathi alhue e Tesalonika n’enyuma waho e Beroya, mwahika e Atene. Kandi, “mwabya akakangirirya omo nyumba y’erihindanamo haghuma n’Abayuda n’ab’ebihanda ababya bakubaha Nyamuhanga.” (Emib. 17:17) Aliwe Paulo abere akathulira omwa kathali, abahulikiriri biwe babya mbaghane. Abahulikiriri biwe mwabya abafilosofa n’abandi ab’ebihanda abalhangira omwatsi wa Paulo ‘ng’erikangirirya lihya-lihya.’ Mubamubwira bathi: “Emyatsi eyo thukowa wukabugha ni y’ehandi.”—Emib. 17:18-20.

7. Ngoku kiri omwa Emibiri 17:22, 23, Paulo mwahindulha athi emibere yiwe y’erithuliramo?

⁷ Soma Emibiri 17:22, 23. Emibere Paulo athuliramo ab’ebihanda abe Atene yabya mbaghane okwa yathuliramo Abayuda ababya omwa sinagogi. Paulo angabya imwayibulya athi, ‘Abandu be Atene bikiriryeki?’ Mwalebya ndeke ebimuthimbireko n’eriminya emitse yabu y’edini. Neryo, mwatsukira okwa myatsi eyo banasi akabakangirirya ekwenene  eyiri omwa Masako. Omusomi mughuma we Biblia akabugha athi: “Paulo ng’Omukristayo Omuyuda, mwaminya ngoku Abagiriki abakafiri sibali ramaya Nyamuhanga ‘ow’okwenene’ ow’Abayuda n’Abakristayo, neryo mwalengaho eribakangania ngoku Nyamuhanga oyo akathulhughanaya simuhyaka okwa Banya Atene.” Neryo Paulo mwahindulha emibere yiwe y’erithuliramo. Mwabwira Abanya Atene athi omwatsi wiwe akalhua oku “Nyamuhanga oyuthasibwe,” oyo banemulengaho eriramya. Nomwakine indi Abanya bihanda sibabya basi Amasako, Paulo mwathalengekania athi sibangabya Bakristayo. Omwakanya k’ekyo, mwabalhangira ng’ekisusu ekyabirihika erigheswa, neryo mwahindulha emibere y’erithulhughaniryamu engulhu yuwene.

8. (a) Wangaminya wuthi ebyo bandu b’omwa bulhambu bwawu bikirirye? (b) Omundu amabugha athi anawithe edini yiwe, wangakolhaki?

⁸ Nga Paulo, lebaya ebiri aho. Lebaya ebindu ebikendi leka iwaminya ebya bandu b’omwa bulhambu bwawu bikirirye. Omwinye nyumba apambire athi enyumba yiwe kutse ematoka yiwe? Erina liwe, emyambalire, emiyipambire kutse emibughire yiwe bikanakanganaya nga ni wa dini yahi? Obundi iniakubwira ku anawithe edini yiwe. Ekyo kikabya kikabya oku mutemburi w’embaghane ya Flutura, akabugha athi, “Singalyasa erisyakukaka eriligha ebyo ng’ikirirye, aliwe ngalyasyakanaya nawu oko mwatsi ono . . . ”

9. Ni myatsi yahi eyamukalighiranako eya wanga kanirya omundu w’edini?

⁹ Ni myatsi yahi eya wanga kanirya omundu w’edini? Lengaho eriminya ebyo mukalighirako. Anganabya iniakaramaya Nyamuhanga mughuma musa, inianasi Yesu ng’Omulhamya w’abandu, kutse in’ikirirye ngoku thuli omwa mughulhu mubi owakisiya iniahwaho. Kolesaya ebya mukalighiranako, erimubwira oko mwatsi we Biblia omwa mibere eyikatsemesaya.

10. Ni kyahi ekya thutholere ithwalengaho erikolha, kandi busana naki?

¹⁰ Ambi iwabya iwun’ibukire ngoku abandu banganabya isibikirirye ebyosi ebikakangiriribawa omwa dini yabu. Neryo n’enyuma w’eriminya edini y’omundu, lengaho eriminya ebyo iyo ikirirye. David omutemburi w’embaghane owe Australia akabugha athi: “Lino abangyi bakatswanganaya eby’amenge w’abandu n’esyonyikirirya sy’edini yabu.” Donalta owe Albania, akabugha athi, “Abandi abathukabana bakabugha bathi banawithe amadini wabu, aliwe enyuma waho ibabugha bathi sibikirirye omu Nyamuhanga.” Mughalha wethu omumisyonare e Argentina akabugha athi abandi bandu bakabugha bathi bikirirye  omwa Busathu, aliwe banganabya isibikirirye bathi Thatha, Mughalha, n’omulimu abuyirire ni Nyamuhanga mughuma. Akabugha athi: “Eriminya ekyo kikaleka ikyolhoba eriminya ebya thukalighiranako.” Neryo lengaho eriminya ebya bandu bikirirye. Neryo nga Paulo, wangana thoka eribya ‘myatsi yosi, n’erilenga eribya hakuhi n’abandu b’emisindo yosi.’—1 Kor. 9:19-23.

11. Ngoku kiri omu Emibiri 14:14-17, Paulo mwahikya athi omwatsi okwa bandu be Listra omwa nzira eyikatsemesaya?

¹¹ Soma Emibiri 14:14-17. Paulo mwalhangira ebya bahulikiriri biwe banzire, neryo amahindulha omwatsi wiwe. Ng’eky’erileberyako, endeko y’abandu abo Paulo akaniraya e Listra sibabya basi Amasako. Neryo Paulo mwakania omwa nzira eyo banga yitheghererya. Mwakania okw’ighesa n’amaaka w’eritsemera engebe. Mwakolesya ebinywe n’eby’erileberyako ebyo abahulikiriri biwe banga yitheghererya.

12. Wangaminya wuthi ebya mundu anzire n’erighenda-ghendania n’emibere eyiriho?

¹² Eriminya ebya bandu b’omwa bulhambu bwawu banzire, kolesaya amenge neryo wanaghenda-ghendania n’emibere eyiriho. Wangaminya wuthi ebya mundu anzire wukamuhikako kutse wukahika oko wiwe? Thasyalebaya, ebiri aho. Obundi anemulima, anemusoma ekitabu, anemukokothya ematoka, kutse anemukolha owundi mubiiri wosi-wosi. Kyamathokekana, wangana tsuka omukania omw’ikania okwa by’anemukolha? (Yn. 4:7) Nibya n’esyongyimba esya mundu ambere syanganaleka iwamuminya—obundi syangana kangania ekihugho eky’alhuiremo, omubiiri wiwe, kutse amasatha agho anzire. Gustavo akabugha athi: “Munatsukisya omukania n’omulhwana w’emyaka 19 oyuwabya ambere etisyati eyiriko omwimbi oyuwasibwe. Munamubulya kuyo, neryo mwabwira ekikaleka inianza omwimbi oyo. Erikanirania eryo mulyalhwiririramo erigha e Biblia, na lino ni mughalha wethu.”

13. Wanga bwira wuthi omundu okwa ndegheka y’erigha Biblia omwa nzira eyikatsemesaya?

 ¹³ Wukabwira omundu okwa ndegheka y’erigha Biblia, mubwire omwa nzira eyikatsemesaya; mukanganaye erigha nga likendi mughasira lithi. (Yn. 4:13-15) Ng’eky’erileberyako, omukali oyuwakanganaya erianzisibwa mwakokya mwali wethu oyukahulhawamo Poppy omwa nyumba yiwe. Poppy abere alhangira okwa kidongo kw’ebbaruha eyikakanganaya ku ni profesa omwa by’esukuru, mwali wethu mwamubwira athi nethu thukakangiriraya abandu omwa ndegheka yethu ey’erigha e Biblia n’emihindano yethu. Omukali mwaligha erigha, ekiro ekyakwamako amaghenda okwa mihindano, n’enyuma waho amahindana okwa lhuhindano lhw’omuthimbo. Enyuma w’omwaka mughuma, mwabatizibwa. Yibulhaye: ‘Ni byahi ebikatsemesaya abanzisibirwe abo ngasubako? Nangana soborera endegheka yethu y’erigha e Biblia omwa nzira eyanga leka ibanzisibwa?’

14. Wanga ghenda-ghendania wuthi n’emibere y’obuli mwigha?

¹⁴ Wukendibya wabiritsuka erigha n’omundu, theghekera obuli erigha, ambi iwabya iwune mulengekania okwa mibere y’omwigha wawu n’eby’anzire. Wukathegheka, ithwamu nga ni masako wahi agho wukendi soma, esyovidiyo esyo wukendi kangania, n’eby’erileberyako ebyo wukendi kolesya erisoborera ekwenene ye Biblia. Yibulhaye, ‘Kutsibu-tsibu, ni byahi ebikendi tsemesya n’erihika okwa muthima w’omwigha oyu?’ (Emib. 16:23) E Albania, omukali oyo omutemburi ya Flora abya ak’eghesya e Biblia mwabugha athi, “Sinangaligha engangirirya y’erilhubuka.” Flora mwathamukaka. Akabugha athi: “Munalengekania indi atholere iniatsuka eriminya Nyamuhanga oyukalhagha erilhubuka.” Eritsuka-tsukana naho, okwa bul’igha, Flora mwabya akahira omuwatho okwa lhwanzo, amenge, n’obuthoki bwa Yehova. Enyuma waho, omwigha oyo mwaghenda ak’ikirirya omw’ilhubuka. Lino ni Mwema wa Yehova ow’omuhwa.

15. Ngoku kiri omu Emibiri 17:16-18, ni mibereki eyabya omwa Atene eyaponesaya Paulo, aliwe ni kyahi ekyaleka inialholha embere eribathulira?

¹⁵ Soma Emibiri 17:16-18. Paulo mwathalekerera Abanya Atene, nomwakine indi omuyi wabu abya oswiremo esyosanamu, obusingiri, n’abafilosofa abakafiri; mwathalighira ebitsumi byabu bikamughunza amani. Paulo nayu mwabya Mukristayo, nomwakine indi anabya ‘mutsumi, oyukendereraya, n’eriletha omwagha.’ (1 Tim. 1:13) Ngoku Yesu analhangira Paulo inianganabya mwigha wiwe, Paulo nayu mwalhangira Abanya Atene ibanganabya bigha ba Kristo. Kandi ku byanabya byabere bithya.—Emib. 9:13-15; 17:34.

16-17. Ni byahi ebikakanganaya ngoku abandu b’emibere yosi banganabya bigha ba Kristo? Iha eky’erileberyako.

¹⁶ Omwa kighana ky’erimbere, abandu b’emisindo yosi mubabya bigha ba Yesu. Paulo abere akahandikira Abakristayo abali omwa muyi we Gurisi owe Korinto, mwabugha athi abandi omwa kithunga ekyo banabya ngoli sy’ebibi n’eribya n’emitse eyithuwene. Neryo mw’ongerako athi: “Neryo abandi omo kathi-kathi kenyu ko mwanabya muthya; nikwa lino inywe mwabirieribwa kw’ebibi.” (1 Kor. 6:9-11) Mbwino wangana lhangire abandu abo ng’abangana kolha esyombinduka n’eribya bigha?

¹⁷ Munabwire, abangyi bakathwamu erikolha esyombinduka eribya bigha ba Yesu. Ng’eky’erileberyako, e Australia, omutemburi w’embaghane ya Yukina mwalhangira ngoku abandu b’emisindo yosi bangana hulikirira omwatsi we Biblia. Kiro kighuma, iniane  okwa ofisi y’esuburu y’ebithaka n’amanyumba, mwalhangira omukali oyuli kw’esyotatu kandi iniabiriyithikya-thikya omo myambalire. Yukina akabugha athi: “Munanatsuka erithika-thika, aliwe neryo munakania nayu. Munalhangira inianzire e Biblia kundi esindi syatatu siwe yabya milhondo y’omwa Syonyimbo!” Omukali mwatsuka erigha n’erihindana. *

18. Busana naki sithutholere thukatswera abandu?

¹⁸ Mbwino Yesu abugha athi amalima erire kundi mwalengekania athi abandu bangyi bakendi mukwama? Eyihi nahake. Amasako abya iniabirikangania ngoku ni bake abakendi sya mwikirirya. (Yn. 12:37, 38) Kandi Yesu abya awithe amaaka w’eriminya ebiri omwa muthima. (Mt. 9:4) Nomwabine, mwahwerya amalengekania okwa bake abamw’ikiriraya, kandi n’omuhwa munene amathulira obuli mundu. Eki kikakanganaya ngoku thutholere ithwayitheya okw’itswera obulhambu kutse omundu, kundi sithwanga minya ebiri omwa muthima! Omwakanya k’ekyo, lhangira abandu ng’abanganabya bigha. Marc, omumisyonare owe Burkina Faso, mwabugha athi: “Abandu abo ngalengekanaya indi bakendi kulha-kulhana, mughulhu mungyi bakaleka erigha. Aliwe abo ngalengekanaya indi sibanga kolha ekyo babakakulha-kulhana. Neryo nabiriminya ngoku kitholere erilighira omulimu wa Yehova erithusondolha.”

19. Thutholere ithwalhangira thuthi abandu b’omwa bulhambu bwethu?

¹⁹ Okw’itsuka, omwa bulhambu mwangana lhangirika nga si muli abandu abali ng’ekisusu ekitholere erigheswa. Aliwe ibuka ebya Yesu abwira abigha biwe. Amalima erire, ni bugha ambu, amahika erigheswa. Abandu bangana kolha esyombinduka ibabya bigha ba Kristo. Yehova akalhangira abandu abatholere eribya bigha ba Kristo ‘ng’obusoki’ ni bugha ambu ebindu by’obughuli. (Hag. 2:7) Thwamalhangira abandu nga Yehova na Yesu ku bakabalhangira, ithukendianza eriminya emibere yabu n’ebya banzire. Isithwendi balhangira ng’ab’ehandi, aliwe ng’abatholere eribya balikyethu.