1-2. Yesu walumbulwilenga ka byo aambile byambo biji pa Yoano 4:35, 36?

YESU wafuminetu na kupitañana mu majimi a mbaale yatendekeletu kumena. (Yoa. 4:3-6) Kwashajile bañondo bana pa kuba’mba mbaale ipye ne kutendeka kunowa. Bantu bakuminye pa kumvwa Yesu waamba’mba: “Inunai meso enu mumone majimi byo atoka kala afwainwa kunowa.” (Tangai Yoano 4:35, 36.) Yesu walumbulwilenga ka?

² Yesu wafwainwa waambilenga pa kunowa kwa kifwanyikizho. Akilangulukai pa kyamwekele. Nangwa kya kuba Bayudea bashikilwe bena Samaliya, bino Yesu wasapwijile mwanamukazhi mwina Samaliya kabiji naye watelekele byambo byo a musapwijile. Kimye Yesu kyo aambilenga pa majimi amba “atoka kala afwainwa kunowa,” jibumba ja bena Samaliya jaumvwine pe Yesu ku bibabuujile mwanamukazhi ye asapwijile, baishilenga kuba’mba bakafunde byavula kwi aye. (Yoa. 4:9, 39-42) Shayuka wa Baibolo umo waambile’mba: “Kukebesha kufunda byavula kwamwesheshe’mba bantu bajinga nobe majimi atoka kala afwainwa kunowa.”

3. Inge mumona bantu byonka Yesu byo ebamona, mukengilanga byepi mwingilo wa kusapwila?

³ Mumona byepi bantu bo musapwilako mambo awama? Nanchi mwibamona nobe majimi atoka kala o mwafwainwa kunowa nyi? Inge byo mwibamona, mwafwainwa kuba bino bintu bisatu. Kitanshi, kusapwila na mukoyo. Kimye kya kunowa kyakepa, kechi twafwainwa kutaya kimye ne. Kya bubiji, mukomvwanga bulongo pa kumona bantu byo babena kutambwila mambo awama. Baibolo waamba’mba: ‘Bantu basangalala kimye kya kunowa.’ (Isa. 9:3) Kya busatu, mukamonanga bantu  bonse amba bakonsha kwikala baana ba bwanga. Onkao mambo, mukapimpulangako mashinda o musapwilamo ku bantu pa kuba’mba batemwe byambo byo musapwila.

4. Ñanyi bintu byo tusakwisambapo pe Paulo mu uno mutwe?

⁴ Yesu kechi walengulwile bena Samaliya byonka bibalengulwile baana banji ba bwanga ne. Aye wibamwenenga’mba bakonsheshe kwikala baana ba bwanga. Ne atweba twafwainwa kumonanga bantu baji mu nyaunda yetu amba bakonsha kwikala baana ba bwanga ba kwa Kilishitu. Twafwainwa kulondelanga byaubanga mutumwa Paulo. Twakonsha kufunjilako ka kwi aye? Mu uno mutwe tusakwisamba pa (1) byo ayukile bintu byaitabijilemo bantu bo asapwilangako, (2) byo ayukile bintu byo batemwenwe, ne (3) byo ebamonanga’mba bakonsheshe kwikala baana ba bwanga ba kwa Yesu.

5. Ki ka kyalengejile Paulo kusapwila bulongo mu nshinagoga?

⁵ Paulo wasapwilanga bimye byavula mu mashinagoga a Bayudea. Byo asapwijilenga mu nshinagoga mu Tesalonika, “pa moba a sabado asatu wisambilenga [na Bayudea] pa Binembelo.” (Byu. 17:1, 2) Kyamweka Paulo wakasulukile kusapwila mu nshinagoga. Wakomejile mu bupopweshi bwa Bayudea. (Byu. 26:4, 5) Paulo wayukile byaitabijilemo Bayudea, onkao mambo, wibasapwilanga kwa kubula moyo.—Fili. 3:4, 5.

6. Bantu baingijilanga mu bisankanyi mu Atene bapusene byepi na boba Paulo bo asapwijileko mu nshinagoga?

⁶ Balwanyi ba kwa Paulo byo bamukambizhe kuba’mba afume mu Tesalonika ne mu Beliya, wayile ku Atene. Byo afikile kuno, “watendekele kwisamba na Bayudea mu nshinagoga ne bantu bakwabo bapopwelanga Lesa.” (Byu. 17:17) Paulo byo asapwijilenga mu bisankanyi, wasapwijilenga ku bantu bapuseneko. Pa bano bantu pajinga bantemwamaana ne bantu ba mu bisaka bikwabo balangulukilenga’mba Paulo ubena kufunjisha “lufunjisho lwa katataka.” Bamwambijile’mba: “Ubena kufunjisha bintu byo tukyangye kumvwapo.”—Byu. 17:18-20.

7. Kwesakana na byaamba Byubilo 17:22, 23, Paulo waubanga byepi pa kusapwila mambo awama ku bantu bapusana-pusana?

⁷ Tangai Byubilo 17:22, 23. Paulo kechi wasapwijile ku bantu ba mu bisaka bikwabo mu Atene byonka byo asapwijile ku Bayudea mu nshinagoga ne. Paulo wafwainwa wiipwizhe aye mwine amba, ‘Ñanyi bintu byaitabilamo bantu mu Atene?’ Byo abapitañenenga wamwene bintu byo banemekele ne bintu byo baitabijilemo. Kabiji Paulo pa kwibafunjisha bukine bwa mu Binembelo, watendekejilepo kwamba pa bintu byo bakoshenshe kuswa. Shayuka umo wa Baibolo waambile’mba: “Na mambo a kuba’mba Paulo  wajinga mwina Kilishitu Muyudea, wayukile’mba Bangiliki kechi bapopwelanga Lesa wa kine wa Bayudea ne bena Kilishitu ne. Pano bino, waesekele kwibamwesha kuba’mba Lesa ye asapwijilengapo ne bena Atene bamuyukile.” Onkao mambo, Paulo wapimpwileko jishinda ja kwibasolomokelamo. Wabuujile bena Atene amba byambo byo asapwijilenga byafumine “Kwi Lesa Wabula Kuyukanyikwa” yenka ye bapopwelanga. Nangwa kya kuba bantu ba mu bisaka bikwabo kechi bayukile Binembelo ne, Paulo kechi walekele kwibasapwila ne. Pakuba wibamwenenga nobe kajo kapya kabena kupembelela kunowa, kabiji wapimpwileko jishinda jo asapwijilengamo mambo awama.

8. (a) Ki ka kyakonsha kwimukwasha kuyuka bintu byaitabilamo bantu baji mu nyaunda yenu? (b) Inge muntu waamba’mba uji na bupopweshi bwanji, mwakonsha kukumbula’mba ka?

⁸ Byonka byajinga Paulo, ne anweba mwafwainwa kuyuka bintu byanemeka bantu. Monainga biyukilo bimwesha bintu byaitabilamo bantu mu nyaunda yenu. Ñanyi bintu mwina nzubo byo anemba pa nzubo yanji nangwa pa motoka? Nanchi jizhina janji, mvwajilo ne mwekelo nangwa ñambilo yanji bisolola bupopweshi bo ajimo nyi? Kampe aye mwine wimubuula bupopweshi bwanji. Painiya wiikajila wa jizhina ja Flutura inge bamubuula bino, ukumbula’mba: “Kechi naiya na kwimukanjikizha kuswa bintu byo naitabailamo ne, bino naiya na kwisamba nenu pa uno mutwe . . . ”

9. Ñanyi bintu byo mwakonsha kwisamba na muntu uji na bupopweshi?

⁹ Ñanyi mutwe ye mwakonsha kwisambapo na muntu uji na bupopweshi? Esekai kuyuka bintu byo mwataibilamo bonse. Kampe naye upopwelatu Lesa umo, wayuka’mba Yesu ye Mupulushi wa bantu, nangwa waitabila’mba katatakatu bubi bukapwe. Ingijishai bintu byo mwaitabilamo bonse kusapwila byambo bya mu Baibolo ku uno muntu pa kuba aswe kuteleka.

10. Twafwainwa kweseka kuba byepi, kabiji mambo ka?

¹⁰ Yukai kuba’mba bantu kechi bakonsha kwitabila byonse bifunjisha bantangi babo ba bupopweshi ne. Onkao mambo, nangwa kya kuba mwayuka bupopweshi buyamo muntu, esekai kuyuka bintu byo aitabila aye bunke bwanji. Painiya wiikajila wa ku Australia wa jizhina ja David waambile’mba: “Bantu bavula luno bavwanga butemwamaana ne bya bupopweshi.” Ba Donalta ba ku Albania baambile’mba: “Bantu bamo bo tutaana mu mwingilo bamba’mba baji na bupopweshi, bino palutwe kacheche bamba’mba kechi baitabila mwi Lesa ne.” Kabiji mulongo umo mishonale wa ku Argentina waambile’mba bantu bamo bamba’mba baitabila Balesa basatu, bino kechi baitabila’mba Tata, Mwana, mupashi wazhila ke Lesa umo ne. Wambile’mba: “Inge nayuka’mba muntu ye mbena kwisamba nanji kechi waitabila byonse bifunjisha bantangi banji ba bupopweshi ne, kimpelela  kumusapwila.” Onkao mambo, mwafwainwa kwesekesha kuyuka bintu byaitabimo bantu. Byonka byo kyajinga kwi Paulo, ne anweba ‘mukaluka bintu byonse ku bantu bonse.’—1 Ko. 9:19-23.

11. Kwesakana na byaamba Byubilo 14:14-17, Paulo waubile byepi pa kuba’mba asapwile bulongo ku bantu baikalanga mu Lisitila?

¹¹ Tangai Byubilo 14:14-17. Paulo wayukile bintu byatemenwe bantu bo asapwijilengako kabiji wapimpulangako mashinda o aingijishanga pa kusapwila. Bantu bo asapwijileko mu Lisitila bayukileko bicheche bya mu Binembelo. Onkao mambo, Paulo wisambile nabo mu jishinda jo bakonsheshe kukwatakanya byo ebasapwijilenga. Wisambile nabo pa kimye kipilamo kajo ne pa kwiyowa bwikalo. Waingijishe byambo ne bintu bantu byo bakonsheshe kumvwa bukiji.

12. Mwakonsha kuyuka byepi bintu byatemwa muntu ne kupimpulako jishinda ja kusapwilamo?

¹² Ingijishainga milangwe pa kuba’mba muyuke bintu byatemwa bantu mu nyaunda yenu ne kupimpulangako mashinda o mwingijisha pa kusapwila. Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba muyuke bintu byatemwa muntu kimye kyo mubena kumusolomoka? Mwafwainwa kumona bintu byanemeka muntu. Kampe watemwa kujima, kutanga mabuku, kulungisha myotoka nangwa makinga, nangwa mingilotu ikwabo. Inge kyakonsheka, mwakonsha kutendeka mwisambo pa bintu byonka byo atemwa. (Yoa. 4:7) Nangwatu bivwalo bya muntu byakonsha kwimukwasha kuyuka bintu byo atemwa, kyalo kyanji, nkito yo engila nangwa makayo o atemwa. Ba Gustavo baambile’mba: “Nesambile na nsongwalume wa myaka ya kusemwa 19 wavwajile jilaya pajinga kipikichala kya nyimbi waya bingi nkuwa. Namwipwizhe pa kipikichala kyajinga pa jilaya, kabiji wambujile ene mambo o atemejilwe yewa nyimbi. Byo twapwishe kwisamba pa kino kipikichala, waswile kufunda Baibolo, kabiji luno ke mulongo.”

13. Mwakonsha kulengela byepi muntu kwikala na kilaka kya kukeba kufunda Baibolo?

¹³ Inge muntu waswa kufunda Baibolo, mulengelai kwikala na mujojo wa kukeba kufunda, ne kumulumbulwila kufunda Baibolo byo kukamukwasha mu bwikalo bwanji. (Yoa. 4:13-15) Nyenga wa jizhina ja Poppy bamuswishishe  kutwela mu nzubo ku mwanamukazha watemenwe byambo bya mu Baibolo. Nyenga Poppy wamwene kitupa pa lubumbulu kyamwesheshenga kuba’mba uno mwanamukazhi wafunjile bingi. Uno nyenga wabuujile uno mwanamukazhi amba ne atweba tufunjisha bantu Baibolo pa bunke bwabo ne ku kipwilo. Uno mwanamukazhi waswile kufunda Baibolo, wayile ne na kupwila juba jalondejilepo, kabiji byo papichiletu moba acheche wayile na kutanwa ku kubuñana. Byo papichiletu mwaka umo, wabatizhiwe. Ishikishai anweba bene amba: ‘Ñanyi bintu byatemwa bantu bo mbwelako na kwisamba nabo? Nanchi nafwainwa kulumbulula byo tufunda Baibolo mu jishinda ja kwibalengela kwikala na kilaka kya kukeba kufunda nyi?’

14. Mwakonsha kupimpulako byepi jishinda jo mufunjishishamo bantu Baibolo?

¹⁴ Inge mwatendeka kufunjisha muntu Baibolo, mwafwainwa kunengezhanga lufunjisho lonse saka mulanguluka pa nkomeno ya muntu ye mufunjisha ne bintu byo atemwa. Kimye kyo mubena kunengezha, langulukilai jimo pa binembelo byo mukatanga, mavidyo o mukamumwesha ne bimwesho byo mukengijisha pa kulumbulula bukine bwa mu Baibolo. Ishikishai anweba bene amba, ‘Ñanyi bintu byo akatemwa kabiji bikamufika pa muchima?’ (Maana 16:23) Mu kyalo kya Albania, mwanamukazhi wafunjilenga Baibolo na painiya wa jizhina ja Flora waambile’mba: “Kechi nakonsha kuswa lufunjisho lwa lusanguko ne.” Nyenga Flora kechi wakanjikizhe uno mwanamukazhi kuswa luno lufunjisho ne. Uno nyenga waambile’mba: “Patanshi nalangulukile’mba wafwainwa kuyuka Lesa walaya mulaye wa lusanguko.” Kufumatu kyo kya kimye, kimye kyonse pa kufunda na uno mwanamukazhi, uno nyenga waambanga bingi pa butemwe bwa Yehoba, maana ne bulume. Mu kuya kwa kimye, uno mwanamukazhi ye afunjishanga waitabijile mu lusanguko. Luno ke Kamonyi wa Yehoba wingila na mukoyo.

15. Kwesakana na byaamba Byubilo 17:16-18, ñanyi byubilo byajinga na bena Gilisi byafichishe Paulo ku muchima, bino mambo ka o abujijile kuleka kusapwila mu Atene?

¹⁵ Tangai Byubilo 17:16-18. Paulo watwajijile kusapwila ku bena Atene nangwa kya kuba mu uno muzhi mwayujiletu bankishi, byubilo bya bulalelale, ne buntemwa maana. Kabiji nangwa kya kuba bamutukilenga, aye kechi walekele kusapwila ne. Paulo waikele mwina Kilishitu nangwa kya kuba kala wajinga “wa mwenga, wamanyikanga bantu kabiji wa bulunji.” (1 Timo. 1:13) Byonkatu Yesu byo amumwene Paulo kuba’mba wakonsheshe kwikala mwana wa bwanga, Paulo naye wamwenemo byawama mu bena Atene. Ne kya kine bamo bapimpwile byubilo ne kwikala bena Kilishitu.—Byu. 9:13-15; 17:34.

16-17. Twayuka byepi kuba’mba bantu bankomeno yapusana-pusana bakonsha kwikala baana ba bwanga ba kwa Kilishitu? Aambai kyamwekele.

¹⁶ Mu kimye kya bena Kilishitu batanshi, bantu bankomeno yapusana-pusana baikele baana ba bwanga ba kwa Yesu. Kimye Paulo kyo anembejile nkalata bena Kilishitu baikalanga mu muzhi wa Bangiliki wa Kolinda, waambile’mba bantu bamo baishile mu kipwilo bajinga bambanzhi nangwa baikalanga bwikalo buncha. Kabiji wanungilepo kuba’mba: “Bamo mwajinga byonka bino. Pano bemovwa ne kwimutokesha.” (1 Ko. 6:9-11) Inge wajinga anweba, nanchi inge mwaketekejile’mba bantu bajinga na bino byubilo bakonsheshe kupimpula byubilo byabo ne kwikala baana ba bwanga nyi?

¹⁷ Lelo jino, bantu bavula basankilapo byubilo byabo byatama ne kwikala baana ba bwanga ba kwa Yesu. Painiya wiikajila wa ku Australia wa jizhina ja Yukina wataine kuba’mba bantu bonse bakonsha kuswa kufunda byambo bya mu Baibolo. Juba jimo, byo ajinga pa mpunzha ya busulu wamwene nsongwakazhi wajinga na nnembo yavula pa mubiji wavwajile kivwalo kyabaya. Nyenga  Yukina waambile’mba: “Patanshi na kikankazhamine kwisamba nanji, bino nafuukwilepo kwisamba nanji. Nataine kuba’mba watemenwe bingi byambo bya mu Baibolo kya kuba nnembo imo yajinga pa mubiji wanji byajinga byepelo bya mu Masalamo.” Uno nsongwakazhi watendekele kufunda Baibolo ne kutanwa ku kupwila. *

18. Mambo ka o twafwainwa kuchinuzhukila kuzhachisha bantu?

¹⁸ Nanchi Yesu wamwene’mba kimye kya kunowa kajo mu majimi kyafika mambo wayukile’mba bantu bavula po po basakumulondela nyi? Ine. Binembelo byaambijile jimo kuba’mba bantu bachechetu bo bakamwitabila. (Yoa. 12:37, 38) Kabiji Yesu wajinga na bulume bwa kuyuka byalangulukanga bantu. (Mat. 9:4) Nangwa byonkabyo, watele muchima pa bantu bacheche bamwitabijile, kabiji waingijile na mukoyo kusapwila ku bantu bonse. Atweba kechi twakonsha kuyuka biji mu michima ya bantu ne. Onkao mambo, twafwainwa kuchinuzhuka muteeto wa kuzhachisha bantu baji mu nyaunda yetu. Pakuba twafwainwa kumonanga bantu kuba’mba bakonsha kwikala baana ba bwanga. Mishonale wa ku kyalo kya Burkina Faso wa jizhina ja Marc waambile’mba: “Bantu bo mmona’mba bakatwajijila kufunda Baibolo, bimye byavula kechi batwajijila ne. Bino aba bo mmona’mba kechi bakatwajijila kufunda ne, bo batwajijila. Onkao mambo, nataana kuba’mba kyawama kuleka mupashi wa Yehoba kwitutangijila.”

19. Twafwainwa kumonanga byepi bantu baji mu nyaunda yetu?

¹⁹ Kimye kitanshi, mwakonsha kumona nobe mu nyaunda yenu kechi muji bantu bavula baji nobe kajo kabena kupembelela kwikanowa ne. Bino vulukainga byaambile Yesu ku baana banji ba bwanga. Majimi atoka kala, afwainwa kunowa. Bantu bakonsha kupimpula byubilo byabo ne kwikala baana ba bwanga ba kwa Kilishitu. Yehoba umona bano bantu amba “bya buneme.” (Hagai 2:7) Inge ketumone bantu byonka Yehoba ne Yesu byo bebamona, tukakeba kuyuka nkomeno yabo ne bintu byo batemwa. Kechi tukebamonanga’mba bantutu ne, bino amba bakonsha kwikala balongo ne banyenga.