1-2. Ngano misamu mia tâ Yezu mu Za 4:35, 36 bwe mita zolo tâ?

YEZU mu mbuka zeri na misitu keri kwe zebe, kampe mbutu mbo zeri batikaka mu yela. (Za 4:3-6) Ngonda ziyà (4) zaketi yôka ntete mbutu zi bakuna batia zo. Diangana, wayizi bâ musamu wa nzitukulu Yezu bu katâ ti: “Nanguneno meso mpe taleno: misitu miyelele ngatu batia mio mbutu.” (Tanga Za 4:35, 36, NWT.) Ngano bwe keri zolo tâka?

² Yezu kampe kutakasa kwa bantu keri zonzelaka, ka kwa mbutu’â ko. Tataluzuleno bwe misamu miayizi yilamana. Ni bu sa ti Bayuda ka beri’â wisanaka na Bisi-Samaria ko, Yezu wasamuna kwe mukento wumosi wa ku nsi ya Samaria​—mpe mukento wango wamuwirikila! Diangana, Yezu, mu ntangu yi keri zonzelaka misitu mieri mia “yela ngatu batia mio mbutu,” Bisi-Samaria babingi bayizi mu monekena mu bungu ti mukento wo wazonzela Yezu kwe bawu mpe mbo weri dingaka mu zaba misamu miamingi mitariri Yezu. (Za 4:9, 39-42) Mbangululu yimosi ya Bibila yitâka: “Manzangu ma bâ na bantu [. . .] masongela ti bawu beri ntiana mbutu ziyelele ngatu batia zo.”

3. Tala ti mbo bongelaka bantu ntiana bweri ba bongelaka Yezu, bwe kwizi bela tisamuni tia mbote?

³ Ngano bwe bongelaka bantu ba samuninaka nsangu za mbote? Ngano mbo ba bongelaka ntiana mbutu ziyelele ngatu batia zo? Tala ti ni bo wena, misamu mitatu mimoneka: (1) Mbo samuna na manzangu. Ntangu ya tia mbutu ya fioti kwa yena; ntangu ka yifweti’â yahombela ko. (2) Mbo bâ na nsayi tala ti mweni bantu bata wâ nsangu za mbote. Bibila ditêle: “Bantu [mbo] bayangalalaka mu ntangu yi batiaka mbutu.” (Iza. 9:3) Mpe, (3) mbo mona ti muntu ni muntu wulendi bâ mulongoki, buna delakasa misamu mi tâ na misamu mi kakekolo yandi.

4. Mu timoko ti, nti tulongoka mu tifwani tia ntumwa Paulo?

 ⁴ Milongoki miakaka mia Yezu kampe mbo mieri banzaka ti Bisi-Samaria kani kabwe ka baketi’â kwizi bâ milongoki mia Yezu ko, kâ Yezu keri’â wa banzilaka bo ko. Yandi mbo keri ba mwinaka ntiana bantu balendi bâ milongoki. Kwe beto mpe wufwanakane tamonaka bantu ba mu teritware’eto ntiana bweri ba mwinaka Yezu. Ntumwa Paulo weri tifwani tia nzitukulu ti tufweti landa. Ngano nti tulendi longoka mu tifwani tiandi? Mu timoko ti, mbo tuzonzela (1) bwe Paulo kazabila nkwikulu za bantu ba keri samuninaka, (2) bwe keri bakurilaka misamu mi beri kekoloko, mpe (3) bwe keri ba mwinaka ntiana bantu balendi kwizi bâ milongoki mia Yezu.

5. Mu bungu dia nti Paulo keri na lenda dia bakula bantu beri mu wâka mu sinagoge?

⁵ Paulo mu sinagoge za Bayuda keri vulu samunaka. Mu tifwani, mu sinagoge ya ku Tesalonike, ‘sabala zitatu za mukaka, ni keri yindulaka nawu [Bayuda] mu mio miatsonama.’ (Bis. 17:1, 2) Ka wabâ musamu wa mpasi ko kwe Paulo mu sinagoge. Mu tikulu tia Bayuda bamukurisila. (Bis. 26:4, 5) Paulo mbo keri lendaka mu bakula Bayuda, buna yandi mbo keri lendaka mu ba samunina na lukwikulu lwalwansoni.​—Flp. 3:4, 5.

6. Bwe bantu beri bwabanaka na Paulo ha mbuka ya zandu ya ku Atene beri ba swaswana na bantu ba keri samuninaka mu sinagoge ya Atene?

⁶ Ha manima, bantu beri kwamisaka Paulo bamutuma mu ngolo mu dioka hata dia Tesalonike na dia Bere, mpe wayenda ku Atene. Kûna mpe, ‘ni kabatika mu yindula na Bayuda, na bantu bakaka mpe beri kundaka Nzambi, mu sinagoge.’ (Bis. 17:17) Kâ Paulo bu keri samunaka ha mbuka ya zandu, bantu bakaka keri bwabanaka na bo. Ha kati dia bantu beri mu wâka, bafilozofe beri hâna na bantu ba makanda makaka beri banzaka ti misamu mieri tâka Paulo “ndongosolo ya môna” yena. Bawu bavutu tâ kwe Paulo: “Misamu mi tazonzela mia nzenza miena mu makutu meto.”​—Bis. 17:18-20, NWT.

7. Mu mabanza ma Bisalu 17:22, 23, bwe Paulo kayizi delakasa misamu mi keri tâka?

⁷ Tanga Bisalu 17:22, 23. Ku Atene, mpila yeri zonzelaka Paulo kwe Bayuda mu sinagoge ya swaswana yeri na mpila yi keri zonzelaka kwe bantu ba makanda makaka. Kampe Paulo watiyula, ‘Ngano bantu ba ku Atene nti bakwikilaka?’ Yandi mbo keri tomo talaka misamu miamiansoni mi beri yirikaka mpe mbo keri kwizi bakulaka nsalulu za mabundu mawu. Ha manima, Paulo bu keri ba zonzelaka, mbo keri batikilaka mu zonzela nkwikulu zi beri tambulaka bawu, zikwelanaka na misamu mi tâka Zu dia Nzambi. Muntu wumosi we na mayela ma Bibila  watâ: “Mu bungu ti yandi Muyuda weri wayizi bâ Mukristo, wayizi bakula ti Bagreke beri bapaye ka beri’â kundaka (adorer) ‘nkatika’ Nzambi ya Bayuda ko beri Bakristo, kâ wayêla mu songela ti Nzambi yi keri zonzelaka ka yena Nzambi ya nzenza ko kwe Bisi-Atene.” Buna, Paulo wa kubama weri mu delakasa misamu mi keri tâka. Yandi watâ kwe Bisi-Atene ti misamu mi keri tâka kwe “Nzambi yilembolo ya zabakana” miatûka, yo yi bayêlaka bawu mu kunda. Ni bu sa ti bantu ba makanda makaka ka bazaba Zu dia Nzambi ko, Paulo keri’â banzaka ko ti, kani kabwe ka bakwizi bâ Bakristo ko. Diangana, yandi wabanza ti bawu beri ntiana mbutu ziyelele zita dingana batia zo, mpe ni kadelakasa nsangu za mbote zi keri tâka kwe bawu.

8. (a) Nti bilendi ku bakisa mu zaba nti bantu ba mu teritware’aku bakwikilaka? (b) Tala ti muntu wukutêlele ti dibundu diandi die nandi, ntia mvutu lendi mu hana?

⁸ Ntiana Paulo, tomo talaka misamu miyôkaka. Dingaka bima bilendi ku bakisa mu bakula nti bantu ba mu teritware’aku bakwikilaka. Ngano bwe batomesane nzo zawu peleko kaminio zawu? Ngano nkumbu zawu, ndwatulu’awu, peleko nzonzolo’awu mbo yita ku bakisa mu zaba ntia dibundu kena? Kampe, nge kayizi têla ti dibundu diandi die nandi. Musamu wo bu waturila mupasuri-nzila wumosi wa wunene wu batâka nkumbu Flutura, yandi wavutula, “Ka ndiziri’â ko mu ku tuma wakwikila misamu mi nikwikilaka, kâ ni mu zonzela misamu mitariri diambu edi . . .”

9. Mu ntia misamu lendi wisana na muntu we na dibundu diandi?

⁹ Ntia misamu lendi zonzela na muntu we na dibundu diandi? Yêla mu zaba mu ntia misamu luwisana. Kampe muntu wo Nzambi yimosi kwa wusambilaka, kampe kwe yandi Yezu ni muvukisi wa bantu, peleko lendi kwikila ti mu ntangu ya misamu mia mbi twena, mpe ntangu yango ntamana mbo yisuka. Sarila misamu mi luwisana mu mu zonzela nsangu ze mu Bibila mu mpila yitâ muntu wo nsayi.

10. Ngano ntia tima fweti yêla mu sa, mpe mu bungu dia nti?

¹⁰ Zaba ti, muntu wulendi lembo kwikila misamu mi balongesaka mu dibundu diandi. Buna, bu mana bakula dibundu dia muntu, yêla mu zaba ntia misamu kakwikilaka yandi. David, mupasuri-nzila wumosi wa wunene wa ku Australie, têle ti: “Bwawu bu babingi bavukasaka filozofi [mbanzulu za bantu] na nkwikulu za mabundu mawu.” Mupasuri-nzila wumosi wa ku Albani wu batêle nkumbu Donalta, têle ti: “Bantu bakaka ba tubwabanaka na bo mbo batâka ti mu dibundu bena, kâ ha manima, mbo batâka ti ka batomo’â kwikilaka mu Nzambi ko.” Mpangi yimosi ye misionere (missionaire) ya ku Argentine yitêle ti, bantu bakaka mbo bakwikilaka mu butatu (trinité), kâ mbo batâka ti ka bakwikilaka ko ti Tata, Mwana na mpeve santu Nzambi yimosi kwa yena. Yandi vutulu tâ: “Bu nibakulaka ti muntu wo ka wukwikilaka misamu miamiansoni  mi balongesaka mu dibundu diandi ko, ka wukwizi’â bâka musamu wa mpasi kwe meno ko mu zaba mu ntia misamu tulendi wisana na muntu wo.” Dingaka mu bakula nti bantu bakwikilaka. Ha manima, ntiana Paulo, lendi kwizi bâ “bima biabiansoni mu bungu dia bantu ba mpila na mpila.”​—1Kor 9:19-23, NWT.

11. Ntiana bu batêle wo mu Bisalu 14:14-17, bwe Paulo kazonzela mu mpila ya mbote mu hana nsangu kwe bantu ba ku Listre?

¹¹ Tanga Bisalu 14:14-17. Paulo wabakula misamu mieri kekoloko bantu beri mu wâka, mpe wadelakasa nsangu zi keri tâka. Mu tifwani, bantu ba kazonza na bo ku Listre ka batomo’â zaba Zu dia Nzambi ko. Dieka bo, Paulo wazonza mu mpila yi baketi bakurila misamu mi keri batêlaka. Paulo wazonzela ntangu yi batiaka mbutu na lenda dia mona nsayi ya luzingu. Yandi wasarila nzonzolo na bifwani bi baketi tomo bakula.

12. Bwe lendi bakurila misamu mi kekoloko muntu mpe bwe lendi delakasala misamu mi tâ?

¹² Sarila lenda dia bakula mu zaba misamu mi kekoloko bantu ba mu teritware’aku mpe delakasa misamu mi tâ. Bwe lendi zabila bima bi kekoloko muntu bu bwabana nandi peleko bu kwenda ku nzo’andi? Mu musamu wu mpe, tomo talaka misamu miyôkaka. Kampe nsaba kata sala, buku kata tanga, kaminio kata yirika peleko tima tiakaka kata sa. Lendi sarila tima ti kata sa mu batika timoko na yandi. (Za 4:7) Ndwatulu ya muntu yilendi songela hata di katûka, tisalu ti kasalaka, peleko ekipe ya sport yi kazoloko. Gustavo têle ti: “Nayizi batika timoko na mwana-bakala wa mvula 19 walwata tinkuti tieri monekesaka bakala dimosi disikaka mizike. Namuyula tiyuvu mu bungu dia muntu wu bamonekesa mu tinkuti tiandi, yandi wakuntêla mu bungu dia nti kazoloko muntu wango. Timoko tiango tiasukina mu ndongokolo ya Bibila mpe bwawu bu, mwana-bakala wango wayizi bâ mosi ya mpangi zeto.”

13. Bwe lendi lombela kwe muntu lwalongoka Bibila mu mpila yitâka nsayi?

¹³ Mu ntangu yi lombaka kwe muntu lwalongoka Bibila, saka ti ndongokolo yamutâ nsayi; mu songela bwe ndongokolo yango yilendi mu bakisila. (Za 4:13-15) Mu tifwani, mpangi yimosi ya yikento yi batêle nkumbu Poppy, bayizi mu  kotesa mu nzo ya mukento wumosi wazolo mu zaba nsangu za mu Bibila. Poppy bu kamona mukanda mu tibaka weri songelaka ti mukento wango profesere yena, Poppy wamusongela ti beto mpe bantu tulongesaka mu nzila ya programe ya ndongokolo ya Bibila na mu nzila ya tukutakanu tweto. Mukento wango watambula mu longoka Bibila, wayiza ku lukutakanu tilumbu tia landa, mpe ha manima, watambula mu kwiza ku lukutakanu lwa tizunga lwalanda. Mvula yimosi yayôka, wayizi batusu. Tiyula: ‘Ngano bantu ba nivutu kwe talaka nti bakekoloko? Ngano ndendi zonzela programe’eto ya ndongokolo ya Bibila mu mpila yilendi ba tâ nsayi?’

14. Bwe lendi delakasala ndongokolo ya Bibila kwe mulongoki ni mulongoki?

¹⁴ Bu mana batika mu longoka Bibila na muntu, kubamaka mu bungu dia bilumbu biabiansoni bi lulongokaka, banzaka misamu mi kabwabana na mio mu ntama mpe banzaka misamu mi kekoloko mulongoki’aku. Banzaka mpe misamu mitariri kanda diandi, lukolo lu kasa, misamu miamutûrila na misamu mi kakekoloko. Mu ntangu yi kubamaka, solaka verse zi lutanga, video zi lutala na bifwani bi sarila mu mu bangurila matieleka ma mu Bibila. Tiyula’eti, ‘Ngano nti bilendi yangirika mutima wa mulongoki mpe nti bilendi mu simba mutima?’ (Bin. 16:23) Ku Albani, mukento wumosi weri longokaka na mupasuri-nzila wu batêle nkumbu Flora, watomo tâ ti: “Ka ndendi’â na tambula ndongosolo ya mvumbukulu ya ba fwa ko.” Flora ka yizi’â mu sa tiya ko ngatu katambula ndongosolo yo ho nkatika bendo. Yandi têle ti: “Nabakula ti ngatu kalenda mu kwikila ndongosolo ya mvumbukulu ya ba fwa, wafwanana katoko zaba Nzambi yakanisina mvumbukulu ya ba fwa.” Tuka buna, mu ntangu ya ndongokolo’awu, Flora mbo keri vulu zonzelaka luzolo lwa Yehova, ndwenga zandi na ngolo zandi. Ha manima, mulongoki wa Flora ka wayizi’â mona mpasi ko mu kwikila mu mvumbukulu ya ba fwa. Bwawu bu, mukento wango Mbangi ya Yehova yena ye na luhemo (zèle).

15. Mu mabanza ma Bisalu 17:16-18, ntia ndiatulu zeri fwemesaka Paulo ku Grese ya ntama (Atene), kâ mu bungu dia nti kalembo bika mu samunina Bisi-Atene?

¹⁵ Tanga Bisalu 17:16-18. Paulo ka yizi’â bika Bisi-Atene ko, ni bu sa ti nzambi za biteki beri sambilaka na bunsuza beri sarilaka, mpe filozofi ya bapaye beri kwikilaka. Paulo ka bika ko mu samunina Bisi-Atene, ni bu sa ti finga beri mu fingaka. Paulo yandi beni wayizi bâ Mukristo, kâ yandi weri ‘muntu wuvwezaka, nkwamisi, mpe ka bâ na buzitu ko.’ (1Ti. 1:13) Ntiana Yezu wakwila ti Paulo mbo kaketi lenda mu bâ mulongoki, Paulo mpe wakwikila ti Bisi-Atene mbo baketi lenda mu bâ milongoki. Mpe, lukwikulu lwandi ka lweri’â lwa mpamba ko.​—Bis. 9:13-15; 17:34.

16-17. Nti bita songela ti bantu ba mpila na mpila balendi kwizi bâ milongoki mia Yezu? Hana tifwani.

¹⁶ Mu mbandu ya ntete, bantu ba makanda mamansoni bayizi bâ milongoki mia Yezu. Paulo bu katsoneka kwe Bakristo beri bâka ku Korente, yandi watâ ti bantu bakaka ba mu timvuka, ntangu yeri kô beri sarilaka mbi ya yôka peleko mbelo ya bunsuza bwa nkatika mbi yeri nawu. Mpe yandi wavutu tâ: “Bakaka ha kati dieno ni bo lweri. Kâ, bayizi lu sukula.” (1Kor 6:9-11, NWT) Ngano lumweni ti bantu bango lenda dieri nawu dia soba mpe dia bâ milongoki mia Yezu?

¹⁷ Mu ntangu yi, bantu babingi bazololo mu sa nsobolo zifwanane mu kwizi bâ milongoki mia Yezu. Mu tifwani, ku Australie, mupasuri-nzila wumosi wa wunene wu batâka nkumbu Yukina wabakula ti muntu ni muntu wulendi tambula nsangu ze mu Bibila. Tilumbu timosi, mu kati dia agence yimosi, Yukina wayizi bwabana na mukento wumosi wabâ na tatouage, mpe walwata binkuti bia binene (baggy). Yukina têle ti: “Nakekama ntangu fioti, kâ ha manima nabatika  mu mu zonzesa. Nabakula ti nsatu yeri nandi ya zaba misamu mia mu Bibila mpe tatouage zandi zakaka verse za Bibila zeri za mukanda wa Mikunga!” Mukento wango wayizi batika mu longoka Bibila mpe wayiza ku tukutakanu. *

18. Mu bungu dia nti tufweti lembo fundisilaka bantu?

¹⁸ Ngano Yezu bu keri banzaka ti misitu mia yela mieri ngatu batia mio mbutu ni mu bungu ti bantu babansoni keri dingaka babâ milongoki miandi? Kâni. Zu dia Nzambi diatâ ti ndambu bantu kwa yaketi mu sila timinu. (Za 12:37, 38) Mpe, Yezu lenda dia nzitukulu dieri nandi dia tanga mitima mia bantu. (Mat. 9:4) Ni bu sa ti watûla mutima’andi mu ndambu ya bantu baketi mu sila timinu, yandi wasamuna kwe bantu babansoni na luhemo lwalwansoni. Beto, tufweti samunaka mpe na luhemo lwalwansoni mu bungu ti ka twena na lenda ko dia zaba misamu mie mu mitima mia bantu, tufweti telamanaka tifu tia fundisaka bantu ba mu teritware peleko muntu ni muntu! Buna, bamwina ntiana bantu balendi bâ milongoki mia Yezu. Marc, misionere yimosi ya ku Burkina Faso, watâ: “Bantu ba nimonaka ti bawu mbo bakwizi bâ milongoki, ka bavulu’â tatamanaka ko mu longoka. Kâ bantu ba nimonaka ti ka bakwizi’â bâ milongoki ko, ni bawu bavulu tatamanaka mu longoka bubote. Nayizi bakula ti bubote bu tubikiri mpeve ya Yehova yatutwarisa.”

19. Bwe tufweti mwinaka bantu ba mu teritware’eto?

¹⁹ Mabanza maku ma ntete malendi bâ ti mu teritware ka mwena bantu babingi ko bê ntiana mbutu za yela zita dingana batia zo. Kâ bambukaka musamu watâ Yezu katâ kwe milongoki miandi. Misitu mia yela miena, wuzololo tâ ntangu yifweni, balendi za tia. Bantu balendi soba mpe balendi kwizi bâ milongoki mia Kristo. Yehova lukwikulu lwe nandi ti bantu ba mu teritware’eto balendi kwizi bâ milongoki, mpe balendi kwizi bâ “bima bia ntalu.” (Hag. 2:7) Tala ti tumweni bantu ntiana bu ba mwinaka Yehova na Yezu, mbo tuzaba ntia mpila bantu bena mpe ntia misamu bakekoloko. Ka tukwizi’â bamona ntiana banzenza ko, kâ ntiana bantu balendi bâ mpangi zeto.