1-2. Bika byalumbunwine Yesu, omwo wendekele majwi ali ku Yowano 4:35, 36?

YESU mwakele na kuya ku Ngalileya, wakele na kuwana mahya a bimbuto bije te kanda bicikole. (Yowa 4:3-6) Kwapandele kwita bingonde biwana asina bije bimbuto bihye. Ngeci, hamo bandongesi bendi bakomokele mwabalekele ngwendi: “Kengeni mu mahya, bimbuto binahi laja ngeci babiteje.” (Tandeni Yowano 4:35, 36.) Bika byalumbunwine Yesu?

² Casholoka ngwe Yesu walumbunwine bya kukungulula banu. Tusimutwiyeni byuma byalingiwile simbu kanda endeke bya kuteja. Bayunda kubalikwatasanene na Basamaliya. Oloni Yesu wambulwilile munakazi wa Kasamaliya uje wamutolilile. Yesu te acendeka ngwendi “bimbuto binahi laja ngeci babiteje,” Basamaliya babangi bakele na kwija kuli Yesu omwo bazibile biñanda bya Yesu kuli uje munakazi. Ngeci, batondele ngwabo Yesu akubalongese byabingi. (Yowa 4:9, 39-42) Muka-kulilongesa bya Mbimbiliya umo ngwendi: “Lishungu lya baje banu lya kushaka kutolilila kuli Yesu . . . lyamwesele ngwalyo bapwile ngwe bimbuto bije binahi, bije byabandamena kubiteja.”

3. Kumona banu mwakele na kubamwena Yesu kumikwasa bati omwo mwambulula?

³ Yeni mwamona bati banu bamuli na kuwambulwila muzimbu waubwa? Kuma mwabamona ngwe bimbuto bije binahi, bije byabandamena kubiteja ndi? Nga mukemwo, co mulimwena byuma bitatu. Ca kulibanga, mumona ngweni kwambulula kunapu kwa bwasi-bwasi. Simbu ya kuteja inapu yaindondo, ngeci kutwapandele kubiisa simbu. Ca mu cibali, mupwa ba kubwahelela omwo  mumona banu batambula muzimbu waubwa. Mbimbiliya ngwayo: ‘Banu bakabwahelela omwo bateja bimbuto.’ (Isaya 9:3) Ca mu citatu, mumona munu na munu ngweni asa kupwa ndongesi ya Kilistu. Co mutengulula ku ngila imwambulwilamo mangana musimutwiye nendi byuma bije bimweta ku mbunge.

4. Bika bitusimutwiya hali kapositolo Paulu muno cilongesa?

⁴ Bandongesi ba Yesu bamo basinganyekele ngwabo Basamaliya kubasa kupwa bandongesi ba Yesu. Oloni ikeye kasinganyekele ngoco. Wabamwene ngwendi basa kupwa bandongesi bendi. Netu tunapande kumona banu batwambulwila ngwetu basa kupwa bandongesi ba Kilistu. Kapositolo Paulu natumwesa mwanja waubwa utunapande kutembwinina. Bika bitulilongesa kuli ikeye? Muno cilongesa tusimutwiya (1) Paulu mwazibukililemo byuma bibakulahelele banu bambulwilile, (2) mwanangukililemo byuma bibazemene na (3) mwamwenenenemo banu ngwendi basa kupwa bandongesi ba Yesu.

5. Mwafwa bika Paulu wazibukile bibakulahelele banu baje bakele mu sinangonge?

⁵ Kakangi, Paulu wambulwilile mu masinangonge a Bayunda. Cakumwenako, mwakele mu Tesalonika, ‘wasimutwiiye na Bayunda, kubaleka na kubalumbunwina Bisoneka ha matangwa a kuhwima atatu’ mu sinangonge. (Vili 17:1-3) Hamo Paulu wazitukile kwambulwila mu sinangonge mwafwa wapwile Kayunda. (Vili 26:4, 5) Ngeci, Paulu wazibukile bibakulahelele Bayunda, co wabambulwilile mu kusimpa.—Fili 3:4, 5.

6. Banu bambulwilile Paulu ku maketi ya ku Atena balisezele bati na baje bambulwilile mu sinangonge?

⁶ Baka-kulwisa bashekele Paulu mu Tesalonika na mu Mbeleya, ngeci waile ku Atena. Mwaketele kuje, waile ‘mu sinangonge, co wasimutwiiye na Bayunda na baje kubapwile Bayunda’ baje bakulahelele Njambi. (Vili 17:17) Oloni banu bambulwilile Paulu ku maketi ya ku Atena, balisezele na baje bambulwilile mu sinangonge. Bamo bapwile baka-kulilongesa mana a bunu, bakwabo kubapwile Bayunda, co bamwene ngwabo Paulu wakele na kulongesa ‘byuma byabiha.’ Bamulekele ngwabo: “Biwendeka binapu byabiha kuli yetu.”—Vili 17:18-20.

7. Kwesekesa na Vilinga 17:22, 23, Paulu watengulwile bati ku ngila yambulwililemo?

⁷ Tandeni Vilinga 17:22, 23. Paulu mwambulwilile baka-Atena baje kubapwile Bayunda, kendekele nabo ngwe mwendekelele na Bayunda mu sinangonge. Hamo Paulu walihwile ngwendi: ‘Bika bibakulahela baka-Atena? Wakengele mwamubwa byuma byakele mu nganda, co wanangukile ngwendi bapwile baka-kulemesa  binjambi. Ngeci, Paulu washangumukile kubalongesa busunga bwa mu Bisoneka buje bwalitombwele na byuma bibakulahelele. Muka-kulilongesa bya Mbimbiliya umo wendekele ngwendi: “Ha kupwa muka-Kilistu uje wapwile Kayunda, [Paulu] wazibukile ngwendi Bangiliki baka-kujeneka kukulahela, kubalemesele Njambi wa busunga uje ibalemesele Bayunda na Baka-Kilistu. Nameme ngoco, wabakwasele bamone ngwabo wakele na kubaleka bya Njambi ibazibukile.” Ngeci, Paulu watengulwile ku ngila yabambulwililemo. Walekele baka-Atena ngwendi muzimbu wendi watundile kuli Njambi ibakele na kulemesa uje kubazibukile. Baje kubapwile Bayunda kubazibukile Bisoneka, oloni Paulu wakulahelele ngwendi basa kupwa baka-Kilistu. Wabamwene ngwe bimbuto bije binahi bije binabandamena kubiteja, co watengulwile ku ngila ya bambulwililemo mangana batambule muzimbu waubwa.

8. (a) Mwasa kunanguka bati bibakulahela banu bamwambulwila? (b) Mwasa kukumbulula bati munu uje amileka ngwendi wakala na bulombelo bwendi?

⁸ Ngwe mwa Paulu, nangukeni byuma bili muyehi. Nangukeni byuma bibakulahela banu bamwambulwila. Taleni byuma bili mu njubo nambe mu mota ya munu imwambulwila. Kuma lizina lyendi, zalesi yendi, sholwesi yendi nambe endekesi yendi byasa kumikwasa muzibuke bulombelo bwendi ndi? Simbu imo munu imwambulwila nasa kumileka ngwendi wakala na bulombelo bwendi. Painiya wa lizina lya Flutura mubakamuleke ngoco, akakumbulula ngwendi: “Kunjezile na kumisindiya mukulahele binjakulahela, oloni njinaija na kusimutwiya neni ha ñanda eyi ya . . . “

9. Biñanda muka bimwasa kusimutwiya na munu uje wakulahela kuli Njambi?

⁹ Biñanda muka bimwasa kusimutwiya na munu uje wakulahela kuli Njambi? Zibukeni byuma byakulahela bije bimwakulahela neni. Cakumwenako, hamo wakulahela ngwendi kwakala Njambi umolika, nambe ngwendi Yesu ikeye Mwobole wa banu. Indi hamo wakulahela ngwendi tuli na kuyoya mu matangwa a kukotoka. Nga mukemwo, pangeseni obyo biñanda byakulahela bije bimwakulahela, co mwambulwileni mu ngila ije imweta ku mbunge.

10. Bika bitunapande kulinga, co mwafwa bika?

¹⁰ Zibukeni ngweni, banu bamo kubesi kukulahela byuma byoshe bibali na kubalongesa mu bulombelo bwabo. Ngeci, nameme muzibuka bulombelo bwa munu imwambulwila, oloni mwihuleni amileke byakulahela. Painiya wakulitila wa ku Australia wa lizina lya David, wendekele ngwendi: “Banu babangi kubesi na kumona kuliseza kuli mukati ka bilongesa bya banu na bilongesa bya mu bulombelo bwabo.” Donalta wa ku Albania wendekele ngwendi: “Banu bamo bakendeka ngwabo bali na bulombelo bwabo, oloni bakendeka lalo ngwabo  kubakulahelele ngwabo Njambi kwakala.” Kamishinali umo wa ku Argentina ngwendi banu bamo bakendeka ngwabo bakulahela mu Cilongesa ca Binjambi Batatu, oloni kubakulahelele ngwabo Tate na Mwana na sipilitu ya kujela bapwa Njambi umolika. Wendekele lalo ngwendi: “Co oku kukanjikwasa njiwane hakukobelela.” Ngeci, neni nga muzibuka byuma bibakulahela banu bamwambulwila, co mwasa kupwa “byoshe kuli banu boshe” ngwe mwalingilile Paulu.—1 Koli 9:19-23.

11. Kwesekesa na Vilinga 14:14-17, Paulu wambulwilile bati banu ba mu Lisitala mangana abete ku bimbunge?

¹¹ Tandeni Vilinga 14:14-17. Paulu wanangukile byuma bibazemene banu baje bambulwilile, co watengulwile ku ngila yabambulwililemo. Cakumwenako, banu ba mu Lisitala baje bambulwilile Paulu, kubazibukile Bisoneka nambe babizibukile lika kamandondo. Ngeci, Paulu wasimutwiiye nabo ha byuma bibazibukile. Wasimutwiiye nabo bya bimbuto na bya buyoye bubakele na kulikuwa. Wapangesele majwi na byakumwenako bibazibisisile.

12. Mwasa kunanguka bati byazema munu na kumwambulwila mu ngila ije imweta ku mbunge?

¹² Nangukeni byuma bibazema banu bamwambulwila, co bambulwileni mu ngila ije ibeta ku mbunge. Mwasa kuzibuka bati byazema munu omwo muliwana nendi nambe omwo muya ha njubo yendi? Nangukeni byuma byali na kulinga. Hamo ali na kulima, kutanda, kubwahesa mota indi hamo ali na kulinga byuma byeka. Mwasa kushangumuka kusimutwiya nendi ha byuma byali na kulinga. (Yowa 4:7) Ha bisimbu bimo, bizalo bya munu bikasholola byuma byazema. Hamo byasa kumwesa lifuti kwatunda, cipangi cendi nambe cibunga ca baka-kweha cije cazema. Gustavo wendekele ngwendi: “Njambulwilile mukwenje wa myaka 19 uje wazalele cikobelo cije camwesele muka-kwimba wa kutsimana. Njamwihwile byazalelele cije cikobelo, co wanjilekele byamulingisile azeme uje muka-kwimba. Kutunda haje bene, njashangumukile kulilongesa nendi Mbimbiliya, co ha simbu ino napu ndolome.”

13. Mwasa kushangumuka bati Cilongesa ca Mbimbiliya mu ngila ije yeta munu ku mbunge?

 ¹³ Nga mushaka kushangumuka kulilongesa Mbimbiliya na munu, endekeni nendi mu ngila ije imweta ku mbunge, co lalo mukwaseni amone bubwa bwa kulilongesa. (Yowa 4:13-15) Cakumwenako, munakazi umo uje watambwile mwamubwa muzimbu, walekele ndokazi Hester ngwendi akobele mu njubo. Ou ndokazi wamwene satifiketi ha cibumbe ije yamwesele ngwayo uje munakazi wapwile mulongesi uje walilongesele manene. Co ndokazi yetu walekele uje munakazi ngwendi Bakaleho ba Yehova nabo bakalongesa banu. Bakalingi ngoco ha Cilongesa ca Mbimbiliya na ku biwano byabo. Uje munakazi watabele kulilongesa Mbimbiliya, co lya mukwabo, waile ku biwano. Kutundaho, waile ku ciwano ca citingitingi cije cateleko. Mukwetile mwaka umolika, bamumbwitikile. Lihuleni ngweni: ‘Bika bibazema banu banjinambulwilile? Kuma njasa kubamwesa mutukalilongesela Mbimbiliya mu ngila ije ibeta ku mbunge ndi?’

14. Munapande kulinga bika mangana mukwase mumu imukalilongesa nendi Mbimbiliya?

¹⁴ Nga munashangumuka kulilongesa Mbimbiliya na munu, munapande kulibwahesela mwamubwa cilongesa na cilongesa. Munapande kumwaka mu bisinganyeka omwo mulibwahesela kukalilongesa nendi. Omwo mulibwahesela, anguleni bisoneka, mavidio na byakumwenako bimukapangesa omwo mukalumbununa busunga bwa mu Mbimbiliya. Lihuleni ngweni: ‘Byuma muka byasa kumweta ku mbunge?’ (Visi 16:23) Munakazi umo wa ku Albania, uje wakele na kulilongesa na painiya wa lizina lya Flora wendekele ngwendi: “Kunjikulahela ngwange batsi bakasanguka.” Flora kamusindiiye akulahele ngoco. Flora wendekele ngwendi: “Njamwene ngwange napande tahi kuzibuka Njambi uje nakulahesa ngwendi batsi bakasanguka.” Ngeci, simbu yoshe mubakele na kulilongesa, Flora wakele na kwendeka manene bya cizemo ca Yehova na mana endi na nzili yendi. Mu kwita kwa simbu, uje munakazi wakulahelele ngwendi batsi bakasanguka. Co hano nendi napu Mukaleho wa Yehova.

15. Kwesekesa na Vilinga 17:16-18, baka-Atena bakele na bilinga muka bije byazibisile Paulu kubihya ku mbunge, oloni bika byamulingisile abambulwile?

¹⁵ Tandeni Vilinga 17:16-18. Paulu kalikelele kwambulwila baka-Atena nameme bapwile baka-kulemesa tumponya, bikwizi na baka-kukulahela bilongesa bya banu. Co lalo, bakele na kumushaula, oloni kazeyele. Simbu kanda apwe muka-Kilistu, Paulu nendi wakele na kwendeka byuma byabibi, wayandesele banu ba Njambi, co lalo wapwile muka-kushaula. Oloni watengulukile. (1 Tima 1:13) Yesu wamwene ngwendi Paulu wasele kutenguluka na kupwa ndongesi. Ngeci, Paulu nendi wamwene ngwendi baka-Atena nabo basele kutenguluka na kupwa bandongesi. Co batengulukile.—Vili 9:13-15; 17:34.

16-17. Tuzibuka bati ngwetu banu ba miyati yoshe basa kutenguluka na kupwa ba ndongesi ba Kilistu? Endekeni cakumwenako.

¹⁶ Mu simbu ya tupositolo, banu ba kuliseza-seza bapwile bandongesi ba Yesu. Paulu mwasonekelele baka-Kilistu baje bakele mu nganda ya Kolinte, wendekele ngwendi bamo bakele na futisi yaibi manene. Kutundaho, wendekele ngwendi: “Bamo beni mwafwile ngacije. Oloni banamijelesa ku bubi.” (1 Koli 6:9-11) Ngwe yeni mwabambulwilile, kuma ngwe mwabamwene ngweni basele kutenguluka ndi?

¹⁷ Ano matangwa, banu babangi bali na kutenguluka na kupwa bandongesi ba Yesu. Cakumwenako, painiya wa ku Australia wa lizina lya Yukina, walilongesele ngwendi banu ba miyati yoshe basa kutambula muzimbu wa mu Mbimbiliya. Litangwa limo mwakele na kwambulwila ku mutambela wa mingoso, wamwene mumbanda umo uje walisonasonene ha mubila, co watewesele.  Yukina wendekele ngwendi: “Ha kulibanga, njazibile lyoba kumwambulwila, oloni njamwambulwilile. Njanangukile ngwange wazemene manene Mbimbiliya, mwafwa byuma bimo byalisonene ha mubila wendi byapwile mavesi a ku mukanda wa Myaso.” Uje munakazi watabele kulilongesa Mbimbiliya, co washangumukile kukunguluka. *

18. Mwafwa bika kutwapandele kusompa banu?

¹⁸ Yesu mwendekele ngwendi bimbuto binahi, kuma wasinganyekele ngwendi banu babangi bamukabangeya ndi? Embwe. Bisoneka byendeka ngwabyo banu babangi kubakamukulahela. (Yowa 12:37, 38) Co lalo Yesu wakele na nzili ya kuzibuka bili mu mbunge ya munu. (Mateo 9:4) Nameme ngoco, wambulwile na ntwima ku banu boshe, co wakele mbunge ku banu baje bamukulahelele. Yetu kutwesi na nzili ya kuzibuka bili mu mbunge ya munu, ngeci kutwapandele kusompa banu batukambulwila. Oloni tubamoneni ngwetu basa kupwa bandongesi ba Kilistu. Marc uje wapwa kamishinali ku Burkina Faso wendekele ngwendi: “Kakangi, banu banjikasinganyeka ngwange bakebo batwalelelaho kulilongesa, bakebo bakecela. Oloni baje banjikasinganyeka ngwange kubatwalelelaho, bakebo bakalingi mwamubwa. Ngeci njalilongesa ngwange tunapande kutabesa sipilitu ya Yehova itutwamenene.”

19. Tunapande kumona bati banu ba mu citingitingi citukambulwila?

¹⁹ Simbu imo twasa kusinganyeka ngwetu mu citingitingi cetu kumwesi banu babangi baje banapu ngwe bimbuto binahi bije bitondeka kubiteja. Oloni anukeni byendekele Yesu kuli bandongesi bendi. Wendekele ngwendi bimbuto binahi, kulumbununa ngwabo bitondeka kubiteja. Banu basa kutenguluka na kupwa bandongesi ba Kilistu. Yehova akabamono ngwendi basa kupwa bandongesi na kupwa ‘byuma bya seho.’ (Hanga 2:7) Nga tumona banu ngwe mwabamwena Yehova na Yesu, co tunanguka byuma bibakulahela na bije bibazema. Oku kutulingisa tubamone ngwetu basa kutenguluka na kupwa bandolome na bandokazi.