1-2. Vika halumo via lingisile Yesu ku handeka mezi a ku Yoano 4:35, 36?

YESU ua kele na ku hita mu mehia a vimbuto via sevanda, tele vi cili na ku putuka ku soka. (Yoa. 4:3-6) Kaha kua lisupile vingonde viuana linga i hete ntsimbu ya ku tia. Yesu ua handekele amo mezi a tangele cikuma vandongesi veni, ngueni: “Andulenu meso enu, kaha talenu ku mehia, a na vuka laza mu ku tia.” (Tandenu Yoano 4:35, 36) Vika a lomboloka mezi aco?

² Citava Yesu ua kele na ku handeka via ku tia ca cimueso ni nguetu ku tia vantu. Aci singaniekenu ha vika via solokele ntsimbu kanda Yesu a handeke aa mezi. Vutuhu vaYundeya ka va kele na ku lihandekesa na vakua Samaliya, vunoni Yesu ua ambuluilile umo mpuevo mukua Samaliya—kaha mpuevo uaco ua tavele muzimbu ua cili! Kaha Yesu ua handekele via mehia “a na vuka laza mu ku tia.” Mu ntsimbu ya handekele mezi aco, civunga ca vakua Samaliya va kele na ku iza kuli ikeye linga va ku lilongese vikuavo, muomu va vuile via muzimbu ueni kuli uze mpuevo. (Yoa. 4:9, 39-42) Limo livulu lia handeka via Mbimbiliya ngualio: “Cizango ci va kele naco vaze vantu . . . ca muesele ngecize va puile mpundu ngue mbuto i nahi mu ku i tia.”

3. Vati ku mona vantu ngue mua va muene Yesu, ci hasa ku mi kuasa mu ku ambulula?

³ Vati mue ku muenamo vantu va mue ku ambuluila? Vuno mue ku va mona ngue mbuto i nahi mu ku i tia ni? Nga mukemuo, cifua ci mue ku va muenamo ci ka lisolola mu vinjila vitatu: Ha katete, mu ka ambulula muzimbu ua cili na vuasi-vuasi. Muomu ntsimbu ya ku tia i na lisupuko ya indende, ka tuesi na ntsimbu ya ku vihisa yahi. Ca mu civali, mu ka vuahelela cikuma mu ku mona vantu  va halakana ku muzimbu ua cili. Mbimbiliya ya muesa ngecize vantu ve ku ivua ndzolela ha ntsimbu ya “ku tia vimbuto.” (Isaya 9:3) Kaha ca mu citatu, mu ka mona nkala muntu ngue ndongesi ua ku lutue, kaha eci ci ka mi lingisa ku tonda vinjila via ku mu hetelamo ku mutima.

4. Vika tu lilongesa kuli kapostolo Paulu mu cilongesa cino?

⁴ Yesu ka muene vakua Samaliya ngue vunga vua ku muaniena mu ndonga, nevi via ku uanaho naua viahi, houe. Vutuhu eci cikeco cifua ci va kele na ku va muenamo vandongesi veni, vunoni ikeye ua va muene ngue vandongesi veni va ku lutue. Netu tua pande ku mona vantu va mu cihela ci tue ku ambuluila ngue vandongesi va Yesu va ku lutue. Kapostolo Paulu ua tu sila lungano lua kama lu tua pande ku kava. Lungano luka? Mu cilongesa cino, tu simutuila ha (1) vimo viuma vi va tsilielele vantu va ambuluilile Paulu, (2) vati ua nongonuene viuma vi va lemene, kaha (3) cifua ca va muenenemo ngue vandongesi va Yesu va ku lutue.

5. Omo lia vika Paulu uevuisisile vantu va kele na ku ambuluila mu sinangonga?

⁵ Ku sua kumo, Paulu ua kele na ku ambuluila vaYundeya mu visinangonga. Ca ku muenako, “Paulu, ngue ku cilika ceni, ua kovelele” mu sinangonga ya ku Tesalonika,” “kaha ku masapalalo atatu ua handekele navo via visoneka.” (Vili. 17:1, 2) Paulu halumo ua livuile ku zituka mu sinangonga. Muomu ua puile kaYundeya. (Vili. 26:4, 5) Mu ku pua kaYundeya, Paulu uevuisisile vaYundeya, ngeci ua hasele ku va ambuluila na ku simpa cose.—Filp. 3:4, 5.

6. Vati vantu va ku citanda ca Atena va litepele na vakua sinangonga?

⁶ Mu nima ya ku tina mu Tesalonika kaha na ku Mbeleya omo lia ku mu luisa, Paulu ua hetele ku Atena. Kaha ua putukile, ku handeka “mu sinangonga na vaYundeya na vaze va lemesele Njambi, na ku citanda na vaze va liuanene neni ku litangua ku litangua.” (Vili. 17:17) Vunoni omo Paulu ua ka ambuluile ku citanda ua ka uaneneko vantu va cifua ceka. Kaha ha kati ka vantu va mu halakanene, ha kele vakua filosofiya na vaze ka va puile vaYundeya, kaha va muene vilongesa via Paulu ku pua “luhande  . . . lua luha.” Ngeci va mu va mu lekele nguavo: “U li na ku neha viuma vieka ku matuitui etu.”—Vili. 17:18-20.

7. Ku liya na Vilinga 17:22, 23, vati Paulu ua hasele ku uana njila yeka ya ku ambuluilamo?

⁷ Tandenu Vilinga 17:22, 23. Paulu ka ambuluilile vakua Atena, ngue mua ambuluilile vaYundeya mu sinangonga. Citava Paulu ua lihuile ngueni, ‘Vika va tsiliela vakua Atena?’ Evi via mu lingisile ku putuka ku tala-tala viuma via kele na ku uana muimbo, kaha ua nongonuene vifua  viavo via ku lemesa. Ngeci mu nima yaco, ua tondesesele viuma vika vi va tsilielele vaze vantu via litombola na vusunga vua mu Visoneka. Umo Mulongisi ua Mbimbiliya ngueni: “Paulu mu ku pua Mukua Kilistu ua kaYundeya, ua tantekeyele ngecize vaNgelengu ka va lemesele Njambi ‘ua vusunga’ i va kele na ku lemesa vaYundeya na Vakua Kilistu. Ngeci Paulu ua muesele vakua Atena ngecize ou Njambi ya kele na ku ambulula, navo va mu tantekeyele.” Paulu ua hasele ku uana njila yeka ya ku ambuluilamo. Ua va lekele ngueni muzimbu ua kele na ku va ambuluila ua tundile kuli ‘Njambi uze intsa ka va tantekeyele’ u va kele na ku seteka ku lemesa. Vutuhu vaze ka va puile vaYundeya ka va tantekeyele Visoneka, Paulu ka likelele ku va ambuluila. Kuli ikeye, va puile ngue mbuto i nahi ya lavelela ku i tia, ngeci ua aluluile cifua ca kele na ku ambuluilamo muzimbu cili.

8. (a) Vati mu hasa ku nongonona viuma vi va tsiliela vantu va muimbo lienu? (b) Nga muntu a mi leka ngueni ua kala laza na vulombelo vueni, vati mu linga?

⁸ Ngeci mua Paulu, nenu puenu na ku tala-tala viuma via muimbo lienu. Puenu na ku tonda vitantekeyeso vi mi kuasa ku tantekeya viuma vi va haka seho vantu muimbo. Ca ku muenako, vika muntu ua lameka ha vivumbe via ndzivo yeni ni ha likalu lieni? Vuno lizina lieni, vuzalo vueni, ni vene handekesi yeni na vikuavo via muesa ku vulombelo vuka ua kala ni? Ni halumo muntu a hasa ku mi leka vene ngueni ua kala laza na vulombelo vueni. Nga via cifua eci vi na mi solokela, vati mu linga? Umo Ndumbuetu ua lizina Flutura ua pua Pioneiro ua ku lifuila ue ku kumbulula ngueni: “Ka njezile mu ku mi sindiya ku tava vi nja tsiliela houe, nji neza na ku simutuila nenu vieci cimpande . . . ”

9. Ku litombola cika mu hasa ku uana mu vantu va kala laza na vulombelo?

⁹ Vimpande vika mu hasa ku simutuila na muntu ua kala laza na vulombelo? Tondenu cimo cimpande ci mu hasa ku litombola neni. Ca ku muenako, halumo ue ku lemesa Njambi umo lika, ni ua tava ngecize Yesu ikeye Muovole ua vakua mavu, ni halumo ua tava ngecize tuli na ku yoyela ku matangua a ku kotokela. Ngeci mukemuo, viose-ovio via tsiliela vi mu mona ngecize netu tua vi tsiliela, vi pangesenu mu ku litombola neni linga mu mu ambuluile.

10. Vika tua pande ku seteka ku linga, kaha omo lia vika?

¹⁰ Kati mu suve ngecize vamo vantu ka va tsilielele viose vi ve ku va longesa mu malombelo avo. Ngeci mukemuo, ambe nga mu na nongonona laza vulombelo vua muntu, setekenu naua ku tantekeya via tsiliela muntu uaco. Umo pioneiro ua ku lifuila ku Australia, ua lizina David ngueni: “Lelo lino vantu vavengi ve ku pandakana vi va tsiliela na filosofiya.” Kaha Muanetu Donalta ua ku Albania, ngueni: “Vamo vantu va tue ku uana ve ku handeka nguavo va kala laza na vulombelo vuavo, vunoni mu nima ya ntsimbu ve ku litavela  nguavo ka va tsilielele ngecize Njambi kua kala.” Umo muanetu ua pua misionaliu ku Argentina ngueni, vamo vantu ve ku handeka nguavo va tsiliela mu VaNjambi Vatatu, vunoni ka va tsilielele nguavo Ise, Muana na sipilitu santu va pua Njambi umo lika. Ku tantekeya ngecize muntu u nji li na ku handeka neni ka tsilielele viose vi vue ku longesa vulombelo vueni, ce ku nji asiuila ku uana cimpande ci tu hasa ku litombola. Setekenu ku ivuisisa via tsiliela mpundu muntu. Nga mu lingamo, mu ka hasa ku “lipuisa-puisa viuma viose kuli vantu vose,” ngeci mua Paulu. —1 Kol. 9:19-23.

11. Kuliya na Vilinga 14:14-17, vati Paulu ua hasele ku ambuluila vantu va ku Listala mu cifua ca va ile ku mitima?

¹¹ Tandenu Vilinga 14:14-17. Paulu ua nongonuene viuma vi va hakele seho vakua ku mu halakana, ngeci ua aluluile cifua ca ku ambuluilamo. Ca ku muenako, vakua Listala va kele na ku ambuluila ka va tantekeyele Visoneka ni va tantekeyele lika via vindende. Ngeci ua pangesele vinguli vi va hasele ku ivuisisa. Ua handekele via ku tia vimbuto na vuhasi vua ku livuisa muono ku tovala. Mua vusunga, Paulu ua pangesele mezi na vimueso vi va hasele ku ivuisisa vuasi vakua ku mu halakana.

12. Vati mu hasa ku nongonona via tsiliela muntu na ku vi tombuesa ku muzimbu uenu?

¹² Pangesenu liano mu ku seteka ku nongonona viuma vi va lema vantu muimbo lienu na ku vi tombuesa na muzimbu uenu. Vati mu hasa ku tantekeya viuma via lema muntu omo mu mu suena ni muya ha ndzivo yeni? Tu hilukilamo naua, puenu na ku tala-tala. Ca ku muenako, halumo mu hasa ku mu uana a kuna vintemo hembo, a tanda limo livulu, a vuahesa kinga ni ali na ku linga vimo vipanga vieka. Ngeci mukemuo, nga citava mu hasa ku putukila vene ku viuma vi ali na ku linga! (Yoa. 4:7) Cipue vizalo via muntu vi hasa ku handeka via vingi ku tuala hali ikeye. Vi hasa ku muesa cifuti, vipanga vieni, ni civunga ca mbola ca lema cikuma. Muanetu Gustavo ngueni: “Nja putukile ku simutuila na umo mukuendze ua miaka 19 ua zalele cikovelo ca umo mukua ku imba ua ku tsimana. Nja mu ihuile via mukua ku imba uaco, kaha ua nji lekele vika ua  mu lemena. Cize ku simutuila caco ca nji kuasele ku putuka neni cilongesa ca Mbimbiliya, lelo ua pua honi muanetu.”

13. Vati mu hasa ku hana muntu vukovelelo vua ku lilongesa Mbimbiliya mu njila ya ku tovala?

¹³ Nga mu hana muntu vukovelelo vua ku lilongesa Mbimbiliya, lingenumo mu njila ya ku tovala; mu lekesenu seho ya ka uana mu ku lilongesa. (Yoa. 4:13-15) Ca ku muenako, tangua limo umo ndumbuetu ua lizina Hester ua kele mu lihia, kaha umo mpuevo ua muesele cizango ua mu laniene ku kovela mu ndzivo. Kaha ua muene certificado ya vulongisi ha civumbe ya muesele ngecize mpuevo uaco ua puile mulongisi, ngeci ndumbuetu Hester ua handekele ngueni netu tue ku longesa vantu ku hitila mu cilongesa ca Mbimbiliya na viuano vietu. Mpuevo uaco ua tavele ku lilongesa Mbimbiliya, lia mukuavo ua ile mu ku likungulula netu, kaha mu nima ya imo ntsimbu ua ile ku cimo ciuano ca limbo. Mu nima ya muaka umo, va mu mbatizile. Ngeci mukemuo, puenu na ku lihula nguenu: ‘Viuma vika va lema vantu va nje ku linga mangendzi a ku hilukila? Vati nji hasa ku handeka via cipanga cetu ca ku longesa Mbimbiliya mu njila ya ku tovala?’

14. Vati mu hasa ku tombuesa cilongesa ca Mbimbiliya ku nkala ndongesi?

¹⁴ Nga muli na ku liviukisila vilongesa vi mu kendesa, puenu na ku liviukisila cilongesa ca nkala ndongesi ha lika liaco, oku mu hilula ha cifua ca kolelamo na viuma via lema. Puenu na ku hangula vinimbu vika mu ka tanda, vivideo vika mu ka lekesa na vimueso vika mu ka pangesa mu ku longesa vusunga vua mu Mbimbiliya. Puenu na ku lihula nguenu: ‘Vika vi hasa ku ka kuata cikuma ku mutima uou ndongesi?’ (Visi. 16:23) Umo mpuevo ku Albania, ua kele na ku lilongesa na umo pioneiro ua lizina Flora ua handekele ha toma ngueni: “Ange ka nje ku tava cilongesa ca cisangukilo.” Ndumbuetu Flora ka kakateyele ndongesi ku tava cilongesa caco. Ndumbuetu Flora ngueni: “Nja muene ngecize, ha katete ou mpuevo na pande ku tantekeya Njambi muka ua linga cikulaheso ca cisangukilo.” Kaha tunde tangua lize, Ndumbuetu Flora ua kele na ku tsindika cikuma ha cilemo, mana, na ngolo ya Yehova, ntsimbu yose ya kele na ku lilongesa na mpuevo uaco. Mu nima ya ntsimbu, uze ndongesi yeni ua tsilielele mu cisangukilo na mutima uose. Lelo lino ua pua honi Mukaleho ua ntuima.

15. Kuliya na Vilinga 17:16-18, vilinga vika via ku vihia va kele navio vaNgelengu va ku laza, vunoni omo lia vika Paulu ka likelele ku va kuasa?

¹⁵ Tandenu Vilinga 17:16-18. Paulu ka likelele ku kuasa vakua Atena, vutuhu mbonge yavo ya sulile na ku lemesa mahamba, vupangala na vukoyi, na filosofiya ya vakua mavu. Kaha vutuhu va kele na ku mu sahula, Paulu ka likelele ku va ambuluila. Muomu neni ua “puile laza mukua ku popolola Njambi, na mukua ku yandesa, na mukua ku pihisa.” (1 Tim. 1:13) Paulu ua muene vakua Atena ngue vandongesi va ku lutue, ngue muze mu va mu muene ikeye kuli Yesu. Kaha Paulu ua lingile vuino ku mona vakua Atena mu cifua oco.—Vili. 9:13-15; 17:34.

16-17. Vika via muesa ngecize vantu va ku visemua viose va hasa ku pua vandongesi va Kilistu? Hanenu cimueso.

¹⁶ Ku sekulu ya ku livanga, vantu va ku visemua viose va puile vandongesi va Yesu. Omo Paulu ua tumine mukanda kuli Vakua Kilistu va kele mu mbonge ya Kolintu ku Greçia, ua handekele ngueni vamo laza va puile vambanditu na vakua vupangala vua ku liseza-seza. Kaha ua vuezeleko ngueni: “Nenu vamo mua puile va ngecize, vunoni mu na litanesa.” (1 Kol. 6:9-11) Nga nenu ku mua kele, nga mua hasele ku mona vantu va cifua cize nguenu tangua va ka aluluka ni?

¹⁷ Lelo lino, vavengi ve ku tava ku alulula muono mu njila yose-oyo i tondeka linga va pue vandongesi va Yesu. Ca ku muenako, ku Australia, ndumbuetu Yukina ua pua pioneiro ua ku lifuila, ua muene ngueni nkuma cili vene vantu va vifua viose va hasa ku tava muzimbu ua mu Mbimbiliya.  Tangua limo ua liuanene na umo mpuevo ua licata-cata kaha na likupika mu vuzalo vua kama. Ivene ngueni: “Ha katete nja likanuuelele ku mu suena. Vunoni nja setekele vene ku handeka neni. Mu nja lingilemo nja muene ngecize ua lemene cikuma Mbimbiliya mu njila ya ku linga, vimo vicato vieni via puile vinimbu via ku Visamo!” Mpuevo uaco ua putukile ku lilongesa Mbimbiliya na ku kunguluka. *

18. Omo lia vika ka tua pandele ku hisa vantu?

¹⁸ Vuno Yesu ua muene ngecize vimbuto vi tondeka ku vitia muomu ua lavelele ngecize vantu vavengi va ka mu kava ni? Houe. Visoneka via muesele laza ngecize vantu va vandende lika va ka mu kava. (Yoa. 12:37, 38) Kaha Yesu ua kele na ngolo ya ku mona vili mu mitima ya vantu. (Mat. 9:4) Vutuhu ngoco, Yesu ua ambuluile na ntuima ku vantu vose na ku tuala cikuma mana kuli vaze ve ku tavele muzimbu. Nga Yesu ua kele na ngolo ya ku mona vili ku mitima ya vantu ka va hisile, amba etu yetu veya tu lingemo? Ngeci mukemuo ka tua pandele na limo litangua liahi ku hisa vantu vose ni nkala muntu u tu liuana neni. Vunoni tua pande ku mona vantu ngue vandongesi va ku lutue. Muanetu Marc ua pua misionaliu ku Burkina Faso, ngueni: “Vaze va nje ku mona nguange va kola mu lutsilielo, ve ku likela ku lilongesa. Vunoni vaze va nje ku sembulula, vakevo ve ku kola mu lutsilielo. Ngeci nja lilongesele ngecize ci li ku lutue ku ecela sipilitu ya Yehova i tu tuamenene.”

19. Vati tua pande ku muenamo vantu va muimbo lietu?

¹⁹ Ha katete, mu hasa ku mona nguenu muimbo lienu, ka muesi na umo uahi na pu ngue mbuto i tondeka ku tia. Vunoni vulukenu via lekele Yesu ku vandongesi veni ngueni, mehia a na vuka, ni nguetu vimbuto vi nahi vi tondeka ku vi tia. Kalenu na vusunga ngecize, vantu va hasa ku aluluka na ku pua vandongesi va Kilistu. Kaha naua Yehova ue ku mona ava vandongesi va ku lutue ku pua ‘viuma via seho.’ (Hangai 2:7) Nga tu pua na ku mona vantu mu cifua ci ve ku va muenamo Yehova na Yesu, tu ka linga cose mu ku tantekeya cisemua cavo na viuma vi va lema. Kaha ka tu ka va mono ngue vantu va ngoco, vunoni ngue vamuanetu va ku lutue.