1, 2. ¿Kanaj tleka Jesús okijto tlen nestika ipan Juan 4:35, 36?

IJKUAK Jesús yaya Galilea, onojuiti kampa miyekej tokaj, kanaj opanok kampa kemach yopeujka ixua cebada (Juan 4:3-6). Maski ok poliuiya naui metstli niman ijkon pixkalos, Jesús okimijli inomachtijkauan itlaj tlen kanaj xmás okasikamatkej. Okimijli: “Xkintakan nochimej on tlaltikpaktlakamej. Yejuamej no ijki ken se ueyi tlatoktli yejuan yochikau para nopixkas” (xpoua Juan 4:35, 36).

² Tikitaj ika Jesús kijtojtoya ika tlaltikpakchanejkej yeskiaj ken “se ueyi tlatoktli yejuan yochikau para nopixkas”. ¿Tleka okijto yejuin? Matitlanemilikan itech tlen kemach yopanoka. Maski judíos xkinnotsaj samaritanos, Jesús kemach okinojnotska se siuatl akin ualeuaya Samaria. Yejuin siuatl melak kuajli okikak Jesús. Ijkuak Jesús kimijlitoya inomachtijkauan ika tlaltikpakchanejkej yeskiaj “ken se ueyi tlatoktli yejuan yochikau para nopixkas”, kinisiuiyaj sekimej samaritanos pampa kinekiyaj más kixmatiskej (Juan 4:9, 39-42). Se ixtlamatki kijtoua ika tlen okichiujkej yejuin tlakamej okiteititi ika yejuamej yemelak katkaj “ken se ueyi tlatoktli yejuan yochikau para nopixkas”.

3. ¿Tleka más kuajli titenojnotsaskej tla tikimitaj tlaltikpakchanejkej ijkon ken Jesús kimitaya?

³ ¿Niman tejuamej kenon tikimitaj akin tikinnojnotsaj itech Biblia? ¿Tikimitaj ken “se ueyi tlatoktli yejuan yochikau para nopixkas”? Tla ijkon tikimitaj, panos tlen melak kualtsin. Kachtopa, chikauak titenojnotsaskej. Tikitaskej ika nimantsin noneki manochiua yejuin tekitl, niman xtiknekiskej tikpoloskej tiempo pampa tikmatstokej ika yejuin tekitl san ontlamis. Ika ome, tiyolpakiskej  ijkuak tlaltikpakchanejkej kikakiskej tlen tikimijliskej, pampa ken kijtoua Biblia, “nochimej pakij” ijkuak pixkaj (Is. 9:3). Niman ika yeyi, tikneltokaskej ika yejuamej noijki uelis nochiuaskej inomachtijkauan Cristo, yejuin kichiuas matikinnojnotsakan itech tlen yejuamej kinekij kimatiskej.

4. ¿Tlenon tiueliskej itech Pablo ipan yejuin tlamachtijli?

⁴ Kanaj sekimej inomachtijkauan Cristo okinemilijkej ika samaritanos xkeman nochiuaskiaj inomachtijkauan Jesús, san ika, Jesús xijkon kinemiliaya. Tejuamej noneki titlanemiliskej ken Jesús. Apóstol Pablo otechititi kenon uelis tikinpaleuiskej tlaltikpakchanejkej. Ipan yejuin tlamachtijli, tikitaskej yeyi tlemach tlen tiuelij itech Pablo. Kachtopa, yejua kimatstoya tlenon kineltokayaj akin kinnojnotsaya. Ika ome, yejua kimatstoya tlenon kinekiyaj kasikamatiskej. Niman ika yeyi, yejua kineltokaya ika sakin ueliskiaj nochiuaskej inomachtijkauan Cristo.

5. ¿Tleka Pablo kuajli kimasikamatiya akin kinnojnotsaya ipan sinagoga?

⁵ Pablo miyekpa yaya ne ipan isinagogas judíos niman ompa tenojnotsaya. Ipan se sinagoga tlen onkatka Tesalónica, yejua otlajto imiuan on judíos, niman ipan “yeyi sábados” okimititi tlen uajnestiaya ipan “iyektlajkuilol Dios” (Hech. 17:1, 2). Kuajli tikmatstokej ika melak kuelitaya tenojnotsas ipan sinagogas pampa yejua okiskaltijkej ken judío (Hech. 26:4, 5). Yejua kimasikamatiya judíos niman xpinauiya kinnojnotsas (Filip. 3:4, 5).

6. ¿Akinomej kinnojnotsaya Pablo ipan sinagoga, niman akinomej kinnojnotsaya ipan mercado?

⁶ Ijkuak itlauelikniuan Pablo okikixtijkej itech Tesalónica niman itech Berea, yejua oyaj Atenas. Ijkuak ompa oajsik, oksejpa oyaj ipan sinagoga niman okinnojnots “on hebreos niman on griegos yejuan kitlakaitayaj Dios” (Hech. 17:17). San ika, ijkuak tenojnotsaya ipan plaza noso mercado, Pablo ononek kinnojnotsas akin xjudíos katkaj niman akin xtlaneltokayaj itech iTlajtol toTajtsin. Miyekej xkasikamatiyaj tlen Pablo kiteijliaya. Yejuamej kijliayaj: “Titechijlia tlajtlamach yejuan xkaman tikakiyaj” (Hech. 17:18-20).

7. Itech tlen kijtoua Hechos 17:22, 23, ¿tlenon okichiuj Pablo niman ijkon kinnojnotsas akin xkixmatiyaj toTajtsin?

⁷ (Xpoua Hechos 17:22, 23). Pablo xokinnojnots akin chantiyaj Atenas ijkon ken kinnojnotsaya judíos ne ipan sinagogas. Akin chantiyaj Atenas, xjudíos katkaj. Pablo kanaj onotlajtolti tlenon kineltokayaj akin ompa chantiyaj. Ika yejon, kuajli okitak tlenon onkatka ipan on ueyikalpan. Sakin, yejua  okinteneuili tlen yejuamej ikineltokayaj niman ijkon kinmachtis itech Biblia. Se ixtlamatki itech Biblia kijtoua ika Pablo okasikamat ika griegos xtlaneltokayaj itech inTajtsin judíos akin kichiuayaj ken Cristo. Ika yejon, Pablo okiyejyeko kimasikamachiltis griegos ika yejuamej ikixmatstoyaj toTajtsin akin itech tlajtouaya. Kema, apóstol Pablo kuajli okitak kenon kinnojnotsas. Okimijli akin chantiyaj Atenas ika tlen yejua kinekiya kimijlis ualeuaya itech “on Dios” akin yejuamej kiyejyekouayaj kiueyichiuaskej maski xkixmatiyaj. Kuakon, maski yejuamej xkixmatiyaj iTlajtol toTajtsin, Pablo xokinemili tla xkeman ueliskiaj nochiuaskej inomachtijkauan Cristo. Yejua okimitak “ken se ueyi tlatoktli yejuan yochikau para nopixkas” niman okitak kenon uelis kinnojnotsas itech iTlajtol toTajtsin.

8. a) ¿Kenon uelis tikmatiskej tlenon kineltokaj akin tikinnojnotsaj? b) ¿Tlenon uelis tikchiuaskej tla techijliaj ika ikipiyaj inreligión?

⁸ Ijkon ken Pablo, nochi matikitakan. Uelis tikmatiskej tlenon kineltokaj noso tlen religión kipiyaj akin tikinnojnotsaj tla tikitaj tlenon kipiyaj ixpan inkal, kenon notlakentiaj niman kenon nokualnextiaj. Noijki, uelis tikmatiskej yejuin tla kuajli tijkakij kenon intoka niman kenon tlajtouaj. Sekimej kanaj nimantsin techijliskej ika ikipiyaj inreligión. Se precursora especial kijtoua ika ijkuak ijkon kijliaj, yejua kinnankilia: “Xonimitsitako tla pampa nikneki xneltoka tlen nejua nikneltoka, san nikneki mouan nitlajtos itech...”.

9. ¿Itech tlenon uelis titlajtoskej imiuan akin ikipiyaj inreligión?

⁹ ¿Itech tlenon uelis titlajtoskej imiuan akin ikipiyaj inreligión? Uelis titlajtoskej itech tlen yejuamej kineltokaj niman tlen tejuamej noijki tikneltokaj. Kanaj noijki kiueyichiuaj san se toTajtsin, kanaj kineltokaj ika Jesús techmakixtis noso kanaj kineltokaj ika sa achijtsin poliui ijkuak xok nochiuas tlen xkuajli. Kuakon, matitlajtokan itech tlen yejuamej ikineltokaj niman tlen tejuamej noijki tikneltokaj, ijkon yejuamej techkakisnekiskej.

10. ¿Tlenon noneki tikyejyekoskej tikchiuaskej, niman tleka?

¹⁰ Maka matikilkauakan ika kemantika sekimej xnochi kineltokaj tlen kinmachtiaj ipan inreligión. Kuakon, tla yotikmatkej tlen religión kipiyaj, aman noneki tikmatiskej tlenon yemelak kineltokaj. David, se precursor especial akin chanti Australia, kijtoua: “Ipan yejuin tonaltin, miyekej kinelouaj tlen kinmachtiaj ipan inreligión iuan tlen oksekimej kimijliaj”. Donalta, se tokniuj siuatl akin chanti Albania, kijtoua: “Kemantika tonojnotsaj imiuan akin kijtouaj ika ikipiyaj inreligión, san ika, sakin kijtouaj ika xtlaneltokaj itech toTajtsin”. Niman se misionero akin nemi Argentina kijtoua ika  maski sekimej kijtouaj ika tlaneltokaj ipan trinidad, yejuamej xkineltokaj tla toTajtsin, tla Jesús niman tla espíritu santo san se toTajtsin. Tokniuj noijki kijtoua ika ijkuak kimati tlenon yemelak kineltokaj akin kinnojnotsa, ueli tlajtoua itech tlen yejuamej ikineltokaj. Kuakon, matikyejyekokan tikmatiskej tlenon yemelak kineltokaj tlaltikpakchanejkej, ijkon touikaskej “ken cada se nouika”, ijkon ken okichiuj Pablo (1 Cor. 9:19-23).

11. Ijkon ken kijtoua Hechos 14:14-17, ¿tlenon okichiuj Pablo niman ijkon kinnojnotsas akin chantiyaj Listra?

¹¹ (Xpoua Hechos 14:14-17). Pablo okimat tlenon kinekiyaj kasikamatiskej akin kinnojnotsaya. Ijkon okichiuj ijkuak okinnojnots akin chantiyaj Listra, yejuamej xmás kixmatiyaj iTlajtol toTajtsin, niman sekimej kanaj nion xkixmatiyaj. Kuakon, Pablo otlajto itech tlen yejuamej ikixmatstoyaj. Okiteneuj kenon kuajli tlatlaki niman kenon yakaj nemi ika iyojlo. Yejua okinkuik tlajtoltin niman neskayomej tlen kuajli okasikamatkej akin okinnojnots.

12. ¿Tlenon techpaleuis matikmatikan tlen kinekij kasikamatiskej akin tikinnojnotsaj, niman kenon uelis imiuan titlajtoskej itech yejon?

¹² Matikyejyekokan tikmatiskej tlenon kinekij kasikamatiskej akin tikinnojnotsaj niman matitlajtokan itech yejon. ¿Kenon uelis tikchiuaskej? Ijkuak yakaj tiknisiuijtiaskej, matikitakan tlenon kichiujtika noso tlenon onka ixpan ikal. Kanaj tlachpantika ikiyauatenko, kanaj kikaktika radio, kanaj kiyektlalijtika ibicicleta noso kanaj kichiujtika okse itlaj. Tla tikitaj ika kuajli yes, matitlajtokan itech tlen kichiujtika (Juan 4:7). Tla tikitaj kenon notlakentiaj akin tikinnojnotsaj, uelis tikmatiskej kanon ualeuaj, tlenon ipan tekitij niman tlen equipo kuelitaj ken nauiltia. Se tokniuj, itoka Gustavo, kijtoua tlenon opanok ijkuak iuan otlajto se telpochtli akin kipiaya 19 xiuitl. Yejuin tokniuj okitak ika ipan ikoton yejon telpochtli kipiaya itlaixkopinal se akin nokuikatia. Gustavo kijtoua: “Itlaj oniktlajtolti itech ikoton niman onechijli tleka kuelkakiya itlakuikaluan yejon tlakatl. Pampa ijkon iuan onitlajtlajto, okinek manikmachti niman aman noijki se tokniuj”.

13. ¿Tlenon uelis tikimijliskej akin tikinnojnotsaj niman ijkon makinekikan nomachtiskej Biblia?

 ¹³ Ijkuak yakaj tikijliskej tla kineki matikmachtikan Biblia, matikijlikan kenon yejon kipaleuis (Juan 4:13-15). Matikitakan tlenon okichiuj se tokniuj akin itoka Hester. Se tonajli, se siuatl okijli tokniuj Hester mapano ichan. Tokniuj okitak ika ipan tepantli pilkatoya se diploma kampa nesiya ika yejua tlamachtijketl katka, kuakon, tokniuj okijli yejuin siuatl ika tejuamej noijki titemachtiaj. Okijli ika tijkuij Biblia niman ika ipan totlanechikoluan miyek tiuelij itech iTlajtol toTajtsin. ¿Tlenon opanok pampa ijkon okijli? Yejon siuatl okinek makimachtikan Biblia. Uajmostla oyaj ipan se tlanechikojli niman sakin noijki oyaj ipan se Ueyi Tlanechikojli se Tonajli. San opanok kanaj se xiuitl niman yejuin siuatl onoapolakti. Matotlajtoltikan: “¿Tlenon kinekij kasikamatiskej akin nikomintlajpaloua? ¿Kenon uelis nikinyolchikauas manomachtikan Biblia?”.

14. ¿Kenon uelis kuajli titemachtiskej itech Biblia?

¹⁴ Achto tontemachtiskej, noneki totlajtoltiskej: “¿Tlenon kixnamiktika akin nikmachtia? ¿Itlaj kineki kasikamatis?”. Matikitakan katlejua textos tikpouiliskej, katlejua videos tikititiskej niman tlenon tikteneuaskej niman ijkon kuajli makasikamati tlen tikmachtiskej. Matotlajtoltikan tlenon kuelitaskia kasikamatis niman tlenon ajsis ipan iyojlo (Prov. 16:23). Ne Albania, se siuatl akin nomachtijtoya Biblia iuan se tokniuj precursora akin itoka Flora, okijto: “Xueli nikneltoka tla yoliuiskej akin yomijkej”. Tokniuj Flora xokichiualti yejuin siuatl nimantsin makineltoka yejuin. Kuakon, ¿tlenon okichiuj? Tokniuj kijtoua: “Onikasikamat ika yejua kachtopa nonekiya kixmatis toTajtsin akin kijtoua ika kinyolitis akin yomijkej”. Desde ijkuakon, nochipa ijkuak Flora konmachtiaya yejon siuatl, kijliaya kenon toTajtsin melak tetlasojtla, kenon melak tlamachilise niman kenon melak kojtik. Sakin, yejuin siuatl okineltokak ika toTajtsin kema kinyolitis akin yomijkej. Aman melak yolpaki kitekichiuilis Jehová.

15. Ijkon ken kijtoua Hechos 17:16-18, ¿tlenon okitak Pablo ne Atenas tlen okichiuj manoyolkoko, san ika, tleka xkeman okinemili ika xnopatlaskiaj akin ompa chantiyaj?

¹⁵ (Xpoua Hechos 17:16-18). Akin chantiyaj Atenas kinueyichiuayaj tajtsitsintin, auilnemiyaj niman tlaneltokayaj itech tlen san tlakamej kinejnemiliayaj. Maski ijkon, Pablo xokinemili tla yejuamej xkeman nochiuaskiaj inomachtijkauan Cristo. Maski okipijpinaujtijkej, Pablo nochipa okinnojnots, pampa hasta yejua onochiuj se inomachtijkauj Cristo maski yeuejkaui kijtouaya tlen xkuajli, tetlaueltokatinemiya niman tepijpinaujtiaya (1 Tim. 1:13). Jesús okitak ika Pablo ueliskia nochiuas se inomachtijkauj, niman Pablo noijki ijkon otlanemili intech akin chantiyaj Atenas. Niman melauak ijkon opanok (Hech. 9:13-15; 17:34).

16, 17. ¿Tlenon kiteititia ika miyekej uelis nochiuaskej inomachtijkauan Cristo?

¹⁶ Ipan kachtopa siglo, miyekej onochiujkej inomachtijkauan Jesús. Ijkuak Pablo okintlajkuilouili tokniuan akin chantiyaj Corinto, okijto ika maski sekimej yeuejkaui kichiuayaj tlen melak xkuajli niman melak auilnemiyaj, aman yokinyolchipaujkaj (1 Cor. 6:9-11). ¿Tikneltokaskiaj ika yejuin tlaltikpakchanejkej nopatlaskiaj niman nochiuaskiaj inomachtijkauan Cristo?

¹⁷ Ipan yejuin tonaltin, miyekej kinektokej nopatlaskej niman ijkon nochiuaskej inomachtijkauan Jesús. Niman yejon tlen okitak tokniuj Yukina, se precursora especial akin tlapaleuiya Australia. Se tonajli, yejuin tokniuj nemiya ipan se oficina kampa kinnemakaj kaltin, ompa okitak se ichpochtli akin kinpiaya miyek tatuajes niman melak tlakentekojkoyaktik. Tokniuj Yukina techijlia: “Kachtopa xniknekiya niknotsas, san ika, ijkuak oniknots, onikitak ika melak kinekiya kixmatis tlen kijtouaya Biblia, hasta seki  itatuajes katkaj tlajtoltin itech Salmos”. Yejuin ichpochtli opeuj nomachtia Biblia niman opeuj yauj tlanechikoltin. *

18. ¿Tleka xnoneki tiknemiliskej tlen xkuajli intech oksekimej?

¹⁸ ¿Okijtosnek Jesús ika miyekej nochiuaskiaj inomachtijkauan ijkuak okijto ika tlaltikpakchanejkej yeskiaj ken “se ueyi tlatoktli yejuan yochikau para nopixkas”? Ka, xyejon okijtosnek. Biblia yokijtoka ika san achijtsitsintin nochiuaskiaj inomachtijkauan (Juan 12:37, 38). Niman pampa Jesús ueliya kitaya tlenon onkatka ipan inyojlo tlaltikpakchanejkej, kimatstoya ika xnochimej kineltokaskiaj (Mat. 9:4). Maski ijkon, yejua nochimej okinojnots, san ika, más okinmachti akin okineltokakej. Pampa tejuamej xueli tikitaj tlen tlaltikpakchanejkej kipiyaj ipan inyojlo, xnoneki tiknemiliskej tlen xkuajli intech yejuamej, yej noneki tikneltokaskej ika uelis nochiuaskej inomachtijkauan Cristo. Marc, se tokniuj misionero akin nemi Burkina Faso, kijtoua: “Kemantika, akin niknemilia ika nimantsin nochiuaskej iteixpantijkauan Jehová, yejuamej kikajkauaj ika nomachtiaj, san ika, akin niknemilia ika xkeman nochiuaskej iteixpantijkauan Jehová, yejuamej akin kema kitekichiuiliaj toTajtsin. Yonikasikamat ika noneki tokauiliskej ika espíritu santo matechpaleui matikinnextikan akin yemelak kinekij kixmatiskej Jehová”.

19. ¿Kenon noneki tikimitaskej akin tikinnojnotsaj?

¹⁹ Kanaj uelis tiknemiliskej ika xmiyekej nemij akin kinekij nochiuaskej inomachtijkauan Cristo, san ika, matikilnamikikan tlen Jesús okimijli inomachtijkauan: “On tlaltikpaktlakamej [...] ken se ueyi tlatoktli yejuan yochikau para nopixkas”. Kema, tlaltikpakchanejkej uelis nopatlaskej. Jehová kita ika yejuamej melak kuajli kitekichiuiliskej ijkuak kixmatiskej (Ageo 2:7). Tla tikimitaj ken Jehová niman Jesús, tokojtiliskej tikimasikamatiskej niman imiuan titlajtoskej itech tlen kuelitaskiaj kimatiskej. Xtiknemiliskej tlen xkuajli intech, yej tikneltokaskej ika ajsis tonajli ijkuak yejuamej noijki tokniuan yeskej.