1-2. Twangabugha tuti ni kyahi kyo kyaleka Yesu inyabugha ebinywa ebiri omo Yoane 4:35, 36?

YESU abya akalaba omo malima w’ebisusu kutse engano, alinga engano eyabya isiyiri yakula. (Yoa. 4:3-6) Habya ihakisiya emisi ng’ini iyera. Alinga mukyaswekya Yesu akabuga ati: “Musumbe ameso wenyu, musamalire amalima erire, amahika erigeswa.” (Soma Yoane 4:35, 36.) Abya akasonda eribugha atiki?

² Alinga Yesu abya akakania okw’igheswa kutse okw’ihululwa ly’abandu butsira ery’engano. Terilengekania oko ekyabya ikyamabikoleka. N’omo Abayahudi babya isibalihulikirirana n’aBasamaria, Yesu abya iniamabitulira omukali Musamaria, naye mwamuhulikirira! Neryo, omughulu Yesu abya akabugha ati amalima “amahika erigeswa,” ekikumula ky’aBasamaria abo omukali abya iniamabikanirya oko Yesu kyabya ikinemwasa eyiri Yesu atoke eribakangirirya emyatsi mingyi. (Yoa. 4:9, 39-42) Omundu mulebe oyukakanaya oko Biblia mwabugha oko mwatsi oyo ati: “Abandu erikumukalira n’omuhwa munene eyiri Yesu batoke erikangiriribwa naye . . . mukyakangania ngoko babya ng’engano eyabirihika oko ndambi y’erigheswa.”

3. Wamabya ukalangira abandu ngoko Yesu abya akalangirabo, ekyo kyangakuwatikya kiti eribya mutuliri oyuwene?

³ Naghu uwite malengekania wahi oko bandu abo ukatulira engulu mbuya? Ukanalangirabo ng’engano eyabirihika oko ndambi y’erigheswa? Wamabya iko ukalangirabo utya, iwukendikola emyatsi isatu. Omwatsi w’erimbere, iwukenditulira n’omuhwa munene. Omughulu w’erighesa akabya n’endambi yagho; silitolere eriherya endambi. Ow’akabiri, iwukendibya n’obutseme ukalangira abandu bakaligha engulu mbuya. EBiblia yikabugha yiti: “Abandu  bakatsema omughulu w’erighesa.” (Isa. 9:3, NWT) Ow’akasatu, iwukendilangira obuli mundu ng’anganabya mwigha wa Kristo, neryo iwukendibya ukahambania omukania waghu n’emyatsi eyikabatsemesaya.

4. Omo mwatsi ono, tukendighaki oko mukwenda Paulo?

⁴ Alinga abaghuma b’oko bigha ba Yesu babya bakalengekania bati aBasamaria sibangabya bigha ba Yesu n’ahake, aliwe Yesu iye syabya n’amalengekania ng’ayo. Abya asi ngoko nabo banganabya bigha biwe. Netu kutya, tutolere eriminya ngoko abandu b’omo eneo yetu banganabya bigha ba Kristo. Omukwenda Paulo mwatusighira eky’erileberyako ekyuwene ekyo twangakwama. Twangighaki okw’iye? Omo mwatsi ono, tukendilangira Paulo (1) ng’abya akaminya ati emyatsi eyo abahulikiriri biwe b’ikirirye, (2) ng’abya akaminya ati emyatsi eyikabatsemesaya, kandi (3) ng’abya akalangira ati ngoko nabo banganabya bigha ba Yesu.

5. Ekyaleka Paulo inyatoka eritulira abahulikiriri biwe omo sinagogi niki?

⁵ Kangyi-kangyi Paulo inyakatulira omo syosinagogi sy’Abayahudi. Eky’erileberyako, omo sinagogi ye Tesalonika, ‘mwakanirya Abayahudi emilondo y’Amasako oko sabato isatu.’ (Emib. 17:1, 2) Alinga Paulo mwayowa ndeke omo sinagogi. Mwakulira omo mibere ye Kiyahudi. (Emib. 26:4, 5) Kusangwa Paulo abya Muyuda kundu, mwatoka eritulirabo butubaha.​—Fil. 3:4, 5.

6. Abahulikiriri ba Paulo ab’omo katale ke Atene babya basighene bati n’abahulikiriri biwe b’omo sinagogi?

⁶ Esyonzighu sy’engulu mbuya sy’abere syamutibitako e Tesalonika kandi n’eBeroya, mwahika e Atene. Kandi hano, “mwabya akakanirya omo nyumba y’erihindanamo [sinagogi] haguma n’aBayuda n’abandu b’ebihanda ababya bakaramya [oMungu].” (Emib. 17:17) Aliwe Paulo abere ayatulira omo katale, rero abahulikiriri biwe sibabya ng’ab’omo sinagogi. Omo bahulikiriri biwe b’omo katale mwabya abafilozofe n’Abandu b’Ebihanda, neryo mubalangira erikangirirya lya Paulo mo “rikangirirya lihya-lihya.” Mubamubwira bati: “Emyatsi eyo tukowa ukabuga ni y’ehandi eyo tutasi.”​—Emib. 17:18-20.

7. Erikwamana n’ Emibiri 17:22, 23, Paulo mwabindula ati emibere yiwe y’eritulira?

⁷ Soma Emibiri 17:22, 23. E Atene, Paulo mwatatulira Abandu b’Ebihanda ngoko atulira abayahudi omo sinagogi. Alinga Paulo mwayibulya ati, ‘Abandu be Atene bano bikirirye myatsi yahi?’ Mwayiteghererya ebimutimbireko n’erilangira emibere yabo y’eriramya. Neryo, Paulo abere atsuka erikania nabo oko kwenene y’eBiblia, mwasonda emyatsi eyo bikirirye. Omundu mughuma oyukakanaya oko Biblia akabugha ati:  “Kundi Paulo abya Mukristo Muyahudi, mwalangira ngoko aBagiriki bapakani sibaliramaya oMungu ‘w’ekwenene’ ow’aBakristo Bayahudi, aliwe, mwasonda eribakangania ngoko oMungu oyo akabakangiriraya si Mungu mugheni oyo abanya-Atene batasi.” Busana n’ekyo, Paulo abya inyakabindula emibere yiwe y’eritulira. Mwabwira Abanya-Atene ati ebyo akakangiriraya bikalua oko ‘Mungu Oyutasibwe,’ oyo bakaramaya. N’omo Abandu b’Ebihanda babya isibasi Amasako wo ndeke, Paulo mwatalengekania ati sibangabya Bakristo n’ahake. Aliwe, mwalangirabo ng’engano eyabirihika oko ndambi y’erigheswa, neryo mwabindula emibere yiwe y’eritula engulu mbuya.

8. (a) Wangaminya wuti emyatsi eyo abandu b’omo eneo yaghu bikirirye? (b) Wangasubirya utiki omundu amakubwira ati anawite ekisomo kiwe?

⁸ Nga Paulo, ubye oyukayiteghereraya. Ubye ukayiteghererya emyatsi eyangakuwatikya eriminya ebyo abandu b’omo eneo yaghu bikirirye. Enyumba y’omuhulikiriri waghu yirimo amapambo kutse esyopitsa esiri siti? Erina, esyongyimba, ngoko asosire, kutse nibya n’emibughire yiwe byanamakangania ng’angabya omo kisomo kyahi? Anganabya imwakaluniakubwira ngoko anawite ekisomo kiwe. Ekyo kikabya kyahikira mulikyetu Flutura, omupainia w’embaghane, akasubiraya ati, “munditasa busana n’erisyabindula ekisomo kyaghu, aliwe ekikanileta hano w’omwatsi ono . . . “

9. Ni myatsi yahi eyo mwangalighiranako n’omundu oyukatsemera emyatsi y’ekisomo?

⁹ Ni myatsi yahi eyo wangakania n’omundu oyukatsemesibawa n’emyatsi y’ekisomo? Uyikase eriminya ebyo mwangalighiranako. Anganabya inyakaramaya oMungu mughuma musa, anganabya inyikirirye Yesu mo mulamya w’abandu bosi, kutse anganabya inyikirirye ngoko tuli omo mughulu mubi owakisiya iniahika oko nduli. Erikwamana n’emyatsi eyo mwikirirye inywe bosi, kanaya oko ngulu y’eBiblia omo nzira eyo omundu oyo angatsemera.

10. Litolere itwayikasa erikolaki, kandi busanaki?

¹⁰ Uminye ngoko omundu anganabya omo kisomo kilebe, aliwe isikirirye amakangirirya wosi w’ekisomo ekyo. Okw’ekyo, n’omo wangaminya ekisomo ky’omundu, sondaya eriminya emyatsi eyo ikirirye iyuwene-wene. Mughala wetu David, omupainia w’embaghane omo Australia akabugha ati: “Lino, abandu bangyi bakatulunganaya amenge w’abandu n’emyatsi y’ekisomo eyo bikirirye.” Ye Donalta, owe Albania, akabugha ati: “Abaghuma b’oko bandu abo tukahindana nabo bakabugha bati banawite ekisomo kyabo, aliwe enyuma waho bakanabugha bati sibalighire kwenene-kwenene oMungu ng’ane.” Mughala wetu mughuma omumisyonere omo Argentina, abirilangira ngoko abandu balebe bakanabugha bati b’ikirirye Obusatu Bubuyirire, aliwe banganabya isib’ikirirye bati Ise, n’Omughala, n’ekirimu kibuyirire ni Mungu mughuma. Akabuga  ati “Eriminya ekyo, kikaleka ikyaniolobera eriminya emyatsi eyo twangalighiranako n’omundu.” Busana n’ekyo, uyikase eriminya emyatsi eyo abahulikiriri baghu b’ikirirye kwenene-kwenene. Nga Paulo, iwukendibya “hakuhi n’abandu b’emisindo yosi”​—1 Kor. 9:19-23.

11. Ngoko kiri omo Emibiri 14:14-17, Paulo mwatulira abandu be Lystra engulu mbuya omo nzira eyuwene ati?

¹¹ Soma Emibiri 14:14-17. Paulo mwaminya emyatsi eyo abahulikiriri biwe bakatsemera, neryo mwakania nabo erikwamana n’ebyo bakatsemera. Eky’erileberyako, abandu abo abya akakania nabo e Lystra babya isibasi Amasako. Neryo Paulo mwakolesya ebinywa ebyo bangowa. Mwakania oko kirimo ekik’era mw’akalyo kandi ngoko kitokekene eritsemera engebe. Mwakolesya ebinywa n’emifano eyo abahulikiriri biwe bangowa bweghu-bweghu.

12. Wangaminya wuti emyatsi eyikatsemesaya omuhulikiriri waghu neryo iwahambania omukania waghu n’ebikamutsemesaya?

¹² Ukolesaye obwenge eriminya ebyo abandu bakatsemera omo eneo yaghu, neryo ubye ukahambania omukania waghu n’emyatsi eyikabatsemesaya. Wangaminya wuti emyatsi eyikatsemesaya omundu ukanahika oko lukyo lwiwe kutse ukanatsuka erikania naye? Erisubira mukyo, ubye oyukayiteghereraya. Anganabya inianemulima akalima kiwe, kutse inianemusoma ekitabu, kutse inianemukokotya omutoka, kutse inianemukola oghundi mubírí. Kyamatokekana, wanganakolesya omwatsi owo akakola eritsukisya omukania. (Yoa. 4:7) N’emyambalire y’omundu yanganakuwatikya eriminya emyatsi milebe okw’iye. Yanganakangania nga ni w’omo kihugho kyahi, ng’akakolaki, kutse ng’akatsemera ebitsange byahi. Ye Gustavo akabugha ati: “Munatsuka omukania n’omulwana ow’emyaka 19 oyo wabya ambite akapira akaliko efoto y’omwimbi oyo wasibwe kutsibu. Munamubulya ng’ambite omwimbi oyo yo busanaki, neryo mwanibwira ekikaleka inyatsemera omwimbi oyo. Omukania oyo mwakolya oko funzo y’eBiblia, na lino omulwana oyo ni mughala wetu.”

13. Wangakangania wuti omundu y’endegheka yetu y’erigha eBiblia n’abandu omo nzira eyangamukuna eriligha efunzo?

¹³ Wamasonda erikangania omundu ngoko  tukigha eBiblia n’abandu, ukole ekyo n’omuhwa munene; umukanganaye efunzo nga yangamuwatikya yiti. (Yoa. 4:13-15) Mwali wetu Poppy, mwakokibwa omo nyumba y’omukali mughuma oyo watsemesibawa n’emyatsi y’eBiblia. Poppy abere alangira eripolome oko luhimbo lwiwe erikakanganaya ngoko omukali oyo abya mwalima, mwamubwira ngoko netu tukakangiriraya abandu erilabira efunzo y’eBiblia n’emihindano yetu. Omukali oyo mwaligha efunzo, mwasa oko mihindano ekiro ekyakwama, kandi habilaba biro bike mwaya oko muhindano munene. Habere halaba omwaka mughuma, amabatisibwa. Yibulaye: ‘Abandu abo ngendisubira bakanzisibawa naki? N’anganabakanirya oko ndegheka yetu y’erigha eBiblia n’abandu omo nzira eyangabakuna eriligha efunzo?’

14. Ekyangakuwatikya erighisya omwigha waghu erikwamana n’emibere yiwe n’ebyakatsemera niki?

¹⁴ Wabitsukisya efunzo n’omundu, ubye ukayiteghekania oko buli funzo, iwunemulengekania oko mibere y’omundu oyo ukigha naye n’ebikamutsemesaya. Ukayiteghekania, sombola amasako awo ukendisoma, esyovideo esyo ukendimukangya, n’emifano eyo ukendikolesya erimwighisya ndeke amakangirirya w’eBiblia. Yibulaye, ‘Ni myatsi yahi yo yangatsemesya n’eritula oko mutima w’omwigha w’eBiblia oyu?’ (Emisyo 16:23) Omo kihugho kye Albani, omukali mughuma oyo wabya akigha eBiblia n’omupainia oyukahulamo Flora, oko nzuko mwabya akabugha ati:“Sinangikirirya ebyo eBiblia yikakangiriraya okw’ilubuka ly’abaholi.” Flora mwatakasa omukali oyo eriligha ebyo eBiblia yikakangiriraya. Flora akabugha ati: “Munalangira ngoko embere ikiriraye ebyo eBiblia yikabugha okw’ilubuka ly’abaholi litolere iniatsuka eriminya oMungu oyukalagha erilubukya abaholi.” Eritsukira aho, oko buli funzo Flora mwabya akahira omuwato oko lwanzo, amenge n’akaghala ka Yehova. Habere halaba ebiro, omukali oyo mwikirirya erilubuka ly’abaholi. Lino ni Mwimiri wa Yehova ow’omuhwa munene.

15. Erikwamana n’ Emibiri 17:16-18, ni mikolere yahi eyabya omo kihugho ky’Abagiriki kya kera eyatatsemesaya Paulo, aliwe ni kyahi kyo kyaleka Paulo inyataleka eritulira abandu be Atene?

¹⁵ Soma Emibiri 17:16-18. Paulo mwataleka erikangirirya abandu be Atene, n’omo banabya bakaramya esyosanamu, erikola obusingiri, n’eriyiketera amenge w’abandu. Kandi n’omo banabya bakamutsuma, ekyo mukitamubuna mutima. Paulo iyuwene-wene mwabya Mukristo n’omo anabya “mutsumi n’ow’omwagha, kandi mundu oyutekenga.” (1 Tim. 1:13, NWT) Yesu mwalangira ngoko Paulo anganabya mwigha wiwe, Paulo naye kutya mwalangira abandu be Atene ngoko nabo banganabya bigha ba Kristo. Kandi abya asingene.​—Emib. 9:13-15; 17:34.

16-17. Ni kyahi kyo kikakanganaya ngoko abandu b’emihanda yosi banganabya bigha ba Kristo? Leta eky’erileberyako.

¹⁶ Oko mughulu w’abakwenda, omo bigha ba Yesu mwabya abandu b’emihanda yosi. Omughulu Paulo ahandikira aBakristo be Korinto omuyi owali omo kihugho ky’Abagiriki, mwabugha ati abaghuma b’oko abali omo ndeko banabya oko mughulu mulebe bakola nabi kutse babya n’emibere mibi kutsibu. Neryo mwabwirabo ati: “Abandi omo katikati kenyu ko mwabya mutya; nikwa lino inywe mwabiryeribwa kw’ebibi.” (1 Kor. 6:9-11) Nga Paulo, naghu wanganalangire abandu abo ng’abandu abanganabinduka n’eribya bigha ba Yesu?

¹⁷ Na munabwire, abandu bangyi banemusuba oko mibere yabo n’eribya bigha ba Yesu. Eky’erileberyako, omo Australi, omupainia w’embaghane oyukahulawamo Yukina mwayilangirira ngoko abandu b’emihanda yosi banganabya bigha ba Kristo. Kiro kighuma, oko mubírí, mwalangira omumbesa mulebe oyuliko amasako oko mubírí wuwe, kandi inyambite ebikimba binene-binene okw’iye kandi ebiri kitya-kitya. Yukina akabugha ati: “Munasagha hake erikania naye, aliwe nabere  natsuka erikania naye, munafumbula ngoko anzire kutsibu emyatsi y’eBiblia kundi oko bihandiko ebyabya oko mubírí wiwe kwanabya n’amasako malebe w’omo kitabu ky’Esyonyimbo!” Omumbesa oyo mwatsuka erigha eBiblia n’eriya oko mihindano. *

18. Busanaki situtolere eribya n’amalengekania awatuwene oko bandu?

¹⁸ Yesu mwanabugha ati amalima abirihika oko mughulu w’erigheswa kusangwa abya akalengekania ati abandu banene bakasyabya bigha biwe? Iyehe. Amasako abya iniabiribugha ati, abandu bake bo bakendisyamwikiriya. (Yoa. 12:37, 38) Kandi, Yesu abya n’obutoki bw’erisoma omo mitima y’abandu. (Mat. 9:4) N’omo omwatsi w’omughaso okw’iye abya erisondya abake abangamwikirirye, mwatulira abandu bosi n’omuhwa. Situwite obutoki bw’erisoma omo mitima y’abandu nga Yesu; busana n’ekyo situtolere eribya n’amalengekania awatuwene oko eneo kutse oko mundu mulebe! Aliwe, ubalangire ng’abandu abanganabya bigha ba Kristo. Mughala wetu Marc, omumisyonere omo Burkina Faso, akabugha oko mwatsi oyo ati: “Abandu abo ngalengekanaya niti bakendilola embere, kangyi-kangyi bakaleka erigha. Aliwe abo ngalengekanaya niti sibendisyalola embere, bo bakalola embere yo ndeke. Ekyo kyabirinikangirirya ngoko ni mwatsi mubuya erileka Yehova atusondole erilabira ekirimu kiwe.”

19. Litolere itwalangira abandu b’omo eneo yetu bo tuti?

¹⁹ Oko nzuko, wanganalengekania uti omo eneo yaghu simwendibanika abandu bangyi abali ng’engano eyabirihika oko ndambi y’erigheswa. Aliwe, w’ibuke ebyo Yesu abwira abigha biwe. Amalima erire, ni bughambu, amahika oko ndambi y’erigheswa. Abandu banganabinduka n’eribya bigha ba Kristo. Yehova akalangira abandu abanganabya bigha ba Kristo abo mo “bindu by’obughuli.” (Hag. 2:7, NWT) Twamalangira abandu ngoko Yehova na Yesu bakalangirabo, itukendiyikasa eriminya emibere yabo n’emyatsi eyikabatsemesaya. Sitwendilangirabo mo bandu abate bangabinduka, aliwe ng’abanganabya baghala n’abali betu omo biro ebikasa.