1-2. Yesu waali walandila palua ki musita lwalandile milandu ili mu Yoane 4:35, 36?

YESU waali waendele lya mu makaba, paange musita shairi luyaali yatepukiile. (Yoane 4:3-6) Eezi mbezu yaali yafwaniine kuzombolua kisia miezi ina eevi. Yesu waalandile kintu kyaamonekele kuya kyali kyeni. Waalandile eevi: “Lendule menso enu mumone makaba, aaluka asue eevi azombolue.” (Soma Yoane 4:35, 36.) Waali wakebele kulanda ki?

² Yesu waali walandila palua kuzombola kwa mufuano, kuzombola bantu apana mbezu. Mona kintu kyakitikile pa kyamba. Anzia kine Bayuda te baali baunvuana ni Basamaria, Yesu wamusimikiile mwanakazi Musamaria, ni ozo mwanakazi waatuiliziizie! Kulanda kisinka, musita Yesu lwaali walanda nangue makaba aali “asue eevi azombolue,” libumba likata lya Basamaria baaunvuile mpunda palwakue Yesu kupitila olia mwanakazi, baali mu nzila baiza kuli Yesu eevi basambilile bingi. (Yoane 4:9, 39-42) Bulondolozi bumo bwa Bibilia palua ezio mpunda bwalanda eevi: “Bantu kulenga kuiza kusaakaana ni Yesu ni kumutuilizia i kwalangiliile nangue babanga baali nga mbezu ipalile kuzombolua.”

3. Kine wamona bantu nga vibanga vyabamwene Yesu, kunti waaluka siani kasimika aweeme saana?

³ Ale palua bantu bauli wasimikila mpunda iweeme? Eba, ubamwene baali nga mbezu ipalile kuzombolua? Kine i vyubamwene, bintu bitatu bili kukitika. Kya kuanza, uli kuya wasimikila waikwindile. Kuzombola kuli kwapela; te kuli kuzeezia musita. Kya bubili, uli kuya wasekelela musita luuli kuya wamona bantu baitabila mpunda iweeme. Bibilia ili yalanda eevi: “Bantu bali mukusekelela musita wa kuzombola.” (Is. 9:3) Kya butatu, uli kuya wamona nangue kila muntu kunti waaluka musambi, pakaako uli kupatanisia bulondolozi bobe ni beelia bibali batona.

4. Mu leeli lyasi, tuli kusambilila ki kuli mutumua Paulo?

 ⁴ Yesu tabasuulile Basamaria, nga evelia vyaasiile kukita basambi bakue. Inzi, waamwene nangue kunti baaluka basambi. Ni fwefue tupalile kubamona bantu bali mu kazonga keetu nangue kunti baaluka basambi bakue Kristu. Mutumua Paulo watusiliile mufuano wa kukoonka. Kunti twasambilila ki kuli weene? Mu leeli lyasi, tuli kulondolola vyaafikiile (1) kumana bintu kampanda byaali byazumiine bantu baali wasimikila, (2) kwinika bintu bibaali batonene, ni (3) kumona nangue bantu kunti baaluka basambi bakue Yesu.

5. Juu ya ki Paulo waali wabamanine buino bakatuilizia bakue ba mu sinagogi?

⁵ Lingi Paulo waali wasimikila mu masinagogi a Bayuda. Kwa mufuano, lwaali mu sinagogi ya ku Tesalonika ‘waakokweleko sabata itatu waali mukulanda nabo [Bayuda] palua Maleembo.’ (Miilo 17:1, 2) Paulo waali waiunvua buino musita lwaali wafika mu sinagogi. Waali wamanikile kuya wali Muyuda. (Miilo 26:4, 5) Paulo waali wabamanine buino Bayuda, pakaako, waali ni buviinde bwa kubasimikila wali ni bukisinka.​—Baf. 3:4, 5.

6. Bantu baasimikilue na Paulo pa nkeende ya pa nsoko ya ku Atene, baali bapuseene siani ni baalia ba mu sinagogi?

⁶ Bantu baali basaanzana baalengiizie Paulo abutuke mu Tesalonika ni mu Beroya, ni kuya kufika ku Atene. Kabili, ‘waatendekele kulanda na Bayuda mu nghanda ya malombi [sinagogi] pamo ni Bazima baali bapupa Leeza.’ (Miilo 17:17) Inzi, musita lwaali wasimikila pa nkeende ya pa nsoko, paali bakatuilizia bapusene-puseene. Pakati kaabo, paali bafilozofe ni Bazima baali bamwene mpunda yakue Paulo kuba ‘tebanayunvuepo ku bange.’ Baamulandile eevi: ‘Bintu byuli mukulanda fwefue tetunabyunvuepo ku bange.’​—Miilo 17:18-20.

7. Kukoonkana ni lileembo lya Miilo 17:22, 23, Paulo waapatanisiizie siani bulondolozi bwakue ni aali?

⁷ Soma Miilo 17:22, 23. Paulo taalandile mpunda yakue ku Bazima ba ku Atene nga vyalandile ezio mpunda ku Bayuda mu sinagogi. Paange Paulo waiipuziizie eevi: ‘Baaba bantu ba mu Atene bazumiine ki?’ Waakentesiizie wapoozeleko maano bintu bibazyungulukiile kabili ni kwinika tuswalo twa bantu twa kidiini. Kusiali, Paulo waatendekele kupatanisia bintu bibaali baitabiile mbeela mu lupupo lwabo ni kisinka kili mu Maleembo. Muntu umo ali walondolola Bibilia walanda eevi: “Paantu waali Mukristu Muyuda, waainikile nangue Bagiriki bapagaani te beezi kumupupa Leeza ‘wa kisinka’ wa Bayuda ni Bakristu, inzi waaikwindile kulangilila nangue ozu Leeza wali mukusimikila mu kisinka, te mweni  ku bantu ba mu Atene.” Pakaako Paulo watonene kupatanisia bulondolozi bwakue ni aali. Waabalandile bantu ba mu Atene nangue mpunda yakue ifumine kuli “Leeza Asimanikile,” olia ubaali baezia kupupa. Anzia kine Bazima te baali bamanine buino Maleembo, Paulo taatontonkaniizie nangue tebaviinda kwaluka Bakristu. Inzi wabamwene nangue bali nga lubezu lupalile kuzombolua, kabili waapatanisiizie bulondolozi bwakue bwa mpunda iweeme ni aali.

8. (a) Mu kazonga kobe, kunti wainika siani bintu bizumiine bantu? (b) Kine muntu wakulanda nangue ali mbeela ni diini yakue, kunti wamulanda siani?

⁸ Uye wakentesia nga paulo. Kentesia umone bintu bilangiliile beelia bizumiine bantu bali mu kazonga kobe. Mwine nsesi afwaniziizie siani nsesi yakue? Eba, liina lyakue, nvwalilo, kwifwanizia, aosie ndandilo byalangilila nangue ni muntu wa diini ki? Paange wakulanda bila kukokola nangue ali mbeela ni diini yakue. Musita keekio lukili kyakitika kuli painia umo ebeleele, ali wakuutua Flutura, weene ali waasuka eevi: “Nsyaizanga paanu eevi kukupatikizia uzumine beebi binzumiine, inzi kulanda nobe palua leeli lyasi . . . ”

9. Ku muntu wa diini, kunti wakeba kumana bintu ki bipaleeneko ni buzumino bobe?

⁹ Kunti walondolola maasi a siani pamo ni muntu wa diini? Kita maka umane bintu bipaleeneko ni buzumino bobe. Paange ali wapupasie Leeza umo, enikile nangue Yesu i Mupususi wa bantu, ao paange azumiine nangue twikeele mu nsiku ilimo bubiifi yakaba kupuasie leenu. Imanina pa bintu bimupaleene mu buzumino, ni kulanda mpunda ili mu Bibilia mu nzila ili kumulenga atone.

10. Tupalile kukita maka kumana ki, kabili juu ya ki?

¹⁰ Uye walangulukile nangue bantu te baviinda kuzumina kila kantu kabali mukusambiliziiwa na diini yabo. Kansi, anzia kine wamana diini ya muntu, kita maka umane byazumiine. David, painia ebeleele wa mu kyalo kya Australia, walanda eevi: “Loonu, bantu bengi bali babiikamo ni malanga a bantu mu bintu bibazumiine mu diini yabo.” Donalta, nkazi umo wa mu kyalo kya Albania, walanda eevi: “Bantu bange batuli twasaakaana nabo bali balanda nangue bali mu diini, inzi bali bafikiila kwinika nangue kisinka te bazumiine Leeza.” Kangeko, lupua umo misionere wa mu kyalo kya Argentina, wainikile nangue bantu bange bali balanda nangue bazumiine Leeza alimo Baleeza batatu, inzi tebeezi kuya bazumiine kakiine nangue Baba, Muana, ni mupasi utakatiifu ni Leeza umosie. Walanda eevi: “Kumana kaako kuli kwankwasia kuleenga kumana bintu bizumiine muntu bipaleeneko ni buzumino bwane.” Kansi, kita maka umane ni kiki kizumiine saana bantu. Kine wakita evio, uli “kwaluka bintu byonse ku bantu ba misango yonse” nga Paulo.​—1 Bakor. 9:19-23.

11. Nga vilandile lileembo lya Miilo 14:14-17, Paulo waasimikiile siani mpunda yakue mu nzila ileengele ku bantu ba mu muzi wa Listra?

¹¹ Soma Miilo 14:14-17. Paulo waainikile bintu byaali byatonene bakatuilizia bakue, ni kubipatanisia ni bulondolozi bwakue. Kwa mufuano, bantu baali pa libumba lyabanga walanda nalio musita lwaali ku Listra, baali bamanine kakaniini Maleembo ao bila. I kyalengiizie Paulo alande nabo mu nzila ibali kuviinda kunvua. Waalandile palua kuzombola mazabo ni buviinde bwa kusekelela buikazi. Waabombiizie milandu ni mifuano yaamwene nangue bakatuilizia bakue tebakokola kunvua.

12. Kunti wamana siani bintu bitonene muntu ni kubipatanisia ni bulondolozi bobe?

¹² Bombia buviinde bwa kwinika eevi umane bintu bili byatona bantu bali mu kazonga kobe ni kubipatanisia ni bulondolozi bobe. Uli kwinika siani bintu bili byatona muntu musita luuli mukuya wamupalama ao luuli mukuya wapalama pa nsesi yakue? Te kulaba kalia kenka, uye wakentesia. Paange ali mukubomba mu busitani, ali mukusoma mu kitabu, ali mukutengenezia motoka ao ali mukubombasie miilo inge. Kine kyapala, tendekezia bulondolozi kupitila keelia kyenka kyali mukukita. (Yoane 4:7) Atasie ngubo ivuele muntu kunti yalanda ni kantu palwakue​—paange ilangiliile kyalo kyakue, miilo yali wakita, ao libumba lya basaapi lyatonene saana. Gustavo walanda eevi: “Naatendekele bulondolozi pamo ni mulumendo waali ni miaka 19, waali wavuele mupira pali foto ya muntu amanikile saana juu ya kwimba. Naamwipuziizie palua ozo mupira, ni ozo muntu waambuilile juu ya ki waali wamutonene ozo muntu ali waimba miziki. Bobo bulondolozi bwaatwaliliile mpaka ku lisambililo lya Bibilia, ni loonu ni umo wa Bakasininkizia.”

13. Kunti watendekezia siani lisambililo lya Bibilia mu nzila ili kulengia batone?

¹³ Kine watendeka kusambilila ni muntu, kita lisambililo limulengie atone, mubuile lisambililo vilyakaba kufikilizia bintu byakabiile. (Yoane 4:13-15) Kwa mufuano, mwanakazi umo lwasimikiilue kuli nkazi ali wakuutua Poppy, waunvuile makola ni kumulanda engile mu nsesi.  Poppy lwaingiile, waamwene kipapie kyalamikile pa kibumba kilangiliile nangue ozo mwanakazi waali kasambilizia wa ku masomo. Ozo mwanakazi, wali wasambiliile masomo a kusambilizia. Poppy wamulandile nangue ni fwefue tuli mukusambilizia bantu kupitila ntantiko ya lisambililo lya Bibilia ni kulonghaana. Ozo mwanakazi waatendekele kusambilila, ni busiku bwakoonkelepo waile ku kulonghaana. Kabili nsiku iniini kisia paapo, waile ku kulonghaana kwa muputule. Kisia muaka umo, waabatiziiziwe. Iipuzie eevi: ‘Bantu bane bakubwelelela batonene saana kumana ki? Eba, mpalile kulondolola ntantiko ya lisambililo lya Bibilia mu nzila ili kulengia batone kusambilila?’

14. Kunti wakita ki eevi upatanisie lisambililo lya Bibilia na kila musambi?

¹⁴ Kisia kutendeka kusambilila Bibilia ni muntu, teania buino kila kipitu kya kusambilila pamo nakue. Tontonkania palua lupua lwakue, masomo akue, bintu byasaangile kale mu buikazi bwakue ni bintu byali watona saana. Musita luuli mukuteania, tontonkania lileembo liwaya usome, viideo iwaya umulangisie, ni mufuano uwaya ubombie eevi kulondolola bisinka bya mu Bibilia. Iipuzie eevi: ‘Ni kiki kili kukumia ku mutima wa musambi ni kumulengia atone?’ (Tus Maf. 16:23) Mu kyalo kya Albania, mwanakazi umo waali wasambilila ni painia ali wakuutua Flora, waalandile eevi wakinkimeene: “Nsiviinda kwitabila lisambilizio lya kutuntumuka.” Flora taamupatikiziizie. Walanda eevi: “Ozu mwanakazi, apalilenke kumumana Leeza alaile kutuntumuna bantu.” Kubambila paapo ni kutwalilila, musita wa kila lisambililo, Flora waali watonta palua ntono, mulangue ni maka akue Yehova. Mu kupita kwa nsiku, ozo mwanakazi watendekele kuketekela nangue bantu bakatuntumuka. Loonu, ni Kasininkizia Wakue Yehova ali ni mute.

15. Nga vilandile lileembo lya Miilo 17:16-18, ni mibeele ki ya mu Ugiriki ya kale yaamwemiizie Paulo, inzi juu ya ki taalekeele kubasimikila bantu ba ku Atene?

¹⁵ Soma Miilo 17:16-18. Paulo taalekeele kubasimikila bantu ba ku Atene, anzia kine muzi wabo ubanga waizuzimo mikisi, bintu bya bupungue, malanga a bantu a kipagaani kabili taalekeele kubasimikila anzia kine babanga bamutuka. Paulo nke ye muine waalukile Mukristu, anzia waali ‘walanda bintu bibiipile palwakua weene [Yesu], kabili anzia kine waali wamwemia ni kumutuka.’ (1 Tim. 1:13) Paantu Yesu waamwene nangue Paulo kunti waaluka musambi, pakaako Paulo ni weene wamwene nangue bantu ba mu Atene ni beene kunti baaluka basambi. Kabili kusininkizia evio te kwali kwa mpuni.​—Miilo 9:13-15; 17:34.

16-17. Ni kiki kilangiliile nangue bantu ba misango yonse kunti baaluka basambi bakue Kristu? Leeta mufuano.

¹⁶ Mu miaka mia (100) ya ku ntendeko ya Bakristu, bantu ba misango yonse baalukile basambi bakue Yesu. Musita Paulo lwaabaleembeele Bakristu Bagiriki ba mu muzi wa Korinto, waalandile nangue bantu bange ba mu kilonghaano, musita wapitile baali bangipaani ao baali ni mibeele ibiipile ya buikazi ya kukisia. Kabili waaongeziizie eevi: ‘Ivyaali bange pakati kenu. Inzi mwakisambua.’ (1 Bakor. 6:9-11) Eba, wamona babo bantu vibaaviindile kupilibuka ni kwaluka basambi?

¹⁷ Eno nsiku, bantu bengi batonene kukita bupilibuko bukabiilue ni kwaluka basambi bakue Yesu. Kwa mufuano, mu kyalo kya Australia, painia umo ebeeleele ali wakuutua Yukina, wasambiliile nangue bantu ba misango yonse kunti baitabila mpunda ili mu Bibilia. Busiku bumo lwaali ku nkeende ya busulu, wamumwene mukaziana wali ni nembo kabili wavuele ngubo ya kutiinia. Walanda eevi: “Ku ntendeko, natiinine, inzi kisia naatendekele kumulanzia.  Naavumbuile nangue waali watonene saana mpunda ili mu Bibilia, paantu nembo imo pakati ka nembo yakue, yaali milongo ifumine mu lileembo lya Malumbo!” Ozo mukaziana watendekele kusambilila ni kuya ku kulonghaana. *

18. Juu ya ki te tupalile kupingula bantu?

¹⁸ Eba, Yesu waatontonkaniizie nangue makaba apalile kuzombolua paantu waali waswapiile nangue bantu bengi kunti bamukoonka? Bila ata kaniini. Maleembo aalandile ntaanzi nangue bantu baniinisie i bakaba ni kiketekelo muli weene. (Yoane 12:37, 38) Kabili, Yesu waali ni buviinde bwa kusoma mitima ya bantu. (Mat. 9:4) Anzia kine waapoozele saana maano ku baalia bantu baniini baalangiliile kiketekelo, waasimikiile kwa mute bantu bonse. Fwefue tetwizi kusoma mitima ya bantu, kansi te tupalile ata kaniini kupingula kazonga ao muntu! Inzi, mona nangue bantu kunti baaluka basambi. Marc, misionere umo wa mu kyalo kya Burkina Faso, waalandile eevi: “Lingi, bantu bandinamona nangue bakaba kukita buyantanzi, bali balekela kusambilila. Inzi baalia bandinamona nangue tebakaba kutwalilila, lingi i bali bakita saana buyantanzi. Pakaako, naasambiliile nangue kipalile kulekelela mupasi wakue Yehova ututungulule.”

19. Tupalile kubamona siani bantu bali mu kazonga keetu?

¹⁹ Lya kuanza, kunti kyamoneka nangue mu kazonga te muli bantu bengi bali nga mbezu ipalile kuzombolua. Inzi languluka keelia kyalandile Yesu ku basambi bakue. Makaba aaluka asue, i kulanda nangue, apalile kuzombolua. Bantu kunti bapilibuka ni kwaluka basambi bakue Kristu. Yehova abamwene babo bantu bakwaluka basambi kuya bali “bintu bya mana.” (Hag. 2:7) Kine twabamona bantu nga evelia Yehova ni Yesu vibabamwene, twakaba kusambilila palua aali yabo ni bintu bibali batona. Tetukaba kubamona nangue ni baeni, inzi twakaba kubamona nga bantu bakaba kwaluka balupua ni bankazi benetu.