1-2. Lande na kakakoke Yeso mbuta ɛtɛkɛta wele lo Joani 4:35, 36?

YESO akatetaka ondo lo dikambɔ di’eponga waakatole. (Jni. 4:3-6) Eponga ɛsɔ wakahombe ndjɛɛla ndo minama l’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ oko nyɛi. Yeso akate dui dimɔtshi diaki anto koshihodia ate: “Nyedia washo, nyende, dikambɔ diambɛla dia mina.” (Adia Joani 4:35, 36.) Kakɔna kakandalange mbuta?

² Mɛnamaka dia Yeso akatɛkɛtaka dia dinela dia didjidji di’anto. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakatombe oma laasɔ. Kaanga mbele mbala efula ase Juda kɔmbɔtɔnɛka l’ase Samariya, Yeso akasambisha womoto ɔmɔtshi l’ose Samariya ndo womoto akɔ akohokamɛ! Lo mɛtɛ, kaanga mbakatɛkɛtaka Yeso dikambo dia dikambɔ “diambɛla dia mina,” olui w’anto w’ase Samariya wakoke awui wendana la Yeso oma le womoto akɔ wakaye dia ndjeka akambo efula oma le Yeso. (Jni. 4:9, 39-42) Onto ɔmɔtshi lalembetshiya awui wa lo Bible mbutaka lo dikambo di’ɔkɔndɔ ɔsɔ ate: “Woho wakaye anto asɔ esadi oya le Yeso ndo wakawohokamɛ . . . akɛnya dia vɔ waki oko eponga wakiwɔ suke la mina.”

3. Naka wɛ mbɔsa anto oko wakawaɔsaka Yeso, esambishelo kayɛ kayonga la wahɔ akɔna le wɔ?

³ Ngande wɔsayɛ anto wasambishayɛ lokumu l’ɔlɔlɔ? Onde wɛ mbaɔsaka oko eponga wambɛla dia mina? Naka ngasɔ, kete awui asato wayosalema. Ntondotondo, wɛ ayosambisha la shamanya y’efula. Etena ka dinela kekɔ mondo, ndo bu ohomba mbetsha wenya wetshetsha. Dui dia hende, wɛ ayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kɛnayɛ anto wetawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Anto ngɛnangɛnaka lo nshi ya dinela.’ (Isa. 9:3) Ndo dui dia sato, wɛ ayɔsa onto tshɛ oko onto lakoka ndjoyala ombeki, ndo wɛ ayɔtɔnganyiya esambishelo kayɛ l’awui wayasha onto lɔkɔ.

4. Wetshelo akɔna wayotokondja oma le ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ lo sawo nɛ?

 ⁴ Yeso kɔmbɔsaka ase Samariya woho wakawaɔsaka ambeki ande amɔtshi. Koko, nde akawaɔsaka oko anto wakakoke ndjoyala ambeki. Sho lawɔ pombaka mbɔsa anto wa l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ oko anto wakoka ndjoyala ambeki wa Kristo. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka ndjela. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma le nde? Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola woho wele nde 1) akeyaka awui amɔtshi wendana la waetawɔ w’anto wakandasambishaka, 2) akasɛdingolaka awui wakawayashaka lɔkɔ, ndo 3) akawaɔsaka oko anto wakakokaka ndjoyala ambeki wa Yeso.

5. Lande na kakakokaka Pɔɔlɔ mbeya ampokami ande wa lo shinangɔnga?

⁵ Mbala efula Pɔɔlɔ akasambishaka ase Juda lo toshinangɔnga. Ɛnyɛlɔ, lo shinangɔnga kɛmɔtshi ka la Tɛsalɔnika, “lo nshi ya sabato 3, nde akakanaka la wɔ yimba oma lo Afundelo.” (Ets. 17:1, 2) Ondo Pɔɔlɔ komongaka l’okakatanu dia nsambisha lo shinangɔnga. Nde akodiama oko ose Juda. (Ets. 26:4, 5) Pɔɔlɔ akakokaka ndjaɔsa oko ose Juda, diakɔ diakinde l’akoka wa mbasambisha l’eshikikelo tshɛ.​—Flpɛ. 3:4, 5.

6. Ngande wakatshikitana anto wa lo lobingu l’Atɛna la anto wakasambishaka Pɔɔlɔ lo shinangɔnga?

⁶ L’ɔkɔngɔ w’atunyi wa Pɔɔlɔ mbotshutshuya dia ntomba oma la Tɛsalɔnika ndo oma laasɔ oma la Bɛrɔya, nde akakome l’Atɛna. Mbala kɛsɔ nto, “nde akatatɛ nkana yimba l’ase Juda lo shinangɔnga ndo l’anto akina wakatɛmɔlaka Nzambi.” (Ets. 17:17) Koko, etena kakandasambishaka lo lobingu, Pɔɔlɔ aki la ntondo k’ampokami wotshikitanyi. L’atei awɔ mbaki ndo ambeyi wa filozofi ndo ase Wedja akina wakɔsaka losango la Pɔɔlɔ oko “wetshelo w’oyoyo.” Vɔ wakawotɛ ɔnɛ: “Wɛ ekɔ lo mbetsha akambo wahateye.”​—Ets. 17:18-20.

7. Lo ndjela Etsha 17:22, 23, ngande wakɔtɔnganyiya Pɔɔlɔ esambishelo kande la ampokami ande?

⁷ Adia Etsha 17:22, 23. Pɔɔlɔ kombewoya ase Wedja waki l’Atɛna losango lande woho akɔ waamɛ wakandaliewoya ase Juda waki lo shinangɔnga. Ondo Pɔɔlɔ akayambola ɔnɛ: ‘Awui akɔna wetawɔ ase Atɛna anɛ?’ Nde akasɛdingola la yambalo tshɛ diangɔ diakandɛnaka lo dihole diakinde ndo akalembetɛ mbekelo ya l’ɛtɛmwɛlɔ w’anto. Oma laasɔ, etena kakasambishaka Pɔɔlɔ anto asɔ akambo wa mɛtɛ w’oma l’Afundelo, nde akatatɛka l’akambo wele ondo vɔ wakawaetawɔka. Onto ɔmɔtshi lalembetshiya awui wa lo Bible  mbutaka ate: “Oko wakinde Okristo w’ose Juda, nde akeyaka di’apanganu w’ase Ngirika kɔtɛmɔlaka Nzambi k’ase Juda ndo k’Akristo kakɔsamaka oko Nzambi ka mɛtɛ, koko nde akasale la wolo dia mbaɛnya ɔnɛ Nzambi kakandasambishaka bu mɛtɛ Nzambi kaheye ase Atɛna.” Diakɔ diele Pɔɔlɔ aki suke dia mbɔtɔnganyiya esambishelo kande l’awui asɔ. Nde akatɛ ase Atɛna ɔnɛ losango lande ndja oma le “Nzambi kaheyama,” kakawasalaka la wolo dia ntɛmɔla. Kaanga mbaki ase Wedja kondekaka mbeya Afundelo, Pɔɔlɔ kombahekɔ. Koko, nde akawaɔsaka oko eponga wambɛla dia mina ndo nde akɔtɔnganyiya esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ la dui sɔ.

8. a) Ngande wakokayɛ mbeya waetawɔ wendana l’ɔtɛmwɛlɔ w’anto wa l’ɛtshi kayɛ ka nkɛtɛ? b) Naka onto ɔmɔtshi ambokotɛ dia nde ekɔ lo ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi, ngande wakokayɛ mbokadimola?

⁸ L’ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ, onga onto lasɛdingola. Enda tolembetelo tɛnya waetawɔ wele l’anto wa l’ɛtshi kayɛ ka nkɛtɛ. Ngande wɔlɛngi ompokami ayɛ luudu, mutuka kana mututu ande? Lokombo lande, ɔlɔtɔ ande, ɔlɔngɔswɛlɔ ande wa divo kana ɛtɛkɛta ande mɛnyaka ɔtɛmwɛlɔ akɔna wende? Ondo nde akakote mbala kakɔ ɔtɔi dia nde ekɔ lo ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi. Etena kakawatɛ ombatshi mboka wa laande ɔmɔtshi welɛwɔ Flutura ngasɔ, nde akakadimola ate: “Dimi handje dia ndjokodjangɛ dia mbetawɔ dietawɔ diami, koko dia ndjosawola la yɛ awui wendana la dikambo kapanda . . .”

9. Awui akɔna wosanginyu lolemi wakokayɛ ntana le onto lele lo ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi?

⁹ Awui akɔna wakokayɛ nkɛtshanya l’onto lele lo ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi? Yanga dia mbeya dui dimɔtshi diosanginyu lolemi. Mbeyaka monga ko nde ekɔ lo ntɛmɔla paka Nzambi ɔtɔi, kana mbetawɔka dia Yeso ekɔ Oshimbedi w’anto, kana mbeyaka monga ko nde mbetawɔka dia tekɔ lo nsɛna lo nshi ya paa yaanga nkomɛ kem’edja. Lo ndjela waetawɔ wosanginyu lolemi, ewoyande losango l’oma lo Bible lo yoho yakoka mbɔngɛnyangɛnya.

10. Kakɔna kahombaso mbidja welo dia nsala, ndo lande na?

¹⁰ Eya dia mbeyaka monga ko anto hawetawɔ awui amɔtshi wetshama l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Diakɔ diele, kaanga l’ɔkɔngɔ wa wɛ mbeya ɔtɛmwɛlɔ wele onto, yanga dia mbeya awui akɔna mɛtɛ wetawɔnde. David lele ombatshi mboka wa laande l’Australie mbutaka ate: “Nshi nyɛ anto efula sɔhanyaka awui wa filozofi la waetawɔ wa l’ɛtɛmwɛlɔ awɔ.” Donalta, lele l’Albanie mbutaka ate: “Anto amɔtshi wahomana la so mbutaka dia vɔ wekɔ lo ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi, koko l’ɔkɔngɔ diko, vɔ ndjotaka dia vɔ bu mɛtɛ la mbetawɔ le Nzambi.” Ndo ɔnangɛso ɔmɔtshi lele misiɔnɛrɛ l’Argentine akɛnyi di’anto  amɔtshi mbutaka dia vɔ mbetawɔka wetshelo wa Losanto l’osanto, koko ondo vɔ mɛtɛ hawetawɔ dia Papa, Ɔna, ndo nyuma k’ekila wekɔ Nzambi ɔtɔi. Nde mbutaka ate: “Mbeya dui sɔ kimanyiyaka efula dia mbeya awui amɔtshi wosangiso lolemi l’onto.” Laasɔ, yanga dia mbeya awui wetawɔ anto mɛtɛ. Oma laasɔ, l’ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ, wɛ koka ‘ndjala akambo tshɛ le weho w’anto tshɛ.’​—1 Kɔr. 9:19-23.

11. Oko wofundamidiɔ lo Etsha 14:14-17, ngande wakasambisha Pɔɔlɔ ase Lustɛra losango lande lo yoho yakawakoke nshihodia?

¹¹ Adia Etsha 14:14-17. Pɔɔlɔ akasɛdingola awui wakayashaka ampokami ande, ndo oma laasɔ nde akɔtɔnganyiya esambishelo kande l’awui akɔ. Ɛnyɛlɔ, olui w’anto wakandasambishaka la Lustɛra kombeyaka Afundelo efula kana kombeyaka kaanga yema. Diakɔ diakakambe Pɔɔlɔ la ekanelo ka yimba kakawakoke nshihodia. Nde akatɛkɛta dia dinela dia dimɛna ndo dia dikoka dia ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ. Nde akakambe l’ɛtɛkɛta ndo la bɛnyɛlɔ diakakoke ampokami ande nshihodia esadi eto.

12. Ngande wakokayɛ mbeya awui wayasha onto ndo mbɔtɔnganyiya mbɔtwɛlɔ kayɛ l’awui akɔ?

¹² Kamba la washo dia nsɛdingola awui wayasha anto wa l’ɛtshi kayɛ ka nkɛtɛ ndo ɔtɔnganyiya mbɔtwɛlɔ kayɛ la awui akɔ. Ngande wakokayɛ mbeya awui wayasha onto etena katayɔtɔ lo lokombo lande? Ndo lanɛ nto, onga onto lasɛdingola. Mbeyaka monga ko nde ekɔ lo nsala jardɛ, ekɔ lo mbadia dibuku, ekɔ lo nɔngɔsɔla dikalo kana mututu, kana ekɔ lo nsala elimu ekina. Naka kokaka, lande na kahayakambe la kɛnɛ kasalande dia ntatɛ nsawola la nde? (Jni. 4:7) Kaanga ahɔndɔ wɔlɔtshi onto koka mbuta dui dimɔtshi lo dikambo diande, ondo vɔ koka mɛnya wodja ande, olimu wakambande, kana ekipɛ ka tɔkɛnyɔ kalekande nanga. Gustavo mbutaka ate: “Lakatatɛ nsawola la ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi w’ɛnɔnyi 19 wakalɔtɛ opila wakawasange omembi ɔmɔtshi wa lokumu. Lakawombola dui sɔ ndo ɔlɔngɔlɔngɔ akɔ akambutɛ lande na kakandalangaka  omembi akɔ. Sawo sɔ diakayokonya lo wekelo wa Bible ndo ɛlɔ kɛnɛ nde aya ɔnangɛso.”

13. Ngande wakokayɛ nɔmba onto ɔmɔtshi dia mbeka la nde Bible lo yoho yawɔngɛnyangɛnya?

¹³ Etena kalɔmbayɛ onto ɔmɔtshi dia mbeka la nde Bible, lomialomia nsaki kande, ɛnyande woho wayowokimanyiya wekelo akɔ. (Jni. 4:13-15) Ɛnyɛlɔ, womoto ɔmɔtshi lakɛnya nsaki, akalɔmbɛ kadiyɛso Poppy dia mbɔtɔ lo luudu. Etena kakɛnyi Poppy sɛrtifika kɛmɔtshi l’ehele kakɛnyaka dia womoto ɔsɔ aki ombetsha wakɔtɔ kalasa efula, kadiyɛso akate ɔnɛ sho lawɔ mbetshaka anto l’ekimanyielo k’ekongelo kaso ka wekelo wa Bible ndo nsanganya yaso. Womoto akɔ aketawɔ wekelo wa Bible, akaye lo losanganya laso lɔmɔtshi la wedi a pindju, ndo akayɔtɔ lo Losanganya l’otshimbedi lakasalema yema tshitshɛ oma laasɔ. L’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi ɔtɔi, nde akabatizama. Yambola ɔnɛ: ‘Anto watshɔmi tembola ndjashaka lo awui akɔna? Onde dimi koka mbalembetshiya ekongelo kaso ka wekelo wa Bible lo yoho yakokawɔ ngɛnangɛna?’

14. Ngande wakokayɛ mbɔtɔnganyiya wetshelo ayɛ la ombeki wa Bible tshɛ?

¹⁴ L’ɔkɔngɔ wa wɛ ntatɛ mbeka l’onto Bible, lɔngɔsɔlaka wekelo tshɛ wayoyotɔlɔmbɔla, lo mbeyaka awui wendana l’onto akɔ ndo awui wayashande. Etena kalɔngɔsɔlayɛ, shikikɛ avɛsa wayoyotadia, tovidɛo tayoyotowɛnya ndo bɛnyɛlɔ diayokamba la yɛ dia nembetshiya akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Yambola ɔnɛ: ‘Kakɔna kayoleka ngɛnyangɛnya ndo minanda otema w’ombeki ɔnɛ?’ (Tok. 16:23) Lo Albanie, womoto ɔmɔtshi lakekaka Bible kaamɛ l’ombatshi mboka welɛwɔ Flora akate l’eshikikelo tshɛ ate: “Dimi haletawɔ wetshelo wendana la eolwelo.” Flora kombotshutshuya dia mbetawɔ wetshelo ɔsɔ. Nde mbutaka ate: “Lakɛnyi dia nde pombaka tokeya ntondo Nzambi kakalake dia mbolola anto.” Ntatɛ oma l’etena kɛsɔ, lo wekelo tshɛ, Flora akatɔtɔmiyaka ngandji ka Jehowa, lomba ndo wolo ande. L’ɔkɔngɔ diko, ombeki ande akayonga la mbetawɔ lo eolwelo. Ɛlɔ kɛnɛ, nde aya Ɔmɛnyi wa Jehowa wele l’ohetoheto.

15. Lo ndjela Etsha 17:16-18, awui akɔna wakasalemaka lo Ngirika k’edjedja wakatshindjaka Pɔɔlɔ wɔɔngɔ, ko lande na kakinde kopekɔ ase Atɛna?

¹⁵ Adia Etsha 17:16-18. Pɔɔlɔ kopekɔ ase Atɛna, kaanga mbakalolanɛ osomba awɔ la dikishi, awui wa mindo wa dieyanelo ndo filozofi y’apanganu, nde kombetawɔ dia ntɛngɔ yawɔ mbɔkɔmɔla. Pɔɔlɔ ndamɛ akayoyala Okristo, kaanga mbakinde “ɔtɛnganyi, osoyanyi ndo ɔsɛndji.” (1 Tim. 1:13) Oko wakɛnyi Yeso dia Pɔɔlɔ akakoke ndjoyala Okristo, mbakɛnyi ndo Pɔɔlɔ di’ase Atɛna wakakoke ndjoyala ambeki. Ndo nde aki l’ɔkɔkɔ w’oshika wa monga l’eshikikelo kɛsɔ.​—Ets. 9:13-15; 17:34.

16-17. Kakɔna kɛnya dia weho w’anto tshɛ kokaka nkoma ambeki wa Kristo? Sha ɛnyɛlɔ.

¹⁶ Lo ntambe ka ntondo, weho w’anto tshɛ wakakome ambeki wa Yeso. Etena kakafundɛ Pɔɔlɔ Akristo wakadjasɛka la Kɔrɛtɔ, osomba wa la Ngirika, nde akate di’anto amɔtshi wa l’etshumanelo waki ntondo atshi wa kɔlɔ ndo wakayashaka l’awui wa mindo wa kɔlɔ efula. Ndo oma laasɔ, nde akakotsha ate: “Ngasɔ mbaki amɔtshi wa l’atei anyu. Koko nyu nyakɛdiama, nyakakidiama.” (1 Kɔr. 6:9-11) Onde wɛ otokoka mɛna di’anto asɔ wakakoke ndjotshikitana ndo nkoma ambeki?

¹⁷ Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula nangaka nsala etshikitanu wahombama dia monga ambeki wa Yeso. Ɛnyɛlɔ, l’Australie, ombatshi mboka wa laande ɔmɔtshi welɛwɔ Yukina akeyaka dia weho w’anto tshɛ kokaka mbetawɔ losango la lo Bible. Lushi lɔmɔtshi, lam’akinde lo dihole di’olimu, nde akɛnyi womoto ɔmɔtshi lakawasange asango  efula lo demba ɔlɔtshi ahɔndɔ w’ehombo. Yukina mbutaka ate: “Lakengenga yema dia mbosambisha, koko oma laasɔ lakatatɛ nsawola la nde. Lakayoshola dia nde akayashaka efula lo Bible woho wele asango ande amɔtshi wa lo demba waki avɛsa amɔtshi wa lo dibuku di’Esambo!” Womoto akɔ akatatɛ mbeka Bible ndo mbɔtɔ lo nsanganya. *

18. Lande na kahatahombe kanɛ anto kɔlɔ?

¹⁸ Onde Yeso akɔsaka dia dikambɔ diambɛla dia mina l’ɔtɛ wakandalongamɛka di’anto efula wayowoyela? Ndooko. Afundelo wakate ɔnɛ anto yema tshitshɛ mbayonga la mbetawɔ le nde. (Jni. 12:37, 38) Ndo Yeso aki la dikoka dia laande dia mbeya kɛnɛ kele l’otema w’onto. (Mat. 9:4) Kaanga mbakandaleke mbidja yimba le anto yema tshitshɛ wakahombe monga la mbetawɔ le nde, nde akasambishaka anto tshɛ l’ohetoheto. Shi sho wanɛ wahakoke mbeya kɛnɛ kele l’otema w’onto mbahomba minya mbekelo ka kanɛka anto wa l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ kɔlɔ! Lo dihole dia nsala ngasɔ, ɔsa dia anto akɔ kokaka ndjoyala ambeki. Marc lele misiɔnɛrɛ la Burkina Faso, mbutaka ate: “Mbala efula anto wafɔnyami ɔnɛ wayohama mbayotshikaka wekelo. Koko anto wahamafɔnya ɔnɛ wayohama, ndjohamaka dimɛna efula. Lakashihodia dia ayoleka dimɛna ntshika dia nyuma ka Jehowa tɔlɔmbɔla.”

19. Ngande wahombaso mbɔsa anto wa l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ?

¹⁹ Oma l’etatelo, sho koka mfɔnya ɔnɛ anto bu efula l’ɛtshi ka nkɛtɛ wele oko eponga wambɛla dia mina. Koko ohɔ kɛnɛ kakatɛ Yeso ambeki ande. Dikambɔ diambɛla, mbuta ate diɔ diaya suke dia mina. Anto koka nsala etshikitanu ndo monga ambeki wa Kristo. Jehowa mbɔsaka anto wakoka ndjoonga ambeki asɔ oko “diangɔ di’oshinga wolo.” (Hang. 2:7) Naka sho mbɔsa anto woho wawaɔsa Jehowa nde la Yeso, kete tayeya akambo wendana la wɔ ndo wayashawɔ lɔkɔ. Hatotowaɔsa oko anto wahateye, koko oko anto wakoka ndjoyala anangɛso l’akadiyɛso.