1, 2. ¿Kʼu yuʼun jech laj yal Jesus li kʼusi chal Juan 4:35 xchiʼuk 36?

KʼALAL jaʼo yakal chbat ta Galilea li Jesuse, te van jelav ta osiltik ti bu naka to chjav tal sevadae (Juan 4:3-6). Ta skoj ti skʼan toʼox van chanib u sventa xichʼ tsobbel sate, labal sba laj yaʼiik jchankʼopetik kʼalal xi albatik yuʼun Jesuse: «Toyo muyel asatik xchiʼuk kʼelavilik li osiltike, yuʼun sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbile, yorail xa chichʼ tsobbel sat» (kʼelo Juan 4:35, 36). ¿Kʼu yuʼun ti jech laj yale?

² Li Jesuse jaʼ laj yalbe skʼoplal ti skʼan xa noʼox cholbel mantal li krixchanoetike. Jnopbetik skʼoplal liʼe: li Jesuse jaʼtik to la xchiʼin ta loʼil jun jsamaria ants xchiʼuk lek chikintabat akʼo mi muʼyuk lek chil sbaik li judaetik xchiʼuk jsamariaetike. Li ants taje laj yalbe xchiʼiltak li kʼusi albat yuʼun Jesuse, jaʼ yuʼun nopajik batel ta stojolal kʼalal lik yalbe skʼoplal ti «sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbile» xchiʼuk ti «yorail xa chichʼ tsobbel» sate (Juan 4:9, 39-42). Xi chalbe skʼoplal jlik vune: «Kʼalal tal noʼox skʼelik Jesus li vaʼ krixchanoetik xchiʼuk ti la xchikintaik li kʼusi laj yale, [...] te vinaj ti jaʼ jechik kʼuchaʼal tsʼunobil ti skʼan xa tsobbel sate».

3. ¿Kʼusitik lek chkʼot ta pasel mi jech chkiltik krixchanoetik kʼuchaʼal laj yil li Jesuse?

³ ¿Kʼu yelan chkiltik ek li buchʼutik ta jcholbetik mantale? ¿Mi jaʼ jech chkiltik kʼuchaʼal tsʼunobil ti skʼan xa tsobbel sate? Mi jaʼ jeche, oy kʼusi lek chkʼot ta pasel. Baʼyel, mas chkakʼ ta koʼontontik li cholmantale. Anil xa noʼox ta jpastik  ta skoj ti jutuk xa yoraile. Xchibal, xijmuyubaj tajek ti ta jkolta jbatik li ta abtelal taje. Xi chal li Vivliae: «Xkuxet tajek yoʼontonik li krixchanoetik kʼalal jaʼo yorail tstsob li stsʼunobike» (Is. 9:3). Yoxibal, ta jnoptik ti xuʼ xkʼotik ta kermanotaktike, jaʼ yuʼun jaʼ chkalbetik li kʼusi lek chaʼiik chkiltike.

4. Li ta xchanobil liʼe, ¿kʼusi ta jchantik ta stojolal li Pabloe?

⁴ Li yajtsʼaklomtak Jesuse xuʼ van la snopik ti muʼyuk xa tsjel stalelal li jsamariaetike, pe mu jechuk la snop li stuke. Laj yil ti xuʼ xkʼotik ta yajchankʼope. Jaʼ me jech skʼan xkiltik ek li buchʼutik ta jcholbetik mantale. Li jtakbol Pablo eke jaʼ jech laj yakʼ ta ilel. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik? Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik oxtos. Baʼyel, snaʼoj jutuk kʼusitik xchʼunoj li buchʼutik la xcholbe mantale. Xchibal, la skʼel li kʼusitik lek chaʼiike. Yoxibal, la snop ti xuʼ xkʼotik ta yajchankʼop Kristoe.

5. ¿Kʼu yuʼun snaʼoj Pablo kʼu yelan xkuxlejal li judaetike?

⁵ Nopolik noʼox chchol mantal ta snail tsobobbail yuʼun judaetik li Pabloe. Jun veltae, la xcholbe mantal judaetik ta Tesalonika xchiʼuk «oxib savado rasonaj» xchiʼukik «ta sventa li Tsʼibetike» (Ech. 17:1, 2). Ta skoj ti jaʼ juda vinik li Pabloe, lek tajek chaʼi ti te chkʼot ta snail tsobobbaile (Ech. 26:4, 5). Snaʼoj kʼu yelan xkuxlejal li judaetike, jaʼ yuʼun jun noʼox yoʼonton la xcholbe mantal (Filip. 3:4, 5).

6. ¿Kʼu yuʼun jelelik li buchʼutik la xcholbe mantal Pablo ta snail tsobobbail xchiʼuk ta chʼivite?

⁶ Li Pabloe bat ta Atenas kʼalal laj yichʼ nutsel lokʼel ta Tesalonika xchiʼuk ta Bereae. Kʼalal te xa ox oye, «lik rasonajuk xchiʼuk judaetik ta snail tsobobbail xchiʼuk li yan krixchanoetik ti yichʼojik ta mukʼ Diose» (Ech. 17:17). Pe kʼalal bat ta chʼivite, jaʼ xa la xcholbe mantal jfilosofoetik xchiʼuk jyanlumetik ti jaʼ to sba velta laj yaʼiik li kʼusi laj yale. Xi laj yalbeik li Pabloe: «Muʼyuk bu kaʼiojkutik-o li kʼusitik chavale» (Ech. 17:18-20).

7. ¿Kʼu yelan la xchol mantal Pablo jech kʼuchaʼal chal Echos 17:22 xchiʼuk 23?

⁷ (Kʼelo Echos 17:22, 23). Li Pabloe jelajtik kʼu yelan la xcholbe mantal li jyanlumetik ta Atenas xchiʼuk li judaetik ta snail tsobobbaile. Xuʼ van la snopbe skʼoplal kʼusi xchʼunojik li jnaklejetik ta Atenase. La skʼel kʼu yelan xkuxlejal li  krixchanoetike xchiʼuk li kʼusi nopem xaʼiik spasel ta srelijionike. Kʼalal la xchol mantale, la stsak ta venta li kʼusi xchʼunojike. Jun vinik ti chchanbe skʼoplal Vivliae xi chal ta stojolal li Pabloe: «Ta skoj ti jaʼ juda vinik xchiʼuk ti tstsʼakli Kristoe, oy kʼusi laj yakʼ venta ta stojolal li jgresiaetike: ti maʼuk chichʼik ta mukʼ ‹li melel Dios› yuʼun judaetik xchiʼuk yajtsʼaklomtak Kristoe. Laj yakʼ persa [...] sventa skolta li buchʼutik nakalik ta Atenas yoʼ xakʼik venta ti xojtikinik onoʼox li Dios ti tspukbe skʼoplal Pabloe». Jamal xvinaj ti la sjel ti kʼu yelan chchol mantale. Xi laj yalbe li jnaklejetik ta Atenase: «Jaʼ yakal chkalbe skʼoplal li kʼusi chavichʼik ta mukʼ ti mu xavojtikinike». Akʼo mi mu xojtikinik lek mantal li vaʼ krixchanoetike, li Pabloe muʼyuk la snop ti mu xuʼ xkʼotik ta yajchankʼop Kristoe. Yuʼun laj yil kʼuchaʼal tsʼunobil ti skʼan xa tsobbel sate xchiʼuk la skʼel kʼuxi xuʼ xkʼot ta yoʼontonik li mantale.

8. 1) ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa xkiltik kʼusi xchʼunoj li krixchanoetike? 2) ¿Kʼusi xuʼ xkalbetik li buchʼu chal ti oy xa srelijione?

⁸ Teuk noʼox jsatik jech kʼuchaʼal la spas li Pabloe. Jkʼeltik kʼu yelan xkuxlejal li krixchanoetik sventa jnaʼtik li kʼusi xchʼunojike. ¿Mi oy kʼusi sjokʼanoj ta stiʼ snaik o ta skarroik? Kʼalal chalbutik kʼusi sbi li jun krixchanoe, ti chkiltik kʼu yelan tsmeltsan sba o li kʼusi chale, ¿mi xuʼ van xkiltik-o kʼusi srelijion? Bakʼintike, jamal chalbutik ti oy xa srelijionike. Xi tstakʼ jun prekursora espesial kʼalal jech chichʼ albele: «Muʼyuk tal jsujot sventa xach’un li k’usi jch’unoje. Jaʼ noʼox chkalbot ta sventa...».

9. ¿Kʼusitik van koʼol jchʼunojtik xchiʼuk li buchʼu oy srelijione?

⁹ ¿Kʼusi xuʼ jloʼiltabetik li buchʼu oy xa srelijione? Jtsaktik ta venta li kʼusi xchʼunoje. Xuʼ van snaʼoj ti jun noʼox Diose, ti jaʼ Jpojvanej kuʼuntik li Jesuse xchiʼuk ti poʼot xa xlaj li choplejale. Mas me chchikintabutik mi jaʼ laj kalbetik skʼoplal li kʼusi koʼol jchʼunojtike.

10. ¿Kʼusi skʼan xkakʼtik persa spasel, xchiʼuk kʼu yuʼun?

¹⁰ Teuk ta joltik ti xuʼ van muʼyuk xchʼunoj skotol li kʼusi chchan ta srelijion li jun krixchanoe. Mi laj xa ox kaʼitik kʼusi srelijione, jkʼeltik lek li kʼusi xchʼunoje. Xi chal sloʼil jun prekursor espesial ta Australia ti David sbie: «Ep buchʼutik tskapik ta yan chanubtaseletik li kʼusi chchan ta srelijionike». Xi chal ek jun ermana ta Albania ti Donalta sbie: «Bateltike, ta jtakutik krixchanoetik ti oy xa srelijionike, pe chalik  ti muʼyuk xchʼunojik Diose». Xi chal jun misionero ta Argentinae: «Junantike xchʼunojik ta trinidad, pe muʼyuk xchʼunojik ti jaʼik jun Dios li Totil, Nichʼonil xchiʼuk chʼul espiritue. Kʼalal jech chkaʼikutike, jnaʼojkutik xa kʼusi chkalbekutik». Kakʼtik persa skʼelel lek kʼusi xchʼunoj li krixchanoetike. Vaʼun, jpas jbatik «ta kʼusiuk noʼox ta stojolal skotol» krixchanoetik jech kʼuchaʼal la spas li Pabloe (1 Kor. 9:19-23).

11. Jech kʼuchaʼal chal Echos 14:14 kʼalal ta 17, ¿kʼu yelan la xcholbe mantal jnaklejetik ta Listra li Pabloe?

¹¹ (Kʼelo Echos 14:14-17). Li Pabloe tskʼel kʼusi lek chaʼi li buchʼu chcholbe mantale xchiʼuk jaʼ jech tslikes sloʼil. Li jnaklejetik ta Listrae jutuk tajek kʼusi snaʼik ta sventa li mantale. Jaʼ yuʼun, kʼalal te ay xchol mantal li Pabloe, jaʼ laj yalbe skʼoplal li kʼusi xojtikinike, jech kʼuchaʼal li kʼusi tstsʼunike o ti kʼuxi xuʼ xmuyubajike. Kʼun ta aʼibel smelolal li kʼusitik laj yale xchiʼuk li skoʼoltasobiltak la stunese.

12. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik venta kʼusi lek chaʼi jun krixchano xchiʼuk ti jechuk jlikes jloʼiltike?

¹² Jkʼeltik kʼusi lek chaʼi li buchʼu ta jcholbetik mantale xchiʼuk jaʼuk jech jlikes jloʼiltik. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik venta kʼusi lek chaʼi jun krixchano kʼalal skʼan to xlik jchiʼintik ta loʼile? Skʼan teuk noʼox jsatik. Mi laj kiltik ti yakal tskʼel xchob, chaʼi sradio, tsmeltsan skarro o yan kʼusi tspase, xuʼ jaʼ xkalbetik skʼoplal (Juan 4:7). Ti kʼu yelan skʼuʼ spokʼ li jun krixchanoe xuʼ xkiltik-o bu likem tal, kʼusi abtelal tspas o kʼusi ekipo ta tajimol mas lek chil. Xi chal jun ermano ti Gustavo sbie: «Jun veltae, la jchiʼin ta loʼil jun kerem ti 19 sjabilale. Li ta skʼuʼe, te xvinaj slokʼol jun jkʼejimol ti lek ojtikinbile. La jakʼbe mi lek chil li jun jkʼejimol ti te xvinaj ta skʼuʼe, laj yalbun ti jeche. Lik kakʼbe estudio xchiʼuk jaʼ xa yajtunel Jeova li avie».

13. ¿Kʼuxi xuʼ jtijbetik yoʼonton jun krixchano yoʼ xkakʼbetik estudioe?

 ¹³ ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi oy buchʼu ta jkʼan chkakʼbetik estudioe? Jtijbetik yoʼonton xchiʼuk kalbetik ti xuʼ stabe sbalil li kʼusi chchane (Juan 4:13-15). Kalbetik skʼoplal li ermana Hester ti lek chʼamat yuʼun jun ants kʼalal yakal chchol mantale. Kʼalal laj yil ti te pakʼal ta yibel na o kʼal na jlik diplomae, laj yakʼ venta ti jaʼ jun maestra li antse. Vaʼun, laj yalbe ti chijchanubtasvan ta Vivlia eke xchiʼuk ti chijchanubtasvan ta tsobajeletike. La xchʼam estudio li antse, bat ta tsobajel ta yokʼomal xchiʼuk ay ta jun asamblea ta sirkuito ta mas tsʼakal. Laj yichʼ voʼ kʼalal echʼ xa ox jun jabile. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi mas lek chaʼi li buchʼu ta jchaʼvulaʼane? ¿Mi ta jtijbe yoʼonton kʼalal chkalbe smelolal kʼu yelan li chanubtasel chichʼ akʼele?».

14. ¿Kʼu yelan skʼan xkakʼbetik estudio li jun krixchanoe?

¹⁴ Jchapan lek jbatik kʼalal chkakʼtik estudioe, jtsaktik ta venta kʼu yelan xkuxlejalik xchiʼuk li kʼusi lek chaʼiike. Sventa xkalbetik smelolal li kʼusi chal Vivliae, jkʼeltik kʼusi tekstoal ta jtunestik, kʼusi videoal xchiʼuk kʼusi skʼelobiltak ta jtunestik. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi van lek chaʼi li j-estudioe xchiʼuk kʼusi xuʼ xkʼot ta yoʼonton?» (Prov. 16:23). Jun prekursora ti Flora sbie xi albat yuʼun jun ants ta Albania ti jaʼ s-estudioe: «Mu jchʼun chkaʼi ti oy chaʼkuxesele». Xi to chal li Florae: «Muʼyuk bu la jsuj li antse, yuʼun laj kakʼ venta ti skʼan to xojtikin lek li Dios ti yaloj oy chaʼkuxesele». Jujun velta k’alal chak’ estudio li Florae, jaʼ laj yalbe skʼoplal ti skʼanojutik li Jeovae, ti toj pʼije xchiʼuk ti oy sjuʼele. Vaʼun, li antse la xchʼun ti oy chaʼkuxesele xchiʼuk jun xa yoʼonton chtun ta stojolal Jeova.

15. 1) Jech kʼuchaʼal chal Echos 17:16 kʼalal ta 18, ¿kʼusi tspasik li jnaklejetik ta Atenase? 2) ¿Mi la snop Pablo ti muʼyuk xa tsjel stalelalike?

¹⁵ (Kʼelo Echos 17:16-18). Li jnaklejetik ta Atenase chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik, chmulivajik xchiʼuk xchʼunojik jecheʼ chanubtaseletik. Li Pablo eke jaʼ toʼox jun jchopolkʼoptavanej, jkontrainvanej xchiʼuk muʼyuk toʼox kʼexlal chaʼi. Jaʼ yuʼun, muʼyuk la snop ti muʼyuk xa tsjel stalelal li vaʼ krixchanoetike mi jaʼuk chibaj-o ta skoj ti chchopol kʼoptavanike (1 Tim. 1:13). Li Jesuse laj yakʼ venta ti xuʼ xkʼot ta yajchankʼop li Pabloe, li jtakbol eke jaʼ jech la snop ta stojolal li jnaklejetik ta Atenase. ¡Toj lek ti jech la snope! (Ech. 9:13-15; 17:34).

16, 17. ¿Mi xuʼ xkʼotik ta yajchankʼop Kristo buchʼuuk noʼox krixchanoal? Albo skʼelobiltak.

¹⁶ Ep buchʼutik kʼotik ta yajchankʼop Kristo li ta baʼyel sigloe. Kʼalal la stsʼibabe batel karta ermanoetik ta Korinto li Pabloe, laj yal ti chopol toʼox tajek stalelal junantike xchiʼuk ti chmulivajike. Pe xi to laj yale: «Sakubtasbiloxuk xa» (1 Kor. 6:9-11). Xuʼ van vokol ta chʼunel chkaʼitik ti sjel xkuxlejalik li vaʼ krixchanoetike xchiʼuk ti xkʼotik ta yajchankʼop Kristoe.

¹⁷ Li avi eke, ep buchʼutik tsjel xkuxlejalik sventa xkʼotik ta yajchankʼop Kristoe. Kalbetik skʼoplal jun prekursora espesial ta Australia ti Yukina sbie. Laj yakʼ venta ti buchʼuuk noʼox xuʼ xkʼot ta yoʼonton li kʼusi chal Vivliae. Jun velta kʼalal jaʼo te oy ta jun pʼolmajebale, laj yil jun tseb ti yan sba statuajee xchiʼuk ti xpujet tajek skʼuʼ spokʼ slapoje. Xi chal li Yukinae:  «Muʼyuk xa ox chbat jchiʼin ta loʼil, pe libat onoʼox. Laj kakʼ venta ti oy ta yoʼonton li kʼusi chal Vivliae, yuʼun junantik statuajee te lokʼesbil tuchʼkantik ta Salmos». La xchʼam estudio li tsebe xchiʼuk lik batuk ta tsobajeletik. *

18. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu jnoptik ti muʼyuk tsjel xkuxlejal li jun krixchanoe?

¹⁸ Kʼalal laj yal Jesus ti jaʼ xa yorail chichʼ tsobbel sat li kʼusitik tsʼunbile, ¿mi jaʼ la skʼan laj yal ti ep buchʼutik tstsʼakliate? Moʼoj, yuʼun li Vivliae yaloj xa onoʼox ti jutuk buchʼu chakʼ xchʼunel yoʼonton ta stojolale (Juan 12:37, 38). Akʼo mi snaʼoj kʼusi tsnop krixchanoetik li Jesuse, laj onoʼox xcholbe mantal skotol. Pe jaʼ mas laj yakʼ ta yoʼonton li buchʼutik tskʼan tsnaʼik mase (Mat. 9:4). Li voʼotike mu jnaʼtik kʼusi tsnop li krixchanoetike, jaʼ yuʼun mu me jnoptik ti muʼyuk tsjel xkuxlejal li jun krixchanoe o ti muʼyuk chchikintaik mantal ta jun teritorioe. Jaʼ lek jnoptik ti xuʼ xkʼotik ta kermanotaktik ta jelavele. Xi chal sloʼil jun misionero ta Burkina Faso ti Marc sbie: «Li buchʼu jnopoj chakʼbe yipale chikta sba, yan li buchʼu jnopoj ti muʼyuk chchʼi ta mantale jaʼ chakʼbe yipal. Kakʼoj venta ti jaʼ mas lek ti sbeiltasutik li chʼul espiritue».

19. ¿Kʼu yelan skʼan xkiltik li buchʼu ta jcholbetik mantale?

¹⁹ Xuʼ van xi ta jnoptike: «Li krixchanoetik bu ta jchol mantale mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li bekʼ tsʼunobil ti skʼan xa tsobbel sate». Pe teuk ta joltik li kʼusi laj yalbe yajchankʼoptak li Jesuse: sakubem xa ta takijel li kʼusitik tsʼunbile, jaʼ xkaltik, ti jaʼ xa yorail chichʼ tsobbel sate. Li Jeovae «oy sbalil» chil li krixchanoetike, jaʼ yuʼun xuʼ sjel stalelalik xchiʼuk xuʼ xkʼotik ta yajchankʼop Kristo (Ajeo 2:7). Mi jech ta jnoptik kʼuchaʼal li Jeova xchiʼuk Jesuse, ta jtsaktik ta venta kʼu yelan xkuxlejal li krixchanoetike xchiʼuk li kʼusi lek chaʼiike. Mu me jnoptik ti muʼyuk xa tsjel stalelalike, jaʼ lek teuk ta joltik ti xuʼ xkʼotik ta kermanotaktike.