1-2. Mbi bivanga Yesu kutuba mambu madi mu Yoane 4:35, 36?

BO Yesu ayi minlandikini miandi baba kuendanga kue longa mu bibuangu binkaka, bawu baba viokilanga mu zitsola ziwombo ziba mbongo. Angi ziawu zisa ba ko ziyela kibila vaba khambu zingonda zinna muingi kuvela. (Yoane 4:3-6) Vayi mambu Yesu katuba mavanga minlandikini miandi kukuituka: ‘Lunanguna thalu mumona tsola, mbongo yima kuela muingi kuvela.’ (Tanga Yoane 4:35, 36.) Mbi nandi kaba tomba kutuba?

² Yesu kabasa tubila ko matedi mbongo yi tsola vayi matedi batu. Yindula mu mambu mamonika ava nandi kutuba mawu. Kheti basi Yuda basa ba ko kithuadi na basi Samalia, vayi Yesu wulonga nkieto muisi Samalia va kisima—ayi nandi wuyuwa! Mu thangu basi Samalia bayuwa kimbangi kuidi nkieto beni, bawu bayenda kuidi Yesu muingi kaba longa. Ayi bo Yesu kabamona, yawu thangu katubila matedi mbongo yiyela muingi kuvela. (Yoane 4:9, 39-42) Buku yimueka yitubila matedi lutangu alolo: “Phuila bawu baba yi kukuwa mambu Yesu kaba longa, yimonisa ti bawu baba buka mbongo yiyela muingi kuvela.”

3. Ndandu mbi wunkuiza baka ngie kutadila batu mu phila Yesu kaba kuba tadilanga?

³ Buidi ngie wuntadilanga batu va kizunga kiaku? Ngie wummonanga ti bawu balenda ba minlandikini mi Yesu? Boti buawu, wunkuiza baka beni ndandu mu mambu matatu. Ditheti, wunkuiza ba beni kifusa mu kisalu ki kusamuna. Kibila dedi bo vantombuluanga to mua thangu muingi kuvela mbongo, mvandi thangu yiluelo yinkhambu muingi kulonga batu. Dimuadi, wunkuiza baka beni mayangi mu kumona batu kukikinina zitsangu zi Yave. Diawu Kibibila kintubila: ‘Batu bankuangalalanga mu  thangu bamvela mbongo.’ (Yesaya 9:3) Dintatu, wunkuiza balulanga phila yi kulongila muingi kunyikuna mintima mi batu ayi kuba sadisa baba minlandikini mi Yesu.

4. Mambu mbi tuenlonguka matedi mvuala Polo?

⁴ Minlandikini mi Yesu baba yindulanga ti basi Samalia balendi sadila ko Yave, vayi buisi ko buawu Yesu kaba yindudilanga. Nandi wuzaba ti basi Samalia mvawu balenda ba minlandikini miandi. Befu mvitu tufueti tadila batu mu phila Yesu kaba kuba tadilanga. Mvuala Polo wutubikila kifuani kimboti muingi tulandakana. Mu dilongi adidi tuemmona buidi Polo (1) kaba zabilanga mambu batu baba kikininanga, (2) kaba vangilanga mangolo ma kuvisa mambu batu baba vuanga nkinza, ayi (3) kaba muenanga ti bawu mvawu balenda ba minlandikini mi Yesu.

5. Kibila mbi Polo kabela lufiatu bo kalonga basi Yuda?

⁵ Polo wuba kifu ki kulonganga ku nzo yi lukutukunu. Buka, ku nzo yi lukutukunu yiba ku Tesalonika, nandi ‘wusadila Kibibila mu bilumbu bitatu muingi kulonga basi Yuda.’ (Mavanga 17:1, 2) Polo wuyonzukila ku divula di Yuda, diawu disa ba ko diambu diphasi kuba longa. (Mavanga 26:4, 5) Nandi wuzaba mambu bawu baba kikininanga, diawu kanungina kuba longa mu lufiatu.—Filipi 3:4, 5.

6. Disuasana mbi diba kuidi batu Polo kalonga ku nzo yi lukutukunu ayi bo kalonga ku dizandu di Atene?

⁶ Bo Polo katina zimbeni ziandi ku Tesalonika ayi ku Belea, nandi wuyenda ku Atene. Ayi ‘wutona kulonga basi Yuda ayi batu bankaka baba buongiminanga Nzambi ku nzo yi lukutukunu.’ (Mavanga 17:17) Vayi bo kayenda ku dizandu di Atene muingi kuelonga, wuyiebata batu baba beni luzabu ayi bapakanu. Bawombo mu bawu, yiba khumbu yitheti bayuwa malongi beni. Diawu bakambila mvuala Polo: “Mambu amomo wukutulonga madi mamona kuidi befu.”—Mavanga 17:18-20.

7. Dedi bummonisinina Mavanga 17:22, 23, buidi Polo kabaludila phila yi kulongila basi Atene?

⁷ Tanga Mavanga 17:22, 23. Polo kasa longa ko basi Atene mu phila kalongila basi Yuda baba ku nzo yi lukutukuna. Ḿba ava kuba longa, Polo wutomba theti kuvisa mambu bawu baba kikininanga, matedi kinganga kiawu ayi kikhulu kiawu. Bosi Polo wutomba kubakula nguizani yidi mu mambu bawu baba kikininanga ayi malongi ma Kibibila. Nsoniki wumueka wutuba: “Polo wuba muisi Yuda ayi wuzaba ti basi Atene babasa buongiminanga ko Nzambi ‘yikiedika’. Vayi kheti  buawu, nandi wutonina disolo diandi mu phila yiviakana mu kuba monisa ti bawu bazaba Nzambi yo nandi kaba kuba longa.” Nandi wuba kamba ti tsangu kaba kuba longa yifumina kuidi ‘Nzambi Yikhambu Zabakana,’ bawu baba buongiminanga. Tummona ti kheti basi Atene basa ba ko luzabu lu mambu ma Kibibila, vayi buka Yesu, mvuala Polo wutatamana kuba tadila banga mbongo yiyela muingi kuvela. Ayi mawu mavanga nandi kubalula phila yi kuba longila zitsangu zimboti.

8. (a) Mbi wulenda vanga muingi kuzaba mambu batu va kizunga kiaku bankikininanga? (b) Mutu na kutuba ti nandi widi kinganga kiandi, mbi ngie wulenda kunkamba?

⁸ Dedi Polo, tala buboti bivisa bimmonisa mambu batu va kizunga kiaku bankikininanga. Buka, biuma bidi mu bibaka bi zinzo ziawu ayi mu makalu mawu. Phila bamvuatila ayi bankolukila malenda kusadisa wuvisa mu kinganga mbi badi. Buabu, na kutuba ti widi kinganga kiandi, mbi wulenda kunkamba? Khomb’itu bantedilanga Flutura, widi ntuami ntuala wufilu wuntubanga: “Yisa kuiza ko muingi ku kukuika kukota mu kinganga kiama, vayi yima kuizila muingi tuyolukila matedi Kibibila. . . “

9. Mambu mbi wulenda vanga muingi kulonga mutu widi kinkanga kiandi?

⁹ Buidi ngie wulenda longila mutu widi kinganga kiandi? Tomba theti kuzaba nguizani yidi mu mambu nandi kankikininanga ayi malongi ma Kibibila. Ḿba nandi kalenda kikinina ti vadi to Nzambi yimueka yikiedika, voti Yesu nandi mvulusi wu batu ayi tuidi mu kuzingila mu bilumbu bitsuka. Ngie kubaluka mambu kankikininanga, bosi wulenda sadila mo madi nguizani na Kibibila muingi kunlonga kiedika mu phila nandi kankuiza zodila.

10. Mbi fueti tomba kuvisa bo wunzaba kinganga ki mutu wunlonga, ayi kibila mbi?

¹⁰ Bawombo bakikininanga ko mu mambu moso banlongukanga mu kinganga kiawu. Bo wunzaba kinganga ki mutu wunlonga, tomba kuvisa mambu mbi nandi kankikininanga mu bukiedika. David ntuami ntuala mueka wufilu wutuba: “Bawombo bubu bambundanga mambu ma kinganga ayi nduenga yi nza.” Donalta wunkalanga ku Albânia wutuba: “Bawombo bantubanga ti bansambilanga, vayi bakikininanga ko mu Nzambi.” Ayi khomb’itu mueka wu dibakala widi mu kisalu ki misioni ku Argentina, wummonanga ti batu bawombo bankikininanga mu dilongi di Batu Batatu mu Nzambi Yimueka, vayi bakikininanga ko ti Tata, Muana ayi Phevi yinlongo badi Nzambi yimueka to. Nandi wutuba: “Kuzaba mawu, ma kutsadisanga kumona nguizani yidi mu mambu batu bankikininanga ayi mambu  Kibibila kinlonga.” Diawu, ngie kuvanga mangolo ma kuvisa mambu batu va kizunga kiaku bankikininanga, wunkuiza nunga ‘kukituka biuma bioso kuidi batu ba ziphila zioso’, dedi bo Polo kabela.—1 Kolinto 9:19-23.

11. Dedi bummonisina Mavanga 14:14-17, mbi Polo kavanga muingi kulonga basi Lisitia?

¹¹ Tanga Mavanga 14:14-17. Polo waba visanga mambu batu kaba longanga baba vuanga nkinza ayi waba balulanga phila yi kulongila muingi kukoluka yawu. Dedi, basi Lisitia babasa zabanga ko mambu Kibibila kinlonga. Diawu, mu thangu kaba longa, Polo wusadila bikuma, bifuani ayi mambu bawu bazaba buboti. Nandi wutubila matedi kuvaka mbongo ayi luaku bawu baba lu kusadila luzingu luawu.

12. Buidi wulenda zabila mambu batu bamvuanga nkinza ayi mbi wulenda vanga?

¹² Tomba kuzaba mambu mbi batu va kizunga kiaku bamvuanga nkinza ayi balula phila yi kulongila. Vayi buidi tulenda zabila mambu bamvuanga nkinza? Fueti tala buboti bivisa bimmonisa mambu batu va kizunga kiaku bankikininanga. Dedi, ḿba nandi widi mu kudiodisa nzo, kutanga mua buku, kuludika dikalu voti widi mu kuvanga kiuma kinkaka. Diawu, boti kuba wulenda yoluka yandi mu kusadila kiuma kadi mu kuvanga. (Yoane 4:7) Mvandi phuatulu yilenda monisa phila mutu mbi nandi kadi— dedi tsi kafumina, kikhulu kiandi, kisalu kiandi voti biuma kanzolanga. “Khomb’itu bantedilanga Gustavo wutuba: “Yiyoluka na ditoko dimueka widi 19 di mimvu, wuvuata kikhutu bafikula mutu wunkuimbilanga widi wuzabakana. Minu yinyuvula matedi kikhutu beni ayi nandi wukhamba ti wunzolanga mutu bafikula mu kikhutu beni. Bo tutatamana kukoluka, nandi wukikinina ndongukulu yi Kibibila ayi bubu widi Mbangi yi Yave.”

13. Muingi mutu kaluta zola mambu kanlonguka mu Kibibila, mbi ngie fueti vanga? Vana kifuani.

¹³ Muingi mutu kaluta zola mambu kanlonguka mu Kibibila, ngie fueti monisa ndandu  nandi kankuiza bakila mu mawu. (Yoane 4:13-15) Dedi, tala mambu khomb’itu yinkieto bantedilanga Poppy kavanga bo kaba vana kimbangi kuidi nkieto wumueka. Bo nkieto beni kantumisa muingi kakota ku nzo’andi, ya Poppy wumona ti mu kibaka muba foto yi nkieto beni bo kaba mu kikola kinangama. Diawu kasadila luaku alolo mu kunkamba ti, befu mvitu tunlonganga batu mu nzila Kibibila ayi zikhutukunu zitu. Nkieto beni wukikana kulonguka Kibibila ayi mu kilumbu kilanda wuyenda mu lukutukunu. Bo vavioka mua thangu, nandi wuyenda mu lukutukunu lu divula. Ayi mvu wulanda, nandi wuyiza botama. Diawu wu kiyuvusa: ‘Mambu mbi minlonguki miami bamvuanga nkinza? Buidi yilenda longila Kibibila kuidi mutu mu phila nandi kankuiza zodila?’

14. Buidi wulenda kubimina mu kadika ndongukulu yi Kibibila?

¹⁴ Kubama buboti bo wukue longa mutu Kibibila ayi tebukanga moyo mambu nlonguki’aku kankikininanga ayi kamvuanga nkinza. Bo wunkubika ndongukulu beni, sola matangu ma Kibibila wunkuiza tanga, zivideo wunkuiza monisa ayi bifuani wunkuiza sadila. Mvandi wu kiyuvusa: ‘Mambu mbi nlonguki kankuiza vua beni nkinza? Mambu mbi malenda nyikuna ntim’andi?’ (Zingana 16:23) Khomb’itu Flora widi ntuami ntuala ku Albania, kilumbu kinkaka nlonguki’andi wunkamba: “Minu yikikininanga ko mu kivuvu ki luvulubukusu.” Ya Flora kasa kuika ko nlonguki’andi kakikinina mu mawu. Nandi wutuba: “Yivisa ti buboti kunlonga theti matedi Nzambi yikiedika wuvana lukanu beni.” Diawu mu kadika ndongukulu nandi waba tubilanga beni mu matedi luzolo, luzabu ayi mangolo ma Yave. Buviokila thangu, nlonguki’andi wuyiza ba lufiatu mu kivuvu ki luvulubukusu ayi bubu weka Mbangi yi Yave.

15. Dedi bummonisina Mavanga 17:16-18, mambu mbi maphasi Polo kamona ku Atene, vayi kibila mbi katatamana kuba longa?

¹⁵ Tanga Mavanga 17:16-18. Ku divula di Atene batu baba sambilanga zinzambi zi bitumba, baba vanganga kitsuza ayi baba kikininanga malongi ma luvunu. Bawu zikhumbu zinkaka bafinga Polo, vayi kheti bobo, nandi wutatamana kuba longa. Ḿba nandi wutebuka moyo bo kaba “mvuezi, nyamikisi ayi mfingi” wu baklisto. (1 Timoteo 1:13) Dedi bo Yesu kabela lufiatu ti Polo kalenda ba nlandikini’andi, buawu Polo mvandi kamuena ti basi Atene balenda ba milandikini mi Yesu. Ayi mawu mamonika.—Mavanga 9:13-15; 17:34.

16-17. Bifuani mbi bimmonisa ti woso kua mutu kalenda ba nlandikini wu Yesu?

¹⁶ Mu sekulu yitheti batu bawombo bayiza ba minlandikini mi Yesu. Bo Polo kasonika matedi baklisto baba kalanga ku Kolinto, nandi wutuba ti bawombo mu bawu baba mivi ayi baba vanganga kitsuza. Diawu Polo katubila: ‘Bawombo mu benu buawu mubela, vayi mueka bavedila.’ (1 Kolinto 6:9-11) Basi Kolinto babalula mavanga mawu ayi bayiza ba minlandikini mi Yesu. Boti ngie wuzingila mu thangu beni, khanu wuba tadila ti bawu mvawu balenda ba minlandikini mi Yesu?

¹⁷ Bawombo bubu mvandi, badi bakubama muingi kubalula mavanga mawu ayi kuba minlandikini mi Yesu. Dedi, khomb’itu Yukina ntuami ntuala wumueka wufilu ku Austrália, wulonguka ti woso kua mutu kalenda kikinina malongi ma Kibibila. Khumbu mueka kaba ku kibuangu bansumbisanga biuma bi nzo, nandi wumona muana nkieto mueka wuba beni bisono mu nyitu ayi wuvuata bikhutu binneni. Yaya Yukina wutuba: “Minu yi yindula, yiyoluka yandi voti ndamba? Vayi yibaka makani ma  kukoluka yandi ayi yibakula ti nandi wuba beni tsatu yi kulonguka Kibibila. Ayi bisono binkaka biba mu nyitu’andi biba matangu ma Kibibila!” Muana nkieto beni, wutona kulonguka Kibibila ayi kukuendanga mu zikhutukunu. *

18. Kibila mbi tulendi fundisila ko batu?

¹⁸ Bo Yesu katuba ti mbongo yima kuela muingi kuvela, bukiedika ti mawu maba sundula ti baboso bela ba minlandikini miandi? Ndamba. Kibila Kibibila kibikula ti basi ko baboso bela ba kiminu mu Yesu. (Yoane 12:37, 38) Yesu wuba luaku lu kuzaba mayindu maba mu mintima mi batu. (Matai 9:4) Ayi kheti wuzaba ti bankaka basinkuiza ba ko kiminu mu nandi, mawu masa kumvongisa ko, vayi nandi wuba longa mu kutsikika mayindu ayi mangolo mandi kuidi batu baba ku yikululanga. Befu tuisi ko bu kuzabila madi mu mintima mi batu dedi bo Yesu kazabila, diawu tufueti longila batu boso! Bika kufundisa batu va kizunga kiaku, vayi wuba tadila ti bankuiza ba minlandikini mi Yesu. Khomb’itu Marc widi mu kiyeku ki minsioni ku Burkina Faso, wutuba: “Batu yinyindulanga ti bankuiza ba minlandikini mi Yesu, khumbu zinkaka babanga ko. Vayi batu yinkhambu yindulanga, bawu bambanga minlandikini mi Yesu. Diawu, yivisila ti yifueti bika phevi yinlongo yi Yave yi tutuadisa.”

19. Buidi tufueti tadila batu va kizunga kitu?

¹⁹ Va thononu, ḿba ngie wulenda yindula ti batu va kizunga kiaku basi ko buka mbongo yima kuela muingi kuvela. Vayi yindula mu mambu Yesu katuba: ‘Mbongo yima kuela muingi kuvela.’ Mawu mansudula ti batu balenda balula luzingu luawu muingi kuba minlandikini mi Yesu. Kuidi Yave, batu abobo badi “biuma bi luvalu.” (Hangai 2:7) Befu kutadila batu va kizunga kitu mu phila Yave ayi Yesu baba tadilanga, befu tuala tomba kuzaba mambu bankikininanga ayi banzolanga. Mawu mala tusadisa mvandi kutsikika mayindu mitu mu kuba longa ayi kuba tadila ti balenda ba minlandikini mi Yesu.