1. ¿Achkë nuʼij le Biblia chrij Jehová chqä achkë rma kan jaʼäl nunaʼ qan nqatamaj riʼ?

¿JAʼÄL komä nqanaʼ röj yetzjon chqij xa rma qa-color, ri rubʼanik nqtzuʼun o ri rubʼanik qachʼakul? Kantzij na wä chë manä. Rma riʼ, kan jaʼäl nunaʼ qan rma qataman chë Jehová ma nuqʼät ta tzij pa qawiʼ xa rma ri qabʼanik. Jun tzʼetbʼäl. Taq Samuel xerutzʼët ri rukʼajol Jesé, ryä ma xtzʼët ta ri xtzʼët Jehová. Dios xuʼij wä che rä chë jun chkë ri kʼojolaʼ riʼ ntok qʼatöy tzij pa ruwiʼ Israel. Rma riʼ, taq Samuel xtzʼët Eliab, ri naʼäy rukʼajol Jesé, ryä xuʼij: «Kantzij na wä chë Jehová kan yë ryä xtchaʼ». Samuel xquʼ chë xtchaʼöx Eliab rchë ntok qʼatöy tzij rma ri rubʼanik. «Ye kʼa Jehová xuʼij che rä Samuel: ‹Ma yë ta ri rubʼanik tatzuʼ nixta rma mamaʼ raqän, rma ma yë ta ryä xinchaʼ›». ¿Achkë nqatamaj chrij reʼ? Dios xuʼij: «Ri winäq nkitzʼët xa xuʼ ri kʼo chkiwäch, ye kʼa Jehová nutzʼët ri kʼo pa kan ri winäq» (1 Sam. 16:1, 6, 7).

2. Achiʼel nuʼij Juan 7:24, ¿achkë rma ma ütz ta nqtzjon chrij jun winäq xa rma ri rubʼanik? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl.

² Rma xa yoj ajmakiʼ, kʼïy mul nqtzjon chrij jun winäq xa rma ri rubʼanik (taskʼij ruwäch Juan 7:24 *). Ye kʼa ma kan ta kʼïy nqatamaj chrij runaʼoj jun winäq xa xuʼ rkʼë ri nqatzʼët. Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. Tapeʼ jun doctor kan kʼo chik junaʼ rubʼanon pä rusamaj chqä kan kʼo retamabʼal, ma kan ta xttamaj achkë yabʼil kʼo che rä jun winäq we xa xuʼ nutzuʼ. Ryä kʼo chë nuyaʼ ruxkïn che rä we nrajoʼ nutamaj achkë yabʼil rlon pä, achkë runaʼoj o achkë ntiʼon che rä. Rkʼë jbʼaʼ xtuʼij che rä chë tresaj jun radriografía rchë nutzʼët achkë rubʼanon ruchʼakul. We ri doctor ma nuʼän ta jontir riʼ, rkʼë jbʼaʼ ma yë ta ri aqʼon xtyaʼ che rä. Achiʼel nbʼanatäj rkʼë ri doctor riʼ, röj ma  xtqʼax ta chqawäch achkë nkinaʼ ri qachʼalal we xa xuʼ nqatzuʼ ri kibʼanik. Rma riʼ, nkʼatzin nqatäj qaqʼij rchë nqʼax chqawäch achkë qäs nkinaʼ. Achiʼel xqatzʼët yän qa, xa xuʼ Jehová nkowin nutzʼët achkë qäs kʼo pa qan. Rma riʼ, tapeʼ majun bʼëy xtqkowin ta xtqatamaj jontir ri kʼo pa kan ri qachʼalal, ütz nqatäj qaqʼij rchë nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová. Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik nqaʼän riʼ.

3. ¿Achkë rubʼanik xkojkitoʼ ri xtqatzʼët achkë xkiqʼaxaj pa kikʼaslemal jojun ri rusamajelaʼ Dios ojer?

³ Jehová nuyaʼ ruxkïn chkë ri rusamajelaʼ, nqʼax chwäch ri kiqʼaxan pä chqä ri najin nkiqʼaxaj pa kikʼaslemal, y nukʼüt joyowanïk chkiwäch. Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik xerukʼüt ri naʼoj riʼ rkʼë Jonás, Elías, Agar chqä Lot. Chqä xtqatzʼët achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij taq nqjeʼ kikʼë ri qachʼalal.

4. ¿Achkë rma rkʼë jbʼaʼ nqaquʼ chë ma kan ta ütz runaʼoj Jonás?

⁴ Rma ma kan ta qataman jontir ri xbʼanatäj, rkʼë jbʼaʼ nqaquʼ chë Jonás kan itzel runaʼoj rma xa xqʼäj rutzij Jehová. Dios xuʼij wä che rä chë tbʼä pa Nínive rchë nuyaʼ rutzjol ri kʼayewal xtpë pa ruwiʼ ri tinamït. Ye kaʼ ryä xa xjoteʼ äl pa jun barco ri xa jukʼan chik tinamït nbʼä wä (Jon. 1:1-3). Röj rkʼë jbʼaʼ ma ta xqayaʼ qʼij che rä rchë nyaʼöx chik jmul ri samaj riʼ pa ruqʼaʼ. Ye kʼa Jehová xtzʼët chë Jonás kʼa ütz na wä nyaʼöx ri samaj riʼ che rä (Jon. 3:1, 2).

5. Taq nqaskʼij ri tzij ye kʼo chpan Jonás 2:1 y 2 chqä 9, ¿achkë nukʼüt qa riʼ chqawäch chrij ri profeta?

⁵ Jun rubʼanik rchë nqatzʼët achkë qäs kʼo pa ran Jonás ya riʼ nqatzʼët ri xuʼij chpan ri chʼonïk xuʼän taq kʼo chpan ri mamaʼ kär (taskʼij ruwäch Jonás 2:1, 2, 9 *). Kantzij na wä chë Jonás kan kʼïy mul xchʼö qʼanäj rkʼë Jehová. Jun chkë ri chʼonïk riʼ nukʼüt chqawäch chë ryä kan jun utziläj rusamajel Dios. Tapeʼ xa xanmäj chwäch ri samaj xyaʼöx che rä, ri ruchʼonik nukʼüt chë ryä kan nuqasaj wä riʼ, kan ntyoxin wä, chqä kan nurayij wä nunmaj rutzij Jehová. Nqʼalajin kʼa chqawäch achkë rma ma yë ta ri akuchï xsach wä xtzʼët Jehová chrij Jonás. Pa rukʼexel riʼ, ryä xuʼän ri xkʼutuj Jonás che rä chqä kʼa xksaj na rchë xok ru-profeta.

6. ¿Achkë rma janina ruqʼij nqayaʼ qaxkïn chkë ri nkʼaj chik?

⁶ Rchë nqayaʼ qaxkïn chkë ri nkʼaj chik, kʼo chë nqaqasaj qiʼ chqä ma nikʼo ta qakʼuʼx kikʼë. Rma riʼ tqatzʼetaʼ oxiʼ rma ri kʼo chë nqatäj qaqʼij  rchë nqaʼän riʼ. Naʼäy, riʼ xtqrtoʼ rchë ma itzel ta xtqtzjon chrij jun qachʼalal. Rukaʼn, ke riʼ xtqatamaj achkë nunaʼ ri qachʼalal chqä achkë rma xuʼän jun bʼanobʼäl. Reʼ xtqrtoʼ rchë xtqanaʼ ri nunaʼ ri qachʼalal. Y rox, taq nqayaʼ qʼij chë ri qachʼalal ntzjon, rkʼë jbʼaʼ xttamaj achkë qäs nunaʼ. Kʼo mul, jun winäq ma kan ta retaman achkë qäs nunaʼ kʼa taq ntzjon rkʼë jun chik (Prov. 20:5). Jun ukʼwäy bʼey ri aj Asia nuʼij: «Nnatäj chwä chë jun qʼij ma xinquʼ ta na achkë xinbʼij apü. Ri qʼij riʼ xinbʼij che rä jun qachʼalal ixöq chë más ütz tbʼanaʼ chkë ri ru-comentarios pa taq moloj. Ye kʼa chrij riʼ xintamaj chë ri qachʼalal riʼ kʼayewal nuʼän chwäch nuskʼij ruwäch wuj chqä nuyaʼ jun comentario». Re tzʼetbʼäl reʼ nukʼüt chë janina ruqʼij chë ri ukʼwäy taq bʼey naʼäy nkiyaʼ kixkïn chkë ri qachʼalal, kʼa riʼ ütz yekipixabʼaj (Prov. 18:13).

7. ¿Achkë nqatamaj qa chrij ri runaʼoj xuʼän Jehová rkʼë Elías?

⁷ Ye kʼo qachʼalal kan kʼayewal nuʼän chkiwäch nkiʼij ri nkinaʼ rma ri xkiqʼaxaj pä pa kikʼaslemal, rma ri kijatzul o rma ri kinaʼoj. ¿Achkë rubʼanik yeqatoʼ rchë nkiʼij chqë ri kʼo pa kan? Ma tqamestaj ta ri runaʼoj xuʼän Jehová rkʼë Elías taq najin wä nanmäj chwäch Jezabel, ri qʼatöy tzij. Kan kʼïy na qʼij xeqʼax rchë ri profeta xuʼij che rä Dios ri achkë wä nunaʼ. Y Jehová kan xyaʼ ruxkïn che rä. Chrij riʼ, xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chqä xyaʼ jun nimaläj samaj pa ruqʼaʼ (1 Rey. 19:1-18). Rkʼë jbʼaʼ ri qachʼalal kan xtkʼwaj tiempo chkiwäch nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqij rchë nkiʼij chqë ri kʼo pa kan. Ye kʼa, we ma xtikʼo ta qakʼuʼx kikʼë achiʼel xuʼän Jehová rkʼë Elías, ryeʼ xtkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chqij, y eqal eqal xtkiʼij chqë ri kʼo pa kan. Taq xtkiʼän riʼ, tqayaʼ qaxkïn chkë.

8. Achiʼel nuʼij Génesis 16:9 kʼa 11 chqä 13, ¿achkë rubʼanik xtoʼöx Agar rma Jehová?

⁸ Agar, ri rusamajel Sarái, kan itzel runaʼoj xuʼän taq xok rixjayil Abrán. Taq ryä xkanaj pa yabʼil, eqal eqal xtzelaj Sarái, ri ma yejeʼ ta wä ral. Rma riʼ, Sarái chöj xtzäq rukʼïx Agar, riʼ xuʼän chë Agar kʼo chë xanmäj äl (Gén. 16:4-6). Rma xa yoj ajmakiʼ, rkʼë jbʼaʼ nqaquʼ chë kan ütz bʼanik xbʼan ke riʼ che rä Agar rma kan xnimirsaj riʼ. Ye kʼa Jehová ma ke riʼ ta xquʼ chrij. Ryä xtäq pä jun ángel rchë xtoʼ Agar rchë xjäl runaʼoj chqä rchë xyaʼ qa utzil pa ruwiʼ. Agar xqʼax chwäch chë Jehová najin wä nutzʼët pä chqä chë kan retaman wä achkë najin nuqʼaxaj. Rma riʼ, kan rkʼë ronojel ran xuʼij: «Rït yït jun Dios ri nutzʼët jontir» (taskʼij ruwäch Génesis 16:9-11, 13 *).

9. ¿Achkë komä rma ütz runaʼoj xuʼän Jehová rkʼë Agar?

⁹ ¿Achkë komä rma ütz runaʼoj xuʼän Jehová rkʼë Agar? Jehová ütz ütz wä retaman achkë ruqʼaxan pä Agar pa rukʼaslemal (Prov. 15:3). Agar aj Egipto wä, ye kʼa kʼo wä chpan jun jay chkikojöl hebreos. Rkʼë jbʼaʼ kʼo mul xbʼison rma ma pa rutinamit ta kʼo wä. Chqä rkʼë jbʼaʼ yerubʼisoj wä ru-familia o rutinamit. Y ma xa xuʼ ta wä ryä ri rixjayil Abrán. Ojer qa, xyaʼöx wä qʼij chkë jojun rusamajelaʼ Dios xejeʼ kʼïy kixjaylal. Ye kʼa ma ya riʼ ta wä ruraybʼal Jehová (Mat. 19:4-6). Riʼ xuʼän chë ma kan ta junan xuʼän kiwäch chpan ki-familia. Tapeʼ Jehová ma ütz ta xtzʼët taq Agar xqasaj ruqʼij Sarái, ryä xqʼax chwäch ri nunaʼ wä Agar chqä ri ruqʼaxan wä pä pa rukʼaslemal, y rma riʼ xjyowaj ruwäch.

10. ¿Achkë ütz nqaʼän rchë ütz ütz nqatamaj kiwäch ri qachʼalal?

¹⁰ Röj xtqakʼüt chë najin nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová taq nqatäj qaqʼij rchë nqʼax chqawäch achkë najin nkiqʼaxaj pa kikʼaslemal ri nkʼaj chik. Rma riʼ ütz ütz tqatamaj kiwäch ri qachʼalal. Qtzjon kikʼë taq majanä ttkïr ri qamoloj chqä taq  ya xtkʼis, junan q-el kikʼë chutzjoxik le Biblia chqä, we ütz nuʼän, keqakʼwaj äl rchë nkitäj jun kiway qkʼë. Taq xtqaʼän riʼ, rkʼë jbʼaʼ xtqanaʼej chë jun qachʼalal ri nqaquʼ wä röj chë kan chiʼin runaʼoj rma ma ntzjon ta, rkʼë jbʼaʼ xa nxiʼij riʼ njeʼ kikʼë ri nkʼaj chik; o chë jun qachʼalal ri kowan rurajil ma chrij ta ri päq bʼenäq wä ran, xa janina nspan; o chë jun qachʼalal ixöq ri ye kʼo ral nyaʼöx kʼayewal pa ruwiʼ rma ri rachjil ma Testigo ta, y rma riʼ ronojel mul kʼa runaj napon pa moloj (Job 6:29). Kantzij na wä chë ma ütz ta nqatïtzʼ qiʼ pa kikʼaslemal (1 Tim. 5:13). Ye kʼa ütz nqatamaj kiwäch chqä achkë najin nkiqʼaxaj pa kikʼaslemal. Riʼ xtuʼän chë más xtqʼax chqawäch achkë ri nkinaʼ.

11. ¿Achkë rma janina ruqʼij chë ri ukʼwäy taq bʼey ütz ütz nkitamaj kiwäch ri qachʼalal pa congregación?

¹¹ Janina ruqʼij chë ri ukʼwäy taq bʼey ütz ütz nkitamaj kiwäch ri qachʼalal ri ye kʼo pa congregación. Tqatzʼetaʼ achkë xuʼän jun ukʼwäy bʼey rchë circuito ri rubʼiniʼan Artur. Ryä y jun ukʼwäy bʼey xkibʼetzʼetaʼ jun qachʼalal ixöq ri achiʼel ta ma kan ta nqä chwäch ntzjon chqä nxiʼij riʼ njeʼ kikʼë ri nkʼaj chik. Artur nuʼij: «Xqatamaj chë ri rachjil xkäm taq jbʼaʼ ok junaʼ kikʼwan kiʼ. Tapeʼ kʼïy kʼayewal ruqʼaxan pä, ri qachʼalal riʼ xerutoʼ ri kaʼiʼ ral rchë nkiyaʼ ruqʼij Jehová. Ye kʼa komä kʼayewal chik nuʼän chwäch ntzuʼun chqä kʼo wä jun nimaläj bʼis pa ran. Tapeʼ ke riʼ, ri rajowabʼäl chqä ri rukʼuqbʼäl kʼuʼx chrij Jehová ma kʼisnäq ta. Xqʼax chqawäch chë kan kʼïy wä ütz nqatamaj qa chrij ri utziläj tzʼetbʼäl ruyaʼon qa chqawäch» (Filip. 2:3). Ri ukʼwäy bʼey rchë circuito riʼ nutäj wä ruqʼij rchë nukʼän runaʼoj chrij Jehová, ri retaman kiwäch ri rusamajelaʼ chqä ri kʼayewal najin nkiqʼaxaj (Éx. 3:7). We ri ukʼwäy taq bʼey ütz ütz kitaman kiwäch ri qachʼalal, más xkekowin xkekitoʼ.

12. ¿Achkë rubʼanik xtoʼ jun qachʼalal aj Asia ri xtamaj más ruwäch jun qachʼalal ri kʼo pa ru-congregación?

¹² Taq nqatäq qaqʼij rchë ütz ütz nqatamaj ruwäch jun qachʼalal ri ma kan ta nqä chqawäch ri runaʼoj, rkʼë jbʼaʼ más xtqʼax chqawäch achkë rma ke riʼ runaʼoj. Ya riʼ xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal ixöq aj Asia. Ryä nuʼij: «Jun qachʼalal ixöq ri kʼo pa nu-congregación kowan kuw ruchʼaʼäl taq ntzjon. Chi nwäch rïn kan ma pa rubʼeyal ta ntzjon. Ye kʼa taq xinel rkʼë chutzjoxik le Biblia, xintamaj chë yerutoʼ wä ri ruteʼ rutataʼ rchë nkikʼayij kär pa kʼaybʼäl. Ryä kʼo wä chë kuw ruchʼaʼäl nuʼän rchë yeruskʼij ri winäq». Ryä chqä nuʼij: «Xintamaj chë rchë nqʼax chi nwäch ri nkinaʼ ri qachʼalal kʼo chë ütz ütz ntamaj kiwäch». Reʼ kan kʼayewal bʼaʼ rusamajxik. Ye kʼa, we nqasmajij ri naʼoj nuyaʼ le Biblia chë keqajoʼ ri qachʼalal rkʼë ronojel qan, xtqakʼüt chë najin nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová, ri yerajoʼ «jontir kiwäch winäq» (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13).

13. Achiʼel nuʼij Génesis 19:15 chqä 16, ¿achkë xkiʼän ri ángeles taq Lot ma chanin ta xel äl pa tinamït Sodoma, y achkë rma?

¹³ Tapeʼ jbʼaʼ ma xrïl kamïk, Lot ma kan ta chanin xnmaj rutzij Jehová. Tqatzʼetaʼ achkë xbʼanatäj. Kaʼiʼ ángeles xeʼapon chrachoch chqä xkiʼij che rä chë tresaj äl ru-familia chpan ri tinamït Sodoma rma Jehová xtchüp ruwäch ri tinamït riʼ (Gén. 19:12, 13). Ye kʼa chkaʼn qʼij, taq ya xsaqirsan qʼanäj, Lot chqä ri ru-familia majanä wä keʼel äl chpan ri tinamït. Rma riʼ, ri ángeles xkiʼij chik jmul che rä achkë wä xtbʼanatäj, ye kʼa Lot «ma nnman ta wä». Rkʼë jbʼaʼ nqaquʼ chë Lot ma xyaʼ ta rejqalen ri xuʼij Jehová che rä chqä chë nixta xnmaj rutzij. Ye kʼa Jehová ma xikʼo ta rukʼuʼx rkʼë. Ryä xa «xjyowaj ruwäch», y rma riʼ ri ángeles xkichäp äl chkiqʼaʼ ri ru-familia Lot rchë xekesaj äl chpan ri tinamït (taskʼij ruwäch Génesis 19:15, 16 *).

14. ¿Achkë rma Jehová xjyowaj ruwäch Lot?

¹⁴ ¿Achkë rma Jehová xjyowaj ruwäch Lot? Rkʼë jbʼaʼ kʼo jalajöj rma. Rkʼë jbʼaʼ Lot ma kan ta nrajoʼ wä nuyaʼ qa rachoch rma nuxiʼij wä riʼ chkiwäch ri winäq ri ye kʼo chrij ri tinamït. Ye kʼa ma xa xuʼ ta riʼ ri kʼayewal kʼo. Chnaqaj Sodoma kʼo wä jun juyuʼ ri ye kʼo wä kʼïy pozos chwäch ri kʼo achiʼel ta chʼabʼäq chkipan, y Lot rkʼë jbʼaʼ xkʼoxaj taq kaʼiʼ qʼatöy taq tzij xetzaq chkipan ri pozos riʼ (Gén. 14:8-12). Chqä rkʼë jbʼaʼ xquʼ rij achkë xtbʼanatäj rkʼë ri rixjayil chqä kikʼë ri rumiʼal. Y ma tqamestaj ta chë Lot kʼo wä rubʼeyomal, rma riʼ, rkʼë jbʼaʼ kan jaʼäl wä rachoch kʼo (Gén. 13:5, 6). Tapeʼ rkʼë jbʼaʼ xquʼ rij jontir riʼ, majun ta wä rma ma ta xnmaj yän rutzij Jehová. Ye kʼa Dios ma xyaʼ ta ran chrij ri ma ütz ta xuʼän Lot. Chwäch ryä, Lot xok jun «achï ri kan jïk rukʼaslemal» (2 Ped. 2:7, 8).

15. Pa rukʼexel nqtzjon chrij jun winäq rma rubʼanobʼal, ¿achkë kʼo ta chë nqaʼän?

¹⁵ Pa rukʼexel nqtzjon chrij jun winäq rma ri rubʼanobʼal, xa tqatjaʼ qaqʼij rchë nqatamaj achkë nunaʼ. Ya Verónica, jun testigo de Jehová aj Europa, xtäj ruqʼij rchë xuʼän riʼ. Ryä nuʼij: «Kʼo wä jun qachʼalal ixöq achiʼel ta chaq meqʼernäq wä  rkʼë. Majun ta wä ri qachʼalal yerachbʼilaj. Kʼo mul, kan xinxiʼij bʼaʼ wiʼ xinchʼaʼej. Ye kʼa xinquʼ chë xa ta rïn yïn kʼo pa rukʼexel, rkʼë jbʼaʼ ütz nnaʼ njeʼ jun wachiʼil. Rma riʼ, xinkʼutuj che rä achkë rubʼanon, y ryä xuʼij chwä ronojel ri kʼo pa ran. Komä más nqʼax chi nwäch achkë nunaʼ».

16. ¿Achkë rma kʼo chë nqakʼutuj che rä Jehová chë tqrtoʼ rchë nqanaʼ ri nkinaʼ ri nkʼaj chik?

¹⁶ Xa xuʼ Jehová nqʼax chwäch achkë qäs nqanaʼ (Prov. 15:11). Rma riʼ tqakʼutuj che rä chë tqrtoʼ rchë röj chqä nqatzʼët ri ütz taq naʼoj ri kʼo kikʼë ri nkʼaj chik, achiʼel wä nuʼän ryä. Chqä tqakʼutuj che rä chë tqrtoʼ rchë nqatamaj achkë rubʼanik nqakʼüt joyowanïk chkiwäch. Ri chʼonïk xtoʼ jun qachʼalal ixöq ri rubʼiniʼan Anzhela rchë xnaʼ ri nkinaʼ ri nkʼaj chik. Jun qachʼalal ixöq pa ru-congregación kan kʼayewal wä chik yatzjon rkʼë rma xa xjäl runaʼoj. Ya Anzhela nuʼij: «Rkʼë jbʼaʼ más ta chanin itzel xitzjon chrij chqä ma ta xinwachbʼilaj chik. Ye kʼa xinkʼutuj che rä Jehová chë kirutoʼ rchë nnaʼ ri nunaʼ wä ryä». ¿Xtoʼöx pä ri qachʼalal riʼ rma Jehová? Ryä nuʼij: «Kʼo jun qʼij, junan xq-el rkʼë chutzjoxik le Biblia chqä chrij riʼ kan yalöj xqtzjon qa rkʼë. Kan rkʼë ajowabʼäl xinyaʼ nxkïn che rä. Komä nnaʼ rïn chë más nwajoʼ chqä chë kan nrayij ntoʼ».

17. ¿Achkë kʼo chë nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän?

¹⁷ Röj ma ütz ta nqaquʼ chë xa ye qʼalaj qachʼalal ütz nqakʼüt joyowanïk chkiwäch. Jontir kʼo kʼayewal chqij, kʼayewal achiʼel xkïl Jonás, Elías, Agar chqä Lot. Kʼo mul, ri qachʼalal kan kiyonïl nkikanuj qa kʼayewal chkij. Ye kʼa, röj ütz nqaquʼ reʼ: ¿Achkë chqë röj majun bʼëy rukanun ta kʼayewal chrij? Riʼ nqrtoʼ rchë nqʼax chqawäch achkë rma Jehová nuʼij chqë chë tqatjaʼ qaqʼij rchë nqanaʼ ri nkinaʼ ri nkʼaj chik (1 Ped. 3:8). Taq nqanmaj rutzij, nqtoʼon chë más junan nuʼän qawäch chpan ri rutinamit, ri jalajöj kiwäch winäq ye kʼo chpan. Rma riʼ, tqatjaʼ qaqʼij rchë nqakʼüt chkiwäch ri qachʼalal chë yeqajoʼ chqä chë nqajyowaj kiwäch.