1. Ifa ewe pwóróus seni Paipel mi oururu letipach usun Jiowa?

KOPWE sani ika aramas repwe apwúngaló ika en met sókkun aramas alóngólóng wóón anúwen únúchom, napanapen wóón mesom, are saisin inisum? Ese mwáál, kosap sani. Iwe, a mmen oururu letipach ach silei pwe Jiowa ese kan apwúngaló ika kich met sókkun aramas alóngólóng wóón kúnaen mesen aramas! Áwewe chék, lupwen Samuel a nengeni néún Jesi kewe át, ese kúna met Jiowa a kúna. Jiowa a ereni Samuel pwe emén néún Jesi kewe át epwe wiliti kingen Israel. Nge ié me leir? Lupwen Samuel a kúna Eliap, néún Jesi we mwánichi, a erá, “Ellet, iei i ätewe ewe Samol mi Lapalap a epiti, iei a ütä me fän mesan.” Eliap a meséch ina popun Samuel a ekieki pwe i ewe mi kefilitá an epwe king. “Nge ewe Samol mi Lapalap a üreni Samuel, ‘Kosap nengeni an lapalapöch ika an mwänetam, pun üa pöütala.’” Ifa ewe lesen? Jiowa a pwal apasa: “Aramas ra nenengeni lapalapen mesen eman, nge ngang üa nenengeni leluken aramas.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Me ren Johannes 7:24, pwata a lamot ach sisap mwittir apwúngú aramas ren napanaper me lúkún? Eáni eú kapas áwewe.

² Pokiten sise unuséch, sia kan apwúngúmwááli aramas ren napanaper me lúkún. (Álleani Johannes 7:24.) Nge ekis chék met sia tongeni silei usun emén seni met sia kúna ren mesach. Áwewe chék, pwal mwo nge emén tokter mi lipwákéch, ese kon lien tongeni sileéchú nónnómun néún we patient ren chék an nengeni me lúkún. Mi lamot epwe aúselingéch ngeni ika a mochen silei met sókkun samau a fen úri me lóóm, meefian usun nónnómun, are pwal met a kan meefi lón inisin. Ewe tokter a  pwal mwo nge tongeni ereni ewe patient an epwe sasingi ren an epwe kúna lón inisin. Ika ewe tokter ese féri ekkena, iwe neman epwe mwáál an sáfeni. Pwal ina chék usun, sise tongeni unusen weweiti pwiich kewe ren ach chék nengeni napanaper me lúkún. Mi lamot sipwe achocho le weweiti ika iir met sókkun aramas me lón. Pwúngún pwe sise tongeni silei masouen letiper, ina popun sisap tongeni unusen weweitiir usun chék án Jiowa weweitiir. Nge sia tongeni achocho úkúkún ach tufich le áppirú Jiowa. Ifa usun?

3. Ifa usun ekkewe pwóróus seni Paipel lón ei lesen epwe álisikich le áppirú Jiowa?

³ Ifa féfférún Jiowa ngeni néún kewe aramas? A aúseling ngeniir. A áfánni nónnómun manawer me mettóch meinisin a fis ngeniir mi kkúú manawer. A tongei me weweiti meefier. Atun sia káé ifa usun Jiowa a féri ekkena mettóch ngeni Sona, Elias, Hakar, me Lot, sipwe ppii ifa usun sia tongeni áppirú i lón féfférúch ngeni pwiich kewe.

4. Pwata neman sipwe ekieki pwe Sona emén aramas ese múrinné?

⁴ Pokiten sise silei mettóch meinisin usun nónnómun Sona, iwe sia tongeni ekieki pwe Sona esap emén mi alúkúlúk, are pwal mwo nge emén ese tuppwél. Jiowa a ékkúnéú Sona an epwe uwei eú kapasen kapwúng ngeni chón Ninifa. Nge Sona ese álleasochisi, nge a fen “sü seni fän mesen ewe Samol mi Lapalap” me fiti efóch siip mi sái ngeni eú leeni mi towau seni Ninifa. (Sona 1:1-3) Ika en ena, kopwe chúen ewisa ngeni Sona pwal eú wis? Neman aapw. Nge Jiowa a meefi pwe mi fich ngeni Sona an epwe angei pwal eú wis.​—Sona 3:1, 2.

5. Met ka káé seni Sona seni alon kewe mi mak lón Sona 2:1, 2, 9?

⁵ Seni masouen án Sona iótek, a pwári ika i wesewesen met sókkun aramas. (Álleani Sona 2:1, 2, 9.) Ese wor tipemwaramwar pwe Sona a iótek ngeni Jiowa fán chómmóng. Lón eú me lein an kewe iótek, ewe a eáni me lón luken ewe iik, a álisikich le silefichi napanapen Sona lap seni chék ach silei pwe i emén mwán mi riki seni wisan we. Masouen an na iótek a pwári pwe i emén mi tipetekison, sile kilisou me tipeppós le álleasochisi Jiowa. Ina popun sise máirú ren án Jiowa ese nefótófót wóón án Sona mwáálliló, nge a pélúweni an iótek me sópweló le néúni soufós!

6. Pwata a múrinné ach sipwe aúselingéch ngeni emén?

⁶ Ren ach sipwe aúselingéch ngeni pwiich kewe, mi lamot ach sipwe tipetekison me  mosonottam. A mmen éch ach sipwe achocho le féri ena ren ekkeei úlúngát popun. Áeúin, epwe álisikich ach sisap mwittir eáni ekiek ese pwúng usun aramas. Oruuan, sia tongeni mirititi meefien emén pwiich me met popun a féri mettóch, iwe ena mettóch epwe álisikich le alapaaló ach tongei me weweiti meefian. Me aúlúngátin, neman ach mut ngeni an epwe uwawu meefian, epwe pwal mwo nge tongeni álisi le unusen weweiti pwisin meefian kewe. Fán ekkóch sise wesewesen weweiti pwal mwo nge pwisin ach kewe memmeef tori ach uwawu ngeni pwal emén. (SalF. 20:5) Iei alon emén mwán mi ásimaw lón Asia: “Ua chemeni fán eú ai mwittir le fós nge use akkomw aúseling. Ua ereni emén chienach fefin pwe a lamot an epwe émúrinnéló an kewe memmeef lón mwich. Nge mwirin, ua rong pwe a weires ngeni an epwe állea me a kon weires ngeni an epwe memmeef lón ekkewe mwich.” A ifa me watteen lamoten án ekkewe mwán mi ásimaw repwe “rongorong” pwóróusen emén me mwen ar repwe fénéú!​—SalF. 18:13.

7. Met sia káé seni napanapen féfférún Jiowa ngeni Elias?

⁷ A weires ngeni ekkóch pwiich kewe ar repwe fós usun meefier pokiten met a fis lón manawer me lóóm, are pokiten eérenier are napanaper. Ifa usun sipwe ámecheresi ngeniir ar repwe uwawu masouen letiper? Chemeni féfférún Jiowa ngeni Elias lupwen a sú seni Isipel. A fitu rán me mwirin án Elias epwap ereni Seman we lón láng wesewesen meefian. Iwe Jiowa a aúselingéch. Mwirin a apéchékkúla Elias me ewisa ngeni eú angang mi lamot. (1 King 19:1-18) Neman pwiich kewe resap mwittir meefi kinamwe me lúkúlúk wóóch le pwár ngenikich meefier. Nge ika sia mosonottam usun Jiowa, iwe ló, ló, ló, repwe kinamwe le uwawu meefier, me sia tongeni silei enletin masouen letiper. Ina minne mi lamot sipwe aúselingéch ngeniir lupwen ra mmólnetá le pwár ngenikich meefier.

8. Me ren Keneses 16:7-13, ifa usun Jiowa a álisi Hakar?

⁸ Hakar, néún Sarai we chón angang, a lamalamtekia lupwen a wiliti pwúlúwen Apram. Lupwen Hakar a pwopwo, a poputá le ésúfélúngawa Sarai pokiten ese wor néún. A lapóló ewe osukosuk lefiler, iwe Hakar a sú pokiten napanapen Sarai ngeni. (Ken. 16:4-6) Pokiten sise unuséch, neman sipwe ekieki pwe Hakar a chék lamalamtekia, iwe a fich ngeni an epwe angei kapwúngún. Nge esap ina meefien Jiowa usun. A tinaató néún we chónláng ngeni. Lupwen ewe chónláng a kúna Hakar, a álisi le áwena an ekiek, me mwirin a efeiéchú i. Hakar a mirititi pwe Jiowa a silefichi nónnómun me a áfánni. Iwe a fókkun mwaar ren Kot me kér ngeni pwe i “eman Kot mi nenengeniei.”​—Álleani Keneses 16:7-13.

9. Pwata a ina usun féfférún Kot ngeni Hakar?

⁹ Met Jiowa a kúna seni Hakar? A fókkun silei nónnómun manawan me mwan me mettóch meinisin a fen likiitú fan. (SalF. 15:3) Hakar emén fin Isip nge a nóm ren eú familien chón Ipru. Itá fán ekkóch Hakar a meefi pwe i chón ekis iwe ese wor epwe sani? Itá a pwosiiti an we famili me pwúkútáán fénúan we? Esap chék i pwúlúwen Apram, pún lón ena fansoun, ekkóch mwán mi tuppwél ra pwúlúweni lap seni emén. Nge esap ina met án Jiowa kókkót me lepoputáán. (Mat. 19:4-6) Ina popun, sisap máirú pwe ena kókkót a efisi lólówó me koput lón famili. Pwúngún pwe Jiowa a silei pwe mi mwáál án Hakar ésúfélúngawa Sarai, nge a pwal weweiti meefien Hakar me nónnómun, iwe a kirekiréch ngeni.

10. Ifa usun sipwe sissilefichi pwiich kewe?

 ¹⁰ Sia tongeni áppirú Jiowa ren ach achocho le weweiti pwiich kewe. Kopwe sissilefichi pwiium kewe Chón Kraist. Fós ngeniir mwen me sárin ach kewe mwich, mwinfengen lón ewe angangen afalafal, me ika mi tufich, etiwer ámi oupwe mwéngéfengen. Ika ka féri ena, neman kopwe máirú. Áwewe chék, neman kopwe meefi pwe emén Chón Kraist fefin ese chiechiéch, nge ren enletin a chék nisássáw, nge emén pwiich Chón Kraist mwán mi wéúéch ka ekieki pwe a kon tongei pisek, nge fen i emén mi kisáseú, are eú famili iir mi kan soun mmang ngeni mwich, ra kúna watteen koput. (Hiop 6:29) Pwúngún pwe sisap “fosolong lon än eman angang.” (1 Tim. 5:13) Iwe nge, a éch ach sipwe mwaren silei pwóróusen pwiich kewe me nónnómur. Ena mettóch epwe tongeni álisikich le wewefichiitiir.

11. Pwata a lamot ngeni ekkewe mwán mi ásimaw ar repwe silefichi ekkewe siip?

¹¹ A ákkáeúin lamot ngeni ekkewe mwán mi ásimaw ar repwe silefichi pwiir kewe Chón Kraist mi nóm fán túmúnúer. Nengeni pwóróusen emén chónemmwen mi wisen sáifetál itan Artur. Iir me pwal emén mwán mi ásimaw ra chuuri emén Chón Kraist fefin usun mi nisássáw. Artur a erá: “Aua kerán silei pwe pwúlúwan we a máló fitu ier chék mwirin ar pwúpwúlú. Inaamwo ika a mmen áweires manawan nge a álisi néún kewe rúúemén nengngin le tongei Jiowa me wiliti néún chón angang mi tuppwél. Iwe nge iei, a ekis chuun me a letipechou. Ikaamwo a ina usun, nge an tong me an lúkú Jiowa a chúen chék péchékkúl. Aua mirititi pwe a chómmóng mettóch aua tongeni káé seni án chienach na leenien áppirú mi múrinné.” (Fil. 2:3) Ena chónemmwen mi wisen sáifetál a áppirú Jiowa. Jiowa a silei néún kewe siip me meefi ar riáfféú. (Eks. 3:7) Ekkewe mwán mi ásimaw mi sileéchú néún Kot kewe siip repwe tongeni lipwákéch le álisiir.

12. Ifa usun án emén chienach fefin itan Yip Yee silefichi emén chón an we mwichefel, a álisi?

¹² Lupwen sia silei nónnómun emén chienach Chón Kraist sia kan mángaw ren, ese mwáál sipwe weweiti meefian. Ekieki usun ei pwóróus. Iei alon Yip Yee lón Asia: “Emén chienach fefin lón ai we mwichefel a kan fókkun osomong lón an fós. Me rei, ese sile fáiro. Nge lupwen aua mwin le afalafal, ua silei pwe me lóóm a kan álisi seman kewe me inan le amémé iik lón market. A lamot epwe kan osomong le fós pwe aramas repwe kamé.” Yip Yee a pwal erá: “Ua káé pwe ren ai upwe  weweiti pwiich kewe, mi lamot ai upwe silei nónnómur.” A lamot achocho ren óm kopwe silefichi pwiium kewe Chón Kraist. Nge, lupwen ka apwénúetá án Paipel kapasen fén le suukaaló letipom, ka áppirú Jiowa, ewe mi tongei “aramas meinisin.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

13. Me ren Keneses 19:15, 16, met ekkewe chónláng ra féri lupwen Lot a akkammang, me pwata ra féri ena?

¹³ Lot a akkammang le álleasochisi Jiowa lón ewe fansoun mi fen kon lamot lón manawan. Rúúemén chónláng ra etto ren me ereni pwe iir me an we famili repwe sú seni Sotom. Pwata? Ekkewe chónláng ra erá: “Pun äm aipwe ataala.” (Ken. 19:12, 13) Sorotáán ewe soran, Lot me an we famili ra chúen nóm. Ina popun ekkewe chónláng ra éúréúrasefálli Lot. Nge “Lot a mang.” Neman sia ekieki pwe Lot ese pwal áfánni alon Jiowa ngeni, are a álleasolap. Iwe nge Jiowa ese fangetá lón an seláni. Ekkewe chónláng ra turufi péún Lot me pwúlúwan we me néún kewe rúúemén fépwúl me emmweniirewu lúkún ewe telinimw “pun ewe Samol mi Lapalap a ümöümöch ngeniir.”​—Álleani Keneses 19:15, 16.

14. Neman ikkefa ekkewe popun Jiowa a tongei me weweiti meefien Lot?

¹⁴ Neman Jiowa a pwári an tongei Lot ren fitu popun. Neman Lot a niweiti ekkewe aramas lúkún ewe telinimw ina popun a akkammang le sú seni imwan we. Mi pwal wor ekkóch mettóch ra tongeni feiengaw ren. Ese mwáál, Lot a silei pwóróusen án ekkewe rúúemén king turulong lón ekkewe pwaang mi ur ren appach, mi nóm lón eú lemool kane ngeni telinimwan we. (Ken. 14:8-12) Pokiten a wor pwúlúwen Lot, me a wor néún, iwe a lólilen ren an na famili. Pwal och, Lot mi wéúéch, iwe eli a mmen éch imwan we me Sotom. (Ken. 13:5, 6) Pwúngún pwe itá úrúrún ekkena popun resap eppeti án Lot mwittir álleasochisi Jiowa. Iwe nge, Jiowa ese nefótófót wóón mwáállin Lot, nge a ekieki pwe Lot i emén “aramas mi pwüng.”​—2 Pet. 2:7, 8.

15. Met a lamot sipwe féri lap seni ach sipwe mwittir esiita féfférún emén?

 ¹⁵ Lap seni óm kopwe mwittir esiita féfférún emén, kopwe fen achocho le weweiti meefian. Iei alon Veronica, emén chienach seni Europe mi achocho le apwénúetá ena pesepes: “Emén chienach fefin usun mi kan chék sossong iteitan, a chék ákkáimuoló pwisin i seni ekkewe ekkóch. Fán ekkóch ua pireir le fós ngeni. Nge ua ekieki, ‘Ika ngang i, iwe upwe fen sani ika epwe wor chiechiei.’ Ina popun ua filatá ai upwe eisini ika ifa usun. Iwe a poputá le uwawu meefian! Iei ua weweiti nónnómun lap seni me lóóm.”

16. Pwata a lamot ach sipwe tingor án Kot álillis le ámááraatá ach tongei me weweiti meefien aramas?

¹⁶ Jiowa chék ewe emén a tongeni unusen weweitikich. (SalF. 15:11) Ina minne, tingorei an epwe álisuk le eáni an ekiek usun aramas me álisuk le pwári óm tongeer me weweiti meefier. Iótek a álisi emén chienach fefin itan Anzhela le féri ena. Mi wor emén lón an we mwichefel a mmen weires an epwe chiechi ngeni. Anzhela a erá: “A mmen mecheres ai upwe chék esiita chienach na me usap mochen chiechi ngeni. Nge mwirin ua tingorei Jiowa an epwe álisiei le weweiti meefian.” Itá Jiowa a pélúweni án Anzhela iótek? Anzhela a sópweló le apwóróusa: “Aua mwinfengen le afalafal, me mwirin aua fósfengen ren fitu awa. Ua aúseling ngeni fán tong. Iei a lapóló ai tongei, me tipeppós le álisi.”

17. Met sipwe tipeppós le féri?

¹⁷ Kese tongeni filatá ié lein pwiich kewe mi fich ngeniir óm kopwe tongeer. Iir meinisin ra kúna weires usun chék Sona, Elias, Hakar, me Lot. Lón chómmóng atun, ra pwisin atolonger lón osukosuk. Iwe nge ren enletin, kich meinisin a wor atun sia pwal féri ena. Iwe a fich án Jiowa mochen pwe sipwe pwári ach tongefengennikich. (1 Pet. 3:8) Lupwen sia álleasochisi Jiowa, sia álisatá tipeeúfengenin ach famili wóón unusen fénúfan. Ina minne, amwo sipwe tipeppós le aúseling, sissilei, tongei me weweiti meefien pwiich kewe.